MEDENİ HUKUKUN ALT DALLARI-TİCARET HUKUKU-ULUSLARARASI ÖZEL HUKUK Dr. Öğr. Üyesi Barış TEKSOY Hukukun Temel Kavramları Dersi
KİŞİLER HUKUKU
Medenî Hukuk-Kişiler Hukuku Konusu: Hukuk bakımından hak sahibi olabilen varlık olarak kişi ve kişinin, kişiliği çerçevesindeki nitelikleri ve ilişkileri Günlük dilde kişi=insan Hukuk bakımından kişi: a) Gerçek Kişi: İnsan b) Tüzel Kişi: İnsanlar tarafından oluşturulan ve hukuk düzeni tarafından kendisine kişilik tanınan, kişi veya mal toplulukları
Medenî Hukuk-Kişiler Hukuku Gerçek Kişiler: Kişilik: Doğumla kazanılır, ölümle sona erer. (MK m.28) Kişiliğin iki yönü: Hak Ehliyeti: Hak sahibi olabilme (pasif) Fiil Ehliyeti: Kendi eylemleri ile hakları kullanabilme ve yükümlülük altına girebilme (aktif)
Medenî Hukuk-Kişiler Hukuku Hak ehliyeti bakımından tüm insanlar eşittir. Herkes hak ehliyetine sahiptir. (MK m.8) (Sağ olarak doğmak kaydıyla cenin-mk m.28/2) Fiil ehliyetine sahip olabilmek için ise, sağlıklı irade oluşturabilecek bir olgunluğa sahip olmak gerekir. (Tam Ehliyetliler) Fiil ehliyetine sahip olmanın şartları: (MK m.10) 1- Erginlik (Rüşt): 18 yaşın tamamlanması 2- Ayırt etme gücüne sahip olma(temyiz kudreti) 3- Hakkında mahkemece verilmiş bir kısıtlama kararı (hacir) olmamalı (MK m.405-408)
Medenî Hukuk-Kişiler Hukuku Tüzel Kişiler: Maddi varlığı olmayan ancak yasal koşullara uyulması halinde hukuk tarafından kişilik tanınan, kişi veya mal toplulukları A) Özel Hukuk Tüzel Kişileri: Dernekler, Vakıflar, Ticaret Ortaklıkları(Ticaret Şirketleri) Dernekler-Vakıflar: Kazanç amacı gütmez (Medeni Hukuk) Ticaret Ortaklıkları: Kazanç amacı güderler (Ticaret Hukuku) B) Kamu Hukuku Tüzel Kişileri: Devlet, Belediyeler, Kamu Kurumları, Üniversiteler, Meslek Kuruluşları, vb. (Kamu yararı için, kanunla veya kanunun verdiği yetkiyle kurulurlar, kamu gücünü kullanırlar)
AİLE HUKUKU
Medenî Hukuk-Aile Hukuku Evlilik Hukuku: Nişanlanma Evlilik İlişkisinin Kurulması: Evlenme Ehliyeti ve Evlenme Engelleri, Evlenme Başvurusu ve Merasimi Evlenmenin Genel Hükümleri: Evlilik Çerçevesinde Karı-Koca İlişkileri, Hak ve Yükümlülükler Eşler arasındaki mal rejimi (Edinilmiş Mallara Katılma) Evliliğin Sona Ermesi (Geçersizlik, Boşanma, Ölüm)
Medenî Hukuk-Aile Hukuku Hısımlık Hukuku: Ana ve Baba ile Çocuk arasındaki Soybağı (Nesep) ilişkisi ve sonuçları Evlat Edinme Ana ve Babanın Çocuk üzerindeki Velayeti Vesayet: Kendi işlerini göremeyecek veya yönetemeyecek olanların, bakımı, yönetimi ve temsili için bir kişi ya da kurumun atanması (Vasi, Kayyım, Yasal Danışman)
MİRAS HUKUKU
Medenî Hukuk-Miras Hukuku Ölen kişinin sahip olduğu hak ve borçların akıbetinin ne olacağı konusuyla ilgilenir. Tereke: Ölenin yani miras bırakanın sahip olduğu malvarlığının tamamı (aktif+pasif) Muris: Miras bırakan Mirasçılar: 1) Yasal Mirasçılar: Yasayla belirlenmiş (MK m.495-501) 2) İradî Mirasçılar: Muris tarafından belirlenmiş Ölüme Bağlı Tasarruflar: 1- Vasiyetname 2- Miras Sözleşmesi (!) Saklı paylar: Altsoy, sağ olan eş, ana/baba (MK m.506)
EŞYA HUKUKU
Medenî Hukuk-Eşya Hukuku Kişilere eşya üzerinde doğrudan doğruya egemenlik sağlayan mutlak hak ilişkilerini konu edinir. Bu haklara aynî haklar denir. Aynî Haklar: Mülkiyet Hakkı Sınırlı Aynî Haklar (İntifa Hakkı, Oturma Hakkı, Üst Hakkı, Rehin Hakkı, vb.)
Mülkiyet Hakkı Mülkiyet hakkının kapsamı: 1- Maddî eylemler: Kullanma, ürünlerinden yararlanma, tüketme/yok etme 2- Hukuksal tasarruflar: Devretme, rehin verme, kiralama, üzerinde başkaları lehine hak tesis etme Mülkiyet hakkının sınırlandırılması: Anayasa m.35: Mülkiyet hakkı, ancak kamu yararı amacıyla ve kanunla sınırlandırılabilir. MK.m.2: Dürüstlük kuralı ve hakkın kötüye kullanılması yasağı Kamu hukuku kökenli örnekler: İmar Hukuku, Kamu sağlığı ve güvenliği amaçlı sınırlandırmalar, Kamulaştırma Özel hukuk kökenli örnekler: Komşuluk Hukuku, Mal sahibinin kendi işlemleri ile mülkiyet hakkını sınırlandırması
Medenî Hukuk-Eşya Hukuku Zilyetlik: Eşya üzerindeki fiilî hakimiyettir: eylemsel durumu işaret eder Hak değildir, hukuksal durumdur. (Hakka dayanmayan zilyetlik de mümkündür) Taşınır mallarda mülkiyetin devri zilyetliğin devri (teslim) ile olur.
Malvarlığı ve Mal Kavramları Malvarlığı: Bir kişinin sahip olduğu, para ile ölçülebilen, tüm hakları ve borçlarından oluşan hukuksal bütün. (!) Sadece haklar ya da mallar değil Malvarlığının aktifi: Haklar (+) Malvarlığının pasifi: Borçlar (-) (Net malvarlığı) Mal: Bir hakkın konusunu oluşturan nesne
Malların Sınıflandırılması Maddî Mallar/Maddî Varlığı Olmayan Mallar: Maddî Mallar = Eşya Maddî Varlığı Olmayan Mallar: Elektrik enerjisi, fikir ve sanat eserleri (şiir, beste, yazılım, vb.) Taşınır Mal/Taşınmaz Mal: Taşınmaz Mal: Yerinde sabit olan mal Taşınır Mal: Bir yerden bir yere nakledilebilen mal ve üzerinde egemenlik kurulabilen doğal güçler (enerji, su, vb.)
Medenî Hukuk-Eşya Hukuku Tapu Sicili: Taşınmaz mallar üzerindeki aynî hak ilişkilerini gösteren resmî sicillerdir. Tapu siciline kayıtlı taşınmazlar üzerinde aynî hakların devri bu sicilde yapılacak işlemler ile mümkündür. Taşınmaz mallarda mülkiyetin devri tapu siciline tescil ile olur.
BORÇLAR HUKUKU
Borç Kavramı ve Bağlantılı Kavramlar Borç: Bir kişinin belirli bir davranışta bulunma yükümü Alacak Hakkı = Borç (alacaklı açısından) (borçlu açısından) Edim: Borçlunun yükümlü olduğu ve alacaklının talep etmeye yetkili olduğu davranış (borcun konusu) Bir şey verme, yapma ya da yapmama Borç İlişkisi: Borç yükümünü içeren, alacaklı-borçlu ilişkisi Sözleşme: En az iki tarafın karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanı ile kurulur. İcap (öneri) + Kabul : karşılıklı-birbirine uygun olmalıdır.
Medenî Hukuk-Borçlar Hukuku Temel kanun: Türk Borçlar Kanunu Borçlar Hukukunun temel konuları: Borç İlişkisinin kaynakları: 1- Sözleşme (Akit) 2- Haksız Eylem (Haksız Fiil) 3- Sebepsiz Zenginleşme: Haklı bir nedene dayanmaksızın, bir kişinin malvarlığında, diğer bir kişinin malvarlığı aleyhine meydana gelen artış
Medenî Hukuk-Borçlar Hukuku Borçlar Hukukunun temel konuları: Borç İlişkisinin hükümleri: Borç ilişkisinin taraflar bakımından etki ve sonuçları. Tarafların hakları ve yükümlülükleri. Borcun ifası Borç İlişkisinin Sona Ermesi Özel Borç İlişkileri (Özel Hükümler) Sözleşme tiplerine özel hükümler (Satım, kira, hizmet, vekâlet, vb. sözleşmeler)
TİCARET HUKUKU
Ticaret Hukuku Temel kanun: Türk Ticaret Kanunu Ticaret hukuku ticarî ilişkileri konu edinir. Ticarî ilişkiler, tacirlerin ya da ticarî işletmelerin taraf olduğu ilişkilerdir. Ticarî hayatın gereklilikleri çerçevesinde özel olarak düzenlenmeleri icap eder. Ticaret Hukukunun Alt Dalları: Ticarî İşletme Hukuku (Ticarî İşletme, Tacir, Ticaret Unvanı, Ticaret Sicili, Haksız Rekabet, Ticarî Defterler)
Ticaret Hukuku Ticaret Hukukunun Alt Dalları: Şirketler Hukuku (Ticaret Ortaklıkları) Ticaret Ortaklığı/Şirketi tipleri: Kollektif Şirket, Komandit Şirket Anonim Şirket, Limited Şirket Kooperatifler Kıymetli Evrak Hukuku Poliçe, Bono, Çek, vb. ticarî senetler Ticarî ilişkiye konu olan hakların belgelenmesi ve bu hakların dolaşımının kolaylaştırılması
Ticaret Hukuku Ticaret Hukukunun Alt Dalları: Taşıma (İşleri) Hukuku Yük ve yolcu taşıma işleri (Karayolu ile) Deniz Ticaret Hukuku Gemi kavramı, deniz yoluyla yük ve yolcu taşımacılığı Sigorta Hukuku Sigorta sözleşmeleri
ULUSLARARASI ÖZEL HUKUK
Uluslararası Özel Hukuk Temel sorun: Yabancılık Unsuru (Birden fazla hukuk düzeninin uygulanma iddiası) 1- Sorun hangi devletin hukuku uygulanarak çözülecek? (Kanunlar İhtilâfı/Yasa Çatışması) 2- Sorun hangi devletin mahkemesince çözüme bağlanacak? (Yetki İhtilâfı) 3- Tarafların vatandaşlığının (uyrukluğunun) tespiti 4- Yabancının hukukî statüsünün tespiti
Uluslararası Özel Hukuk Alt dalları: 1-Kanunlar İhtilâfı Hukuku 2-Milletlerarası Usul Hukuku 3-Vatandaşlık (Uyrukluk) Hukuku 4-Yabancılar Hukuku