AKADEMİSYENLER İÇİN FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARI
Benzersiz bir buluş son derece zordur. Emek ve zaman harcanarak ortaya konulan buluşu korumak ise bazen çok daha önemlidir. Buluşunuz her ne olursa olsun, farklı kişiler tarafından taklit edilebilir ya da benzerleri üretilmek istenebilir. Bu da tüm emeklerinizin değersizleşmesine neden olur. Bu broşür üniversitemizde fikri ve sınai haklar konusundaki farkındalığı arttırmak ve uygulamalar konusunda üniversitemiz mensubu öğretim üyeleri ve araştırmacıları bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Umuyoruz ki bu bilgiler ışığında değerli fikirlerinizin buluşa dönüşebilmesi, korunabilmesi ve ticari haklarının size kazandırılabilmesi, yüksek bir verimlilikle gerçekleşir.
ODTÜ DE BİLGİ VE TEKNOLOJİ TRANSFERİ Üniversitelerde bilgi ve teknoloji transferi, bilimsel araştırmalar neticesinde bir buluşun ortaya çıkış ve ticarileşme süreçlerindeki hizmetlerin bütününü ifade etmektedir. Bu kapsamda Türkiye nin ilk teknoparkı olan ODTÜ TEKNOKENT; üniversite sanayi arasındaki çift yönlü bilgi transferini ve işbirliğini geliştirmek, üniversitede üretilen bilginin toplum ve sanayi için değere dönüştürülmesine katkıda bulunmak amacıyla ortak faaliyetler yürütmekte ve projeler/programlar geliştirmektedir. Üniversitemizde, üniversite-sanayi işbirliğini artırmaya yönelik teknoloji ve bilgi transferi faaliyetleri; Araştırmalar Koordinatörlüğü bünyesinde faaliyet gösteren Bilgi Transfer Ofisi (ODTÜ BTO), Proje Destek Ofisi ve ODTÜ TEKNOKENT Yönetim A.Ş. bünyesinde faaliyet gösteren Teknoloji Transfer Ofisi (ODTÜ TTO) tarafından eşgüdümlü olarak yürütülmektedir.
FİKRİ VE SINAİ HAKLAR FİKRİ HAKLAR (ESER ÜZERİNDEKİ HAKLAR) Eser Sahibinin Hakları Bağlantılı Haklar FİKRÎ HAKLAR: SINAİ HAKLAR Marka Patent Faydalı Model Endüstriyel Tasarım Coğrafi İşaret Entegre Devre Topografyası DİĞER HAKLAR Ticaret ünvanları Tescilsiz Haklar Bitki Islahçı Hakları İnternet Alan Adları Açıklanmamış Bilgiler a. Gizli Bilgiler b. Ticari Sırlar Koruma dünya çapındadır. Koruma için tescil şartı aranmaz. Koruma, eserin kamuya sunulması (aleniyet kazanması) ile başlar. Bir başka ülkede, koruma talep edilmesi halinde eser, ilgili ülke mevzuatına göre koruma altına alınır. Koruma, eser sahibinin ölümünden sonra 70 yıl boyunca devam eder. SINAÎ HAKLAR: Koruma ülke bazındadır. Türkiye de başvuru ve tescile yetkili kuruluş Türk Patent Enstitüsü (TPE) dür. Koruma için tescil şartı aranır. Koruma yalnızca eserin tescil edildiği ülkelerde geçerli olup; her ülke için ayrı başvuru yapılması gerekmektedir. Koruma süresi başvuru tarihinden itibaren; Patentlerde 20 yıl, Faydalı modellerde 10 yıl. Endüstriyel tasarımlarda 25 yıl (5 yıllık periyotlarla 4 kez yenilenmek koşuluyla) Markalarda süresiz (10 yılda bir yenilenmek koşuluyla), Buluş Nedir? Buluş; teknoloji alanında belirli bir sorunun çözümüne ilişkin, teknik özelliği olan fikir ürünüdür. Aynı teknik problemin her farklı çözümü farklı bir buluştur. Bir soruna yeni bir düşünce ile çözüm bulunabileceği gibi, mevcut bilgilerden faydalanarak var olan teknolojilerin geliştirilmesi de buluş olarak değerlendirilir. Buluşlar 551 sayılı KHK nın 17. Maddesinde tanımlandığı üzere hizmet buluşu ve serbest buluş olmak üzere ikiye ayrılır. Hizmet buluşları işçinin bir işletme veya kamu idaresinde yükümlü olduğu faaliyeti gereği gerçekleştirdiği veya işletmenin veya kamu idaresinin büyük ölçüde deneyim ve çalışmalarına dayanan ve işçinin iş ilişkisi sırasında yaptığı buluşlardır.
Serbest buluşlar ise hizmet buluşları dışında kalan buluşlardır. Üniversitelere bağlı fakülte ve yüksekokullarda bilimsel çalışma yapmakta olan öğretim elemanlarının yaptığı buluşlar, serbest buluş sayılır. Buluşlar; zihinsel tasarımlarının tanınırlığı, buluş faaliyetinin özendirilmesi, buluş sahibinin ödüllendirilmesi ve AR-GE sonuçlarının açıklanarak, teknik bilginin yaygınlaştırılması için PATENT lenmelidir. Patent Nedir? Patent; sınırlı bir yer ve süre için üçüncü kişiler tarafından buluşun izinsiz olarak üretilmesini, kullanılmasını veya satılmasını engelleme yoluyla sahibine tanınan tekel hakkıdır. Bu hakkın kullanabileceğini gösteren belgeye ise patent belgesi denir. Makineler, araçlar, aygıtlar, kimyasal bileşikler ve uygulamalar ile üretime yönelik süreçlerin kendileri de patent kapsamındadır. Teknik alana giren buluşlar patentin konusunu oluşturur. Edebiyat ve sanat yapıtları, sosyal bilimler alanındaki eserler, bu bilimlere ilişkin buluşlar, teoriler, estetik niteliği olan yaratmalar, keşifler, bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, iletilmesi ve sunulması ile ilgili usuller, hesap ve trigonometri tabloları, steno sistemleri, muhasebe kuralları, akla ve belleğe hitap eden oyunlar, bulmaca ve bilmeceler, reklam yöntemleri teknik alan dışındadır.
Buluşların Patentlenme Kriterleri: 551 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ye göre bir buluşun patentlenebilmesi için 3 özelliği taşıması gerekmektedir. YENİLİK: Patent başvurusunun yapıldığı tarihten önce, buluş konusunda dünyanın herhangi bir yerinde kamuya açık yazılı veya sözlü tanıtım, kullanım veya bir başka yolla açıklama yapılmamış olmalıdır. TEKNİĞİN BİLİNEN DURUMUNUN AŞILMASI: Buluş, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzmanın kolayca aklına gelmeyecek şekilde, buluşa yönelik bir sürecin sonunda ortaya çıkmış olmalıdır. SANAYİYE UYGULANABİLİR OLMA: Buluş, tarım dahil olmak üzere; sanayinin herhangi bir alanında üretilebilir, kullanılabilir, uygulanabilir olmalıdır. Patent Başvuru Süreçleri Uluslararası Patent Başvuru Süreçleri Patent İşbirliği Anlaşması (PCT) Süreci PCT, patent alınan bir sistem değil, uluslararası bir patent başvuru sistemidir. Başvuru sahibinin PCT başvurusu
yapabilmesi için Patent İşbirliği Anlaşmasına taraf ülkelerden birinin vatandaşı olması veya o ülkelerde ikametgahı olan özel ya da tüzel kişi olması gerekmektedir. PCT başvuruları doğrudan WIPO ya yapılabileceği gibi PCT ye taraf ülkeler içinde kabul ofisi görevini üstlenmiş ulusal patent ofislerine yapılabilir. PCT başvurusu iki ana safhadan oluşmaktadır: Uluslararası Safha Ulusal Safha PCT başvurusu ile ilgili önemli noktalar şu şekildedir: Başvuru tarihinden itibaren 1 ay içerisinde başvuru ve araştırma ücreti ödenmelidir. Başvuru yayını başvuru tarihinden itibaren 18 ay sonra yapılır. Başvuru sahibi rüçhan tarihinden itibaren 22 ayın bitimine kadar ya da uluslararası araştırma raporunun yayınından sonraki 3 ay içerisinde uluslararası ön inceleme talep edebilir. Patentin verilip verilmemesine ulusal aşamada ulusal ofisler karar verir.
Uluslararası Başvuru (PCT) Ulusal Faz Girişi I. KISIM (Araştırma Raporu ile) GİRİŞ Uluslararası Araştırma Raporu 20 30 0 12 18 19 22 İlk başvuru (Rüçhan) PCT Başvurusu Uluslararası Yayın Uluslararası Ön İnceleme Raporu Talebi 28 30 Uluslararası Patentlenebilirlik Ön Raporu 3 ay II. KISIM (İnceleme Raporu ile) GİRİŞ AVRUPA PATENT OFİSİ Münih Sözleşmesi olarak da adlandırılan Avrupa Patent Sözleşmesi (EPC), tek bir başvuru ile EPC ye taraf ülkelerde patent alınmasına olanak sağlamaktadır. Türkiye, Avrupa Patent Sözleşmesi ni 1 Kasım 2000 yılında imzalayarak sözleşmeye taraf 20. üye ülke olmuştur. Avrupa patenti başvurusu; Doğrudan Türk Patent Enstitüsü ne Avrupa patenti başvurusuyla Ulusal başvurunun başvuru tarihinden itibaren 12 ay geçmemişse, ulusal başvuru rüçhan gösterilerek Rüçhanlı ya da rüçhansız olarak ulusal bir PCT başvurusu yoluyla yapılabilmektedir. Avrupa patenti başvurusu, Avrupa Patent Ofisi (EPO) ofislerine ya da Türkiye de Türk Patent Enstitüsü ne yapılabilir. Avrupa Patenti Süreçleri Avrupa patenti başvurularında aşağıdaki süreçler izlenir: Şekli İnceleme Araştırma Raporu Detaylı İnceleme Patent Fasikülünün Yayını
İnceleme sonucu olumlu ise patent tescil edilir ve patent fasikülünde yayınlanır. Patent verildikten sonra başvuru sahibi EPO ya üye olan ülkeler içinden tercih ettiği ülkelere patentini genişletebilir. Tüm işlemler EPO da yürütülür ve patent verilmesi kararı çıkması durumunda 3 ay içerisinde ülkelerde geçerli kılınır. EPC SİSTEMİ 2-5 yıl Patentin Verildiğinin Yayını EPO ya İlk başvuru 3 ay Tüm işlemler EPO da yürütülür. Patent verilir ise; 3 ay içinde ülkelerde geçerli kılınır. TÜRKIYE DE PATENT VE FAYDALI MODEL BAŞVURU SÜREÇLERI Türkiye de buluşlar 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile korunmaktadır. KHK ile buluşların incelemeli patent, incelemesiz patent ve faydalı model olmak üzere üç şekilde korunması düzenlenmiştir. i) İncelemeli Patent: 551 sayılı KHK nın 62. maddesi uyarınca TPE nin hiçbir itirazın yapılmadığını ve patent verilmesine ilişkin şartları engelleyen bir durumun olmadığını inceleme raporu sonucunda tespit etmesi halinde verdiği ve 20 yıl süre ile koruma sağlayan patent belgesidir. İnceleme raporlarında buluş patentlenme kriterlerinin tümü aranır. ii) Faydalı Model: 551 sayılı KHK nın 154. maddesi uyarınca TPE nin buluşların patentlenme kriterlerinden yenilik ve sanayiye uygulanabilirlik şartlarını yerine getiren buluşlara verdiği ve 10 yıl süre ile koruma sağlayan belgedir. Faydalı modellerde buluşun tekniğin bilinen durumunun aşılması şartı aranmamaktadır. TPE tarafından Faydalı model belgesi verilmesi kararından önce faydalı model başvurusu patent başvurusuna dönüştürülebilmektedir. Bu durumda patent başvuru süreç, süre ve ücretleri geçerli olmaktadır.
iii) İncelemesiz Patent: 551 sayılı KHK nın 60. Maddesi uyarınca TPE nin araştırma raporu ve varsa üçüncü kişilerin araştırma raporuna ilişkin görüşlerini dikkate almaksızın verdiği ve 7 yıl süre ile koruma sağlayan patent belgesidir. Bu yönüyle inceleme raporu olmadığından dolayı zayıf bir koruma sağlamaktadır. Belge verilse dahi üçüncü kişiler patentlenme kriterlerinin sağlanıp sağlanmadığına yönelik inceleme raporu talep edebilir. Raporların olumsuz olması durumunda belge iptal edilir, olumlu olması durumunda ise belge incelemeli patente dönüşür. 551 sayılı KHK nın 170. maddesi uyarınca aynı buluş konusu için birbirinden bağımsız olarak patent ve faydalı model belgesi verilmez. Patent Başvuru Süreçleri: Patent Başvurusu 12 ay 12. ay 15. ay 18. ay Rüçhan Kullanımı Son Araştırma Ofisi Tercihi Yayın Türkiye Avusturya İsveç Danimarka Rusya EPO EP, PCT ya da Yurtdışı Ulusal Başvuru RED Olumsuz Olumlu 3. İnceleme Raporu Patent Belgesi Rapora Cevap, 3. İnc. Talebi Araştırma Raporunun Alınması 3 ay içinde Olumsuz 2. İnceleme Raporu Olumlu Patent Belgesi İncelemeli / İncelemesiz Sistem Tercihi ~2-3 yıl Rapora Cevap, 2. İnc. Talebi Olumsuz 1. İnceleme Raporu Olumlu Patent Belgesi İncelemesiz Patent (7 yıl koruma) İncelemeli Sistem İnceleme Talebi Faydalı Model Başvuru Süreçleri: Başlangıç FM Başvurusu 12 ay 12. ay Rüçhan Kullanımı Son EP, PCT ya da Yurtdışı Ulusal Başvuru 18. ay Yayın 21. ay 3. Kişilerin İtirazı Beklenir İtiraz var ise İtiraza Cevap Verilir En Geç 26. ay İtiraz yok ise Belge Ücreti Ödenir Tebliğ sonrası 3 ay 10 Yıl Geçerli Faydalı Model Belgesi ~8 Ay - 2,5 yıl
ODTÜ de Sınai Haklar Yönetimi Ülkemizde üniversite mensuplarının buluşları 551 sayılı KHK nın 41. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu madde uyarınca üniversitelere bağlı fakülte ve yüksekokullarda bilimsel çalışma yapmakta olan öğretim elemanlarının yaptığı buluşlar, serbest buluş sayılır. Öğretim elemanları öğretim kurumuna çalışmaları sonucunda ortaya çıkan buluşunun ticari değere dönüştüğünü yazı ile bildirmek ve talep halinde buluşun ne şekilde değerlendiği ve elde edilen kazanç miktarı hakkında bilgi vermekle yükümlüdür. Öğretim kurumu buluşa konu olan araştırmalar için sağladığı desteği (teknik, altyapı, finansal, laboratuvar vb.) buluştan elde edilen kazançtan talep etme hakkına sahiptir. Üniversitemiz öğretim elemanlarının araştırma faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan buluşlarının fikrî ve sınai mülkiyet hakları kendilerine aittir. Danışmanlığını yaptığınız ve üniversite tarafından istihdam edilmeyen öğrencilerin üniversite kaynakları kullanarak yaptıkları tez veya bitirme projeleri esnasında veya sonucunda fikri ve sınai mülkiyet haklarına konu bir buluşun ortaya çıkması halinde hak sahipliği katkıları oranında öğrenci ve danışmana ait olup; buluşun ODTÜ Bilgi Transfer Ofisi ne Buluş Bildirim Formu ile bildirilmesi gerekmektedir. Akademisyenlerin sanayi ile ortak yürüttüğü projeler (TÜBİTAK, Döner Sermaye vb.) sonucunda fikri ve sınai mülkiyet haklarına konu bir buluşun ortaya çıkması halinde hak sahipliği taraflar arasında yapılan sözleşme ile belirlenir. Hak kayıplarının yaşanmaması için fikri ve sınai mülkiyet hakları paylaşımı proje başlamadan önce belirlenmeli ve sözleşmeyle hüküm altına alınmalıdır. Öğretim elemanlarının buluşlarının patentlenme süreçleri ODTÜ Bilgi Transfer Ofisi (ODTÜ BTO) ve ODTÜ TEKNOKENT Teknoloji Transfer Ofisi (ODTÜ TTO) koordinasyonu çerçevesinde yürütülmektedir. Öğretim elemanlarının, buluşlarının patentlenme sürecinin başlatılması için ilk olarak ODTÜ BTO ile irtibata geçmesi gerekmektedir. ODTÜ TTO ile iletişime geçilmesini sağlayan ODTÜ BTO, destek sürecini başlatır ve öğretim elemanını sürecin her aşamasında bilgilendirir. ODTÜ TTO, buluşu değerlendirerek buluş portföyüne alınmasına karar verir ise patent başvuru ve ticarileştirme süreçlerini başlatır. ODTÜ TTO tarafından desteklenmemesine karar verilen buluşlar için ODTÜ BTO; öğretim elemanlarının buluşları için Türkiye içinde (ulusal) ve/ veya Türkiye dışında (uluslararası) patent başvurusu yapılması ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) 1602 Patent Destek Programından yararlanılması konularında rehberlik hizmeti vermektedir.
ODTÜ Buluş Başvuru ve Ön Değerlendirme Süreçleri: 1 2 3 4 Patent Vekili Patentlenebilirlik Ön Raporu Buluş Bildirim Formu Doldurulması (F1) Buluş Bildirim Formu nun Bilgi Transfer Ofisi ne İletilmesi (F-1) Başvuruların Teknokent TTO ile Paylaşılması Ön Araştırma Yapılması Teknokent TTO Ticarileşme Ön Raporu ODTÜ Buluş Değerlendirme Süreci: 5 ODTÜ TTO Değerlendirmesi *Sunumun Yapılması *Buluşun Değerlendirmesi ODTÜ TTO Değerlendirme Komisyonu 1. Rektör Yrd. 2. Rektör Danışmanı 3. İlgili Sektörden Sanayici 4. ODTÜ TEKNOKENT Genel Müdürü 5. Odtü Teknokent TİGED Direktörü 6. Patent Vekili 5.1 5.2 5.3 5.4 Patentlenebilir Ticarileşebilir Yönetim Kurulu Kararı 6 Sözleşmeler Patentlenemez Ticarileşebilir Patentlenebilir Ticarileşemez ODTÜ TTO portföyüne kabul edilmez, patent işlemleri buluş sahibinin kararına bırakılır. Patentlenemez Ticarileşemez Süreç sonlandırılır. ODTÜ Bilgi Transfer Ofisi tarafından diğer kuruluşlar (TÜBİTAK, KOSGEB vb.) tarafından sağlanan patent desteklerinden yararlanılması için destek sağlanır. 6.1 6.2 6.3 Buluş Sahipleri Arasında % Dağılımı (F-6) Buluş Sahipleri ile Patent Vekili Arasında (F-3) Buluş Sahipleri, ODTÜ ve ODTÜ TEKNOKENT Yönetimi Arasında (F-4)
ODTÜ Buluş Tescil Süreci: Sözleşmeler 9 7 Patentlenebilir Ticarileşebilir Fikri Mülkiyet Koruma Süreci 7.1 Ulusal Başvuru Araştırma Raporu İnceleme Raporu Olumlu Olumsuz Ulusal Tescil Patentlenemez Ticarileşebilir 7.2 Olumlu Uluslararası Başvuru (PCT) Araştırma Raporu İnceleme Raporu PCT Ulusal Faz Ülke Seçimi Ticarileştirme Süreci Süreç sonlandırılır. Patentlenemez Ticarileşemez 8.1 Sunum Taslağının İletilmesi (F-5) Bölgesel Tesciller 8.2.1 Patentlenebilir 8.2 8 Ticarileşebilir USA EAPO EPO JP TR DİĞER ODTÜ TTO Değerlendirmesi Sunumun Yapılması Buluşun Değerlendirmesi 8.3 Patentlenemez Ticarileşebilir ODTÜ Ticarileştirme Süreçleri: 10.1 Lisans Sözleşmesi 10 10.2 Devir Sözleşmesi 11 Buluş Sahibi / Sahipleri Ticarileştirme Süreci 10.3 Spin Off Ticari Gelir 10.4 Ortak Geliştirme
ÜNIVERSITEMIZDEN BAŞARI HIKAYELERI Başarı Hikayesi 1 Buluş Adı: Polikarbinlerin Üretilmesi için Endüstriyel olarak Uygulanabilir Yeni bir Yöntem; Elmas ve Elmas Benzeri Seramiklere Polimerik Belirtiler / An Industrially Viable Method for the Production of Polycarbynes; Polymeric Precursors to Diamond and Diamond like Ceramics Buluş Sahipleri: Prof. Dr. Levent Toppare, Dr. Michael Walker Pitcher Buluşun Patentlenme Süreci: Buluş, suni yöntemlerle üretilen elmas eldesinde kullanılan geleneksel yöntemlere alternatif bir yöntem hakkındadır. ODTÜ TEKNOKENT Teknoloji Transfer Ofisi tarafından yaptırılan ön araştırmasının ardından patentlenme ve ticarileşme potansiyeli olduğuna karar verilerek, tüm masrafları ODTÜ TEKNOKENT TTO tarafından karşılanmak üzere, PCT başvurusu yapılmıştır. PCT araştırma raporunun olumlu gelmesi neticesinde buluşun hedef pazarı, teknoloji seviyesi ve ticarileşme potansiyeli değerlendirilerek ABD, Japonya ve EPO başvuruları yapılmış ve inceleme raporlarının olumlu gelmesiyle ODTÜ TEKNOKENT TTO portföyünde Triadic Patent alan ilk buluş olmuştur (2012). Buluş için ayrıca Türkiye ve Avrasya (Rusya dahil 9 ülke) patentleri de alınmıştır. Prof. Dr. Levent Toppare Başarı Hikayesi 2 Buluş Adı: MEMS Teknolojisi ile Üretilmiş, Mikroakışkan Kanal İçine Yerleştirilebilen Yatay Eksende Elektromekanik Salınım Yapan Gravimetik Algılayıcılar ve Bunların Mikrofabrikasyon Teknikleri / A Microfluidic-Channel Embeddable, Laterally Oscillating Gravimetric Sensor Device Fabricated with Micro-Electromechanical Syastem (MEMS) Technology (RESONATOR) Buluş Sahipleri: Prof. Dr. Haluk Külah, Ata Tuna Çiftlik Buluşun Patentlenme Süreci: Buluş, kanser hücrelerini kandaki diğer hücrelerden hızlı ve etkin olarak ayrıştırabilecek ve sayabilecek tek kullanımlık mikroçiplerin geliştirilmesi hakkındadır. ODTÜ TEKNOKENT Teknoloji Transfer Ofisi tarafından 2008 yılında Uluslararası Patent başvurusu yapıldıktan sonra buluşun geliştirilmesi amacıyla TUBİTAK 1001 desteğine başvuru yapılmıştır. MEMS Teknolojisi Kullanılarak Klinik Tanı Uygulamaları için Ender Hücre Tarama Sistemi Geliştirilmesi adlı proje ile buluşun geliştirilmesine kaynak oluşturulmuş, buluşun hedef pazarı, teknoloji seviyesi ve ticarileşme potansiyeli buluş sahibi Akademisyenlerimiz ve TTO Komisyonu tarafından değerlendirilerek ABD, Japonya ve EPO da koruma için başvuru yapılmıştır. Teknolojinin yenilikçi yönü ve sahip olduğu buluş basamağı ile inceleme raporu olumlu gelmiş ve Triadic Patent alınmıştır. 2014 yılı itibariyle Kanda Ender Hücre Taraması için MEMS Tabanlı Çip Üstü Laboratuvar Sistemi Geliştirilmesi isimli proje ile TUBİTAK 1003 desteği alınmış ve buluşun prototipinin oluşturulmasına yönelik çalışmalar başlatılmıştır. Prof. Dr. Haluk Külah
SIKÇA SORULAN SORULAR 1- Hangi Buluşlar Patent ile korunamaz? 551 sayılı KHK gereği patent verilemeyecek konu ve buluşlar şu şekilde sıralanmıştır. a. Buluş niteliği olmadığı için patentlenemeyecek konular: Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları; Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar; Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımları; Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller. İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan, hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri. b. Patentlenemeyecek buluşlar: Konusu kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar. Bitki veya hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki veya hayvan yetiştirilmesi usulleri. 2- Yazılımlara Patent Alınabilir mi? Her ülkenin yasasına göre farklı uygulamalar bulunmaktadır. Bilgisayar yazılımlarının buluşlar gibi patent ile korunması bazı ülkelerde mümkündür. Amerika, Japonya, Kanada da yazılımlar patent ile korunabilirken Avrupa ülkelerinde korunamamaktadır. Türkiye de ise yazılımlar 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa göre eser olarak korunmaktadır. Ancak hem Avrupa da hem de Türkiye de patente konu yazılımın, teknik karakter taşıması, teknik bir problemin teknik çözüm yolunu içermesi gibi belirli koşullar durumunda patentle de korunması mümkün olabilmektedir.
3- Bir ülkede alınmış olan patent başka ülkelerde geçerli midir? Koruma istenen her ülkede ayrı ayrı patent alınması gerekir. 4- Bir ülkede patenti alınan buluşun başka ülkelerdeki patent başvurusu için süre sınırı var mıdır? Paris Sözleşmesine üye ülkede yapılan bir patent başvurusunun başvuru tarihinden itibaren 12 ay içerisinde başka bir ülkede başvurusunun yapılması halinde, öncelik hakkı (rüçhan hakkı) kapsamında başvuru tarihi olarak ilk patent başvuru tarihi esas alınır. 5- Bir ülkede patenti alınmış bir buluş, üçüncü kişiler tarafından başka ülkelerde patentlenebilir mi? Patente konu olan buluş, yenilik kriterini kaybettiği için bir başka ülkede patentlenemez. 6- Patent bültenlerinde yayınlanan patent başvuruları, buluşun patentlendiği anlamına gelir mi? Her patent başvurusu yayınlanır, ancak her yayın, patent verildiği anlamına gelmez. Patent verilerek korunmasına karar verilen buluşların tescil numaralarında B kodu yer alır. Diğer kodlar (A1, A2,A3, T1, T2 ve T3) patent işlemleri devam eden ya da ret edilmiş patent başvurularının yayınlarını ifade etmektedir. 7- Patent belgesi alınması için işlemler ne kadar sürmektedir ve koruma süresi kaç yıldır? Patent başvuru ve tescil süreçleri yaklaşık 2 ila 5 yıl sürmektedir. Koruma süresi, İncelemeli patentlerde 20, İncelemesiz patentlerde ise 7 yıldır. 8- Faydalı model ile patent arasındaki farklar nelerdir? Yenilik Buluş Basamağı Sanayiye Uygulanabilirlik Usuller ve bu usuller sonucu elde edilen ürünler Kimyasal Maddeler Araştırma İnceleme Yayın Koruma Süresi Patentler 20 Yıl / 7 Yıl Faydalı Modeller - - - -* - 10 Yıl * Başvuru sahibi talep ederse yapılabilir. Kaynak: Türk Patent Enstitüsü, 2014 9- Patent belgesi alındıktan sonra korumanın devamı nasıl sağlanmaktadır? Her yıl ilgili patent enstitüsüne yıllık ücret ödenmesi gerekmektedir. 10- Patent hakkı hangi durumlarda sona erer? 551 sayılı KHK nın 133.maddesine göre patent hakkı; Koruma süresinin dolması, Patent sahibinin patent hakkından vazgeçmesi, Yıllık ve ek ücretlerinin öngörülen sürelerde ödenmemesi durumlarında sona ermektedir.
SIKÇA YAPILAN HATALAR Patent başvurusu öncesinde başvuruya konu olan buluşun çeşitli yollarla (yayın yapılması, sunum yapılması vs.) kamuya açıklanması, Başvuru öncesi hazırlanan ön araştırma raporlarının detaylı olarak incelenmeden, buluş ile olan farklılıklarının/ üstünlüklerinin net biçimde belirtilmemesi, Patent başvurusunda buluşun tüm ayrıntılarının açıklanmaması, Patent başvurusu yapıldıktan sonra, tarifname ve istemlere eklemeler yapılmak istenmesi, Araştırma/İnceleme raporlarına cevap/görüş hazırlanırken ilk başvuru metninin kapsamının aşılması (kapsam dışına çıkılması), Patent sürecinde gereken çevirilerin, çeviriye konu olan buluş metniyle bire bir aynı olmaması, ana metnin dışına çıkılarak değişiklikler yapılması, Süreli işlemlerde, işlemlerin zamanında yapılmaması, Teknik resimlerin mevzuata uygun hazırlanmaması, Buluş bütünlüğüne dikkat edilmemesi, (Bir patent başvurusu birden fazla buluşu kapsıyor ise her buluş için ayrı ayrı patent başvurusu yapılması gerekmektedir.)
Kaynakça Tekinalp, Ü. (2005). Fikri Mülkiyet Hukuku (4. b.). İstanbul: Arıkan Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti. TÜBİTAK. (2014). 1602 - TÜBİTAK Patent Destek Programı. TÜBİTAK Web Sitesi: http://www.tubitak.gov.tr/tr/destekler/sanayi/ulusal-destek-programlari/ icerik-1602-tubitak-patent-destek-programi adresinden alındı Türk Patent Enstitüsü. (2014, Ocak). Patent/Faydalı Model Broşürü. Türk Patent Enstitüsü: http://www.tpe.gov.tr/turkpatentenstitusu/resources/temp/7d7bb1f5- C319-4861-9257-EECDECD6C3A6.pdf adresinden alındı
FAYDALI BAĞLANTILAR Türk Patent Enstitüsü: www.tpe.gov.tr Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü: www.wipo.int Avrupa Patent Ofisi: www.epo.org ODTÜ TEKNOKENT TTO: www.odtuteknokent.com.tr ODTÜ Bilgi Transfer Ofisi: bto.metu.edu.tr TÜBİTAK www.tubitak.gov.tr
İLETİŞİM: ODTÜ Bilgi Transfer Ofisi Adres: ODTÜ Üniversiteler Mah. Dumlupınar Blv. No:1 (MATPUM Yanı), 06800 Çankaya - Ankara Telefon: 90 312 210 70 40 41 Faks: 90 312 210 79 28 E-posta: bto@metu.edu.tr ODTÜ TEKNOKENT Teknoloji Transfer Ofisi Adres: ODTU Teknokent İkizler Blok, 06800 Çankaya - Ankara Telefon: 0312 987 35 00 (Hattınızın 900'lü numaralara kapalı olması durumunda alan kodu (0 312) ile tuşlayınız.) E-posta: teknolojitransferi@odtuteknokent.com.tr AKADEMİSYENLER İÇİN FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARI