FİKRİ MÜLKİYET VE TEKNOLOJİK GELİŞME Uğur G. YALÇINER YALÇINER Danışmanlık ve Dış Ticaret Ltd. Şti. ODTÜ TEKPOL Yarı Zamanlı Öğretim Görevlisi Türk Patent Enstitüsü Kurucu Başkanı
FİKRİ MÜLKİYET VE TEKNOLOJİK GELİŞME Korumanın Temel İlkeleri Ülkelerin Fikri Mülkiyet Politikalarını Etkileyen Temel Faktörler (Ekonomik Gelişme - Fikri Sınai Haklar) Bazı Ülkelerin Fikri Sınai Mülkiyet Politikalarından Örnekler Türkiye nin son 15 yıl uyguladığı Fikri Sınai Mülkiyet Politikası, Gelişmeler ve Bugün Varılan Nokta Türkiye de Yakın Gelecek için Öneriler
İNSANLAR Daha iyi yaşam koşulları, Daha iyi olanaklar, Yeni ürünler Toplumun Refah düzeyinin yükseltilmesi Ekonomik Gelişme TOPLUMLAR / ÜLKELER 3
Fikri ve Sınai Hak Politikaları Tüm ülkeler, ekonomik bakımdan gelişmiş olmak ve bu gelişmişliği değişen koşullar karşısında daha ileri götürmek hedefine ulaşmak için politikalar geliştirmişler, kaynaklar oluşturmaya çalışmışlardır. Buluş yapılmasını ve yeni bilgilerin yaygınlaşmasını amaçlayan en eski ve en etkin politika, buluşların patent verilerek korunması yönündeki patent sistemidir. Sistem zamanla patent ile kısıtlı olmaksızın diğer hakları da kapsayacak şekilde gelişmiştir. Patent ve diğer sınai hakların korunması politikalarını benimseyen, politikalarını günün koşullarına göre geliştiren ve etkin biçimde uygulayan ülkeler, ekonomik gelişmede diğer ülkelere göre daha hızlı yol almışlardır. 4
TEKEL İŞLEVİ BİLGİ İŞLEVİ Buluş sahibine, buluşunu açıklaması karşılığında belirli bir süre (20 yıl) tekel hakkı tanınır. Bu hak buluş yapmayı özendirir. Patent sahibinin açıkladığı bilgiler yayınlanır. İlgili herkes bu bilgilere ulaşır ve yeni buluş geliştirmek için bunlardan yararlanır. Uğur G. YALÇINER
Fikri ve Sınai Hak Politikalarında Sorular? Marka, Patent, Faydalı Model, Tasarım, Coğrafi işaret, Devre Topoğrafyası...??? NE? NASIL? NE KADAR? Koruma Kriterleri, Tescil Prosedürleri,...??? Koruma Süreleri, Yaptırımlar...??? 6
Karar için Dengeler? Fikri Sınai Haklar (FSH) Ekonomik Gelişme 7
Ekonomik ve Teknolojik Gelişmişlik FSH Koruması 1- (Teknolojik Bilgi Yok FSH Yok) Zira Korunacak bilgi YOK => Taklit serbest 2- (Taklitle oluşan Sınırlı Teknolojik Bilgi Var FSH Sınırlı) Zira Korunacak bilgi oluşuyor. => Taklit kısmen serbest. 3- (Kendi kendini taklite dönüşüm başlıyor) => FSH Güçlü olarak VAR olmalı. 8
ÜLKELER VE FSH POLİTİKALARI ÖNCE SONRA 1995 Serbest Karar Dönemi Bağımlı Karar Dönemi 9
SERBEST KARAR DÖNEMİ (1995 ÖNCESİ) Korumanın Etkinliği Ekonomik ve Teknolojik Gelişmişlik 10
SERBEST KARAR DÖNEMI (1995 ÖNCESI) Korumanin Etkinligi Ekonomik ve Teknolojik Gelismislik En az Gelişmiş Gelişmekte olan Least Developed Developing Gelişmiş Developed 15 11
BAĞIMLI KARAR DÖNEMİ (1995 SONRASI) Korumanın Etkinliği Ekonomik ve Teknolojik Gelişmişlik 12
BAGIMLI KARAR DÖNEMI (1995 SONRASI)? Korumanin Etkinligi? Ekonomik ve Teknolojik Gelismislik En az Gelişmiş Least Developed Gelişmekte olan Developing Gelişmiş Developed 17 13
Ülke Ekonomilerini etkileyen Faktörler Teşvik İşgücü Yatırım R & D Ar-Ge Finans Yabancı Sermaye FSH Uluslararası Ticaret Fikri ve Sınai Haklar 14
BASIC ELEMENTS OF IPR SYSTEM IPR SYSTEM LEGISLATION PATENT ATTORNEYS COURTS INSTITUTION 15
DÜNYADAKİ EĞİLİM: ANALİZLER VE DEĞERLENDİRMELER 16
BERN SÖZLEŞMESİ (BERN CONVENTION) 10 ar Yıllık Periyodlara Göre Katılan Ülkeler (Kümülatif) 160 140 120 100 10 ar Yıllık Periyodlara Göre Katılan Ülkeler (Her Periyod için Ayrı Ayrı) 80 60 40 GU GOU EAGU Toplam 50 45 40 20 35 0 30 1886 1894 1895 1904 1905 1914 1915 1924 1925 1934 1935 1944 1945 1954 1955 1964 1965 1974 1975 1984 1985 1994 1995 2004 25 20 15 10 GU GOU EAGU Toplam 5 0 1886 1894 1895 1904 1905 1914 1915 1924 1925 1934 1935 1944 1945 1954 1955 1964 1965 1974 1975 1984 1985 1994 1995 2004 17
PARİS SÖZLEŞMESİ (PARIS CONVENTION) 10 ar Yıllık Periyodlara Göre Katılan Ülkeler (Kümülatif) 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 GU GOU EAGU Toplam 45 40 35 30 10 ar Yıllık Periyodlara Göre Katılan Ülkeler (Her Periyod için Ayrı Ayrı) 18 1883 1894 1895 1904 1905 1914 1915 1924 1925 1934 1935 1944 1945 1954 1955 1964 1965 1974 1975 1984 1985 1994 1995 2004 25 20 15 10 5 0 GU GOU EAGU Toplam 1883 1894 1895 1904 1905 1914 1915 1924 1925 1934 1935 1944 1945 1954 1955 1964 1965 1974 1975 1984 1985 1994 1995 2004
MADRİD ANLAŞMASI/PROTOKOLÜ MADRID AGREEMENT/PROTOCOL 10 ar Yıllık Periyodlara Göre Katılan Ülkeler (Kümülatif) 80 70 60 50 40 30 20 10 0 GU GOU EAGU Toplam 35 30 25 19 1891 1894 1895 1904 1905 1914 1915 1924 1925 1934 1935 1944 1945 1954 1955 1964 1965 1974 1975 1984 1985 1994 1995 2004 20 15 10 10 ar Yıllık Periyodlara Göre Katılan Ülkeler (Her Periyod için Ayrı Ayrı) GU GOU EAGU Toplam 5 0 1891 1894 1895 1904 1905 1914 1915 1924 1925 1934 1935 1944 1945 1954 1955 1964 1965 1974 1975 1984 1985 1994 1995 2004
10 AR YILLIK PERİYODLARDAKİ KATILAN ÜLKE SAYILARI BERN CONVENTION PARIS CONVENTION 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 GU GOU EAGU Toplam 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 GU GOU EAGU Toplam 20 1886 1894 1895 1904 1905 1914 1915 1924 1925 1934 1935 1944 1945 1954 1955 1964 1965 1974 1975 1984 1985 1994 1995 2004 1883 1894 1895 1904 1905 1914 1915 1924 1925 1934 1935 1944 1945 1954 1955 1964 1965 1974 1975 1984 1985 1994 1995 2004 MADRID AGR./PROTOCOL PCT 35 50 1891 1894 1895 1904 1905 1914 1915 1924 1925 1934 1935 1944 1945 1954 1955 1964 1965 1974 1975 1984 1985 1994 1995 2004 30 25 20 15 10 5 0 GU GOU EAGU Toplam 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 1978-1984 1985-1994 1995-2004 GU GOU EAGU Toplam
EKONOMİK GELİŞMİŞLİK DÜZEYİNE BAĞLI OLARAK, ULUSLARARASI ANLAŞMALARA KATILIM ZAMANI VE SAYILARINDAN ÇIKARILAN SONUÇ??? EKONOMİK GELİŞMİŞLİK FİKRİ VE SINAİ HAKLARIN ETKİN KORUNMASI 21
Ülkelerden Örnekler 22
23
DÜNYADA İLK SINAİ MÜLKİYET UYGULAMALARI 1474 Venedik Patent 1624 İngiltere Patent 1711 Fransa Tasarım 1787 İtalya Tasarım 1787 İngiltere Tasarım 1790 ABD Patent 1791 Fransa Patent 1814 Rusya Patent 1842 ABD Tasarım 1857 Fransa Marka 1864 İtalya Patent 1871 Osmanlı Marka 1875 İngiltere Marka 1876 Almanya Tasarım 1877 Almanya Patent 1879 Osmanlı Patent 1883 PARİS Sözl. Sınai Mülkiyet 1885 Japonya Patent 24
Japonya 1880 lerin Başları: Korekiyo Takahashi Sachichi TOYOTA örneği 1885: Japon Patent Kanunu ve JPO Patent Sistemi revizyonları 25
Japonya 1960-1993 Faydalı model ve endüstriyel tasarım uygulamaları Başvuru işlemleri sırasında itiraz (pregrant opposition) İncelemesiz patent (un-examined patent) Zorunlu lisans uygulaması 1988 e kadar, patent başvurularının tek bir dar istem içermesi gerekliliği 26
Çin Halk Cumhuriyeti Çin in FSH Sistemi ile ilgili yapılmış olan farklı çalışmalarda, sorunlu olduğu ifade edilen tüm noktaları birlikte vurgulayacak olursak; Mevzuatın uygulanmasındaki eksiklik Yaptırımlardaki eksiklik, Tescil işlemlerindeki pahalı uygulama, Şeffaf olmayan idari ve yasal prosedürler, Yerli girişimcinin lehine koruma anlayışı, FSH bilinci eksikliği, Tamamlayıcı Politikalardaki eksiklikler (genel nüfusun ve konu ile ilgili idari ve yasal yaptırım personelinin personelin eğitimi) 27
KORE CUMHURİYETİ (GÜNEY KORE) 1946 Sınai Mülkiyet Sisteminin Kuruluşu 1949 Tasarım Kanunu yürürlüğe girdi. 1977 Kore Patent Bürosu bağımsız bir kurum oldu. 1988 patent Bürosu "Korean Industrial Property Office" (KIPO) adını aldı. 1961 Kore Patent Kanunu ve Marka Kanunu yürülüğe girdi. KIPO, ulusal yasalarını uluslararası gelişmelere göre sürekli geliştirdi. 28
KORE CUMHURİYETİ (GÜNEY KORE) 1979 Kore WIPO üyesi, 1980 yılında Paris Sözleşmesine taraf oldu. 1988 yılında PCT üyesi oldu. 1995 yılında Patent ve faydalı model başvurusu sayısı 138,365, marka başvurusu sayısı 71,852, Endüstriyel Tasarım başvurusu sayısı ise 29,978 adete ulaştı. Kore Patent Kanununda 1961 den bugüne kadar 31 kez değişiklik yapılmıştır. 29
Ülke Ekonomisi Ülke ekonomisi üzerinde etkisi olan pek çok farklı faktör dikkate alındığında, FSH sisteminin, piyasanın uluslararası işlemlere açıklığı, ülkeye yapılan doğrudan yurtdışı yatırımlar, insan gücü formasyonu ile birlikte üretkenlik ve büyüme üzerindeki etkisi dikkate alınmalı ve her ülkenin kendi dinamikleri çerçevesinde uygun destekleyici politikalara ihtiyaç duyması gerektiği göz ardı edilmemelidir. 30
Genel Değerlendirme Fikri ve sınai hakların etkin korunması, ülkenin mevcut durumu ve diğer uygulamalar ile doğrudan bağlantılı olarak, kimi ülkelerde ekonomik ve teknolojik gelişmeyi HIZLANDIRMIŞ, kiminde ise YAVAŞLATMIŞTIR. Evet Hayır Rekabet kurallarının etkin uygulanması, Ar-Ge ye ayrılan bütçe ve verilen önem, Etkili Teşvikler, Tüm İşlemlerin hızlı uygulanması 31
FİKRİ VE SINAİ HAKLARA İLİŞKİN MEVZUATIN BİR ÜLKEDE TEK BAŞINA VARLIĞI ENDÜSTRİYEL GELİŞME İÇİN YETERLİ KOŞUL DEĞİLDİR. Aşağıdaki soruların yanıtları, FSH korumasının bir ülkedeki ekonomik ve teknolojik gelişmeye katkısının en güzel göstergeleridir. FSH mevzuatı kaç yıldır yürürlüktedir? FSH mevzuatı ulusal ve uluslararası gelişmelere uyum sağlamak üzere kaç kez revize edilmiştir? FSH sistemi buluş yapılmasını ve yeni ürünler üretilmesini motive edici özellikte midir? FSH sistemi yabancı yatırımlar için cazip özellikler taşımakta mıdır? FSH mevzuatı dışındaki mevzuat, yabancı yatırımlar ve teknoloji transferi için engeller içermekte midir? Ar-Ge ve sınai hak elde edilmesine ilişkin ek tedbirler var mıdır, varsa yeterli midir? 32
T Ü R K İ Y E d e SINAİ HAKLAR POLİTİKASI 1871 den 2011 e 33
1871-1992 DÖNEMİ 1871 Osmanlı Marka (Alamet-i Farika Nizamnamesi) 1879 Osmanlı Patent (İhtira Beratı Kanunu) 1930 Türkiye PARİS Sözleşmesi ve Madrid Anlaşmasına katılım 1955 Türkiye Madrid Anlaşmasından Çekilme ve Lahey IIB katılım 1965 Türkiye Markalar Kanunu 1973 Türkiye WIPO ya katılım 34
DTÖ ANLAŞMASI, AVRUPA İLE GÜMRÜK BİRLİĞİ, ULUSLARARASI GELİŞMELER Yıl 1992 ETKİN, GÜÇLÜ VE ÇAĞDAŞ ULUSAL SANAYİNİN ULUSLARARASI REKABET ve İŞBİRLİĞİ, TEKNOLOJİ ÜRETİMİ ve TRANSFERİ, YABANCI SERMAYE AKIŞI OLANAKLARINI ARTTIRMAK İÇİN BİR SINAİ MÜLKİYET SİSTEMİ KURMAYI AMAÇLADI.
1992 1994: TPE Kuruluşu ve Mevzuat Hazırlık Çalışmaları 1994: TPE nin Kuruluşu 1995: Ulusal Mevzuatın Yürürlüğe Girişi 1996 1999: Uluslararası Anlaşmalar 2002-2003: İhtisas (FSH) Mahkemeleri 2004: Revizyonlar ve Sınai Mülkiyet Kampüsü 36
Türkiye de sınai mülkiyet altyapısı oluşturma ve geliştirme çalışmaları Eğitim 1994-2004 Sanayinin Bilinçlendirilmesi Uluslararası İşbirliği (TPE Uluslararası Kuruluşlar Adalet Bakanlığı-EPO-AB (FSH Etkin Uyg. Projesi) Sınai Mülkiyet Kampüsü (TPE) İç Kaynaklar : T.C. Hükümeti, TPE Gelirleri Dış Kaynaklar : UNDP-WIPO, Dünya Bankası, Avrupa Birliği, EPO, Federal Almanya (GTZ) 37
TÜRKİYE BUGÜN HANGİ KONUMDADIR? Etkin bir FSH mevzuatı yürürlüktedir. Destekleyici diğer mevzuat ve önlemler de VARDIR. Ancak YETERLİ DEĞİLDİR. 38
IPR in Turkey in 2011? Disiplin Hükümleri?? LEGISLATION Kanunlaşma?? COURTS Güncelleme?? PATENT ATTORNEYS Teknik Bilirkişiler?? INSTITUTION Patent İşlemlerinin hızlandırılması?? FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET KÜLTÜRÜ???? 39
TURKİYE 2011??? SUPPORTS for IPR Expenses R & D SUPPORTS IPR IPR SYSTEM in Turkey LEGISLATION PATENT ATTORNEYS COURTS INSTITUTION 40
TEŞEKKÜRLER Uğur G. YALÇINER YALÇINER Danışmanlık ve Dış Ticaret Ltd. Şti. Odyü tekpol Part Time Öğretim Görevlisi Türk Patent Enstitüsü Kurucu Başkanı
TEŞEKKÜRLER Uğur G. YALÇINER YALÇINER Danışmanlık ve Dış Ticaret Ltd. Şti. Odyü tekpol Part Time Öğretim Görevlisi Türk Patent Enstitüsü Kurucu Başkanı
FİKRİ MÜLKİYET VE TEKNOLOJİK GELİŞME Uğur G. YALÇINER YALÇINER Danışmanlık ve Dış Ticaret Ltd. Şti. Türk Patent Enstitüsü Kurucu Başkanı