BÖLÜM VI PROJENİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ

BÖLÜM VI PROJENİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ

DİYARBAKIR ATIKSU ARITMA TESİSİ BÖLÜM VI. TEKNİK OLMAYAN ÖZET Ülkemizin, Avrupa Birliğine uyum sürecinde çevre alanındaki mevzuat uyumlaştırma ve uygulamaya dönük yükümlülüklerini karşılayabilmesine destek sağlamak amacıyla, Avrupa Birliği tarafından sağlanan mali yardımın 2005 yılı programlaması altında çevre sektörüne yönelik olarak Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB) tarafından Türkiye de 15 Belediye için Atıksu Arıtma Tesisi Hazırlanmasına Yönelik Teknik Yardım projesi başlatılmış bulunmaktadır. Avrupa Birliği tarafından finanse edilen, ÇOB nın lehtar sıfatı ile yönettiği ve tüm ilgili kurum ve kuruluşların katılımı ile devam etmekte olan proje COWI Atıksu Konsorsiyumu tarafından yürütülmektedir. Bu kapsamda sektöründe Adıyaman, Akşehir, Aksaray, Bartın, Polatlı, Lüleburgaz, Merzifon, Siverek, Diyarbakır, Soma, Seydişehir, Çarşamba, Erzurum, Ceyhan ve Erdemli belediyeleri bu projeye dahil olmuşlardır. Mevcut durumda gelişmiş bir atıksu arıtma tesisi bulunmayan Diyarbakır Belediyesi'nin yalnızca %30 verimle çalışan AAT ile yeterli arıtıma tabi tutulmayan atıksular Dicle Nehri ne deşarj edilmektedir. Bu durum deşarj noktasının alt kısımlarında bulunan bütün alanlarda ve yakın yerleşim yerlerinin kıyılarında ve mansapta yer alan sulama ve enerji elde etme amaçlı baraj göllerinde kirliliğe yol açmaktadır. Mevcut durum, su ve çevre kirliliğine neden olmakta ve kamu sağlığı için tehlike oluşturmaktadır. Projenin gerçekleştirilmesiyle içme suyu ve sulama için kullanılan sudan kaynaklanan hastalıklar önlenecek, su kalitesi yükseltilecek ve baraj canlıları ve diğer çevresel kaynaklar (doğal ekosistem) korunarak Avrupa Birliği (AB) ve Türk Çevre Kanunu ve Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nde belirtilen arıtılmış atıksu deşarj standartlarına tümüyle uyulmuş olacaktır. Mevcut olan Diyarbakır AAT ile aynı alan sınırları içinde kurulması planlanan ek üniteler (biyolojik arıtım prosesi) Diyarbakır şehir merkezinin yaklaşık 4 km güneyinde, eski Mardin yolu üzerinde, Merkez İlçe ye bağlı Çarıklı Köyü sınırları dahilindedir. Yaklaşık 20 ha. lık bir alanda gerçekleşecek olan projenin, doğusunda kalan Dicle Nehri kıyısında kuzeybatı yönünde Tekel İçki Fabrikası ve batısında DDY hattı bulunmaktadır. Yukarıda tanımlanmış olan alan, Tekel İçki Fabrikası ndan 2004 yılında Diyarbakır Belediyesi tarafından alınmıştır. Proje alanı, Çarıklı (Çaruği) Köyü 26, 207, 298, 301 ve 312 nolu parsellerden oluşmaktadır. Diyarbakır İli için organik karbon ve azot giderimli ikincil bir arıtma tesisi gereksiniminin gündeme gelmesi sonucunda Türkiye de 15 Belediye için Atıksu Arıtma Tesisi Hazırlanmasına Yönelik Teknik Yardım projesi kapsamında Diyarbakır AAT için fizibilite çalışmaları devam etmekte olup, COWI Atıksu Konsorsiyumu tarafından hazırlanmakta olan fizibilite ve proje raporları doğrultusunda arıtma prosesi belirlenmiş olacak ve ÇED Raporu nda ayrıntılı bir şekilde değerlendirilecektir. Diyarbakır İli nin 2000 yılı Ekim ayında yapılan nüfus sayımında İl genel nüfusu 1,362,708 olarak tespit edilmiştir. Diyarbakır İli nin kentsel nüfusu ise 817,692'dir. Bunun 545,016 i kırsal kesimde yaşamaktadır. Projenin gerçekleştirileceği Diyarbakır Merkez İlçenin kentsel nüfusuna bakıldığında ise, 1990 yılında 373,810 olan nüfusun, 2000 yılında 545,983 kişiye ulaştığı görülmektedir. Merkez ilçede kentsel yıllık nüfus artış hızı ise % 0 37,87 ile Türkiye nin yıllık nüfus artış hızının oldukça üzerindedir. 44

DİYARBAKIR ATIKSU ARITMA TESİSİ Diyarbakır İli nde Jeolojik birimler otokton ve allokton olmak üzere iki kısıma ayrılmıştır. Diyrabakır da gerçekleşen volkanik oluşumlar yaklaşık 10,000 km 2 lik bir alana yayılan volkanikler bazaltlitolojisinde olup, yer yer piroklastikler şeklinde çıkış yerleri hakimdir. Diyarbakır, içme ve kullanma suyunun tamamını yeraltı sularından sağlayan illerden biridir. Burada birden çok yeraltı suyu taşıyan jeolojik formasyon ve bu jeolojik formasyonlarda (akiferlerde) Diyarbakır'ın içme suyu ihtiyacını karşılamak amacıyla açılmış olan çok sayıda derin sondaj kuyusu bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar ve tetkikler neticesinde faaliyet sahasında herhangi bir maden veya fosil yakıt kaynağına rastlanmamıştır. Diyarbakır da Asbest, Barit, Çimento Hammaddeleri, Fosfat, Tuğla-Kiremit ve mermer gibi hammadde kaynaklarına ek olarak, Demir, kurşun çinko, manganez ve krom metalik madenleri de bulunmaktadır. Ayrıca, Kocaköy-Katin, Bismil-Kastel, Eğil-Sarıcak ve Merkeze bağlı Beykan, Kurkan Şahaban sahalarında zengin petrol yatakları mevcuttur. Diyarbakır İl Merkezi, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından yayınlanan Türkiye Deprem Haritası nda 2. Derece Deprem Bölgesi içinde kalmaktadır. Diyarbakır'da karasal iklim özellikleri hakimdir. İklim, karasal özelliği kısmen değişmiş bir Akdeniz iklimi olarak da nitelendirilebilir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve yağışlıdır. Sonbahar genellikle ilkbahardan daha uzundur. Gündüz ve gece arasındaki ısı farkları yüksektir. Proje alanı ve etki alanı içinde sit alanı, yaban hayatı geliştirme sahası ve yaban hayvanı yerleştirme sahaları, özel çevre koruma bölgeleri, su kuşları yaşama ortamı olarak uluslararası öneme sahip sulak alanların korunması sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar araştırılmış olup, herhangi bir koruma alanına rastlanmamıştır. Diyarbakır AAT Projesi nin inşası aşamasında evsel nitelikli katı ve sıvı atıklar, yapılan kazı dolgu işlemleri sonucu açığa çıkabilecek kazı dolgu fazlası, inşaat işlemlerinden kaynaklanan toz; mobil araçlardan kaynaklanan gaz emisyonları ile gürültü gibi çevresel sorunların oluşması beklenmektedir. İşletme aşamasında ise koku, mobil araçlardan kaynaklanan gaz emisyonları ile arıtma çamurları ve diğer katı atıklar sayılabilir. Projenin inşaat aşamasında çalışan sayısı göz önüne alınarak, açığa çıkacak evsel nitelikli katı ve sıvı atıkların küçük ölçekli projelerde söz konusu olan miktarlarda olacağı söylenebilir. Proje alanından kaynaklanan evsel nitelikli katı ve sıvı atıkların Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (KAKY), Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (AAKY) ve Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY) ne uygun şekilde toplanması ve bertarafı sağlanacaktır. Proje inşaatı sırasında kazı dolgu çalışmaları sonucu açığa çıkacak malzeme sahanın rehabilitasyonu sırasında kullanılacak veya Diyarbakır Belediyesi tarafından belirlenen yerlerde kullanımı/depolanması sağlanacaktır. Toz emisyonunun en aza indirgenmesi amacıyla inşaat çalışmaları süresince sulama yapılacaktır. Ayrıca, doldurma-boşaltma işlemleri savurma yapılmadan gerçekleştirilecek, taşıma esnasında kamyonların üstleri örtülecek ve kamyonlara hız sınırı getirilecektir. Egzozdan kaynaklanacak diğer emisyonları en aza indirgemek için ise, kullanılacak araçların mümkün olduğunca yeni ve bakımlı araçlar olması sağlanacaktır. Emisyonların HKKY ve EKHKK yönetmelikleri ile belirlenen sınır değerlerin altında olması sağlanacaktır. 45

DİYARBAKIR ATIKSU ARITMA TESİSİ Arazinin hazırlanması aşamasında, kazı ve dolgu işlemleri sırasında, özellikle iş makineleri nedeniyle gürültü oluşacaktır. Bunun yanında işletme döneminde proje trafiğine bağlı olarak gürültü oluşması söz konusudur. Proje kaynaklı gürültünün proje yakın çevresindeki yerleşimler ve fauna üzerine olumsuz etkileri söz konusudur. Bu etkilerin önlenmesi amacıyla kullanılan iş makinalarının düzenli olarak kontrolü yapılarak, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde belirtilen maksimum gürültü seviyelerinin aşılmaması sağlanacaktır. Çalışanların tozdan ve gürültüden olumsuz yönde etkilenmelerini en aza indirmek için "İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü"nde belirlenen hükümler doğrultusunda önlemler alınacaktır. Gürültü konusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Gürültü Yönetmeliği ve 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümlerine ve 01.07.2005 tarih ve 25862 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne uyulacaktır. Atıksu arıtma tesisinin işletilmesinden kaynaklı, bir miktar katı atık meydana gelecektir. Bu atıklar biyolojik olarak stabil hale gelmiş aktif çamur kütlesinden ve diğer inert parçalardan meydana gelecektir. Meydana gelecek olan atıklar iki şekilde uzaklaştırılabilecektir. Bu yöntemlerden ilki doğrudan belediyeye ait katı atık depolama sahasına götürülmesi, diğer yöntem ise gübre amacı ile kullanılmasıdır. Bu uygulamaları sınırlayan yönetmelikler bulunmaktadır. Bu yönetmelikler Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve Toprak Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği dir. Arıtma çamurları bu yönetmelikler çerçevesinde bertaraf edilecek olup, konuya ait detay bilgiler ÇED Raporu nda yer alacaktır. Arıtma tesisinden kaynaklı diğer katı atıklar belediyeye ait katı atık bertaraf sahasına götürülerek, tesis çalışanlarından kaynaklı evsel nitelikli atıksular ise Diyarbakır AAT de arıtılarak bertaraf edilecektir. Atıksu arıtma tesislerinin işletme döneminde rastlanılan diğer bir problem ise kokudur. Bu sorunu ortadan kaldırmak için projelendirme safhasından itibaren gerekli çalışmalar yapılacaktır. Havuzların içinde ölü bölgeler bırakılmayacak ve motor güçleri debiye göre emniyetli tarafta kalacak şekilde seçilecektir. Sahada meydana gelecek olan atık çamurlar bekletilmeden belediyeye ait katı atık depolama sistemine ya da uygun olduğunun kanıtlanmasının akabinde gübre olarak kullanılmak amacı ile tarlalara götürülecektir. Gerek duyulur ise sahada ilaçlama yapılacaktır. Bu uygulamalar ile koku ve sinek sorunu en aza indirilecektir. Bahse konu bu çevresel etkilerin önlenmesi ve/veya en aza indirgenmesi için gerekli önlemlerin belirlenmesi ve alternatiflerin değerlendirilerek mümkün olan en iyi mühendislik uygulamalarıyla çevresel korumaya ek olarak, proje yararlarının en üst düzeye çıkartılabilmesi amacıyla çevresel etki değerlendirme çalışmaları yapılacaktır. Bu çalışmanın sonucu olarak geliştirilen uygun önlemler ve planlar sayesinde Diyarbakır AAT Projesi ile su kaynaklarının kirlenmesinin önüne geçilecektir. Ayrıca proje, Türkiye nin üst düzey bir çevre koruma ile AB atıksu arıtma sektöründeki direktiflere uygunluğunu sağlayarak, Avrupa Birliği ne katılım sürecinin hızlandırılmasına katkıda bulunacaktır. 46

EKLER

EK 1 RESMİ KURUM YAZIŞMALARI

DIYARBAKIR ATIKSU ARITMA TESİSİ Ek-1.1. DİSKİ Tarafından Emlak İstimlak Şube Müdürlüğü ne Gönderilmiş Olan Yazışma Örneği 47

DIYARBAKIR ATIKSU ARITMA TESİSİ Ek-1.2. DİSKİ Tarafından Emlak İstimlak Şube Müdürlüğü ne Gönderilmiş Olan Plan Örneği 48

EK 2 PROJE SAHASININ 1/25.000 LİK HARİTA ÜZERİNDE GÖSTERİMİ

DİSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DİYARBAKIR ATIKSU ARITMA TESİSİ Şekil 2.1. Proje Alanı ve Civarının 1/25.000 Ölçekli Haritada Gösterimi 49

KAYNAKLAR

DİYARBAKIR ATIKSU ARITMA TESİSİ KAYNAKLAR T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, 2005. T.C. Diyarbakır Valiliği, İl Çevre ve Orman Müdürlüğü. Diyarbakır İli Çevre Durum Raporu, Diyarbakır. DİSKİ, 2004. Diyarbakır Evsel Nitelikli Atıksu Arıtma Tesisi Proje Tanıtım Dosyası, Diyarbakır. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2004. Çevresel Etki Değerlendirilmesi Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazete, No: 25672, Tarih: 16.12.2004. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2006. Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazete, No: 26236, Tarih: 22.07.2006. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2004 Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazetesi No: 25406, Tarih: 18.03.2004. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2005. Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazetesi No: 25755, Tarih: 14.03.2005. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2005. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazete, No: 20814, Tarih: 05.04.2005. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2005. Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazete, No: 25831, Tarih: 31.05.2005. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2004/1. Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazetesi No: 25538, Tarih: 30.07.2004. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2004. Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazetesi No: 25687, Tarih: 31.12.2004. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2001. Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazetesi No: 24609, Tarih: 10.12.2001. TUİK (DİE), 2002. 2000 Genel Nüfus Sayımı, Ankara. United Nations Development Program (UNDP), 1990. TEM Traffic and Construction Noise Control Report. United Nations Development Programme (UNDP) and Economic Commission for Europe (ECE), February 1990. 50

DİYARBAKIR ATIKSU ARITMA TESİSİ İnternet Adresleri: www.diyarbakır.gov.tr www.diyarbakir-bld.gov.tr/ www.deprem.gov.tr www.cevreorman.gov.tr www.mta.gov.tr www.kultur.gov.tr www.styd-cevreorman.gov.tr www.tuik.gov.tr http://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/a119a40c1592979_ek.pdf?dergi=t%c3%9cr K%C4%B0YE%20JEOLOJ%C4%B0%20B%C3%9CLTEN%C4%B0 51