HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU HUKUKİ MÜZAKERE TOPLANTILARI 29.11.2013 01.12.2013 MALATYA Grup Adı : 9.GRUP Grup Konusu : KAMULAŞTIRMA ve KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA DAVALARI Grup Başkanı : Ramazan BOZTEPE Yargıtay 5.Hukuk Dairesi Tetkik Hâkimi Grup Sözcüsü : Hüseyin Tolga COŞKUNER Rize Asliye Hukuk Mahkemesi Hâkimi Raporlama Heyeti : Özge ÖZDEMİR Maden Asliye Hukuk Mahkemesi Hâkimi Burhan KAYA Tirebolu Asliye Hukuk Mahkemesi Hâkimi Kazım USLU - Yargıtay 18.Hukuk Dairesi Tetkik Hâkimi Gülbahar Bakır- Pütürge Asliye Hukuk Mahkemesi Hâkimi Semiha Bozdemir- Pülümür Asliye Hukuk Mahkemesi Hâkimi TARTIŞMAYA AÇILAN KONU BAŞLIKLARI 1-Kamulaştırma davalarının temyiz incelemesinin Yargıtay da birden fazla dairede yapılması sebebi ile oluşan uygulama farklılıkları, 2-Kamulaştırma ve kamulaştırmasız el atma davalarının niteliği gereği ön inceleme aşamasına gerek duyulmaması ve 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile ilişkisi, 3-Kamulaştırma Yasasının 10.maddesindeki gazete ilanının gerekliliği, 4- Bilirkişi seçimi ve bilirkişilerin nitelikleri, 5- Arsa-arazi ayrımı ve taşınmazın bu niteliklerine göre bedel tespiti; a)arazi niteliğinin (açık arazi-kapama meyve bahçesi vs.) belirlenmesi, arazilerde münavebeye esas alınacak ürünlerin seçimi, b)arazi değerlendirmesinde sulu/kuru arazi ayrımının yapılması, c) Kapitalizasyon faiz oranının belirlenmesi, d) Objektif değer artışı uygulamasında uygulanacak kriterler, 1
e)arsa niteliğindeki taşınmazlarda emsallerin belirlenmesi, emlak vergisine esas alınan belediyelerce belirlenen metrekare rayiç değerleri ve dava konusu taşınmaz ile emsalin imar durumları, 6-Kamulaştırma Kanununun 10. maddesine 6459 sayılı değişiklik ile eklenen yasal faizin ne şekilde uygulanacağı, Konuları toplantıya katılanlarca tartışmaya açılmış, görüş ve öneriler alınmıştır. TOPLANTIDA TESPİT EDİLMEYE ÇALIŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 1- Kamulaştırma Kanunu nun 10. maddesi gereğince; bedel tespiti ve tescil davalarında, yerel ve ulusal gazetelerde ilan yapılması zorunluluk olarak belirtilmiş ise de, Tapulu taşınmazların, hak sahiplerinin belli olması, mülkiyet ihtilafının bulunmaması ve hak sahiplerine ayrı ayrı tebligat yapılıyor olması nedeni ile anılan ilanlar pratikte yarar sağlamayıp yargılama sürecini uzattığı ve gereksiz yargılama gideri yapılmasına yol açtığından sözü edilen ilanların yasadan çıkartılmasının uygun olacağı. ise de; 2-6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu nda ön inceleme yapılması düzenlenmiş Kamulaştırma Kanunu nun özel bir yasa olması, yasada yargılama sürecinin düzenlenmiş olması, bu davaların niteliği ve aciliyeti sebebi ile ön inceleme yapılmasının yargılama sürecini uzatacağı da gözetilerek, kamulaştırma ve kamulaştırmasız el atma davalarında ön inceleme kurumunun uygulanmaması, 3- Kamulaştırma ve kamulaştırmasız el atma davalarının temyiz incelenmesinin Yargıtay ın farklı dairelerinde yapılması nedeni ile daireler arasında uygulama ve görüş farklılıkları bulunduğu; Bu davaların temyiz incelemesinin tek dairede toplanması, bunun mümkün olmaması halinde daireler arası içtihat birliğini temin edecek bir sistemin kurulması. 2
4- Kamulaştırma Kanunu nun 15. maddesi uyarınca; bedel tespiti ve tescil davalarında bilirkişi heyetinin en az 5 kişiden teşekkül etmesi gerektiği, tarafların bilirkişi seçimi konusunda uzlaşamaması halinde bilirkişi heyetinin Valilikçe kura yolu ile belirleneceği, keşif sırasında muhtarın bulundurulmasının zorunlu olduğu belirtilmiş ise de, Bilirkişi sayısının taşınmazın niteliği ve dosya kapsamına göre hâkim tarafından takdir edilmesi, tarafların bilirkişi seçimi konusunda uzlaşamaması durumunda bilirkişilerin Valilikçe değil hâkim tarafından resen belirlenmesi, keşif sırasında günümüzdeki teknolojik olanaklar göz önünde bulundurularak muhtarın keşif sırasında hazır bulundurulma zorunluluğunun kaldırılması. 5-Arazilerde münavebeye esas alınacak ürünlerin dekara verim miktarları, hasat dönemindeki ortalama kilogram satış fiyatları ve üretim masraflarının Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl ve İlçe Müdürlükleri nden istenildiği, ancak zaman zaman bu verilerin sağlıklı olmadığı anlaşılmakla; Anılan verilerin Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nca daha bilimsel ve nesnel bir şekilde belirlenerek mahkemelere gönderilmesinin temini. 6- Kamulaştırma davalarına ilişkin Yargıtay bozma ilamlarında bozma nedenlerinin açıkça belirtildiği ancak bozma dışı kalan hususların onanıp onanmadığı hususunda yeterince açıklık bulunmadığı, bu durumun uygulamada sıkıntılara yol açtığı anlaşılmakla, Kamulaştırma davalarında özellikle taraf ve taşınmaz sayısının çok olduğu davalarda, Yargıtay bozma ilamlarında, ilerde doğabilecek hak kayıplarının da önlenmesine yardımcı olmak üzere bozmanın sirayet edeceği taşınmazların veya tarafların açıkça gösterilmesi bunların dışında kalan hususların onandığının belirtilmesinin yararlı olacağı, 7-Kamulaştırma Kanunu nda hükmün tescil yönünden kesin, bedel yönünden temyizi kabil olduğu belirtilmiş ise de, Tescile yönelik kesinliğin kamulaştırılan kısma yönelik olması, kamulaştırmadan arta kalan bölümün bedeline hükmedildiği hallerde ise Yargıtay ilgili dairesince bu bölümlerin kamulaştırılmaması yönünde bozma yapılabildiği dikkate alındığında, bu kısımlar yönünden tescilin kesin olmaması gerekir. Ayrıca kamulaştırma bedelinin derhal ödenmesine hükmedilmekte ise de, gerek Yargıtay bozma ilamından sonra bedelin düşmesi, gerekse tapudaki takyidatların bedele yansıtılmasının mahkemece unutulması nedenleri ile fazla 3
ödenen bedelin davalılardan tahsilindeki zorluklar göz önünde bulundurulduğunda bedelin karar kesinleştiğinde ödenmesine hükmedilmesi, 8- İdarenin kusuru olmaksızın taşınmazların doğal yollarla nitelik değiştirerek tescil harici alana dönüşmesi durumunda, söz konusu taşınmazlarla ilgili açılan davaların kamulaştırılmasız el atma davası olarak adli yargıda görülmesi. Tazminat talebinin hukuki sebeplerini; sözleşme, sebepsiz zenginleşme ve haksız fiil müesseselerinin oluşturduğu, haksız fiil hukuki nedenine dayalı kamulaştırmasız el atma sebebiyle açılan tazminat davalarının adli yargıda görülmesi doğru ise de, idarenin kusuru olmaksızın taşınmazın doğal afetler sonucu nitelik değiştirerek tescil harici alana dönüşmesi hallerinde (örneğin dere yatağına sınır olan tapulu taşınmazın, derenin yatak genişletmesi veya değiştirmesi sonucu su altında kalması) haksız fiil hukuki sebebine dayanılamayacağı, dolayısı ile adli yargıda sorunun çözümlenemeyeceği, bu gibi hallerde idarenin kusursuz sorumluluğunda; sosyal risk, doğal afet, fedakârlığın denkleştirilmesi gibi kurumların bulunduğu hizmet kusuru hukuki sebebine dayalı olarak idari yargıda dava açılmasının gerektiği. 9- Baraj kamulaştırılması nedeni ile yerleşim yerlerinin tamamının göl suları altında kalması halinde kamulaştırma bedeli tespit edilirken hangi oranda objektif değer artışı verilmesi gerektiği, Baraj kamulaştırmalarında yerleşim yerlerinin tamamının göl suları altında kalması nedeni ile burada yaşayanların uğrayacakları maddi ve manevi kayıplar gözetilerek belirlenecek kamulaştırma bedeline oluşan zararla orantılı bir objektif değer artışı uygulanması gerektiği. 10- Bloke edilen kamulaştırma bedellerinin maliklerince zamanında alınamaması nedeni ile değer kaybına uğradığı anlaşılmakla, Tüm Kamulaştırma bedellerinin bloke edilirken vadeli hesaba yatırılması. 11- Kamulaştırma Kanunu nda her ne kadar yasa koyucu öncelikle uzlaşma yapılmasını öngörmekte ise de, idarelerce yapılan kıymet takdirlerinin taşınmaz veya muhtesatların gerçek değerinin altında kalması nedeni ile uzlaşma yolunun etkin kullanılamadığı anlaşılmakla, 4
İdarelerce kıymet takdiri yapılırken, mahkemelerin kamulaştırma bedeli tespitinde esas aldığı ölçütler ve resmi veriler baz alınmak sureti ile dava konusu taşınmaz veya muhtesatların rayiç değerinin belirlenmesi halinde uzlaşma müessesinin daha işlevsel hale geleceği ve bunun sonucunda mahkeme önüne gelecek davaların azalacağı. 12-Kamulaştırma ve kamulaştırmasız el atma davaları özel bir dava türü olması sebebi ile birden fazla Asliye Hukuk Mahkemesi nin bulunduğu adliyelerde bu davaların HSYK nun belirleyeceği mahkemede görülmesinin sağlanması. (Kadastro mahkemeleri için yapılan pilot uygulamanın bir benzerinin de düşünülmesi) 13-Meslek içi eğitim ve hukuki müzakere toplantılarının uygulama birliği sağlanması açısından devamının sağlanması, Hususunda grubumuzca görüş birliğine varılmıştır.01.12.2014 5