Elazýð Ýli Su Ürünleri Yetiþtiricilik Ýþletmelerinde Mekanizasyonun Kullanýmý

Yunus Araþtýrma Bülteni 2014 (3): 51-58 www.yunus.gov.tr ISSN 1303-4456 Elazýð Ýli Su Ürünleri Yetiþtiricilik Ýþletmelerinde Mekanizasyonun Kullanýmý Araþtýrma Makalesi Research Article 1 1 1 1 Nevim BÝRÝCÝ *, Tunay ÞEKER, Mustafa BALCI, Burcu ÇELÝK, 2 1 Ali KILIÇ, Seçil GÜNEÞ 1 Elazýð Su Ürünleri Araþtýrma Ýstasyonu Müdürlüðü, Elazýð. 2 Gýda,Tarým ve Hayvancýlýk Bakanlýðý Balýkçýlýk ve Su Ürünleri Genel Müdürlüðü, Ankara. * Sorumlu yazar: Tel: +90 424 2411085 e-posta: nbirici@mynet.com Geliþ Tarihi: 11.04.2014 Kabul Tarihi: 22.07.2014 Abstract The Usage of Mechanization in Aquaculture Enterprises in Elazýð Province Elazýð province has been drawing attention with the number of facilities at aquaculture production and capacity increase in recent years. According to TUÝK data, production is announced to have increase from 5.500 tons/year in 2009 to 8.010 tons/year in 2010. According to the data of Elazýð Provincial Directorate of Food, Agriculture and Livestock's 2011 september's production capacity reached 22.385 tons/year. Ýn the previous years, significant developments have been dicovered in Aquaculture systems. Modern and advanced techonologies have been used especially in medium and large sized enterprises in our country. In this study, the usage of mechanization in aquaculture enterprises in Elazýð where there has been a rapid increase in production has been examined. Keywords: Fish farming, mechanization, operating model, technology. Özet Elazýð Ýli son yýllarda su ürünleri üretimindeki tesis sayýsý ve kapasite artýþý ile dikkat çekmektedir. TÜÝK verilerine göre 2009 da 5.500 ton/yýl olarak gerçekleþen üretim 2010 yýlýnda 8.010 ton/yýl olarak açýklanmýþtýr. Elazýð Ýl Gýda, Tarým ve Hayvancýlýk Müdürlüðü'nün Eylül 2011 yýlý verilerine göre kapasite 22.385 ton/yýl'a ulaþmýþtýr. Son yýllarda ülkemizde su ürünleri yetiþtiricilik sistemlerinde çok büyük geliþmeler yaþanmýþ ve özellikle orta ve büyük ölçekli iþletmelerde modern ve ileri teknolojiler kullanýlmaya baþlanmýþtýr. Bu çalýþmada hýzlý bir þekilde üretim artýþýnýn gerçekleþtiði Elazýð'da, su ürünleri iþletmelerinde mekanizasyonun kullanýmý araþtýrýlmýþtýr. Anahtar Kelimeler: Balýk yetiþtiriciliði, mekanizasyon, iþletme modeli, teknoloji. Giriþ Tüm su kaynaklarýnýn belirli bir üretim birbirleri ile entegre olmuþ makine ve/veya sisgücü vardýr. Suyun biyolojik verimliliði de temlerinin bir amaca yönelik, belirli bir progdenilebilen bu gücün, günümüz teknoloji- ramda çalýþtýrýlmasýna mekanizasyon adý verillerindeki geliþmeden yararlanarak çok daha mektedir (Metin, 2001). fazla artýrýlabilmesi mümkündür. Balýk avcýlý- Balýk yetiþtiriciliðinde ekonomik koþulðýnda, su ürünleri yetiþtiriciliðinde ve elde olu- larda birim alandan en yüksek verimi elde edenan ürünlerin iþlenmesinde baðýmsýz veya bilmek, girdilerin etkin kullanýmýný saðlamak, Su Ürünleri Merkez Arastýrma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon

52 Birici vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (3): 51-58 diðer iþletmelerle rekabet edebilme gücünü (depolanabilirliðini) arttýrdýðýný belirtmiþlerdir. arttýrmak, üretimde insan gücü ile yapýlabilecek Son yýllarda ülkemizde de su ürünleri iþ yükünün ve hassasiyetinin üstünde bir yetiþtiricilik sistemlerinde çok büyük geliþmeler gerçekleþmenin saðlanabilmesi amacýyla yaþanmýþ ve özellikle orta ve büyük ölçekli tarýmsal üretimin her dalýnda mekanizasyon ve iþletmelerde modern ve ileri teknolojiler otomasyondan yararlanmak gerekmektedir. kullanýlmaya baþlanmýþtýr. Özellikle að kafes Mekanizasyon bir üretim teknolojisidir ve her yapýlarý ile boyutlarýnda ve mooring sistemiþletmede iþletmenin teknik ve ekonomik lerinde, yetiþtiricilikte söz sahibi ülkelerden yapýsýna baðlý olarak farklý düzeylerde uygulan- daha ileri teknolojiler kullanýlmaya baþlanmaktadýr. Özellikle endüstriyel üretim seviye- mýþtýr. Balýk çiftliklerinin denizlerde açýk ve lerine ulaþan iþletme modellerinde artýk me- derin sulara taþýnmalarý, bu sulara uygun yeni kanizasyonun tercihi deðil, zorunluluðu söz tekniklerin kullanýlmasýný zorunlu kýlmýþtýr. konusu haline gelmiþtir (Dikel, 2002) Otomatik yemleme ünitelerinin ve Barge Günün teknolojik geliþmelerine paralel sistemlerinin devreye girmesi ile iþletmelere olarak deðiþim gösteren alet ve ekipmanlar, lojistik desteklerin saðlanmasý kolaylaþmýþtýr. diðer endüstri kollarýnda olduðu gibi su Açýk ve derin sularda yer alan balýk çiftlikürünlerinde de önceleri insan gücüyle daha lerinde koruma ve dijital takip mekanizmalarý sonralarý su gücü, dizel, elektrik ve güneþ oluþturulmuþtur. enerjisi gibi güç kaynaklarý ile çalýþan alet ve Ýç sularda, özellikle baraj göllerinde að ekipmanlara dönüþmüþlerdir. kafeslerde yapýlan yetiþtiricilikte modern ve Su ürünleri sektöründeki teknolojik baraj göllerinin yapýsýna uygun að kafes geliþmelerde özellikle pelet yemin balýk yetiþ- sistemleri kullanýlmaya baþlanmýþtýr. Avrupa tiriciliðinde baþarý ile kullanýmý, hipofiz bezinin Birliði ülkeleri ile entegrasyona uyum çerçebalýk üretiminde uygulanmasý ve balýk taþýma- vesinde, karadaki iþletmelerde de son derece cýlýðýndaki teknik sorunlarýn çözümü ile hýz geliþmiþ teknolojiler uygulanmaya baþlamýþtýr. kazanarak su ürünleri sektörünün dünyada hýzla Yavru üretiminde de son yýllarda çok büyük yayýlmasýna imkan saðlanmýþtýr. Balýk besle- geliþmeler yaþanmaktadýr. Kuluçka-hanelerde mede vitamin ve minerallerin kullanýlmasý, kullanýlan sistemlerde, bu anlamdaki yan balýk hastalýklarýnda aþýlama teknikleri ve uzak sanayinin geliþmesine paralel olarak altyapý ve mesafelere balýk ve yumurtalarýnýn yüzde yüze teknikler açýsýndan ilerlemeler kaydedilmiþ, yakýn emniyetle ulaþtýrýlabilmesi veya erkek otomatik su, kalite kontrol ve yemleme balýktan elde edilen spermatozoa hücrelerinin sistemleri kullanýlmaya baþlanmýþtýr. dondurularak uzun süre saklanabilmesi, kültür Türkiye'de yetiþtiricilik yapýlan diðer balýkçýlýðýnda yeni bir çaðýn baþlangýcý olmuþ- illerde olduðu gibi, Elazýð Ýlinde de yetiþtiricilik tur (Metin, 2001). havuz ve kafeslerde olmak üzere iki yöntemle Dawies vd.(2008), Balýðýn bozulmaya yapýlmaktadýr. Bugün su ürünleri iþletmelerinin oldukça duyarlý olduðu için, hasat yapýlýrken tamamý alabalýk (Oncorhynchus mykiss iþleme ve korumanýn azami önem taþýdýðýný, bu W.,1792) yetiþtiriciliði yapmakla birlikte, TÜÝK nedenle balýk yakalandýktan sonra iþlemenin ve Elazýð Ýli Gýda, Tarým ve Hayvancýlýk Ýl ciddi ekonomik kayýplarý önlemek için zorunlu Müdürlüðü kayýtlarýna göre 1995-2007 yýllarý olduðunu ifade ederek, üretim ve iþleme meka- arasýnda havuzlarda yapýlan üretim, çeþit olarak nizasyonunun balýklarda verimliliði, üretilen alabalýk ve sazan yetiþtiriciliðinden elde edilen balýðýn ticari kalitesini ve saklanabilirliðini üretimdir (Anonim, 2010).

Birici vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (3): 51-58 53 Bu çalýþma, Elazýð'da alabalýk yetiþtiriciliði yapan iþletmelerin sayýsýnda ve üretim miktarlarýnda yaþanan önemli geliþmelerde mekanizasyonun etkisini ve ne ölçüde kullanýl- dýðýný ortaya koymak amacýyla yapýlmýþtýr (Þekil 1). TÜÝK verilerine göre 2009 da 5.500 ton/yýl olarak gerçekleþen üretim, 2010 yýlýnda 8.010 ton/yýl olarak açýklanmýþtýr (Þekil 2). Ýl Gýda, Tarým ve Hayvancýlýk Müdürlüðü'nden alýnan verilere göre 2011 yýlýnda (Eylül ayý itibariyle) Elazýð Ýlindeki kapasite 22.385 ton/yýl'a ulaþmýþtýr (Anonim, 2011). Materyal ve Yöntem Çalýþma materyalini, Elazýð'da alabalýk yetiþtiriciliði yapan 112 adet projeli iþletme oluþturmaktadýr. Ýþletmelerden 3 adedi havuzlarda yetiþtiricilik yapmakta olup, bu iþletmelerden 5 ton/yýl kapasiteli tesisin çalýþmanýn yapýldýðý tarihte faal olmadýðý belirlenmiþtir. Elazýð Ýlinde incelenen toplam 111 iþletmenin 2'si havuzlarda üretim yapan iþletmelerdir ve projeli 3 kuluçkahane bulunmaktadýr. Kafeslerde su ürünleri yetiþtiriciliði yapan 109 iþletmenin 57'si Keban Baraj Gölü, 52'si ise Karakaya Baraj Gölü üzerinde yer almaktadýr. Þekil 1. Elazýð'da Yetiþtiricilik Yapan Ýþletmelerin Sayýsý (*2011 yýlý Eylül ayý itibariyle). Þekil 2. Elazýð'da Yetiþtiricilik Yapan Ýþletmelerin Üretim Kapasiteleri.

54 Birici vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (3): 51-58 Çalýþma alanýnýn tespitinde TÜGEM ve tespit edilmiþtir. Su motopomplarý ile pompa- Ýl Tarým Müdürlüðü'nden (2011 yýlý Tarým Ýl lanan suyun kuluçkahanelere iletiminde Müdürlüðü) temin edilen iþletme isimleri ve galvaniz ve plastik malzemeden yapýlmýþ faaliyet alanlarýnýn adresleri esas alýnmýþtýr. borular kullanýlmýþtýr. Elazýð Ýlinde Kültür Balýkçýlýðý Yapan Ýþlet- Elazýð'da su ürünleri yavru üretiminin melerin Sosyo-Ekonomik Analizi konusunda yapýldýðý kuluçkahane sistemlerinin hepsinde hazýrlanan anket formlarýnýn bir kýsmý, aktif yavru çýkýþ yalaklarý, fiberglas yumurta tablaolarak su ürünleri yetiþtiriciliði yapýlan larý, kuluçka dolaplarý, ön yavru büyütme iþletmelere tam sayým yöntemi kullanýlarak havuzlarý bulunmaktadýr. uygulanmýþtýr. Çalýþmada elde edilen veriler Yavru çýkýþ yalaklarý aliminyum, beton, 2010-2011 üretim dönemini kapsamaktadýr. fiberglas, tahta ve eternit malzeme kullanýlarak yapýlmýþtýr. Ebatlarý deðiþik olmakla birlikte Bulgular 0,5x3,0mx0,25-0,5m dir. Yalaklarýn içerisinde, Ýncelenen havuz iþletmelerinde, havuz- üzerine döllenmiþ yumurtalarýn yerleþtirildiði larýn yapý tarzýnýn beton olup, suyun havuzlara fiberglas tablalar bulunmaktadýr. Yalaða gelen getirtilme þeklinin beton kanaletler ve PVC su tablanýn önünden ve altýndan yumurtalarýn borular þeklinde olduðu belirlenmiþtir. arasýndan ve üzerinden geçerek tablanýn arka Araþtýrma kapsamýnda incelenen ku- tarafýndan elekten diðer tablaya geçiþ yapmakta luçkahanelerin sadece 1 tanesinde kaynak suyu ve bu þekilde bütün tablalarý dolaþarak elekten kullanýlmakta olup, 2 iþletme Keban Baraj dýþarý çýkmaktadýr. Yumurta tablalarý çok katlý Gölünün nehir özelliði taþýyan kýsmýndan olarak yalaklara yerleþ-tirilmiþtir. çektikleri su ile yavru üretimi yapmaktadýr. Bu Çalýþmanýn yapýldýðý kuluçkahane iþletkuluçkahanelerde kullanýlan suyun temininde melerinde dikey akýþlý ve 20 tepsili kuluçka elektrik akýmý ile çalýþan motorlar kullanýl- dolaplarý (inkübatörler) kullanýlmaktadýr (Þekil maktadýr. Suyun bir yerden baþka bir yere 3). Bunlar iki sýra halinde üst üste dizayn edilen, transferini saðlayan makineler enerji kaynaðý kontrol ve bakým için çekilip çýkarýlabilen ne olursa olsun motopomp olarak isimlen- plastik çekmecelerden ibarettir. Böyle bir dirilmektedir ve sadece kuluçkahanelerde kuluçka dolabýna 150-200 bin adet yumurta deðil araþtýrmanýn yapýldýðý iþletmelerin 60 konulabilmektedir. Kuluçka dolaplarý plastik adedinde su motoru, 49 iþletmede jeneratör ve malzemeden, yumurta tepsisi ve içindeki ýzgara 3 iþletmede hava kompresörü kullanýldýðý ise paslanmaz malzemeden yapýlmýþtýr. Þekil 3. Dikey akýþlý kuluçka dolabý.

Birici vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (3): 51-58 55 Elazýð'da bir diðer üretim þekli olan sekizgen kafesler kullanýlýrken %30,8'inde kafeslerde yetiþtiricilik yapan 107 iþletmenin kafes çerçevesinin yüksek yoðunluklu polikafes þekilleri ve dizaynýnda, balýkçýlýðýn etilen malzemeden yapýldýðý görülmüþtür. yapýlacaðý yer en büyük etken olmakla birlikte HDPE (yüksek yoðunluklu) den yapýlmýþ iþletmecinin bu yatýrým için kullanacaðý çerçevelerin sabit yatýrým maliyetleri yüksek maliyet de önemli olmuþtur. Akýntý hýzýnýn az olmakla birlikte saðlam olmasý ve bu nedenle olduðu yerlerde kare kafeslerde ahþap ve demir bakým ihtiyaçlarýnýn az olmasý tercih edilme konstrüksiyon kullanýlabilirken, akýntýnýn ve nedenidir. dalga boyunun daha yüksek olduðu yerlerde, Kullanýlan kafesler, çapalar ve sabitleþyüksek yoðunluklu malzemeden yapýlmýþ tirme bloklarý vasýtasýyla zemine ve kýyýya yuvarlak kafesler ve çelik konstrüksiyon demirlenmektedir. Çapalara halat baðlanarak kullanýldýðý görülmektedir. zemine sabitlenmekte ve batmayý önlemek 107 Ýþletme'nin %43'ü en / boy / yüksek- amacýyla þamandýra baðlanmaktadýr. Sabitleþlikleri genellikle 5mx5mx3m, 8mx8mx3m, tirme bloklarý genellikle betondan yapýlmýþtýr. 6mx6mx3m þeklinde olan kare kafes HDPE tipi kafeslerde ise baðlantý sistemi kullanmaktadýr. Ýþletmecilerin %25,2'si off- olarak mooring (demirleme) kullanýlmaktadýr. shore tipi kafes kullanmaktadýr ve bu kafes- Kafeslerdeki aðlarýn kirlenmesi veya lerin çaplarý 12,16,20 m. þeklinde deðiþmek- yýpranmasý durumunda deðiþtirilmesi iþlemi tedir. %18,7 iþletme sekizgen kafes kullanmayý birkaç insanýn gücü ile yapýlabilirken, içeritercih eden iþletmelerdir ve bu kafeslerin sinde balýk bulunan büyük aðlarýn deðiþimi ve ebatlarý 3x3x7, 8x8x7 þeklindedir. %13'lük balýklarýn hasadý vinçli katamaran yardý-mýyla kýsým ise birden fazla kafes þeklini bir arada yapýlmaktadýr. Araþtýrmanýn yapýldýðý alanda kullanan (kare+sekizgen, kare + off-shore, vinçli katamaran kullanýmý makine kullaným sekizgen+off-shore) iþletmelerden oluþmak- modellerinin ana gruplarýndan biri olan ortak tadýr. Ýncelenen iþletmelerde toplam 1.503 kare kullaným modeline örnek gösterilebilir (Þekil kafes, 390 sekizgen kafes ve 758 off-shore 4). Çalýþmanýn yapýldýðý alanda aðlarýn temizkafes kullanýldýðý belirlenmiþtir. liðinde að yýkama makinesi kullanýlmamakta, Ýþletmelerin %63,5'inde galvanizli demir aðlar tazyikli su ve fýrça yardýmý ile temizborular ve ahþap çerçevelerden oluþan kare ve lenmektedir. Þekil 4. Balýk Hasadýnda Kullanýlan Vinç Sistemi.

56 Birici vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (3): 51-58 Alabalýk iþletmelerinde balýk yem deðerlendirme oraný ve kanibalizm açýsýndan balýklarýn boylarýna göre ayrýlmasý önemlidir. Bu iþlem iþletmelerin bir kýsmýnda elle yapýlýrken, büyük bir kýsmýnda sabit veya ayarlý boylama sehpalarý ve otomatik boylama makineleri kullanýlmaktadýr (Þekil 5 ve Þekil 6). Otomatik boylama makineleri kullanan iþletme sayýsý 3 olarak tespit edilmiþtir. Þekil 7. Ölü ve Döllenmemiþ Yumurtalarýn Sifonla Ayýklanmasý Yumurta, yavru ve balýklarýn taþýnmasý iþleminde kutularýn üzeri buzlarla kapatýlmaktadýr. Bunun için sadece 2 iþletmede buz makinesi kullanmaktadýr (Þekil 8.). Diðer iþletmeler buzu, buz makinesi olan bu iþletmelerden veya buz temin edebilecekleri baþka yerlerden almaktadýrlar. Þekil 5. Balýk Boylama Makinesi. Þekil 8. Buz yapým makinesi. Þekil 6. Balýk Boylama Makinesi. Kuluçkahane iþletmelerinde yumurta ve yavru balýklarýn satýþý iþlemi sýrasýnda sayýlmasý gerekmektedir. Yumurta ve yavru balýklarýn sayýmý için otomatik makineler kullanýlýrken, iþletmeciler tarafýndan bu iþlem için çoðunlukla hacim yönteminin kullanýldýðý, zaman zaman da aðýrlýk metodu kullanýlarak sayma iþleminin yapýldýðý ifade edilmiþtir. Yumurta sayýmý, sayým makinesi ile yapýlýrken döllenmemiþ ve ölü yumurtalar da temizlenebilmektedir. Yumurtalarýn elle sayýmýnda ise bir sifon yardýmý ile ölü ve döllenmemiþ yumurtalar ayrýlmaktadýr (Þekil 7). Araþtýrmanýn yapýldýðý iþletmelerin büyük kýsmýnda balýklar elle (bir kürek yardýmýyla) yemlenmektedir. Bazý iþletmeler küçük servis teknelerinden üfleyici makinelerle yemleme yaparken 1 iþletmede barge (otomatik yemleme sistemi) kullanýlmaktadýr. Bu iþletme, kuluçkahane ve karada havuz iþletmesi yanýnda çok sayýda kafes iþletmesini de bünyesinde bulundurmaktadýr. Bu sistem otomatik yemlikler, sensör ve kameranýn bir arada kullanýldýðý, balýklarýn sudaki hareketlerinin, çevresel faktörlerin ve yem alýmlarýnýn izlenebildiði, ayrýca 1-4 adet kafeste ayný anda yemlemenin yapýlabildiði bir sistemdir.

Þekil 9. Otomatik Yemleme Sisteminde Yemlemenin Saðlandýðý Borular Tablo 1. Ýþletmelerin Alet-Makine Varlýðý Birici vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (3): 51-58 57 Kafesteki balýk sayýsý ve aðýrlýðý, su sýcaklýðý ve yemleme zamaný barge sistemi otomasyonuna girilmekte ve sistemde otomatik olarak belirlenen yem, yemleme borularý yardýmýyla kafeslere daðýtýlmaktadýr (Þekil 9). Bu sistem iþgücünden büyük ölçüde tasarruf saðlayan bir mekanizmadýr. Elazýð'da su ürünleri yetiþtiriciliði yapan iþletmelerde kullanýlan alet ve makinelerin sayýsý, cinsi, alým yýlý, adedi, ortalama alým deðeri, kullaným ömrü ve yýllýk bakým giderleri Tablo 1'de belirtilmiþtir.

58 Birici vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (3): 51-58 Çalýþma alanýnda faaliyet gösteren iþlet- iþletmelerde ileri tekniklerle çalýþýlmamasýndan melerde 133 adet tekne bulunmaktadýr. Balýk- dolayý büyük ekonomik kayýplarýn olduðu larýn naklinde kullanýlan 7 kamyon, 6 kam- görülmektedir. Bu iþletmelerde alýnacak makiyonet, 3 traktör bulunmaktadýr. Bunlarýn yanýn- nalarýn üretime katkýsý düþük olacaðýndan da iþletmelere ulaþýmda kullanýlan araç sayýsý iþletmeciler bazý ihtiyaçlarýný ortak kullaným 40 (otobüs, minübüs, pick-up, panelvan, transit yolu ile karþýlamaktadýr. v.s) olarak tespit edilmiþtir. Söz konusu su Tarýmsal mekanizasyonun derecesini ürünleri iþletmelerinin çoðunda ayrýca eleme tanýmlayan en önemli göstergeler nicelik ve makinesi, boylama aleti, hasat tanký, terazi, niteliðinin nasýl olduðu yanýnda, yýllar itibariyle kepçe, saklama tanký v.s gibi el aletleri geliþimi, güç düzeyi, diðer makinalarla iliþkisi kullanýlmaktadýr. ve birim alandaki yoðunluðu gibi ölçütlerdir. Bu özellikler dikkate alýndýðýnda Elazýð'da iþletme- Sonuç lerdeki alet ve makinalarýn alým yýllarý iþletme Dünyada ve Türkiye de su ürünleri yetiþ- sayýsýnýn artýþý ile paralel bir artýþ göstermiþtir. tiriciliðinin geliþmesinde temel faktörler; gýda Son yýllarda kurulan büyük kapasiteli iþletmeler ihtiyacý, doðal stoklarýn azalmasý ve bu kaynak- ulusal ve uluslararasý pazarda rekabet edebillarýn korunmasý, tarýma elveriþli olmayan mek amacýyla mekanizasyonu ileri derecede arazilerin verimli kullanýlmasý, katma deðerin kullanmaya baþlamýþlardýr. Ýþletmeciler bu ülke ekonomisine katkýsýnýn yüksek olmasý ve þekilde mevcut iþgücünü daha rasyonel balýðýn besin deðerinin yüksek olmasýdýr. kullanabilmekte, ürün kalitesini en üst düzeyde Tarýmsal yetiþtiriciliðin bütün dallarýnda koruyarak rekabet þanslarýný arttýrmakta ve olduðu gibi kültür balýkçýlýðýnda da mekanizas- pazar taleplerini daha doðru bir þekilde yonun kullanýmý önemlidir. Bu baðlamda su cevaplandýrabilmektedir. ürünleri yetiþtiriciliðinde geleneksel ve mali- Büyük maliyet gerektiren bu tür çalýþyeti düþük birtakým üretim sistemleri yerine, malarýn uygulanabilir olmasý açýsýndan konuyla geliþmiþ teknoloji ürünleri olan çevre bilinci ile ilgili yayým çalýþmalarýnýn Ar-Ge projesi kapsaüretilmiþ modern sistemlerin tercih edilmesi mýnda yapýlmasý saðlanmalýdýr. Üretim gidergerekmektedir. Balýk yetiþtiriciliðinde mekani- lerini en aza indirecek yetiþtiricilik modellerinin zasyon kullanýlarak yetiþtiricinin mevcut yaygýnlaþmasý, kaliteli ürün elde etmek için iþgücünü çok daha rasyonel kullanabilmesi bilgi ve tecrübe danýþmanlýk hizmetleri yaygýnmümkün olmaktadýr. Özellikle büyük kapa- laþtýrýlmalýdýr. siteli, fazla sayýda iþçi ve iþgücü gerektiren iþletmelerde mekanizasyonun kullanýlmasý Kaynaklar yatýrým ve enerji gereksinimi ile ilgili olarak, Anonim, 2010. Su Ürünleri Ýstatistikleri 2009. Türkiye üretimde önemli rol oynamaktadýr. Ýstatistik Kurumu.Yýllýk Balýkçýlýk Verileri. Ankara, 59s. Son yýllarda modern teknoloji içeren Anonim, 2011. Elazýð Tarým Ýl Müdürlüðü, Proje Þube aygýtlarýn üretilmesinden çok yaygýn olarak Müdürlüðü. Su Ürünleri Üretimini Geliþtirme kullanýldýklarý anlamý çýkartýlmamalýdýr. Çalýþ- Projesi. Elazýð. ma kapsamýnda incelenen iþletmelerde Dawies, R.M., Dawies, O.A., Inko-Tariah, M.B. ve mekanizasyonun kullanýmý ayný düzeyde Bekibele, D.O.2008. World Applied Sciences Journal 3 (6): 926-929 deðildir. Üreticilerin büyük bir kýsmýnýn bu Dikel, S. 2002. Su Ürünlerinde Mekanizasyon. cihazlara sahip olabilecek ekonomik yeterli- Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi likleri olmadýðý gibi, yeni teknolojileri ve bu Yayýnlarý. Yayýn No: 12, Adana cihazlarý yorumlayabilecek eðitim ve personel Metin, T. 2001. Yetiþtiricilik Mekanizasyonu. Ý.Ü. Su eksikliði bulunmaktadýr. Özellikle küçük Ürünleri Fakültesi Yetiþtiricilik Bölümü. No: 2. Ýstanbul