HAV ENFEKSİYONUNDAN KORUNMA VİRAL HEPATİTLE SAVAŞIM DERNEĞİ www.vhsd.org Doç. Dr Selma Tosun Viral Hepatitle Savaşım Derneği Yönetim Kurulu üyesi 3-4 Ekim 2009
Hepatit A virüsün iüü esas bulaş yolu fekal oral fkl l yol Bu nedenle virüsün yiyecek, su ve çevreyi kontamine etmesinin i önlenmesi en önemli likontrol yöntemi Gelişmekte olan ülkelerde HAV enfeksiyonu çocuklarda yaygın, asemptomatik seyir fazla, hijyenik kkoşulları sağlamak güç
Gelişmekte olan ülkelerde uzun dönemde hepatit A kontrolü için; Alt yapının düzeltilmesi Eğitim ile kişisel temizlik anlayışının verilmesi Çevretemizliğinin sağlanması gerekli Aşılama daha sonra
Hepatit A virüs enfeksiyonunda immünizasyon Pasif immünizasyon Aktif immünizasyon
A) Pasif İmmünizasyon İmmün serum globulin (ISG), daha önceden hepatit A ya karşı immünite geliştirmiş insanlardan elde edilir Plazma yarı ömrü 14 24 gün Virüsle temastan 2 hafta önce veya 1 2 hafta sonra erken inkübasyon periyodu sırasında uygulandığında anlamlı Bulaştan 10 gün sonraya kadar uygulanabilir, daha sonra etkisiz
Hepatit A bulaşının engellenmesi için ISG uygulanması önerilenler Hepatit A enfeksiyonunu geçirmemiş (seronegatif) ise; 1 Gelişmekte olan ve HAV enfeksiyonun yüksek endemik olduğu bölgelere 3 aydan daha kısa seyahat edenler, 2 Hepatit A lı kişilerle aynı evi paylaşan ve seksüel ilişki kuranlar, 3 Kreş ve yuvalarda çalışan personel, bk bakıcı, çocuk altı değiştirenler, 4 Okullarda salgın sırasında, özellikle tuvalet temizleyen kişiler, 5 Hastanelerde salgınlarda dışkı ve enfekte hastalarla temasta olan kişiler, 6 Hepatit A lı hastanın hazırladığı ldğ yiyeceği ğ yiyenler (temastan sonraki iki hafta içinde)
ISG dozu 0.02 0.06 ml/kg IM tek doz %16 lık solüsyonun 1 ml sinde 160 mg. antikor var 0.02 ml/kg uygulanırsa koruyuculuk süresi 3 ay, 0.06 ml/kg uygulanırsa koruyuculuk süresi 6 ay
Yapılan değişik çalışmalarda tek başına aşılama ile ilk 12 güniçindeantikor yapımı sağlandığı için günümüzdebu amaçla HAV aşısı da önerilmektedir. Kişi 40 yaş üzeri ise, immünsüpresyonu varsa, altta yatan başka hastalıkları varsa ISG +aşı birlikte önerilmektedir.
B) Aktif İmmünizasyon ACIP (The Advisory Committee on Immunization Practices) ; 1996 da hastalığın ğ yüksek k oranda görüldüğü öüldüğü toplumlardaki yüksek riskli kişilere aşıyı önermiş 1999 yılında aşılama stratejisi i genişletilmiş il i 2006 da 12 23 aylık çocuklara ve risk grubundaki kişilere yapılması önerilmiş 2007 de temas sonrası Ig yerine aşı yapılması önerilmiş 2009 da HAV+HBV kombine aşısının 0 7 21. günlerde ve 12. ayda olmak üzere hızlı aşılamada kullanımı önerilmiş
CDC (Centers for Disease Control and Prevention) ve ACIP Yüksek endemik bölgelerde universal aşı önermiyor Düşük ve orta derecede endemik olan bölgelerde rutin universal aşılamayı öneriyor
Maternal antikorlar 15 18 ay ve üzerindeki çocukların %70 100 ünde kaybolduğu için buçocuklar da HAV enfeksiyonuna duyarlı hale geliyor ve bu kohort kaçırılmamalı Ayrıca çocuklar diğer yaş grupları için esas enfeksiyon kaynağı. Bu nedenle bu yaş grubunda HAV enfeksiyonu genellikle daha dh hafif hfifya da asemptomatik tikolarak geçiriliyor ili olsa bile bu grupta virüsün yayılımı önlenirse bunun toplumsal immüniteye katkıda bulunacağı ve aşısız olan/enfeksiyona duyarlı olan ileri yaşlardaki kişilerin korunmasına da katkı sağlayacağı düşünülüyor
ABD de universal HAV aşılamasına 2005 yılında geçildi, ACIP ve CDC 1 18 yaş ş arası tüm çocuklara rutin HAV aşılaması ş öneriyor. Buna göre; Tüm çocuklara 1 yaşında (12 23 ay arası) HAV aşısı yapılması, İkinci dozun ilk aşıdan 6 12 ay sonra yapılması, Aşılamada lisanslı şemaya uyulması, İki yaşına kadar aşılanmamış olan çocukların izleyen vizitlerde ve okul öncesi dönemde aşılanması Ayrıca HAV enfeksiyonu geçirme riski olan erişkinlerin de aşılanması önerilmekte
Hepatit A aşısı yapılması önerilen risk grupları Hepatit A enfeksiyonunu geçirmemiş (seronegatif) ise; 1 Gelişmekte olan bölgelere seyahat edenler : 3 aydan daha uzun ve sık sık seyahat edenler, Askeri ve diplomatik personel, 2 Ciddi seyredebileceğinden dolayı kronik karaciğer hastalığı olanlar (kronik HBV, HCV), 3 Sık sık faktör sekiz alan hemofili hastaları (Aşı subkutan yapılmalıdır), 4 Uyuşturucu kullananlar, 5 Laboratuvarda direkt virüsle çalışan personel, 6 Salgınlar sırasında mental olarakzayıf kişiler, 7 Çocuk bakım merkezlerinde çalışan personel, 8 Homoseksüeller, 9 Hijyen uyumunun zayıf olduğu temizlik işçileri ve gıda elleyicileri.
Dünya Sağlık Örgütü nün HAV aşılaması ile ilgili önerileri Yüksek endemik ülkelerde hemen herkes HAV enfeksiyonunu çocukluk döneminde asemptomatikolarak olarak geçirdiği için adolesanlar ve erişkinler klinik HAV enfeksiyonundan korunur. Bu ülkelerde geniş kapsamlı aşılama programları önerilmez Orta derecede endemik ülkelerde erişkin kesimin büyük bir kısmı HAV enfeksiyonuna duyarlıdır. Bu ülkelerde halkın sağlık eğitimi ve sanitasyonun düzeltilmesinin yanısıra geniş kapsamlı çocukluk çağı aşılamaları yapılabilir Düşük endemik ülkelerde l yüksek krisk iktaşıyan kişilere il seyahat edenler gibi HAV aşısı yapılmalıdır
İNAKTİF HAVAŞILARIAŞILARI İlk hepatit A aşısı çalışmaları, 1978 de Provost ve Hilleman ın hayvandeneyleri şeklindebaşlatılmış; bu çalışmaları, aşı üretimini arttırmak ve daha ucuza mal etmek için virüsün çeşitli hücre kültürlerinde üretilmesi izlemiştir. İnaktif hepatit A aşılarının antikor üretiminin dışında, HAV spesifik T hücre proliferasyonunu ve gamma interferon üretimini de sağladığı tespit edilmiştir.
Günümüzde inaktif attenue kombine olmak üzere üç farklı tip aşı mevcuttur. Formalinle inaktive aşılar, viral kapsid antijenleri ve viral partiküller içerir. İmmünojenik potansiyel kapsid antijenlerine bağlıdır.
İlk lisans alan aşı Havrix (Smith Kline Beecham Biologicals ). Aşıda kullanılan HAV HM 175 suşudur ve MRC 5 insan diploid idhücre kültürlerinde l hazırlanmıştır. Aşı formalinle inaktive edilmiş ve alüminyum hidroksitle adsorbe edilerek immünojenitesi artırılmıştır. Havrix 720 ELISA unit/doz 1440 ELISA unit/doz şeklinde 1 ml lik preparatları var Aşı ş dozu; 1 15 yaş arası çocuklarda 720 ELISA ünitesi (EU), erişkinlerde 1440 EU
Bir diğer inaktif aşı Avaxim (Sanofi Pasteur) Aşıda kullanılan l HAV GBM (Buffalo Green Monkey) suşu Aşı formalinle inaktive edilmiş ve aluminyum hidroksitle adsorbe edilerek immünojenitesi artırılmıştır. 80 ELISA unit/doz (1 15 yaş) 160 ELISA unit/doz (15 yaş üzeri) uygulanır
Bir diğer inaktif aşı Vaqta (Merck, Sharp & Dohme ) Aşıda kullanılan l HAV CR 326 F suşudur ve MRC 5 insan diploid hücre kültürlerinde hazırlanmıştır. Aşı formalinle l inaktive i edilmiş i ve aluminyum hidroksitle i adsorbe edilerek immünojenitesi artırılmıştır. Pediatrik kf formu 25 U antijen içerir (2 17 yaş arası) Erişkin formu 50 U antijen içerir (18 yaş üzeri)
Diğer aşı Epaxal (Swiss Serum and Vaccine Institute) Aşıda kullanılan l RG SB HAV suşudur ve MRC 5 insan diploid hücre kültürlerinde hazırlanmıştır. Bu aşı da formalinle l inaktive i edilmiştir i i ancak aluminyum hidroksid içermeyen, bunun yerine immün olarak güçlendirilmiş, yeniden oluşturulmuş influenza virosomları (Immüno potentiating reconstitude influenza virosomes, IRIVs) içermektedir. IRIV esas olarak bir liposomdur ve nonimmunojeniktir.
Epaxal, 0.5 ml lik her bir dozda minimum 500 radyoimmunoassay unit HAV antijeni, influenza A virüs hemagglütinin, thiomersol, formaldehid ve sodyum klorid içerir Çocuk ve erişkin için tek formu bulunmaktadır. Adjuvant olarak aluminyum hidroksit içermeyen ilk HAV aşısıdır. Aşı şeması 1 yıl arayla iki doz uygulanması şeklindedir. Aşılanan kişilerde diğer inaktif aşılardaki aluminyum hidrokside bağlı lokal inflamasyon belirtilerine daha az rastlandığı belirtilmektedir
Günümüzde değişik ülkelerde rutin HAV aşılaması uygulanmaktadır. ABD de kullanımda olan aşılar Havrix (çocuk erişkin), Vaqta (çocuk erişkin) Twinrix (erişkin) Avaxim ABD de henüz lisanslı değildir, 2012 de lisanslı olması planlanmaktadır.
İspanya da universal HAV aşılamasına 1998 1999 öğretim yılında 12 yaşındaki çocuklarda başlanmış İsrail universal HAV aşılamasına geçen ilk ülke, 1999 dan beri 18 24 ayda aşıyı uyguluyor Belarus 2003 yılında 6 7 yaşındaki çocuklarda rutin aşıya başlamış Arjantin 2005 yılında universal aşılamaya geçmiş Avustralya 1999 da önce yüksek riskli bölgesinde başlanmış, program 2005 de genişletilmiş Son zamanlarda ABD başta olmak üzere birçok ülke HAV aşısını rutin aşı programına entegre etmiş durumda d
ATTENUE HAV AŞILARI Farklı düzeylerde attenue edilmiş bir çok HAV suşu geliştirilmiştir eldeedilenedilen aşı marmosetler, şempanzeler ve gönüllü insanlarda denenmiştir. Attenuasyon, hücre kültürlerinde ardışık pasajlarla gerçekleştirilmektedir. Canlı attenüe aşı çalışmalarında aşının veriliş yolu enjeksiyondur. Gerçekte oral yolla aşı verimi tercih edilen yol olmalıdır ld ancak bu yol ile yapılan çalışmalardan l yeterli antikor yanıtı alınamamıştır. İnaktive aşılarla oldukça başarılı sonuçlar alındığı için günümüzde Batılı ülkelerde canlı aşı geliştirme çabaları azalmıştır. ş
KOMBİNE HAV AŞILARI Kombine AB A+B aşısı (Twinrix) i 1997 yılından beri piyasada ve FDA tarafından 2001 yılında onaylanmış Twinrix junior (1 18 yaş) 360 EU HAV + 10 mcg HBsAg, Twinrix (18 yaş üzeri) 720 EU HAV + 20 mcg HBsAg içerir.
Kombine A+B aşısı için aşı şeması önerisi 0 1 6. aylarda birer doz şeklinde Ayrıca erişkin formunun çocukluk yaş grubunda, 0 ve 6. aylarda olmak üzere iki doz şeklinde uygulanması da önerilmekte Aşının kombine veya tek tek yapılması antikor yanıtı açısından belirgin bir farklılık yaratmamaktadır
ÜLKEMİZDE BULUNAN HEPATİT A AŞILARI 1 (Alfabetik sırayla) Avaxim (Sanofi Pasteur Fransa) Pediatrik 80 ELISA unit HAV antijeni Erişkin 160 ELISA unit HAV antijeni Uygulama: İlk dozdan 6 ay veya 12 ay sonra ikinci doz olmak üzere toplam iki doz (0 6 ay / 0 12 ay) Epaxal (Berna İsviçre, Türkiye de Yeni Şark ) 500 RIA (radyoimmunassay) unit HAV antijeni Çocuk ve erişkin için tek formu var Uygulama: 0 ve 12. aylarda birer doz olmak üzere toplam iki doz
ÜLKEMİZDE İ BULUNAN HEPATİT İ A AŞILARI 2 (Alfabetik sırayla) Havrix (GlaxoSmithKline Biologicals Belçika) Pediatrik (1 15 yaş) 720 ELISA unit HAV antijeni Erişkin (16 yaş üzeri) 1440 ELISA unit HAV antijeni (Bazı ülkelerde pediatrik doz 1 18 yaş arasına, erişkin doz 18 yaş üzerine uygulanmaktadır) Uglamaİlk Uygulama: dozdan dan 6 ay veya ea12 ay sonra ikinci doz olmak üzere üeretoplam iki doz (0 6 ay / 0 12 ay) Twinrix (GlaxoSmithKline Biologicals Belçika) Pediatrik (1 15 yaş) 360 ELISA unit HAV antijeni + 10 mcg HBsAg Erişkin (16 yaş üzeri) 720 ELISA unit HAV antijeni + 20 mcg HBsAg (Bazı ülkelerde pediatrik doz 1 18 yaş arasına, erişkin doz 18 yaş üzerine uygulanmaktadır) ABD de yalnızca 18 yaş üzerine uygulanan erişkin formu bulunmaktadır. Uygulama: 0 1 6. aylarda birer doz Veya erişkin formun çocuklara 0 ve 6. aylarda birer doz olmak üzere toplam iki doz uygulanması önerilmektedir.
ÜLKEMİZDE İ BULUNAN HEPATİT İ A AŞILARI 3 (Alfabetik sırayla) Vaqta (Merck Sharp&Dohme ABD) Pdi Pediatrik ik(1 18 18 yaş) 25 EU Erişkin (19 yaş üzeri) 50 EU Uygulama: İlk dozdan 6 ay veya 12 ay sonra ikinci doz olmak üzere toplam iki doz (0 6 ay / 0 12 ay)
HIZLANDIRILMIŞ AŞI ŞEMASI Özellikle kişilerin hızlı immünizasyonu gerektiğinde kullanılmaktadır Engerix B için lisanslı olup 0 7 21. gün ve 12. ayda rapel uygulama şeklindeiçin için FDAonayı mevcuttur. Bu şemayla 28. günde seroproteksiyon % 65, 13. ayda ise %99 a ulaşmaktadır. Benzer şekilde kombine aşı (Twinrix ) da bu şemaya uygun olarak kullanılabilmektedir. Hızlandırılmış aşı şeması (0 7 21. gün) çocukluk döneminde de gerektiğinde kullanılabilmektedir
İnaktif HAV aşılarının korunması, saklanması, uygulanması Buzdolabında 2 8 0 C de Cde tutulmalı, dondurulmamalı, ışıktan korunmalı, dilue edilmemeli, diğer aşılarla aynı enjektörde karıştırılarak verilmemelidir. Aşı etkisi azalacağından dolayı gluteal bölgeye verilmemeli, deltoid kasa intramusküler olarak verilmelidir. Hemofilihastaları dışında subkutan önerilmemektedir. HAV aşısı kontrendikasyonları Şiddetli ateşli hastalığı olanlara ve belirgin enfeksiyon riski (aynı (y evde akut HAV geçiren gç olgular, salgın gibi) olmadıkça, ç, diğer inaktif aşılarda olduğu gibi hamilelere aşı ertelenmelidir.
Antikor süresinin kalıcılığı Matematik model kullanılarak yapılan hesaplama ile inaktif hepatit A aşıları uygulandıktan 10 yıl sonra aşılananların %53 ünde, 15 yıl sonrada %34 ünde, antikor düzeyinin koruyucu düzey olan20mlu/ml şeklinde kalacağı tahmin edilmektedir. Yapılan çalışmalarda antikor düzeyinde ikinci dozu takiben ilk yıl içinde önce hızlı bir düşüş daha sonra daha yavaş bir düşüş olduğu ve bu azalma hızı ile antikor düzeyinin 20 25 yıl daha 20 IU/ml düzeyinde kalacağının ğ tahmin edildiği ğ belirtilmiştir. ş Başka bir çalışmada inaktif hepatit A aşısının farklı dozları (180, 360 ve 720 ELISA unıt) uygulanmış ve takipte antikor cevabının yarılanmaömrünün 13yıl veya daha fazla olduğu gözlenmiştir. Çalışmacılar buradan hesaplayarak aşıların 24 47 yıl süre ile koruyucu olabileceğini vurgulamıştır.
Aşı yan etkileri Genellikle aşı yan etkileri i nadir ve önemsenmeyecek düzeydedir. Orta derecede d ateş, hlilikb halsizlik, baş ağrısı, ğ kemik ağrısı, ğ gastrointestinal sistem belirtileri, miyalji ya da asteni gibi sistemik belirtiler görülmüştür. Lokal olarak ise ağrı, deride hassasiyet ve kızarıklık, kabarıklık gözlenir. ( l d ğl kl ll l d /d l l k d (Bir çalışmada sağlıklı gönüllülerde 720 ELISA unit/doz ile yapılan tek doz aşıdan sonra saptanan sistemik reaksiyonlar= titreme %4, ateş %0, yorgunluk %29, kas ağrısı %21, artralji %7, bulantı %11, kusma %4; reaksiyonlar ise; ağrı %43, kızarıklık %0, şişlik %0 olarak saptanmıştır).
Temas sonrası aşı etkinliği Şempanzelerde l d yapılan çalışmalar, l temas sonrası kısa süre içinde aşı uygulandığı takdirde HAV aşısının enfeksiyonu önleyebildiğini göstermektedir. Bununla birlikte lk uygun şekilde kld planlanmış l klinik k çalışmalarla ımmünglobulin yapılmaksızın tek başına aşının temas sonrası etkinliğinin i araştırılması gereklidir
Aşının etkinliğinin ileri yaşla ilişkisi Yaşla HAV aşısının immunojenitesinin azalmasına ilişkin sınırlı veri bulunmaktadır. Bazı çalışmalarda 40 yaş üzerindeki kişilerde saptanan koruyucu antikor düzeyleri 40 yaştan küçük kişilerdekine benzer bulunmuş ancak çalışma sonundaki antikor düzeyleri daha yaşlı olan grupta düşük ş bulunmuştur. ş Diğer aşılarda immünojeniteyiazaltan faktörlerden olan sigara içme, obesite gibi faktörler HAV aşısı için değerlendirilmemiştir.
İnaktive ki HAV aşılarının birbirinin i i yerine kullanılabilirliği l liği Yapılan birçok çalışmada farklı firmalara ait hepatit A aşılarının birbirinin yerine kullanılabileceği veya aşılamaya bir marka aşıyla başlayıp başka bir marka aşıyla devam edilebileceği; budurumunantikor yanıtını olumsuz etkilemediği gösterilmiştir.
Maternal antikorların varlığının aşılamaya etkisi Yapılan çalışmalarda l anneden geçen antikorların büyük ük oranda 7. 11. aylar arasında kaybolduğu, bu nedenle genel aşılanma zamanının ideal olarak 12. 24. 24 aylar arasında yapılmasının daha doğru olacağı belirtilmiştir. Küçük bebeklerde (2 4 6. aylarda) HAV aşısı yapıldığında maternal antikor varlığında aşının immünojenitesi yeterli olmamaktadır.
Aşılama öncesi test yapılmalı mı? Aşılama çalışmaları genel olarak 3 bölüme ayrılır: Genel aşılama, ş Tarama ile aşılama, ş Aşılamama. ş HAV için tarama ile aşılamanın genel aşılamadan daha efektif olduğu saptanmıştır. Almanya da bir üniversite it hastanesi medikal ekonomi k i bölümünün yaptığı analiz sonucuna göre; hepatit A için 1 15, 11 15 yaş arası çocukların aşılanması ile gelecek 30 yıl içerisinde i i sırasıyla (çalışmanın yapıldığı ğ dönemdeki d geçerli para birimiyle) 5.1 milyar mark ve 2.9 milyar mark fayda sağlanacağı hesaplanmıştır. Değişik çalışmaların sonucuna göre genel aşılama için; HAV antikoru pozitifliği %50 nin üzerinde ise, taranarak aşılamanın daha dh ekonomik olduğu ğ kbl kabul edilmektedir.
HAV ile karşılaşma oranı yaşla birlikte artış gösterdiğinden ileri yaşlarda aşılama öncesi tetkik yapılması maliyetetkin olmaktadır. ABD deyapılan çalışmalarda dasonuçlar bu şekilde belirtilmektedir. Ülkemiz koşullarında da 6 7 yaş üzerinde test yaparak aşılama maliyet etkin görünmektedir öü
Aşılama sonrası test yapılmalı mı? Aşılananların büyük çoğunluğu aşıya yanıt verdiği için aşılama sonrası test yapılması önerilmemektedir. Bunun yanı sıra HAV antikoru saptamada kullanılan l ticari i testler aşıya bağlı olarak oluşan düşük düzeyde ancak koruyucu antikor titrelerini saptamak açısından yeterince duyarlı değildir.
Anti HAV konsantrasyonları Dünya Sağlık Örgütü referans immunglobulin reagent ile karşılaştırılarak ölçülmekte ve milli International Units olarak (miu/ml) gösterilmektedir. HAV enfeksiyonundan koruyucu olan gerekli anti HAV mutlak alt sınırı henüztanımlanmamıştır tanımlanmamıştır. Hücrekültürü çalışmaları düşük antikor düzeylerinin (örneğin<20 miu/ml) nötralizan olabileceğini göstermektedir
Kronik karaciğer hastalığı (HBV,HCV) olan kişilerde HAV enfeksiyonunun daha ağır geçtiği bilindiği için seronegatif kişilerin aşılanması ihmal edilmemelidir. Ülkemizde de bu konuyla ilgili karar Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Uygulama Tebliği nde yer almaktadır ve 2008 yılından beri uygulanmaktadır
2008 YILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU SAĞLIK UYGULAMA TEBLİĞİ 29 Eylül 2008 Resmî Gazete Sayı : 27012) 9. Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri 9.1. Bağışıklamaya yönelik sağlık hizmetleri 9.1.1 Kurumca finansmanı sağlanmayacak bağışıklama hizmetleri; 9.1.2. Kurumca finansmanı sağlanacak bağışıklama hizmetleri; (4) Hepatit A aşısı bedeli, Hepatit A seronegatif olan 1 yaş üzeri çocuklarda ve erişkinlerde; ş kronik karaciğer ğ hastalığı ğ olan veya pıhtılaşma faktörü konsantresi alanlarda hastalıklarını belirten sağlık raporuna dayanarak tüm hekimlerce reçete edilmesi halinde en fazla yılda iki kez ödenir
4000 3500 3000 Ülke genelinde 2005 2008 yılları arasında yapılan akut HAV bildirimleri 2500 2000 1500 2005 2006 2007 2008 1000 500 0 0 yaş 1 4 yaş 5 9 yaş 10 14 yaş 15 19 yaş 20 29 yaş 30 44 yaş 45 64 yaş 65 +
Önemli olan bir başka veri 20 39 yaş grubunda 30 44 yaş grubunda 45 64 yaş grubunda, hatta 65 + yaş grubunda bile akut HAV bildirimi olmasıdır (SEROLOJİK KANITADAYALI)
Ülke genelinde Akut HAV enfeksiyonuna bağlı ölümler 2005 yılında 10 1414 yaş : 1 olgu 45 64 yaş : 1 olgu 2006 yılında 5 9 yaş : 1 olgu 10 14 yaş : 1 olgu 30 44 yaş: 3 olgu 2007 yılında 20 29 yaş : 1 olgu 30 44 yaş : 1 olgu 2008 yılında 0 yaş : 1 olgu 5 9 yaş : 1 olgu 45 64 yaş: 1 olgu
Ne Yapalım? *Kronik HBV HCV olgularına mutlaka HAV testi & yapalım, negatifse aşılayalım l (heyet raporu ile ücretsiz) *Sağlık çalışanlarına özellikle 30 yaş altına test yapalım *Gıda çalışanı, kreş bakımevi yetiştirme yurdu gibi çocukla ilgili birimlerde çalışan genç çalışanlara test yapalım *Diğer risk grubu kapsamındaki kişilere bilgilendirme ve gerekiyorsa test ve aşı yapalım & HAVtesti= antihav IgG :AntiHAVtotal total