Nail YILDIRIM* ve Mahmut EROĞLU* I. JEOLOJİ



Benzer belgeler
MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MTA DOĞAL KAYNAKLAR VE EKONOMİ BÜLTENİ YIL : 2012 SAYI : 14

KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1177 KAHRAMANMARAŞ DOLAYINDAKİ OFİYOLİTİK KAYAÇLARIN JEOLOJİK AÇIDAN ÖNEMİ VE KROM İÇERİKLERİ

BİLLURİK DERE (ELAZIĞ) CEVHERLEŞMELERİNİN ÖZELLİKLERİ VE KÖKENİ GİRİŞ

ESKİKÖY (TORUL, GÜMÜŞHANE) DAMAR TİP Cu-Pb-Zn YATAĞI

Potansiyel. Alan Verileri ile. Maden aramacılığı; bölgesel ön arama ile başlayan, Metalik Maden Arama. Makale

Temel Kayaçları ESKİŞEHİR-ALPU KÖMÜR HAVZASININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ GİRİŞ ÇALIŞMA ALANININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ

Hasan ÇELİK Bozok Üniversitesi Mühendislik - Mimarlık. Fak. Jeoloji Müh. Bölümü, 66100, Yozgat hcelik@erciyes.edu.tr

KARBONATLI KAYAÇLAR İÇERİSİNDEKİ Pb-Zn YATAKLARI

Karasu Nehri Vadisinin Morfotektonik Gelişiminde Tiltlenme Etkisi

GEZİN (MADEN-ELAZIĞ) ÇEVRESİNİN JEOLOJİSİ

Potansiyel. Alan Verileri İle. Hammadde Arama. Endüstriyel. Makale

Veysel Işık Türkiye deki Tektonik Birlikler

Yozgat-Akdağmadeni Pb-Zn Madeni Arazi Gezisi

Masifler. Jeo 454 Türkiye Jeoloji dersi kapsamında hazırlanmıştır. Araş. Gör. Alaettin TUNCER

KIRKLARELİ İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

AFYONKARAHİSAR DİNAR DOMBAYOVA LİNYİT SAHASI

MTA Genel Müdürlüğü nün Ortaya Çıkardığı Yeni Bir Kara Elmas Yöresi KONYA KARAPINAR Kömür Sahası

30 TEMMUZ 2015 TUZLA AÇIKLARI (ADANA - AKDENİZ) DEPREMİ (ML=5,2) BİLGİ NOTU

MAĞMATİK-HİDROTERMAL MADEN YATAKLARI

FAALİYETTE BULUNDUĞU İŞLETMELER

BULDAN YÖRESİ METAMORFİK KAYAÇLARININ JEOLOJİK, PETROGRAFİK VE TEKTONİK AÇIDAN İNCELENMESİ

BİZMİŞEN-ÇALTI (KEMALİYE-ERZİNCAN) YÖRESİNDEKİ Fe LERE BAĞLI Cu-Au-Ag ve Ni CEVHERLEŞMELERİ

ELAZIĞ İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

SENOZOYİK TEKTONİK.

SENOZOYİK TEKTONİK.

Bursa arazi gezisi. Aral Okay İTÜ Maden Fakültesi

Dağküplü Ofîyolîtî île Sivrihisar (Eskişehir) Dolayındaki Ofiyolitlerin Petrografisi ve Jeokimyası 1

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

GİRİŞ. Faylar ve Kıvrımlar. Volkanlar

T.C. BAŞBAKANLIK AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI DEPREM DAİRESİ BAŞKANLIĞI AYLIK DEPREM RAPORU

Kapaklıkuyu, Zopzop ve Sarıçiçek Yaylası Özdirenç-Yapay Uçlaşma Etüdü Raporu

VIII. FAYLAR (FAULTS)

AR KUVARS KUMU KUMTARLA - ZONGULDAK SAHASININ MADEN JEOLOJİSİ RAPORU

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

Sarıkamış Formasyonunun Stratigrafisi ve Çökelme Ortamı (Elazığ GD su)

MAHMUTÇAVUŞ (OLTU/ERZURUM) DAMAR TİPİ Cu- Pb-Zn CEVHERLEŞMESİNİN PETROGRAFİK VE JEOKİMYASAL İNCELEMESİ

Kemaliye nin (Eğin) Tarihçesi

DOĞU KARADENİZ BÖLGESİ VE CİVARININ DEPREMSELLİĞİ

HAZIRLAYANLAR. Doç. Dr. M. Serkan AKKİRAZ ve Arş. Gör. S. Duygu ÜÇBAŞ

İSPENDERE (MALATYA) OFİYOLİTİ NİN PETROGRAFİSİ * Petrography Of The Ispendere (Malatya) Ophiolite. Nusret NURLU Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı

HAYMANA-POLATLI HAVZASINDAKİ ÇALDAĞ KİREÇTAŞININ YAŞ KONAĞI AGE OF THE ÇALDAĞ LİMESTONE OF THE HAYMANA - POLATLI BASIN

ÇAMYURDU (MUDURNU-BOLU), ÖRENCİK, KİRPİYEN (GEYVE- SAKARYA) RUHSAT SAHALARI MADEN JEOLOJİSİ VE PROSPEKSİYON ÇALIŞMALARI

MALI BOĞAZI (KALECİK-ÇANDIR) BÖLGESİNDE BAZI PİROKLASTİK OLUŞUMLARDAKİ PALAGONİTLEŞME

DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDE Cu-Pb-Zn CEVHERLEŞMELERİNİN UZAY GÖRÜNTÜLERİNDEN SAPTANAN ÇEŞİTLİ YAPILAR İLE İLİŞKİSİ

NEOTEKTONİK ORTA ANADOLU OVA REJİMİ. Doç.Dr. Yaşar EREN

Rapor Yazým Kýlavuzu. JEM 306 Jeolojik Harita Alýmý. Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliði Bölümü

Düzenleme Kurulu. ULUSLARARASI BAZ VE DEĞERLĠ METALLER ÇALIġTAYI INTERNATIONAL WORKSHOP ON BASE AND PRECIOUS METALS. ONURSAL BAġKAN.

Sulakyurt baraj yeri granitoidlerinin mühendislik jeolojisi özellikleri

ESKİŞEHİR CİVARININ JEOLOJİSİ VE SICAK SU KAYNAKLARI

AKSARAY YÖRESĠNĠN JEOLOJĠK ĠNCELEMESĠ

GÜNEYDOĞU ANADOLU ERGANİ MADEN BÖLGESİ OFİYOLİT VE İLGİLİ BAKIR YATAĞI

MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DOĞU AKDENİZ BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ GAZİANTEP İLİ JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ

Doğu Anadolu'da Subvolkanik ve Porfirik Bakır İmkanları

REZİSTİVİTE / IP TOMOGRAFİ GÖRÜNTÜLEME TEKNİĞİ İLE PORFİRİ BAKIR-ALTIN-MOLİBDEN YATAĞI CEVHER TESPİTİ

BİGA YARIMADASINDA PELAJİK BiR PALEOSEN İSTİFİ

DOĞU KARADENİZ (GİRESUN-TRABZON) BÖLGESİNİN PALEOMAĞNETİZMASI VE JEODİNAMİK EVRİMİ

İZMİR-KARŞIYAKA ALTINTEPE VE ÇİLEKTEPE SEKTÖRLERİNİN JEOLOJİSİ, PETROGRAFİSİ VE DEĞERLİ METAL CEVHERLEŞMELERİ

GRAVÝTE VERÝLERÝ ÝLE TÜRKÝYE'NÝN KABUK YAPISININ ÝNCELENMESÝ

Bölüm 7 HİDROTERMAL EVRE MADEN YATAKLARI

ABANT GÖLÜ CİVARININ TEKTONİK VE YAPISAL JEOLOJİSİNİN HAVA FOTOĞRAFLARI İLE KIYMETLENDİRİLMESİ GİRİŞ

TOKAT İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

DÜNYA KÖMÜR YATAKLARI GONDWANA KITASI BİTUMLU KÖMÜR YATAKLARI KUZEY AMERİKA VE AVRUPA TAŞKÖMÜR YATAKLARI

OROJENEZİN GELİŞİMİ. 2-Asıl Orojenez( Kıvrılma ve dağ oluşumu) a- Yan basınçlara bağlı olarak dip kıvrımları ve kök oluşumu

TÜRKİYE VE ÇEVRESİNDEKİ DEPREMLERİN ( ) BÖLGESEL MOMENT TENSOR KATALOĞU

1961 ÇALIŞMA YILI ELMAS KURON RANDIMANLARI

Menderes Masifi ve Gediz Grabeni Civarında Paleotektonik ve Neotektonik Yapıların Landsat TM Görüntülenmesi İncelenmesi

Türkiye Jeoloji Bülteni Cilt. 42, Sayı 1, , Şubat 1999 Geological Bulletin of Turkey Vol. 42, Number 1, , February 1999.

NEOTEKTONİK. Doç.Dr. Yaşar EREN DOĞU ANADOLU SIKIŞMA BÖLGESİ

1. JEOLOJİ. Şekil 1: Çukuralan Altın Madeni Lokasyonunu gösterir harita 1.1. LOKASYON

MAĞMATĠK-HĠDROTERMAL MADEN YATAKLARI


ERZİNCAN İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

BOUGUER ANOMALİLERİNDEN ÜSTÜ ÖRTÜLÜ FAYLARIN SAPTANMASI VE İSTANBUL-SİLİVRİ BÖLGESİNİN YERALTI YAPISININ MODELLENMESİ

25 OCAK 2005 HAKKARİ DEPREMİ HAKKINDA ÖN DEĞERLENDİRME

BASKIN GLOBAL SIKIŞMA ALTINDA TÜRKİYE AKTİF TEKTONİĞİ TURKISH ACTIVE TECTONICS under the DOMINANT GLOBAL COMPRESSIONAL TECTONICS

KAYAÇLARIN DİLİ. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

SİRYA İLE ARDANUÇ ARASINDAKİ BÖLGENİN JEOLOJİSİ HAKKINDA

HİDROTERMAL MADEN YATAKLARI

MADEN SAHALARI TANITIM BÜLTENİ

DOĞU ANADOLU FAYI İLE İLGİLİ BAZI GÖZLEMLER VE DÜŞÜNCELER

MADEN ARAMACILIĞINDA JEOFİZİK IP YÖNTEMİ UYGULAMASI GİRESUN TİREBOLU - KUSKUNLU VE ADIYAMAN SİNCİK ORMANBAŞI TEPE SAHA ÖRNEKLERİ.

KONYA DA DEPREM RİSKİ

ERGENE (TRAKYA) HAVZASININ JEOLOJİSİ ve KÖMÜR POTANSİYELİ. bulunmaktadır. Trakya Alt Bölgesi, Marmara Bölgesi nden Avrupa ya geçiş alanında, doğuda

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Aydın-Söke (istifim) Çimento fabrikasında Terkedilen Kireçtaşı Sabolarının Yeniden Üretime Kazandırılması

KONYA ĐLĐ JEOTERMAL ENERJĐ POTANSĐYELĐ

Demirli çört. Py- cpy

KUZEY TÜRKİYE'DE PONTİDLER'DEN ALINAN BAZI BAZALTOYİD VE CEVHERLERİN PALEOMANYETİK İNCELENMESİ

11 MART 2011 BÜYÜK TOHOKU (KUZEYDOĞU HONSHU, JAPONYA) DEPREMİ (Mw: 9,0) BİLGİ NOTU

MADEN TETKİK ve ARAMA DERGİSİ

ÇAYELİ - MADENKÖY BAKIR-ÇİNKO (Cu - Zn) YATAĞININ JEOLOJİSİ VE CEVHERLEŞMEYE İLİŞKİN SORUNLAR

YERKABUĞUNUN HAREKETLERİ

03 ŞUBAT 2002 SULTANDAĞI DEPREMİ (Mw=6.2) VE BÖLGEDEKİ TEKTONİK REJİM

AYAŞ İLÇESİ BAŞAYAŞ KÖYÜ ARAZİ İNCELEME GEZİSİ GÖREV RAPORU

The lecture notes has been compiled from the following sources

KARSTİK PAYAS (HATAY) CEVHERLEŞMELERİNİN KAYNAĞINA YÖNELİK JEOKİMYASAL VERİLER

KUZEY ANADOLU FAY ZONU BİR PALEO-BENIOFF ZONU OLABİLİR Mİ?

Göncüoğlu, M.C., 1983, Bitlis Metamorfitlerinde yani yaş bulguları: MTA Dergisi, 95/96,

DALGACIK ANALİZİ YÖNTEMİ KULLANILARAK DOĞU ANADOLU FAYINA BİR BAKIŞ

DOĞU TOROSLAR'DA ÇARPIŞMA SONRASI KRATONİK HAVZALARIN EVRİMİ GİRİŞ

Transkript:

MADEN KARMAŞIĞINA AİT DASİTİK KAYAÇLARLA İLİŞKİLİ HİDROTERMAL TİP BAKIR CEVHERLEŞMELERİNE GÜ- NEYDOĞU ANADOLUDAN BİR ÖRNEK (YUKARI ŞEYHLER, DİYARBAKIR) Nail YILDIRIM* ve Mahmut EROĞLU* Öz: Bu çalışma, Maden Etüt ve Arama Dairesi nin arama projeleri kapsamında, 2012 ve 2013 yılları arasında, Diyabakır iline bağlı Ergani ilçesinin 25 km batısında yer alan ruhsat sahasında yürütülmüştür. İnceleme alanındaki cevherleşmeler iki farklı tipte izlenmektedir. Bu cevher tiplerinden biri; Maden Karmaşığı nın çamurtaşı-radyolaritleri içerisinde tabaka düzlemlerine paralel ve çatlak dolgusu şeklinde gelişmiş kalkozin, pirit, malahit ve limonitli cevher damarlarıdır. Bu cevher damarcıklarının derinlere doğru oldukça zayıfladığı, yüzeysel zenginleşmeler olduğu, muhtemelen tektonik faaliyetlerin etkisiyle derin kökenli primer cevherleşmelerden remobilize olduğu belirlenmiştir. Bu tip cevherleşmeler ekonomik olarak önemsiz olup Maden Karmaşığı içerisinde farklı alanlarda da izlenebilmektedir. Diğer bir cevherleşme tipi de; Maden Karmaşığının diyabazik-gabroyik kayaçlarını kesen ve yer yer yoğun silisifiye olmuş dasitik kayaçlar içerisinde saçınım-stokvork ve damarcık halinde gelişmiş Cu cevherleşmeleridir. Cevherleşmenin en yaygın olduğu alanda 50-30 m boyutlarında silisleşmiş bir kafa şeklinde mostra vermektedir. Yan kayaç alterasyonu olarak limonitleşme, hematitleşme, kloritleşme, silisleşme ve epidotlaşma izlenir. Cevher mineralleri; baskın olarak pirit, pirotin, kalkopirit daha az kalkozin-kovellindir. Oksidasyon zonlarında hematit, limonit, malahit ve azurit bulunur. Gang minerali olarak kuvars, kalsit, klorit ve epidot izlenir. Cevherleşme alanında yapılan sondaj çalışmalarında sadece bir lokasyonda cevherli seviyeler kesilmiştir. Cevherleşme alanının bindirme zonu içinde kalması nedeniyle bunun köksüz olduğu, ayrıca bindirme düzlemleri tarafından kesildiği belirlenmiştir. Rezerv hesaplama çalışmaları ile bu ruhsat sahasında; 8.403 ppm Cu tenörlü ( % 0,85 ) 223.364 ton görünür rezerv hesaplanmıştır. I. JEOLOJİ Dağ kuşaklarının orojenik gelişimlerini esas alarak Türkiye dört tektonik birliğe ayrılmıştır (Ketin, 1983). Bunlar kuzeyden güneye doğru; Pontidler, Anatolidler, Toridler ve Kenar Kıvrımları bölgesidir. İnceleme alanı Toridler ile Kenar Kıvrımları arasında (Güneydoğu Anadolu Orojenik Kuşağı) yer alır (Şekil 1). Şekil 1-Türkiye nin tektonik birlikleri (Ketin, 1983). * Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Orta Anadolu IV. Bölge Müdürlüğü, Malatya. 31

Ruhsat alanı Elazığ L42-b3 ve L43-a3,a4 paftaları içinde, Amedi (Armutova) Köyü ile Yukarı Şeyhler köyünün arasında yer alır. Cevherleşme alanı; farklı yaş ve litolojilere sahip birimlerin tektonik olarak bir arada yer aldığı Güneydoğu Anadolu Orojenik Kuşağındadır. Bu kuşak çalışma alanında; Paleozoyik yaşlı Pütürge Metamorfitleri, Üst Kretase yaşlı Guleman Ofiyoliti, Orta Eosen yaşlı Maden Karmaşığı ve Alt Miyosen yaşlı Çüngüş formasyonu ile temsil edilir. İnceleme alanı, Alp-Himalaya Orojenik Kuşağının Doğu Toroslar kesiminde yer almaktadır. Neotetis Okyanusu nun güney kolunun kuzeye doğru yitimi, Orta Miyosen sonlarında Arabistan ile Anadolu kıtasal levhalarının çarpışmasını doğurmuştur (McKenzie, 1972; Şengör, 1980; Şengör ve Yılmaz, 1981; Dewey vd., 1986). Araştırılan sahada Üst Jura Alt Kretase den Orta Eosen e kadar olan birimlerin birbirleriyle olan stratigrafik ve tektonik ilişkileri tamamen bu yitim olayı ve kıtasal çarpışmayla şekillenmiştir. Geç Jura-Erken Kretase de açılan Neotetis Okyanusu nun güney koluna ait birimler (Guleman Ofiyoliti), Geç Kretase de okyanusun kapanmasıyla ilişkili olarak kıtasal kabuk üzerine yerleşmiştir. Neotetis Okyanusu nun Geç Kretase den Orta Eosen sonuna kadarki evrim süreci içinde, değişik dönemlerde Hazar ve Maden havzaları açılmış ve daha sonraki (Orta Eosen sonu) yaklaşık K-G doğrultulu sıkışma rejimiyle bu havzalar kapanmıştır. Arabistan levhasının kuzeye doğru bağıl hareketinin devam etmesi, bu havzalardaki birimlerin kuzeyden güneye doğru nap paketleri halinde ilerlemesini sağlamıştır (Perinçek, 1980; Perinçek ve Özkaya, 1981; Yazgan, 1983; 1984; Michard vd. 1984; Aktaş ve Robertson, 1984; Yazgan ve Chessex, 1991; Yılmaz, 1993; Yılmaz vd., 1993; Yiğitbaş ve Yılmaz, 1996; Yılmaz ve Yıldırım, 1996, Kaya, 2004). Güneydoğu Orojenik Kuşağı içerisinde yer alan Doğu Toroslar, bir çok önemli tektonostratigrafik / tektonomagmatik birim içermektedir. Bu kuşak şiddetli kırılma, kıvrılma, ekaylanma ve şariyaj hareketlerinden etkilenmiştir. Paleozoyik yaşlı metamorfitlerin muhtemelen Hersiniyen orojenezi ile kıvrımlandığı, diğer birimlerin ise (Üst Kretase- Alt Eosen-Miyosen flişleri) Alpin orojenezi ile kıvrımlandığı belirtilmektedir (Keser, 1977). Alp orojenezi esnasında kırılan çökellerin arasına ofiyolitik seriler, hareket hatları boyunca yerleşmişlerdir. Bu yerleşimler ile ekaylanmalar sırasında serpantinitler, tabandaki ultrabazik kayaçların en kayganı olduğundan, uzaklara kadar taşınmışlardır (Keser, 1977). Güneydoğu Orojenik Kuşağı içerisinde yer alan ve inceleme alanının en yaşlı birimi olan istif, metamorfik kökenli ve Paleozoyik yaşlı Pütürge Metamorfitleri dir. Bu birim tektonik olarak Üst Kretase yaşlı Guleman Ofiyoliti ne bindirmiştir. Ruhsat alanı şaryaj kuşağı içerisinde yer aldığından, birçok birimi, ekaylanmış halde bir arada görmek mümkündür. Kuzeyden güneye doğru; Orta Eosen yaşlı Maden Karmaşığı nın, Üst Kretase yaşlı Guleman Ofiyoliti ile Çüngüş Formasyonu üzerine bindirmiş; Alt Miyosen yaşlı Çüngüş formasyonu da daha güneydeki Alt Miyosen yaşlı Lice formasyonu üzerine tektonik olarak gelmiştir (Şekil 2-3). Ekonomik potansiyel oluşturabilecek Cu cevherleşmeleri ise sadece Maden Karmaşığı nın silisifiye dasitleri içerisinde izlenir. Maden Karmaşığı ile ilgili ayrıntılı bilgi aşağıda verilmiştir. Maden Karmaşığı (Orta Eosen): Tipik olarak Elazığ ın Maden ilçesi ve çevresinde gözlenen bu birimi ilk defa Maden Birimi diye adlandıran araştırmacı Rigo de Righi ve Cortesini (1964) olmuştur. Güneydoğu Anadolu Orojenik Kuşağı nda yer alan Maden Karmaşığı nın tektonik konumunu açıklamaya çalışan Yiğitbaş vd. (1993), Maden Grubu nun, üç yapısal kuşak olarak ayırt ettikleri Güneydoğu Anadolu Orojenik Kuşağının en kuzeyindeki nap alanı içinde bulunduğunu belirtmişlerdir. Maden Karmaşığı, Orta Eosen başındaki bir riftleşme ile gelişmiş olan bir havzada oluşmuş, daha sonraki nap- 32

Şekil 2- Çalışma alanı ve çevresinin 1/500.000 ölçekli Jeolojisi Haritası (MTA, 2002 den değiştirilerek). laşma hareketlerinin başlamasıyla da olistolit ve olistostromlu seviyeler meydana gelmiştir (Yiğitbaş vd., 1993). Maden Karmaşığı nın çökelme ortamının sürekli yoğun tektonizma etkileri altında olması aynı zamanda ortamsal şartların sık sık değişmesine neden olduğundan, litolojik birimlerin yanal devamlılıkları da oldukça sınırlı kalmıştırr (Perinçek, 1979). Önceki çalışmacılardan Özkaya (1978), Perinçek (1979), Yazgan (1983, 1984), Sungurlu vd. (1984), Hempton (1984, 1985) ile Yiğitbaş vd. (1993) birimin yaşının Orta Eosen olduğunu belirtirler.,inceleme alanında geniş bir yayılım sunan bu birim genellikle Guleman Ofiyoliti ile ekaylı bir yapı göstermekte olup Çüngüş formasyonunun üzerine tektonik olarak gelmektedir (Şekil 2). Maden Karmaşığı, cevherleşmeyi içerisinde bulunduran ana birimi oluşturmaktadır. Birim, inceleme alanı içerisinde, çamurtaşı-radyolarit, volkanitler (lav akıntıları, yastık lav ve spliti) dasit ve diyabaz-gabrolar ile temsil edilmektedir (Şekil 3). Çamurtaşı-radyolarit: Şarabi renkli olan bu birim, genellikle tabakalı bir yapı sunmakla beraber, yer yer lav akıntılarından oluşmuş spilitlerle ardalanmalı olarak da bulunur (Şekil 3, şekil 8f). Genellikle D-B doğrultulu ve K e eğimlidir. Ruhsat sahasının doğusunda (Armutova) bu kayaçların kırık-çatlaklarına ve tabaka düzlemlerine yerleşmiş şekilde cevherleşmeler izlenir. 33

34 Şekil 3- Çalışma alanı ve çevresinin yarı detay maden jeolojisi haritası (Yıldırım vd., 2014).

Ayrıca birim, tektonizmanın etkisiyle yer yer yönelim kazanmış ve kataklastik bir yapı kazanmıştır. Volkanitler: Koyu-yeşilimsi renklerin hakim olduğu, ince taneli ve genelde fenokristallerden yoksun olan volkanik kayaçlar, haritalanan sahadaki en yaygın kayaç birimini oluştururlar (Şekil 3) ve iki ayrı tipte izlenirler. Bunlar, yastıklavlar ve bunların akıntılarıdır. Volkanitlerde yer yer spilitleşmenin oldukça yaygın olduğu görülmektedir. İnceleme alanında geniş yüzeylemeler vermekte ve yer yer çamurtaşları ile ardalanmalı olarak bulunabilmektedir. Bazaltik lavlar kahverengi ve yeşil renkli, porfirik dokulu ve gözeneklidir. Gözenekler 5 ila 15 mm çapında olup, içleri ikincil minerallerle (kuvars, klorit, kalsit, prehnit, epidot, pirit) dolguludur. Volkanizmanın denizaltı volkanizması olduğunu vurgulayan yastık yapısı yaygındır. Volkanitleri oluşturan ana mineraller plajiyoklas, klinopiroksen (ojit), amfibol, klorit, kuvars ve kalsit tir. Tali mineraller ise epidot, prehnit, pumpelleyit, manyetit, pirit, sfen ve az da olsa hematittir. Dasit: İnceleme alanın batısında (Şeref Tepe nın batısı) dar bir alanda yüzeylemekte olup volkanitler ile diyabaz-gabroları kesmekte ve yer yer tonalitik bir görünüm sunmaktadır (Şekil 3, Şekil 8 g,h,i). Asıl olarak plajiyoklas ve kuvarstan oluşan bu kayaçlar tali olarak epidot ve klorit içermektedir. İnceleme alanındaki cevherleşmeler bu kayaçların içerisinde olup, hidrotermal çözeltilerin etkisiyle yer yer yoğun silisleşmiş ve sülfür minerallerince zenginleşmişlerdir. Diyabaz-Gabro: İnceleme alanının kuzeybatısında yer alan bu kayaçlar yer yer dasitlerce kesilmiş şekilde izlenmektedir (Şekil 3, Şekil 8 a,b.c,d,e). Bu kayaçlar esas olarak plajiyoklas ve klinopiroksen den oluşmuş, ince ve orta taneli olup subhedral granüler doku ile intersertal doku gösterirler. Bu kayaçların kırık zonlarına yerleşmiş zayıf cevherleşmeler izlenmiş olup hidrotermal çözeltilerin etkisiyle bazı seviyeleri yoğun silisifiye olmuştur. II. CEVHERLEŞME İnceleme alanındaki cevherleşmeler iki farklı tipte izlenmektedir. Bunlar; a) Çamurtaşları içerisinde kalkozin-kovellin içeren çatlak dolgusu cevherleşmeleri, b) Dasitik kayaçlarla ilişkili stokvork-diissemine kalkopirit cevherleşmeleridir. a) Çamurtaşları içerisinde kalkozin-kovellin içeren çatlak dolgusu cevherleşmeleri: Maden Karmaşığı nın çamurtaşı-radyolaritleri içerisinde tabaka düzlemlerine paralel ve çatlak dolgusu şeklinde gelişmiş, kalkozin, pirit, malahit ve limonitli cevher damarlarından ibarettir (Şekil 4). Çamurtaşları içerisinde b damarların konumları genellikle K80D/40-50 0 KB olup cevherleşmelere genellikle kuvars-kalsit mineralizasyonları eşlik etmektedir (Şekil 3). Cevher damarcıkları 0,5-2 cm kalınlığında, 10-50 cm uzunluğunda kesik kesik izlenebilmektedir. Ruhsat sahasının doğusunda, MTA ya ait mücavir ruhsat sahası içerisindeki Armutova mevkiinde de benzer cevherleşmeler daha yoğun olarak görülmektedir. Bu alanda MTA tarafından yapılan sondaj çalışmalarında olumlu sonuçlar elde edilememiştir. Yüzeydeki çamurtaşlarında bulunan kalkozin damarcıklarına sondajlarda rastlanmamış, sadece ender pirit saçınımları ile serpantin dokanağına yakın zonlarda ender olarak pirit-kalkopirit saçınımları izlenmiştir. Sonuç olarak, yüzeydeki çamurtaşlarında izlenen kalkozin-kovellin damarcıklarının derinlere doğru oldukça zayıfladığı, bunların yüzeysel zenginleşmeler olduğu, muhtemelen tektonik faaliyetlerin etkisiyle derin kökenli primer cevherleşmelerden remobilize olduğu ve ekonomik öneminin olmadığı anlaşılmıştır. b) Dasitik kayaçlarla ilgili stokvork-diissemine kalkopirit cevherleşmeleri: Cevherleşmeler, Maden Karmaşığı nın diyabazik-gabroyik kayaçlarını kesen ve yer yer yoğun silisifiye olmuş dasitik kayaçlar içerisinde yer alır (Şekil 3). Özellikle silisleşmiş dasitler içerisindeki cevher- 35

Şekil 4- Çamurtaşları içerisinde izlenen kalkozin-kovelliln damarcıkları ve malahit olu- şumları. leşmeler, saçınım-stokvork ve damarcık halinde gelişmiştir. Cevherleşmenin en yaygın olduğu alanda, 30-50 m boyutlarında silisleşmiş bir kafa mostra vermektedir (Şekil 5). Ayrıca Maden Karmaşığı nın gabroik seviyelerinde dasitik sokulumlarla ilişkili olarak gelişmiş hematitizelimonitize-malahitli (oksidasyon) ve silisleşmiş seviyeler izlenmektedir. Bu zonlar, yoğun piritik seviyelerin alterasyonu sonucu gelişmiş oksidasyonlar olup, yer yer 250 m uzunluğa 5 ila 20 m kalınlığa erişebilmektedir (Şekil 3 ve 6). Yan kayaç alterasyonu olarak limonitleşme, hematitleşme, kloritleşme, silisleşme ve epidotlaşma izlenmektedir. Cevher mineralleri; baskın olarak pirit, pirotin, kalkopirit daha az kalkozin-kovellindir. Oksidasyon zonlarında hematit, limonit, malahit ve azurit yaygındır. Gang minerali olarakta kuvars, kalsit, klorit ve epidot bulunur (Şekil 8 d,e). Ruhsat sahasında 2012 yılında 5 farklı lokasyonda sondaj çalışması yapılmıştır. NS-1: 36 214,80 m, NS-2:199,40 m, NS-3:220,70,NS4: 227,50 m ve NS-5: 222,00 m olmak üzere toplamda 1084,40 m karotlu sondaj gerçekleştirilmiştir (Şekil 3 ve şekil 7). Maden Karmaşığı içerisindeki cevher içeren silisifiye dasitler ile oksidasyon zonlarını hedefleyen bu sondajlardan NS-2 no.lu sondajın 143,20-158,20 metrajları arasında 15 m lik yoğun silisli, pirit-kalkopirit içeren stokvork ve dissemine seviyeler kesilmiştir (Şekil 7, şekil 8 j,k,l). Ancak bu seviye haricinde, diğer sondajlarda gabrolar içerisinde oldukça kalın (40-50 m) silisifiye zonlar kesilmesine karşın, pirit ve pirotin haricinde cevher mineraline rastlanmamıştır (Şekil 7, şekil 8 a,b,c). Sonuç olarak cevherleşme alanının şaryaj zonu içerisinde bulunması sebebiyle köksüz oldukları, bindirme düzlemlerince kesildikleri görülmüştür (Şekil 7). Yapılan rezerv hesaplamasına göre; ruhsat sahasında; 8.403 ppm Cu tenörlü ( % 0,85) 223.364 ton görünür rezerv hesaplanmıştır.

Şekil 5- Gabroları kesen silisleşmiş dasit ve oksidasyon zonunun görünümü ve dasitler içerisin- de izlenen yoğun silisleşme, kalkopirit-malahit oluşumları. Şekil 6- Gabroları kesen silisleşmiş dasit sokulumları ile ilişkili gelişmiş yer yer silisleşmiş oksi- dasyon (hematitleşme, limonitleşme, malahitleşme) zonlarından görünüm. 37

38 Şekil 7- Çalışma alanında yapılan sondajlardan geçen jeoloji enkesitleri (Yıldırım vd., 2014).

Şekil 8- (a, b, c) Yoğun silisifiye gabrolar içerisinde pirit-pirotin saçınım ve damarcıkları, (d, e) epidotlaşmış, klo- ritleşmiş pirit saçınımlı gabro, (f) Çamurtaşı, (g, h,i) gabroları kesen silisifiye dasıtler, (j, k, l) NS-2 no.lu sondajda kesilen cevherli zonlardan görünümler (Gabrolar içerisinde stokvork şeklinde izlenen kalkopirit- pirit mineralizasyonları ile hidrotermal breş dokuları). SONUÇLAR Çalışma alanındaki cevherleşmelerin, Güneydoğu Anadolu Orojenik Kuşağıda yer alan Maden Karmaşığı içindeki Cu cevherleşmelerinden farklı özellikler sergiledikleri ve tipik Kıbrıs Tipi VMS yataklarından farklı bir yataklanma tipi oluşturdukları belirlenmiştir. Maden Karmaşığı içerisindeki gabroyik kayaçların ok- yanusal kabuk kökenli olduğu, bunları kesen dasitlerin ise okyanusal kabuk üzerinde gelişen ve henüz ilk aşamalarında olan erginleşmemiş ensimatik bir ada yayı volkanizmasının ürünü olduğu bilinmektedir. Maden karmaşığına ait asidik bileşimli intrüzyonların (dasit-tonalit) hidrotermal akışkanların kaynağını oluşturduğu düşünülmektedir. Akışkanların, tektonik olarak oldukça hareketli olan basen içerisinde zayıf 39

40 zonları (fay,kırık,şistozite düzlemi) kullanarak taşındığını söylemek mümkündür. Bundan sonraki çalışmalar ile bu cevherleşmelerin eşleniklerinin kuşak boyunca belirlenmesi ve benzer cevherleşmelerle deneştirilerek yeni bir metalojenik kuşağın ortaya konması olanaklı görünmektedir. DEĞİNİLEN BELGELER Aktaş, G., Robertson, H.F. 1984. The Maden Complex,S E Turkey : evolution of a Neotethyan active margin In : The Geological Evolution of the Eastern Mediterranean (J.E.Dixon and A.H.F. Robertson eds.). Published for The Geological Society by Blackwell Scientific Publication Oxford London Edinburgh Boston Palo Alto Melbourne, p. 375-401. Dewey, J. F., Hempton, M. R., Kidd, V. S. F., Şaroğlu, F., Şengör, A. M. C. 1986. Shortening of Continental Lithosphere: The Neotectonics of Eastern Anatolia-a Young Collision zone, In: M. P. Coward and A. C. Ries (Eds.), Collision Tectonics, Geol. Soc. London, Spec. Publ., 19, 3-36. Hempton, M. R. 1984. Results of detailed mapping near lake Hazar (Eastern Taurus Mountains): Tekeli, O. ve Göncüoğlu, M.C., ed., Geology of the Taurus Belt Proceedings, 223-228. Hempton, M. R. 1985. Structure and deformation history of Bitlis suture near lake Hazar, southeastern Turkey, Geol. Soc. Ame. Bull., 96, 233-243. Kaya, A. 2004. Gezin(Maden-Elazığ) çevresinin jeolojisi. Pamukkale Üniversitesi, Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cit.10, Sayı.1, Sayfa.41-50 Keser, Ü. 1977. İnceleme alanının yakın kuzeyindeki cevherleşmelerle ilgili olarak Ergani-Amediköy bakır sahası Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No:6490 (yayımlanmamış). Ketin, l. 1983, Türkiye Jeolojisine Genel Bir Bakış: l.t.ü. Kütüphanesi, Sayı 1259, 595s. Maden Tetkik ve Arama 2002. Geological Map of Turkey, 1:500.000, Maden Tektik ve Arama Genel Müdürlüğü. Ankara: General Directorate of Mineral Research and Exploration. McKenzie, D. P. 1972. Active Tectonics of the Mediterranean Region, Geophys. J. R. Astr. Soc., 30 (2), 109-185. Michard A., Bouchez J.L., Ouazzani-Touhami M. 1984, Obduction-related planar and linear fabrics in Oman. Journal of Structural Geology, 6, 39-49 Özkaya, İ. 1978. Ergani-Maden yöresi stratigrafisi: Türkiye Jeol. Kur. Bült., 21/2, 129-139. Perinçek, D. 1979. The Geology of Hazro-Ko- rudağ-çüngüş-maden-ergani-hazar- Elazığ- Malatya Area: Guide Book, Tür. Jeol. Kur. Bull., 33s Perinçek, D. 1980. Arabistan Kıtası Kuzeyindeki Tektonik Evrimin Kıta üzerinde Çökelen İstifteki Etkileri, Türkiye 5. Petrol Kong., Tebliğler 77-90 Perinçek, D., Özkaya, 1981. Arabistan Levhası kuzey Kenarı tektonik evrimi: H.Ü. Yerbilimleri, B, 91-100. Rigo de Righi, M., Cortesini A.1964, Gravity tectonicsin foothills Structure belt of southeast Turkey. Bull. Amer. Assoc. Petroleum Geol., v.48, pp.1911-1937 Sungurlu, O., Perinçek, D., Kurt, G., Tuna, E., Dülger, S., Çelikdemir, E. Naz, H. 1984. Elazığ - Hazar - Palu alanının jeolojisi: TPAO dergisi, no. 29,83-135, Ankara. Şengör, A.M.C. 1980. Türkiyenin neotekniğinin esasları: TJK Konferans dizisi, 1.40 s., Ankara.

Şengör, A. M. C., Yılmaz Y. 1981. Tethyan Evolution of Turkey: A Plate Tectonic Approach. Tectonophysics, 75:181-241. Yazgan, E. 1983. A geotraverse between the Arabian Platform and the Munzur Nappes: Int. Symp. Geol. Taurus Belt, 26-29 Sept-, Ankara, Guide Book for Excursion V. Yazgan, E. 1984. Geodynamic evolution of eastem Taurus belt: Tekeli, O. ve Göncüoğlu, M.C., ed., Geology of Taurus Belt Proceedins, 199-201 Yazgan, E., Chessex, R. 1991. Geology and tectonicevolution of the Southeastern Taurides in the region of Malatya. Türkiye Petrol Jeol. Der. Bült., 3,11-42. Yıldırım, N., Eroğlu, M., Çetiner, G. 2014. Diyarbakır-Çermik-Yukarışeyhler Köyü Yöresindeki AR:201100344 (ER:3180965) no.lu IV. Grup Ruhsat Sahasına ait Cu Madeni Buluculuk Talebine Esas Maden Jeolojisi Raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Maden Eüt ve Arama Dairesi Arşiv No: 5572, 36 s, Ankara (yayımlanmamış). Yılmaz, Y. 1993. New evidence and model on the evolution of the southeast Anatolian orogen. Geological Society of American Bulletin, 105, 251-271. Yılmaz, Y., Yiğitbaş, E., Genç, C. 1993. Ophiolitic and metamorphic assemblages of southeast Anatolia and their significance in the geological evolution of the orogenic belt. Tectonics, 12, p. 1280 1297. Yılmaz, Y., Yıldırım, M. 1996. Güneydoğu Anadolu Orojenik Kuşağında Nap Alanının (Metamorfik masiflerin) Jeolojisi ve Evrimi. TÜBİTAK Tr. J. of Earth Sciences, 5, 21-38 Yiğitbaş, E., Genç, Ş. C., Yılmaz, Y. 1993. Güneydoğu Anadolu orojenik kuşağında Maden grubunun tektonik konumu ve jeolojik önemi. A. Suat Erk Sempozyumu, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi. Yiğitbaş, E., Yılmaz, Y. 1996. New Evidence and Solution to the Maden Complex Controversy of the Southern Anatolia orogenic Belt (Turkey). Geol. Rundsch, 85, 250-263s. 41

42