İSTANBUL METROPOLİTEN ALANI NIN MARUZ KALDIĞI SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Dr.Şehir Pl.Mehmet ÇAKILCIOĞLU Y.Şehir Pl.Sema REYHAN Y.Şehir Pl.Timuçin KURT İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Planlama Müdürlüğü
ÇALIŞMANIN AMACI VE YÖNTEMİ İstanbul un Metropoliten Alanı nın yaşam kalitesini azaltan, çevresel sürdürülebilirliği ve sağlıklı bir kent olma hedefini tehdit eden risklerin tanımlanarak, bu risklerin azaltılmasına yönelik vizyonun, ilkelerin, stratejilerin ve teknik önlemlerin hem metropol ölçeğinde hem de yerel ölçekte tanımlanması ve değerlendirmesinin yapılmasıdır.
STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİ I. PLANLAMAYA BAŞLAMA II. İSTENİLEN SONUÇLAR III. NASIL? IV. UYGULAMA V. GÖZDEN GEÇİRME İç ve DışD Değerlendirme erlendirme (SWOT) Durum Analizi Vizyon/ Misyon - Kentimiz dünyada ve bölgede nasıl bir rol üstlenmeli. Stratejiler - Arzulanan geleceğe ulaşabilmede gerek duyulan stratejiler. -Gelişimi izlemede kullanılan ölçütler -Kullanabileceğimiz planlama araçları neler. Uygulama planları -Faaliyet planları, proje -Sorumluluklar -Süre -Çıktılar İzleme ve kontrol etme -Plan uygulamalarının izlenmesi ve denetimi için nasıl bir yöntem geliştirilmeli? Amaçlar/ Hedefler Öngörülmeyenleri planlama. Alternatif planlar için in temel oluşturmak.. Gelinen noktayı saptamak Neredeyiz? Nereye ulaşmak istiyoruz? Gitmek istediğimiz yere nasıl ulaşacağız? Bunun için ne yapmalıyız? Başarımızı nasıl değerlendirece ğiz?
İSTANBUL UN KONUMU İSTANBUL A İLİŞKİN VERİLER Büyükşehir Belediy. İlçe İlk Kademe Belediye. Köy Mahalle Yüzölçümü (ha.) Nüfus (2007) Yıl. Nüfus Artış Hızı km 2 ' ye Düşen Nüfus 1 32 41 175 772 540.000 11.500.000 %3.3 1.928
İSTANBUL LA İLGİLİ BAZI FİKİR AYRILIKLARI İstanbul un Sınırları? Böyle bir metropolün sınırlarını belirlemek çok kolay değildir. Hangi İstanbul? Birçok gelişen ülkenin metropolü gibi İstanbul un da düşük ve yüksek gelirliler olmak üzere iki yüzü vardır. İstanbul Nedir? Modern & Geri Kalmış, Yasal & Yasadışı iç içe ya da yanyana gözlemlenebilir. Neden İstanbul? Türkiye deki diğer şehirlerin sorunları İstanbul a göçü arttırmaktadır. Kentleşme problemini, dolayısıyla İstanbul un sorunlarını çözmek için diğer şehirlere odaklanılmalıdır.
KÜRESEL ÖLÇEKTE İSTANBUL - İstanbul 10 milyonun üzerindeki nüfusuyla Avrupa Birliğine üye veya aday statüsünde olan toplam 29 ülkenin 20 sinden daha fazla nüfusa sahiptir. - 2.600 yıllık geçmişiyle 3 imparatorluğa başkentlik yapmış olan İstanbul, dünyada iki kıta üzerinde yer alan tek şehirdir. -Kültürel kimliği, coğrafi, siyasi avantajları ile küresel cazibe merkezlerinden birisidir.
ULUSAL VE BÖLGESEL ÖLÇEKTE İSTANBUL İstanbul Türkiye deki 37 ilin toplamı kadar büyüklükte bir nüfusa sahiptir. Dolayısıyla, İstanbul un problemlerine yaklaşım, sıradan bir şehrin problemlerine yaklaşım gibi değil; şehirlerden oluşan bir bölgenin planlanması şeklinde düşünülmelidir. Diğer yandan, Türkiye'nin dünyaya açılan kapısı olan İstanbul üzerindeki fonksiyonel yükler alternatif çıkış kapıları desteklenerek azaltılmalıdır. Aksi halde; İSTANBUL'UN PROBLEMLERİ KENDİ İÇİNDE BİR KISIR DÖNGÜ HALİNE GELMEKTEDİR. KARA DELİK ETKİSİ: Toplam 37 il büyüklüğünde tek büyük çekim noktası... İstanbul'un temel problemleri Türkiye'nin dengesiz gelişme modeline dayanmaktadır. Bu modeli değiştirecek bir ULUSAL EYLEM PLANI hazırlanmadığı sürece İstanbul uzun vadeli sağlıklı bir yapıya kavuşturulamayacaktır. TÜRKİYE'NİN DÜNYAYA AÇILIMINDA ALTERNATİF ÇEKİM NOKTALARI YARATILMALIDIR.
İSTANBUL İÇİN SWOT ANALİZİ İÇSEL S GÜÇLÜ W ZAYIF - Eşi Bulunmaz ve Yenilenemez Tarihi, Kültürel ve Doğal Özellikler -Coğrafi Konumun Çekiciliği - Ekonomik ve Demografik Dinamizm - Çok Kültürlü Sosyal Yapı - Ekonomide Kayıtdışılık -Göç - Yüksek Maliyetli Kentsel Altyapı - Düzensiz Gayrimenkul Piyasası -Kentin Gelişmesindeki Deneyimlerin Kurumsallaşamaması DIŞSAL O FIRSAT T TEHDİT - Teknoloji ve Bilgiye Dayalı, Toplumsal Kalkınma Amaçlı Yatırımların Toplanma Ve Yatırım Merkezi Olması - Alternatif Enerji Araştırmalarının Yoğunlaştığı Bölgesel Merkez Olması - Uluslararası Etkinlikler ve 2010 Avrupa Kültür Başenti Projesi - Doğal Afetlere Karşı Hasar Görebilirliği Yüksek Yerleşmelerin ve Yapı Stoğunun Varlığı -Doğal ve Kültürel Değer ve Kaynakların Tahrip Derecesinin Artması - Küresel Güçlerin Jeo-Politik ve Askeri İlgilerini Çevre Bölgelere Odaklaması ve Fırsatları Sınırlayacak Riskleri Arttırması
İSTANBUL UN TEMEL SORUNLARI Deprem Riski: Depreme dayanıksız yapı stoku. Büyüme: Orman ve havza alanlarına doğru kontrolsüz kentsel gelişme. Göç: Konut ve kentsel hizmetlerin yetersiz kalması. Kentsel Kalite: Kirlilik, trafik, yoğunluk, estetik ve güvenlik sorunları. Rant: Kontrolsüz kentsel alan spekülasyonları. Yetki: Şehrin idaresinde ve planlanmasında yetki karmaşası. Ulaşım: Farklı ulaşım türleri arasında entegrasyonun olmaması.
İSTANBUL UN MEKANSAL GELİŞİMİ YILLAR Nüfus Milyon 1980 5 1990 7 2000 10 2010 14 2020 19 Mevcut eğilime neden olan en önemli faktör GÖÇ!
İSTANBUL UN KENTLEŞME DİNAMİKLERİ Türkiye, 1950 lerden sonra hızlı bir kentleşme, sanayileşme ve göç süreci yaşamıştır. Türk ekonomisi böyle pahalı bir kentleşmenin maliyetini karşılayamamıştır. Son 50 yılda 15 imar affıyla milyonlarca yasadışı yapı yasal hale getirilmiştir. Yapı kalitesi düşük çevreler 1999 Marmara Depremi nden oldukça olumsuz etkilenmiştir. JICA RAPORUNA GÖRE İSTANBUL DA OLASI BİR DEPREMDE TAHMİNİ ÖLÜ SAYISI: 73.487 TAHMİNİ AĞIR YARALI SAYISI: 119.609 HİROŞİMADA ÖLEN KİŞİ SAYISI : 70.000
İSTANBUL MEVCUT MAKROFORM YAPISI İstanbul un kentsel anlamdaki bütün problemlerinin temelinde fonksiyon alanlarının çarpık bir model oluşturacak şekilde konumlanması gelmektedir. İstanbul un temel pek çok probleminin çözümü bu sağlıksız makroformun, sağlıklı bir yapıya dönüştürülmesi ile kendiliğinden çözülebilir. Sağlıklı Hücre Dokusu Kanserli Hücre Dokusu
İSTANBUL İÇİN ÖNGÖRÜLEN 2023 VİZYONU İstanbul a sahip olduğu eşsiz tarihi ve kültürel kimlik değerleri ile özdeşleşen, Doğal, ekonomik, sosyal ve mekansal sürdürülebilir gelişmenin sağlandığı, Doğu ve Batı medeniyetlerinin izleri ve değerleri ile yerel özelliklerini kullanarak uluslar arası bölgelerin kavşağında bölgesel merkez rolü üstlenen, Üst düzey hizmetlerin ağırlıklı olduğu rekabetçi ekonomik büyümenin sağlandığı, Kurumsal yapının; işbirliği, eşgüdüm ve katılıma dayalı olarak yeniden yapılandığı, Refah düzeyinin ve kentsel yaşam kalitesinin yüksek olduğu, Sosyal adalet ve toplumdaki farklı kültürlerin bir araya gelmesi ile kültürler arası diyalogun sağlandığı, Bilim ve teknolojinin yaygın olarak kullanıldığı, Kentteki koruma-kullanma-gelişme dengesinin kurulduğu bir Dünya Kenti statüsü kazandırmak.
VİZYON BİLEŞENLERİ Çevreye Duyarlılık Sürdürülebilir Çok Merkezli Model Yüksek Yaşam Standardına Sahip Konut Alanları Konforlu, Temiz, Güvenli, Hızlı ve Ucuz Ulaşım Bilim ve Teknoloji Merkezi Sanayinin Desantralizasyonu Finans Merkezi Sosyal Sorunlara Duyarlı Uluslararası Düşünce, Karar Org. Merkezi Tarihi Çevre ve Kültürel varlıklar Moda Merkezi Sağlık Kenti Alışveriş, Tarih, Kültür ve Kongre Turizmi Toplumsal Adaleti Yücelten
İSTANBUL İÇİN STRATEJİK AMAÇ Sahip olunan eşsiz doğal, tarihi ve kültürel kimlik değerlerinin korunması Üst düzey hizmetlerin yoğunlaştığı bölgesel merkez rolü üstlenmesi Risklerin uzun erimli plan ve programlar ile minimize edildiği yaşanabilir bir çevre oluşturulması Kentsel yaşam kalitesinin arttırılması Bilim ve teknolojinin yaygın olarak kullanılması Koruma-Kullanma-Gelişme Dengesinin sağlandığı DOĞAL, EKONOMİK, SOSYAL VE MEKANSAL SÜRDÜRÜLEBİLİR GELİŞİMİN SAĞLANMASI
ÇEVRE D E N G E VERİMLİLİK ARTIŞININ MEKANA YANSIMASI D E N G E TOPLUM D E N G E EKONOMİ
S Ü R D Ü R Ü L E B İ L İ R K A L K I N M A SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK İLKELERİ SÜRDÜRÜLEBİLİR MEKANSAL PLANLAMA ARAZİ KULLANIM YÖNETİMİ BULUŞMA NOKTASI MEKAN MEKAN ÇEVRE EKONOMİ TOPLUM KORUMA ANLAYIŞI VE SINIRLARININ TANIMLANMASI KULLANMA ANLAYIŞI VE SINIRLARININ TANIMLANMASI EKOLOJİK ENTEGRASYON ULAŞIM SANAYİ LOJİSTİK ENERJİ TURİZM TARIM
DOĞAL YAPI TOLERANS SINIFLANDIRMASI KRİTERLER Eğim Toprak Su Kaynakları Zemin Durumu Orman Önemli Bitki Alanları Maden Alanları 1 2 3 4 Tolerans gösterir Toleransı orta düzeydedir Toleransı azdır Tolerans göstermez
KENTSEL ÇEVRESEL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK BAĞLAMINDA İSTANBUL İŞLEVLERİ BOZULMAMASI GEREKEN ALANLAR ÖZEL ÖNLEMLERLE SÜRDÜRÜLEBİLİR ŞEKİLDE GELİŞECEK ALANLAR ÇEVRESEL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK AÇISINDAN SORUNLU ALANLAR MEVCUT YERLEŞİM ALANLARI ISLAH (REHABİLİTE) EDİLMESİ GEREKEN DOĞAL ALANLAR
İSTANBUL İÇİN STRATEJİK KONULAR KENT KİMLK MLİĞİ VE MEKANSAL GELİŞ İŞME DOĞAL DEĞERLER ERLER (YAŞAM AM DESTEK SİSTEMLERS STEMLERİ) TARİHİ VE KÜLTK LTÜREL DEĞERLER ERLER EKONOMİK K YAPI TURİZM SANAYİ ULAŞIM KONUT SOSYAL VE TEKNİK K ALTYAPI DEMOGRAFİK K VE SOSYAL YAPI TOPLUM SAĞLI LIĞI KURUMSAL YAPI
İSTANBUL İÇİN SÜRDÜRÜLEBİLİR MEKANSAL ÇÖZÜMLER
BÜTÜNLEŞTİRİLMİŞ STRATEJİK ÇERÇEVE
ÖNERİ MAKROFORM YAPISI SAĞLIKLI MAKROFORMA GEÇİŞ STRATEJİLERİ 1/100.000 Metropolü MEKANSAL Doğal TİPLEMELER ve Yapay Eşiklerle Parçalayarak Tanımlı Alt Bölgeler Oluşturmak Bu Alt Bölgelerde Tanımlı Merkezler Oluşturmak 1/25.000 1/5.000 Oluşturulan Şehir Merkezlerini birbirine bağlayan Toplu Ulaşım Sitemini Kurmak ALT BÖLGELER Metropol Geneline Hizmet Edecek Donatı Alanlarını Belirlemek Kentsel Dönüşüm, Yarışma, Depreme Hazırlık ve Yeni Yatırım Projelerini Sağlıklı Makroforma Geçişte Araç KÜMELER Olarak Kullanmak
MEKANSAL KÜMELER Korunarak Yaşam Kalitesi Arttırılacak Bölge Islah ve Geliştirme Yapılacak Bölge Geliştirilecek Bölge Islah ve Geliştirme Yapılacak Bölge Korunarak Yaşam Kalitesi Arttırılacak Bölge
İSTANBUL METROPOLİTEN ALAN BÜTÜNÜNDE MEKANSAL STRATEJİ ÖNGÖRÜ ŞEMASI
PLANLAMA ÇALIŞMALARINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR MERKEZİ YÖNETİME BAĞLI BAKANLIKLARIN PLAN BÜTÜNÜNE AYKIRI ŞEKİLDE HAZIRLADIKLARI PARÇACIL PLAN ÖNERİLERİ VE VE PLAN TADİLATLARI İLÇE VE VE İLK İLK KADEME BELEDİYELERİNCE PLAN BÜTÜNÜNE AYKIRI ŞEKİLDE HAZIRLANAN 1/5.000 ÖLÇEKLİ PLAN VE VE PLAN TADİLATLARI VE VE 1/1.000 ÖLÇEKLİ UYGULAMA İMAR PLANLARI PLAN YAPIM AŞAMASINDA KURUM GÖRÜŞLERİNİN GECİKMESİ, EKSİK GELMESİ, İSTENEN GÖRÜŞE UYGUN CEVABIN GELMEMESİNDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR
TEŞEKÜRLER...