2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL NOT: Düzeltmeler bold (koyu renk) olarak yaz lm flt r. YANLIfi DO RU 1. Ünite 1, Sayfa 3 3. DÜNYA HAYVAN POPULASYONU Dünyada 20.3 milyar dolay nda çiftlik hayvan bulunmaktad r. Bu say n n çeflitli türlere göre da l m Tablo 1'de verilmifltir. 1. Ünite 1, Sayfa 3 3. DÜNYA HAYVAN POPULASYONU Dünyada 22.6 milyar dolay nda çiftlik hayvan bulunmaktad r. Bu say n n çeflitli türlere göre da l m Tablo 1'de verilmifltir. Tablo 1 : Dünyadaki Çeflitli Türden Çiftlik Hayvanlar n n Say lar (2001 Y l ) Tablo 1 : Dünyadaki Çeflitli Türden Çiftlik Hayvanlar n n Say lar (2006 Y l ) Kaynak : FAO Production Yearbook, 2001. Kaynak : FAO 2006. Bu tablodan izlendi i gibi; kanatl lar hariç, say bak m ndan dünyada s r önde gelmekte bunu s ras ile koyun, domuz ve keçi izlemektedir. Ancak çeflitli türden hayvanlar n dünya ekonomisine katk lar say lar ile de erlendirilemez. Bunun nedeni, türlerin verim düzeyleri bak m ndan farkl olmalar d r. Örne in dünyadaki koyun say s s r say s na yak n oldu u halde s rlardan elde edilen et miktar koyunlardan elde edilenin 8 kat d r. Bu tablodan izlendi i gibi; kanatl lar hariç, say bak m ndan dünyada s r önde gelmekte bunu s ras ile koyun, domuz ve keçi izlemektedir. Ancak çeflitli türden hayvanlar n dünya ekonomisine katk lar say lar ile de erlendirilemez. Bunun nedeni, türlerin verim düzeyleri bak m ndan farkl olmalar d r. Örne in dünyadaki koyun say s s r say s na yak n oldu u halde s rlardan elde edilen et miktar koyunlardan elde edilenin 7 kat d r. 1
2. Ünite 1, Sayfa 4, Tablo 2 Tablo 2 : Dünyada Bir Y lda Üretilen Toplam Hayvansal Ürün Miktarlar ve Kifli Bafl na Üretim (2001 Y l ) 2. Ünite 1, Sayfa 4, Tablo 2 Tablo 2 : Dünyada Bir Y lda Üretilen Toplam Hayvansal Ürün Miktarlar ve Kifli Bafl na Üretim (2003 Y l ) Kaynak : FAO Production Yearbook, 2001. Kaynak : FAO 2003. 3. Ünite 1, Sayfa 5, 2. paragraf Dünyada kifli bafl na y lda 38.9 kg. et, 97.1 kg süt ve 8.7 kg yumurta düflmektedir. Geliflmifl ülkelerde kifli bafl na düflen miktarlar bu de erlerin üzerinde, az geliflmifl ve geliflmekte olan ülkelerde ise bu de erlerin alt ndad r. Örne in kifli bafl na y ll k et üretimi Danimarka'da 291.7 kg, Yeni Zelanda'da 361.7 kg, Avusturalya'da 167.4 kg, ABD 'inde 114.2 kg ve Avusturya'da 102.3 kg iken Irak'da 16.2 kg, Afganistan'da 14.4 kg, Pakistan'da 10.4 kg, Bangladefl'de 3.3 kg ve Hindistan'da 0.3 kg d r. Kifli bafl na y ll k inek sütü üretimi ise Yeni Zelanda'da 2255.0 kg, Danimarka'da 921.7 kg, Hollanda'da 758.0 kg, sviçre'de 597.7 kg ve ABD 'inde 263.6 kg iken Pakistan'da 26.5 kg, Irak'da 16.3 kg, Afganistan'da 21.3 kg, Bangladefl'de 6.5 kg ve Hindistan'da 0.02 kg kadard r. Türkiye'de ise 1993 y l nda kifli bafl na üretilen et miktar 29.5 kg, süt miktar ise 154.8 kg d r. 3. Ünite 1, Sayfa 5, 2. paragraf Dünyada kifli bafl na y lda 40 kg. et, 96.5 kg süt ve 9.0 kg yumurta düflmektedir. Geliflmifl ülkelerde kifli bafl na düflen miktarlar bu de erlerin üzerinde, az geliflmifl ve geliflmekte olan ülkelerde ise bu de erlerin alt ndad r. Örne- in kifli bafl na y ll k et üretimi Danimarka'da 291.7 kg, Yeni Zelanda'da 361.7 kg, Avusturalya'da 167.4 kg, ABD 'inde 114.2 kg ve Avusturya'da 102.3 kg iken Irak'da 16.2 kg, Afganistan'da 14.4 kg, Pakistan'da 10.4 kg, Bangladefl'de 3.3 kg ve Hindistan'da 0.3 kg d r. Kifli bafl na y ll k inek sütü üretimi ise Yeni Zelanda'da 2255.0 kg, Danimarka'da 921.7 kg, Hollanda'da 758.0 kg, sviçre'de 597.7 kg ve ABD 'inde 263.6 kg iken Pakistan'da 26.5 kg, Irak'da 16.3 kg, Afganistan'da 21.3 kg, Bangladefl'de 6.5 kg ve Hindistan'da 0.02 kg kadard r. Türkiye'de ise 2005 y l nda kifli bafl na üretilen et miktar 19.8 kg, süt miktar ise 163.8 kg d r. 2
4. Ünite 3, Sayfa 15, Tablo 3 Tablo - 3 : Dünyada ve Baz Ülkelerde Kifli Bafl na Al nan Kalori, Toplam Protein ve Hayvansal Protein Miktarlar (1986-88) 4. Ünite 3, Sayfa 15, Tablo 3 Tablo - 3 : Dünyada ve Baz Ülkelerde Kifli Bafl na Al nan Kalori, Toplam Protein ve Hayvansal Protein Miktarlar (2001-2003) Kaynak : FAO Production Yearbook, 1989. Kaynak : FAO 2003. Dünyada kifli bafl na tüketilen toplam proteinin 70.0 g ve bunun 24.2 g'n n hayvansal protein olmas dünya nüfusunun kötü beslendi ini göstermektedir. Çünkü ergin bir insan n dengeli bir flekilde beslenebilmesi için besinleri ile günde 2800-3000 kalori ve 75-80 g protein alma- Dünyada kifli bafl na tüketilen toplam proteinin 75.0 g ve bunun 26.0 g'n n hayvansal protein olmas dünya nüfusunun kötü beslendi ini göstermektedir. Çünkü ergin bir insan n dengeli bir flekilde beslenebilmesi için besinleri ile günde 2800-3000 kalori ve 75-80 g protein alma- 5. Ünite 3, Sayfa 16, 1. paragraf s ve al nan bu proteinin 30-35 g'n n hayvansal protein olmas gereklidir. Kifli bafl na al nan kalori miktar bak m ndan Yunanistan 3702 kalori ile birinci s ray almakta, Somali ise 1781 kalori ile sonuncu s rada bulunmaktad r. Toplam günlük al nan protein miktar bak m ndan Yunanistan en yüksek (113.1 g) ve Zaire ise (30.9 g) en düflük düzeydedir. Günlük kifli bafl na hayvansal protein tüketimi Yeni Zelanda'da 76.5 g, ABD'de 72.3 g ve Danimarka'da 65.4 g iken, bu miktar Endonezya'da 7.8 g, Hindistan'da 7.2 g, Bangladefl'de 4.7 g, Zaire'de 4.2 g ve Nijerya'da 3.7 g d r. Türkiye'de ise kifli bafl na al nan kalori miktar 3084 cal ve hayvansal protein miktar 17.9 g d r. Onun için ülkemizde nicel olarak bir beslenme yetersizli i olmamakla birlikte, al nan g dalar n kalitesi yönünden bir beslenme yetersizli i söz konusudur. 3 5. Ünite 3, Sayfa 16, 1. paragraf s ve al nan bu proteinin 30-35 g'n n hayvansal protein olmas gereklidir. Kifli bafl na al nan kalori miktar bak m ndan ABD 3770 kalori ile birinci s ray almakta, Somali ise 1781 kalori ile sonuncu s rada bulunmaktad r. Toplam günlük al nan protein miktar bak m ndan Yunanistan en yüksek (117.0 g) ve Zaire ise (30.9 g) en düflük düzeydedir. Günlük kifli bafl na hayvansal protein tüketimi Yeni Zelanda'da 76.5 g, ABD'de 72.3 g ve Danimarka'da 65.4 g iken, bu miktar Endonezya'da 7.8 g, Hindistan'da 7.2 g, Bangladefl'de 4.7 g, Zaire'de 4.2 g ve Nijerya'da 3.7 g d r. Türkiye'de ise kifli bafl na al nan kalori miktar 3340 cal ve hayvansal protein miktar 22.8 g d r. Onun için ülkemizde nicel olarak bir beslenme yetersizli i olmamakla birlikte, al nan g dalar n kalitesi yönünden bir beslenme yetersizli i söz konusudur.
6. Ünite 3, Sayfa 16, Özet, son paragraf Dünyadaki beslenme durumu üzerinde yap lan incelemeler dünya nüfusunun yar s n n açl k çekti ini ve kötü beslendi- ini göstermifltir. Bunu, dünyada kifli bafl na tüketilen günlük toplam proteinin 70.0 g ve bunun 24.2 g 'n n hayvansal protein olmas göstermektedir. 7. Ünite 3, Sayfa 17, De erlendirme Sorular, 4. Türkiye'de kifli bafl na hayvansal protein tüketimi ortalamas kaçt r? A) 4.2 g B) 7.2 g C) 7.8 g D) 10.7 g E) 17.9 g 6. Ünite 3, Sayfa 16, Özet, son paragraf Dünyadaki beslenme durumu üzerinde yap lan incelemeler dünya nüfusunun yar s n n açl k çekti ini ve kötü beslendi- ini göstermifltir. Bunu, dünyada kifli bafl na tüketilen günlük toplam proteinin 75.0 g ve bunun 26.0 g 'n n hayvansal protein olmas göstermektedir. 7. Ünite 3, Sayfa 17, De erlendirme Sorular, 4. Türkiye'de kifli bafl na hayvansal protein tüketimi ortalamas kaçt r? A) 4.2 g B) 7.2 g C) 7.8 g D) 10.7 g E) 22.8 g 8. Ünite 4, Sayfa 19, Tablo 4 Tablo - 4 : Türkiye'deki Çeflitli Türden Çiftlik Hayvanlar n n Say lar 8. Ünite 4, Sayfa 19, Tablo 4 Tablo - 4 : Türkiye'deki Çeflitli Türden Çiftlik Hayvanlar n n Say lar Kaynak : D E Tar m statistikleri Özeti, 1999. Kaynak : D E statistik Y ll 2006. 9. Ünite 4, Sayfa 20, 1 ve 2. paragraf Tablo - 4'ün incelenmesinde, hayvan say s yönünden ilk s - ray koyunlar almakta, bunlar s ras yla s r ve k l keçisi izlemektedir. 1980 y l na göre 1999 y l, tüm türlere ait hayvan say lar nda azalmalar n oldu u görülmektedir. Genel olarak bu azalma son y llarda, çeflitli türlere ait hayvan say lar n n tespitindeki istatistiki bilgi toplama modelinin de- iflmesine ba lanabilir. Ayr ca ülkemizde h zl makinalaflmaya karfl n at, kat r, eflek ve deve gibi türlerin çekigücünde önemlerini kaybetmeleri, k l keçilerinin ormanlardaki genç sürgünlerin geliflmesi aç s ndan zararl say l p, planl dönemlerde keçi say s n n azalt lmas ile ilgili önlemlerin al nmas ve tiftik keçisinin tiftik ürününe verilen fiat n düflük olmas bu türlerin azalmas na neden olabilir. Türkiye'de tavuk say s 1980 y l nda 58.6 milyondan, 1997 y l nda 166.3 milyona ulaflm flt r. Hindi say s ise 1980 y l nda 5.3 milyon tahmin edilmifltir. 9. Ünite 4, Sayfa 20, 1 ve 2. paragraf Tablo - 4'ün incelenmesinde, hayvan say s yönünden ilk s - ray koyunlar almakta, bunlar s ras yla s r ve k l keçisi izlemektedir. 1995 y l na göre 2005 y l nda tüm hayvan türlerinin say lar nda azalmalar n oldu u görülmektedir. Genel olarak bu azalma yanl fl hayvanc l k politikalar ndan kaynaklanmaktad r. Ayr ca ülkemizde h zl makinalaflmaya karfl n at, kat r, eflek ve deve gibi türlerin çekigücünde önemlerini kaybetmeleri, k l keçilerinin ormanlardaki genç sürgünlerin geliflmesi aç s ndan zararl say l p, planl dönemlerde keçi say s n n azalt lmas ile ilgili önlemlerin al nmas ve tiftik keçisinin tiftik ürününe verilen fiat n düflük olmas bu türlerin azalmas na neden olabilir. Türkiye'de tavuk say s 1995 y l nda 129.0 milyondan, 2005 y l nda 317.5 milyona ulaflm flt r. Hindi say s ise 2005 y l nda 3.7 milyon tahmin edilmifltir. 4
10. Ünite 4, Sayfa 20, Tablo 5 Tablo - 5 : Türkiye'de Üretilen Hayvansal Ürün Miktarlar ve Bu Ürünlerin Kifli Bafl na Düflen Miktarlar (1993 Y l ) 10. Ünite 4, Sayfa 20, Tablo 5 Tablo - 5 : Türkiye'de Üretilen Hayvansal Ürün Miktarlar ve Bu Ürünlerin Kifli Bafl na Düflen Miktarlar (2005 Y l ) Kaynak : DPT VII. Befl Y ll k Kalk nma Plan, 1995-1999. Kaynak : D E, statistik Y ll 2006. 11. Ünite 4, Sayfa 21 Tablo - 5 'de görüldü ü gibi k rm z et (s r, manda, koyun ve keçi eti) üretimi 1 284.0 bin ton, beyaz et (tavuk ve hindi eti) üretimi ise 460.0 bin ton'dur. Toplam et üretimimiz 1 744.0 bin ton kadard r. nsan bafl na düflen y ll k et üretimi 29.5 kg'd r. Üretilen toplam etin %93'lük gibi çok büyük bir k sm yurt içinde tüketilmektedir. Türkiye'de üretilen 9 508.0 bin ton sütün çok büyük bir bölümü yurt içinde tüketilmekte, küçük bir bölümü ise çeflitli süt ürünleri (peynir, ya, v.b) halinde ihraç edilmektedir. Yumurta üretimimiz ise 1980 y l nda 4 134 719 000 adet iken 1997 y l nda 14 090 023 000 adete ulaflm flt r. Ayn durum tavuk etinde görülmektedir. Türkiye'de tavuk eti üretimi 1995 y l nda 282.1 bin ton iken 1999 y l nda 1995 y l ndaki üretime göre %211 'lik bir art fl olmufltur. Tavuk yetifltiricili i alan nda son y llarda görülen geliflmeye bak larak yurdumuzda yumurta ve tavuk eti üretimindeki art fl n gelecekte de sürece i söylenebilir. Yapa üretimi Türkiye'de 1999 y l istatistiklerine göre 45 665 ton'dur. Bu miktar n 2 586 tonu kaliteli kumafl dokuma sanayiinde kullan lan Merinos yapa s d r. Geri kalan miktar ise yerli koyun rklar ndan elde edilen kaba ve kar fl k yapa lard r. Bu yapa lar hal ve kilim dokumas na elverifllidir. K l üretimimiz 2 887 ton ve tiftik üretimi ise 571 ton 'dur. K l keçilerinden elde edilen k l ev ve giyim eflyalar n n yap m nda kullan lmaktad r. Tiftik ise trikotaj ve kaliteli döflemelik kumafl yap m nda de erlendirilmektedir. Türkiye önemli say da hayvan potansiyeline sahip oldu u için deri üretimi ayr bir önem tafl maktad r. Ancak hayvanlar yeterli bir flekilde beslenemedi inden ve d fl parazitlerle yeterli ölçüde mücadele yap lmad ndan bu potansiyelden gere i gibi yararlanamamaktay z. Türkiye'de 1999 y l istatistiklerine göre, koyun derisi 7 665 346 adet, keçi derisi 1 384 533 adet, s r derisi 2 178 127 adet ve manda derisi 31 064 adet üretilmektedir. Deri ihracat genel ihracat m zda %2 dolay nda bir paya sahiptir. 11. Ünite 4, Sayfa 21 Tablo - 5 'de görüldü ü gibi k rm z et (s r, manda, koyun ve keçi eti) üretimi 409.4 bin ton, beyaz et (tavuk ve hindi eti) üretimi ise 937.0 bin ton'dur. Toplam et üretimimiz 1 346.0 bin ton kadard r. nsan bafl na düflen y ll k et üretimi 19.8 kg'd r. Üretilen toplam etin %93'lük gibi çok büyük bir k sm yurt içinde tüketilmektedir. Türkiye'de üretilen 11 108.0 bin ton sütün çok büyük bir bölümü yurt içinde tüketilmekte, küçük bir bölümü ise çeflitli süt ürünleri (peynir, ya, v.b) halinde ihraç edilmektedir. Yumurta üretimimiz ise 1995 y l nda 10 268.0 milyon adet iken 2005 y l nda 12 052.0 milyon adete ulaflm flt r. Ayn durum tavuk etinde de görülmektedir. Türkiye'de tavuk eti üretimi 1995 y l nda 270.4 bin ton iken 2005 y l nda 925.9 bin tona ulaflm flt r. Tavuk yetifltiricili i alan nda son y llarda görülen geliflmeye bak larak yurdumuzda yumurta ve tavuk eti üretimindeki art fl n gelecekte de sürece i söylenebilir. Yapa üretimi Türkiye'de 2005 y l istatistiklerine göre 46 175 ton'dur. Bu miktar n 2 347 tonu kaliteli kumafl dokuma sanayiinde kullan lan Merinos yapa s d r. Geri kalan miktar ise yerli koyun rklar ndan elde edilen kaba ve kar fl k yapa lard r. Bu yapa lar hal ve kilim dokumas na elverifllidir. K l üretimimiz 2 654 ton ve tiftik üretimi ise 302 ton 'dur. K l keçilerinden elde edilen k l ev ve giyim eflyalar n n yap m nda kullan lmaktad r. Tiftik ise trikotaj ve kaliteli döflemelik kumafl yap m nda de erlendirilmektedir. Türkiye önemli say da hayvan potansiyeline sahip oldu u için deri üretimi ayr bir önem tafl maktad r. Ancak hayvanlar yeterli bir flekilde beslenemedi inden ve d fl parazitlerle yeterli ölçüde mücadele yap lmad ndan bu potansiyelden gere i gibi yararlanamamaktay z. Türkiye'de 2005 y l istatistiklerine göre, koyun derisi 4 492 625 adet, keçi derisi 719 467 adet, s r derisi 1 780 148 adet ve manda derisi 9 812 adet üretilmektedir. Deri ihracat genel ihracat m zda %2 dolay nda bir paya sahiptir. 5
12. Ünite 4, Sayfa 25, Özet Türkiye 50.0 milyon bafl dolay ndaki hayvan varl ile dünyan n önde gelen ülkelerinden biridir. Fakat ülkemizdeki tüm hayvan türlerinde hayvan bafl na elde edilen verim düzeyi düflüktür. Türkiye'de kifli bafl na düflen toplam et 29.5 kg, süt 154.8 kg ve yumurta 7.6 kg d r. Hayvanc l m z n tar m gelirleri içindeki pay %32.8, milli gelirde ise %5.2 dir. Hayvanc l m z n gelifltirilmesinde bugün birbirleri ile iliflkili ve biri di erinden daha önemli olan birçok sorunlar bulunmaktad r. Bu sorunlar bütün olarak ele al n p çözümlenmedikçe hayvanc l m z n gelifltirilmesi mümkün de ildir. 12. Ünite 4, Sayfa 25, Özet Türkiye 44.1 milyon bafl dolay ndaki hayvan varl ile dünyan n önde gelen ülkelerinden biridir. Fakat ülkemizdeki tüm hayvan türlerinde hayvan bafl na elde edilen verim düzeyi düflüktür. Türkiye'de kifli bafl na düflen toplam et 19.8 kg, süt 163.8 kg ve yumurta 11.6 kg d r. Hayvanc l m z n tar m gelirleri içindeki pay %32.8, milli gelirde ise %5.2 dir. Hayvanc l m z n gelifltirilmesinde bugün birbirleri ile iliflkili ve biri di erinden daha önemli olan birçok sorunlar bulunmaktad r. Bu sorunlar bütün olarak ele al n p çözümlenmedikçe hayvanc l m z n gelifltirilmesi mümkün de ildir. 13. Ünite 4, Sayfa 26, De erlendirme Sorular, soru 2 2. Türkiye'de kifli bafl na üretilen süt miktar ne kadard r? A) 7.0 kg B) 19.9 kg C) 50.0 kg D) 154.8 kg E) 325.4 kg 13. Ünite 4, Sayfa 26, De erlendirme Sorular, soru 2 2. Türkiye'de kifli bafl na üretilen süt miktar ne kadard r? A) 7.0 kg B) 19.9 kg C) 50.0 kg D) 163.8 kg E) 325.4 kg 14. Ünite 4, Sayfa 26, De erlendirme Sorular, 4. Ülkemizde yem bitkileri ekim alan toplam ekim alan n n yaklafl k olarak ne kadar d r? A) %2 B) %3 C) %20 D) %32 E) %40 14. Ünite 4, Sayfa 26, De erlendirme Sorular, 4. Ülkemizde yem bitkileri ekim alan toplam ekim alan n n yaklafl k olarak ne kadar d r? A) %3 B) %10 C) %20 D) %32 E) %40 15. Üniteleri De erlendirme Sorular n n Yan tlar Ünite 4 1. A 2. D 3. C 4. B 15. Üniteleri De erlendirme Sorular n n Yan tlar Ünite 4 1. A 2. D 3. C 4. A 6