TÜRKİYE NİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İKİNCİ ULUSAL BİLDİRİMİNİN HAZIRLANMASI PROJESİ Ġklim DeğiĢikliğinin Etkileri, Etkilenebilirlik ve Uyum ÇalıĢtayı 29 Haziran 2011 Ankara Dr. Öznur Oğuz Kuntasal
İçerik I. İklim Değişikliğinin Etkileri, Etkilenebilirlik ve Uyum- Genel Yaklaşım I. Ulusal Bildirim Nedir? II. Proje Bilgileri III. İkinci Ulusal Bildirim Taslak İçerik ve Kapsam 1
2
Ġklim DeğiĢikliğinin Beklenen Etkileri 2070 yılında dünyadaki büyük liman şehirlerinde yaşayan yaklaşık 140 milyon insan ve 35.000 milyar$ yatırım nüfus artışı, şehirleşme, ekonomik büyüme ve deniz seviyesi yükselmesi nedeniyle sel önlemlerine gerek duyabilecek. (OECD, 2007) 2020 yılında Afrika daki 75-250 milyon insan su kıtlığı ile karşı karşıya kalabilir ve sulu tarım %50 oranında azalabilir. (UNDP, 2009) Altyapı yatırımları, su ve ulaştırma planlamaları, bina tasarımı, şehir ve arazi kullanımı planlamalarında iklim değişikliği göz önüne alınarak tasarlanmadığında etkilerin maliyeti daha fazla olacaktır. (UNDP, 2009) 3
Ġklim DeğiĢikliğinin Beklenen Etkileri İklim değişikliğinin etkileri her yörede coğrafi ve mevcut iklim yapısına bağlı olarak çeşitlilik gösterir. Farklı yörelerde aşırı iklim olaylarına (fırtına ve şiddetli yağış), sıcaklık artışına, yağış düzenin değişmesine veya iklim şartlarının çok değişkenlik göstermesine sebep olabilir. Etkisi her ne şekilde olursa olsun, iklim şartlarının değişmesi doğal kaynaklardan sosyo-ekonomik yapıya kadar insana dair birçok alanı etkilemektedir. Bunlar arasında su kaynakları, tarım ve gıda güvenliği, halk sağlığı, ekosistemler ve biyolojik çeşitlilik sayılabilir. 4 4
Ġklim DeğiĢikliğinin Beklenen Etkileri Yağış düzeninin değişmesi su sıkıntısı ve/veya sellere yol açabilecek 5 5
Ġklim DeğiĢikliğinin Beklenen Etkileri Su, toprak gibi doğal kaynaklara dayanan tarımsal yapı ve ürün deseni etkilenebilecek Doğaya dayalı tarım ve hayvancılık gibi sektörlerde çalışan kesimlerin geçim kaynakları tehdit altına girebilecek ve bu göçü artırabilecek 6 6
Ġklim DeğiĢikliğinin Beklenen Etkileri Artan sıcaklıklar nedeniye bitkisel üretim dönemlerini değiştirip gıda güvenliğini tehdit edebilecek bulaģıcı hastalıklara neden olan etkiler artabilecek hassas ekosistemlerin ve türlerin yok olmasına sebep olabilecek orman yangınlarının sıklığı artabilecek kar yağış ve erime dönemlerinin değişimi nedeniyle sel ve taşkın gibi doğal afetler artabilecek 7 7
Deniz seviyesinin yükselmesi kıyı bölgelerinde özellikle deltalara zarar verebilecek Ġklim DeğiĢikliğinin Beklenen Etkileri 8 8
Ġklim DeğiĢikliğine Ġnsanoğlunun Tepkileri Azaltım (mitigasyon) İklim değişikliğine neden olan insan kaynaklı sera gazlarının kontrol altına alınması, azaltılması ve tutulmasına yönelik önlemler. Uyum (adaptasyon) İklim olaylarının (risklerinin) etkileriyle mücadele etmek, fayda sağlamak ve etkileri yönetebilmek için stratejilerin güçlendirilmesi, geliştirilmesi ve uygulanması süreci... Çözümler genel olarak sürdürülebilir kalkınma doğrultusunda iklimsel riskleri en aza indirebilecek tedbirlerin alınmasında yatar 9 9
İklim Değişikliğine Uyum Gerekliliği İklim değişikliğine sebep olan kaynaklar azaltılsa ve hatta hemen şimdi kesilse bile atmosferde kalan sera gazları, iklim olaylarını değiştirmeye devam edecektir İklim değişikliğinin etkilerinden en fazla etkilenecek gruplar yoksullar ve yoksul bölgelerdir Bu nedenle, ekonomik, sosyal ve çevresel etkileri ve riskleri en aza indirmek için iklim değişikliğine uyum sağlamak gerekmektedir Sera gazı salımlarının azaltılması ve uyum çalışmalarının ekonomik maliyeti, iklim değişikliğinin vereceği zararın maliyetinden çok daha düşük olacak. (Dördüncü IPCC Raporu, 2007) 10 10
ULUSAL BİLDİRİM NEDİR? 11
Ulusal Bildirim Nedir? Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) Tarafları, Sözleşmenin uygulanmasına dair Ulusal Bildirimlerini Taraflar Konferansına (TK) sunmakla yükümlüdürler. (Madde 4 ve 12) EK-I Taraflarının ulusal bildirimlerini periyodik olarak TK tarafından belirlenen tarihlerde sunmaları gerekmektedir. Taraflar, ulusal bildirimlerini Sözleşme raporlama kılavuzuna göre hazırlar ve Bonn daki Sözleşme Sekretaryası na sunarlar. O andan itibaren söz konusu bildirim kamuya açık olur. 1212
Birinci Ulusal Bildirim Türkiye, BMİDÇS ne taraf olmasından doğan yükümlülükleri gereği olarak Birinci Ulusal Bildirimi ni 2007 yılında Sözleşme Sekretarya sına sunmuştur. Birinci Ulusal Bildirim, Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü'nün eşgüdümünde, Küresel Çevre Fonu (GEF) tarafından finansal olarak desteklenen ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) nın uygulayıcı kuruluş olduğu bir proje kapsamında hazırlanmıştır. Sekretarya tarafından görevlendirilen Uzman Değerlendirme Ekibi, Eylül 2008 Ağustos 2009 tarihleri arasında Birinci Ulusal Bildirimi incelemiş ve ayrıntılı değerlendirme raporunu Aralık 2009 tarihinde Sekretarya ya sunmuştur. 1313
PROJE BİLGİLERİ 14
Proje Bilgileri Bütçe Nakdi Destek: GEF ÇOB UNDP Ayni Destek: ÇOB 500,000 USD 110,000 USD 15,000 USD 1,100,000 USD Proje Paydaşları: Yürütücü Kurum: Fon Sağlayan Kurum: Uygulayıcı KuruluĢ: T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Küresel Çevre Fonu (GEF) Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Süre: 18 ay 15
Proje Yönetimi GEF ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ KOORDĠNASYON KURULU 16
İDKK İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu Üyeleri: Çevre ve Orman Bakanlığı Dışişleri Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Tarım ve Köy işleri Bakanlığı, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, DPT Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) 17
İDKK- Teknik Çalışma Grupları İDKK-Teknik Çalışma Grupları ÇG 1: İklim Değişikliğinin Etkilerinin Araştırılması -Devlet Meteoroloji İşleri Gn.Md ÇG 2: Sera Gazları Emisyon Envanteri- Türkiye İstatistik Kurumu ÇG 3: Sanayi, Konut, Atık Yönetimi ve Hizmet Sektörlerinde Sera Gazı azatlımı-enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı ÇG 4: Enerji Sektöründe Sera Gazı Azaltımı- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ÇG 5: Ulaştırma Sektöründe Sera Gazı Azaltımı- Ulaştırma Bakanlığı ÇG 6: Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık-Orman Genel Müdürlüğü ÇG 7: Politika ve Strateji Geliştirme- Çevre ve Orman Bakanlığı ÇG 8: Eğitim ve Kamuoyunu Bilinçlendirme- Çevre ve Orman Bakanlığı ÇG 9: İklim Değişikliğine uyum- Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ÇG 10: Finansman ve Teknoloji Transferi- Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ÇG 11: Karbon Piyasaları- Çevre ve Orman Bakanlığı 18
Projenin Amacı Projenin Temel Hedefleri Bu projenin amacı Ġkinci Ulusal Bildirimi (ĠUB) hazırlayarak Türkiye Cumhuriyeti ne Sözleşme kapsamındaki taahhütlerini yerine getirme konusunda destek vermektir. Projenin somut çıktısı İkinci Ulusal Bildirimin hazırlanması ve Sekretarya ya sunulması olacaktır. 19
İKİNCİ ULUSAL BİLDİRİM TASLAK İÇERİK VE KAPSAM 20
TASLAK İÇERİK Ulusal Şartlar 1. GĠRĠġ 2. ULUSAL ġartlar 2.1. Hükümet Yapısı 2.2. Nüfus 2.3. Coğrafik Yapı 2.4. İklim Yapısı 2.5. Ekonomi 2.6. Enerji 2.7. Ulaştırma 2.8. Sanayi 2.9. Atık 2.10. Binalar ve Şehirleşme 2.11. Tarım 2.12. Ormancılık 2.13. Su Kaynakları 2.14. Turizm 2.15. Türkiye nin Özel Şartları 21
TASLAK İÇERİK Sera Gazı Emisyon ve Yutak Envanteri 3. SERA GAZI EMĠSYON VE YUTAK ENVANTERĠ 3.1. Envanter Özeti 3.2. Sekrörel Emisyon Eğilimleri 3.2.1. Enerji 3.2.2. Endüstriyel Prosesler 3.2.3. Çözücü ve Diğer Ürünlerin Kullanımı 3.2.4. Tarım 3.2.5. Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık 3.2.6. Atık 3.3. Sera Gazı Emsiyon Eğilimleri 3.3.1. Karbon Dioksit 3.3.2. Metan 3.3.3. Nitröz Oksit 3.3.4. HFCs, PFCs ve SF6 3.4. Emisyon Eğilimlerini Etkileyen Faktörler 3.5. Mevcut ve Önceki Envanterin Karşılatırılması 3.6. Ulusal Sistem 3.6.1. Kalite Güvencesi ve Kalite Kontrolü 3.6.2. Belirsizlikler 22
TASLAK İÇERİK Politika ve Önlemler 4. POLĠTĠKA VE ÖNLEMLER 4.1. Giriş 4.2. Politika Geliştirme Süreci 4.3. İzleme ve Değerlendirme 4.4. Çerçeve Politikalar ve Kesişen Sektörel Önlemler 4.4.1. Ekonomik Araçlar 4.4.2. Araştırma ve Geliştirme Desteği 4.4.3. Yasal Enstrümanlar 4.4.4. Karbon Kayıt Sistemi 4.4.5. Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi 4.4.6. Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı 4.5. Sektörel Politika ve Önlemler 4.5.1. Enerji 4.5.2. Ulaştırma 4.5.3. Sanayi 4.5.4. Tarım 4.5.5. Ormancılık 4.5.6. Atık 4.5.7. Bina Stoku ve Kentsel Yapı 4.6. Sürdürülebilir Kalkınmayı Destekleyen Diğer Politika ve Önlemler 4.7. Politika ve Önlemlerin Uzun Vadeli Eğilimlere Etkisi 4.8. Yürürlükten Kalkan Politika ve Önlemler 23
TASLAK İÇERİK Projeksiyonlar ve Politika ve Önlemlerin Toplam Etkisi 5. PROJEKSĠYONLAR VE POLĠTĠKA VE ÖNLEMLERĠN TOPLAM ETKĠSĠ 5.1. Giriş 5.2. Projeksiyon Yöntemi 5.3. Sektörel Projeksiyonlar (Mevcut Önlemler İle) 5.3.1. Enerji 5.3.2. Ulaştırma 5.3.3. Sanayi 5.3.4. Tarım 5.3.5. Atık 5.3.6. Diğer 5.3.7. Havacılık ve Deniz Yoluyla Petrol Taşımacılığı 5.3.8. Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık 5.3.9. Bina Stoku ve Kentsel Yapı 5.4. Sera Gazı Bazında Projeksiyonlar (Mevcut Önlemler İle) 5.5. Önlem Gözetilmeyen Projeksiyonlar 5.6. Politika ve Önlemlerin Etkisi 24
TASLAK İÇERİK Finans ve teknoloji 7. FĠNANS VE TEKNOLOJĠ 7.1. Türkiye deki Çevre Finansmanı Politikaları ve Uygulamaları 7.1.1. Ulusal Finans Kurumları 7.1.2. Yeni ve İlave Finans Kaynakları 7.1.3. Tahsis Edilen ve Planlanan Finansal Kaynaklar 7.2. Uluslararası Finans Kaynakları 7.3. Teknoloji 7.3.1. Teknoloji İhtiyaç Analizi 7.3.2. Teknoloji Transferi 25
TASLAK İÇERİK Araştırma ve Sistematik Gözlem 8. ARAġTIRMA VE SĠSTEMATĠK GÖZLEM 8.1. Araştırma ve Sistematik Gözlem Politikası ve Finansmanı 8.2. Araştırma 8.3. Sistemaktik Gözlem 8.3.1. Atmosfer ve Meteoroloji Gözlemleri 8.3.2. Hava Kirleticileri Ölçümleri 8.3.3. Okyanus Gözlemleri 8.3.4. Karasal Gözlemler 8.3.5. Uzay Gözlem Programları 26
TASLAK İÇERİK Eğitim, Öğretim ve Halkın Bilinçlendirilmesi 9. EĞĠTĠM, ÖĞRETĠM VE HALKIN BĠLĠNÇLENDĠRĠLMESĠ 9.1. Eğitim, Öğretim ve Halkın Bilinçlendirilmesi Gelen Politikaları 9.2. İlköğretim, Lise ve Yüksek Eğitim 9.3. Halkı Bilinçlendirme Kampanyaları 9.4. Eğitim Programları 9.5. Kaynak ve Bilgi Merkezleri 9.6. Kamu ve STKların Katılımı 9.7. Uluslararası Aktivitelere Katılım 27
TASLAK İÇERİK İkim Değişikliği Etkileri, Etkilenebilirlik ve Uyum Tedbirleri 6. ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ ETKĠLERĠ, ETKĠLENEBĠLĠRLĠK VE UYUM TEDBĠRLERĠ 6.1. Genel Durum 6.1.1. Eğilim Analizi 6.1.2. İklim Senaryoları 6.1.3. Deniz Seviyesi Yükselmesi Senaryoları 6.1.4. Sosyo-Ekonomik Senaryolar 6.2. Beklenen Etkiler, Etkilenebilirlik ve Uyum Tedbirleri 6.2.1. Su Kaynakları 6.2.2. Tarım ve Gıda Güvencesi 6.2.3. Doğal Afetler 6.2.4. Ekosistem Hizmetleri 6.2.5. Kıyı Alanları 6.2.6. Sağlık 6.2.7. Yerleşimler ve Turizm 6.3. Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi 6.4. Uyum Politikası 28
KAPSAM 6. İklim değişikliği etkileri, etkilenebilirlik ve iklim değişikliğine adaptasyonun gözden geçirilmesi ve güncellenmesi Faaliyet 6.1. Faaliyet 6.2. Faaliyet 6.3. Faaliyet 6.4. Faaliyet 6.5. Faaliyet 6.6. İklim değişikliği açısından ülke genelinde sektörel etkilenebilirlik değerlendirilmesinin tamamlanması. Türkiye de iklim değişikliğinin beklenen etkilerinin Türkiye deki bilimsel iklim değişikliği etki araştırması sonuçlarını içerecek şekilde gözden geçirilmesi ve güncellenmesi. Mevcut veya başlayacak ulusal iklim değişikliği projeleri ile bu kapsamda tamamlanan ve planlanan boşluk analizlerinden faydalanmak üzere yakın iş birliği ve uyumun sağlanması. İklim değişikliğine uyum alanında ulusal faaliyet ve önlemlerin belirlenmesi (MDG F 1680 projesine atıfta bulunulacak.) Etkilenebilirlik değerlendirmesinin çıktılarını, iklim değişikliği etkilerini ve uyum önlemlerini tartışmak üzere toplantıların organize edilmesi. Raporun ilgili bölümünün derlenmesi ve taslak olarak hazırlanması. 29
Teşekkürler. Dr. Öznur Oğuz Kuntasal Proje Yöneticisi oznur.oguzkuntasal@undp.org Serkan Tekneci Proje Sorumlusu serkan.tekneci@undp.org Eser Ekin Orhan Proje Asistanı ekin.orhan@undp.org.tr 30