DÜVE VE İNEKLERDE KIZGINLIK TAKİBİ
Sütçü inek işletmelerindeki başlıca kayıplar: Düşük süt verimi Düşük döl verimi - Üreme sistemi hastalıkları - Üremenin kontrolündeki aksaklıklar Metabolik sorunlar Ayak hastalıkları
Sütçü inek işletmesinde Düveler 8 aylıktan itibaren kızgınlık göstermeli Düvelerin tohumlanma yaşı (15 ay) İneklerin damızlıkta kullanımı (4 doğum) Sürüdeki ineklerin %85 sağmal
Düvelerde 8. aydan sonra (20 aya kadar gecikebilir) 340 kg üzerinde Yıl boyu Ortalama 21 günde bir görülür (18-24 gün) Ortalama 18 saat sürer Yumurtlama
ÖN KIZGINLIK 2-3 gün (1 g) KIZGINLIK 12-18 saat (7 s) GEÇ KIZGINLIK 3-4 gün BOŞ 15-16 gün TOHUMLAMA GEBE 280 gün LOHUSALIK 13-26 gün
Kızgınlık belirtileri (çoğunlukla 18:00-06:00 saatler arası) Süt verimi düşer İştah ve su alımı azalır Hareketlilik artar, yanında buzağısı varsa emzirmek istemez Çenesini diğer bir hayvana dayar, kulak oynatma Toplu halde dolaşma eğilimindedirler, birbirlerini koklarlar Bel tüyleri karışmıştır
Kızgınlık belirtileri Atlar (?) ve atlanmasına izin verir Sık sık bağırır Gözlerde büyüme görülür Vücut ısısı artar Bel bölgesine dokunulduğunda kuyruk kalkar, kamburlaşır.
Kızgınlık belirtileri Dış genital organlarda şişme ve kızarıklık Çara akıntısı
ÇARA mutlaka temiz olmalıdır (Çiğ yumurta akı) Çara akıntısı sulu ise..erken kızgınlık Çaranın ipliksi hal alması.kızgınlık
Bel bölgesine dikkat! Özellikle gizli kızgınlık sorunu bulunan sürülerde
1. Takvim yöntemi
2. Gözlem Sadece 1 kişi görevlendirilmeli Şüpheli hayvanlar bir araya getirilebilir. Akşam-gece-sabah erken saatlerde Kayıt ajandasına yazılmalı Başka bir iş yapmadan 12 s arayla 30 dk 8 s arayla 20 dk 6 s arayla 15 dk
Gözlem sırasında.. Soğuk aylarda Şiddetli hava koşulları altında Zayıf yetersiz beslenenler Ayak hastalıkları bulunanlar Metabolik hastalıkları bulunanlar Kaygan zemin Sıkışık topluluklarda KIZGINLIK BELİRTİLERİNDE AZALMA GÖRÜLECEKTİR.
3. Arayıcı boğa kullanımı Özellikle gizli kızgınlık sorunu bulunan sürülerde Tecrübesiz bakıcı varlığında
4. Boyalı etiket (Kamar) İyice yapıştırıldığına emin olunmalı Her sağımda kontrol
5. Kuyruk Boyama Her sağım saatinde boya kontrolü, yenileme yapılmalı En az 25-30 cm uzunluğunda orta hat boyanmalı
6. Adım ölçer (Podometre) Hareketli hayvanların uzaktan tespiti
7. Termal kamera kullanımı
(Genital bölge, göz, kulak dipleri ve burun ucu)
Çara akıntısı temiz, berrak ve yapıskan olmalıdır. Sabah kızgın olarak belirlenenler öğleden sonra, Öğleden sonra belirlenenler ertesi gün sabah Tohumlama sırasında hayvan strese sokulmamalıdır. Gelecek kızgınlık takvimi şimdiden işaretlenmeli! Doğumdan sonraki 45 gün içinde en az bir kızgınlık görülmeli
Tohumlama öncesi Boğa seçiminde: * Düve-İnek ayrımı * Kolay doğum * Yüksek damızlık süresi olan kızları bulunan * Yavrularında sakatlık vb. bozukluklar bulunmayan DENENMİŞ TOHUM
Şüpheli düve/inek varlığında.. İkiz eşi mi? Değilse: Çara testleri Vaginal ph- direnç ölçümü Hormon ölçümü REKTAL MUAYENE ULTRASON***
Hatalı tespitler (Erken Geç tohumlama) Uzayan kızgınlık Sakin kızgınlık Düzensiz kızgınlıklar Kızgınlığın olmaması
1. Hatalı tespitler (erken) Hatalı kayıt Atlayan hayvanın tohumlanması Çara henüz sulu Sadece çene dayama hareketi
1. Hatalı tespitler (geç kalma) Hatalı kayıt Düzensiz takip yapmak Çara kanama karıştırmak Hekime geç haber vermek
2. Uzayan kızgınlık Pazartesi günü tohumlama Salı- Çarşamba tekrar Yumurtlama problemi Tedavi şart!
3. Sakin kızgınlık Stres sonrası (nakil, hastalık, parazit vs) Kötü bakım koşulları Bağlı sistem Buzağısı yanında mı??
3. Sakin kızgınlık Genellikle önemli bir sağlık sorunu bulunmaz Sadece dış belirtiler yok Arayıcı boğa kullanılabilir Bakım koşullarını düzeltilmesi + senkronizasyon
4. Düzensiz kızgınlıklar 1 ocakta tohumlama 15 Ocakta kızgınlık?? (Yumurtalık kisti Elle Patlatılmamalı) 1 ocakta tohumlama 15 Şubatta kızgınlık?? (Erken düşükler.tedavi şart)
5. Kızgınlığın olmaması Sürüye yeni alınmış hayvanlarda: Düve ise...(ikiz eşi mi? %92, doğuştan bir hastalığı bulunmuyorsa, rasyonu iyileştirme Gebe ise.(yavru yaşıyor mu?) Gebe değilse: Rasyon! Veteriner Hekim desteği
5. Kızgınlığın olmaması Lohusa ise: Yüksek süt verimi Emzirme etkisi Rasyon Veteriner Hekim
5. Kızgınlığın olmaması Sıcak Stresi
Gebelikte kızgınlık görülür mü? 3.-4. aylarda Hastalık belirtisi değildir Yavru sağlığı için dikkat!
Doğum sonrası Sağlıklı ineklerde doğumdan sonraki 45 gün içerisinde en az 1 kızgınlık görülmeli Doğumdan sonraki 60 gün içinde tohumlanmış olmalı Doğumdan sonraki 90. güne kadar gebe kalmış olması EKONOMİK bir işletme için gereklidir (120 gün) Sorunlu ineklerde (düşük, ikizlik, güç doğum, ölü doğum, eşin atılamaması, rahim iltihabı, süt humması, yatıp kalkamama vs.) bu süreler uzayacaktır. SORUNLU İŞLETMELERDE İSE KIZGINLIK TAKİBİNDEKİ HATALAR
Yılda bir buzağı hedefi varsa: Geçen her boş günün.15 L, Geçen her bir kızgınlığın 315 L zarara neden olduğu unutulmamalıdır