BİTKİ HASTALIKLARI ARAŞTIRMALARI 31 OCAK 2014 Ahmet Yasin GÖKÇE Koordinatör TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı
Sunu Planı Türkiye de Bitki Hastalıkları Ar-Ge Çalışmalarımız - Uygulamaya Aktarılan Hususlar -Yürütülmekte olan Bazı Önemli Çalışmalar Genel Değerlendirme ve Hedef 2
Dünya Bitki Sağlığının Organizasyonları Bitki sağlığı konusunu ilgilendiren uluslararası üç anlaşma; 1. Uluslararası Bitki Koruma Konvansiyonu (IPPC) 2. Biyolojik Çeşitlilik Konvansiyonu (CBD) 3. Dünya Ticaret Örgütü (WTO) nün Sağlık ve Bitki Sağlığı Antlaşması (SPS) 3
100 000 tür Bitki Patojeni 10 000 tür FUNGUS 250 tür BAKTERİ 600 tür VİRÜS-VİROİD 100 tür FİTOPLAZMA 4
Ülkemizde Bitki Hastalıkları Elma karalekesi (Venturia inaequalis) Cytospora kanseri (Cytospora spp.) Bağ küllemesi (Erysiphe(=Uncinula) necator) Bağ mildiyösü (Plasmopara viticola) Meyvelerde monilya (Sclerotinia laxa) 5
Ülkemizde Bitki Hastalıkları Ateş yanıklığı (Erwinia amylovora) Şarka Virüsü (Plum pox potyvirus) Fındık Mozaik Virüsü (Apple mosaic ilarvirus, ApMV) 6
Ülkemizde Bitki Hastalıkları Mısır rastığı (Ustilago maydis) Domates Mildiyösü (Phytophthora infestans ) Buğday Kök ve Kökboğazı Çürüklüğü Hastalığı Karpuzda Meyve Lekesi Hastalığı (Acidovorax avenae subsp. citrulli) 7
Ülkemizde Bitki Hastalıkları Patates Mildiyösü (Phtytopthora infestans) Pamuk Verticillium Solgunluğu (Verticillium dahliae ) Patateste Kahverengi Çürüklük (Ralstonia solanacearum) Patates siğil hastalığı (Synchytrium endobioticum) 8
Ülkemizde Bitki Hastalıkları Turunçgilde Çinko noksanlığı Elmada Demir noksanlığı Çilekte Bor noksanlığı 9
AMACIMIZ Bitki Hastalıkları Zararlı organizmalarla mücadelede; modern teknikleri kullanarak, kaliteli ve sağlıklı ürün elde edilmesini sağlamak Ülkede bulunmayan zararlı organizmaların bitki ve tohumlarla ülkemize girmesini engellemek Zararlı organizmaların yayılmalarını önlemek ve mücadele etmek için gerekli araştırmaları yapmak Araştırma sonuçlarının yayınlanması ve uygulamaya aktarılmasını sağlamak, 10
Yürütülmekte Olan Bazı Önemli Çalışmalar Kiraz Ağaçlarında Kurumalara Neden Olan Cytospora spp nin Tespiti, Yaygınlığı Çotanak Yanıklığı (Botrytis cinerea) Hastalığının Mücadelesi Kayısı ve Kiraz Ağaçlarında Kök ve Kök Boğazı Çürüklüğüne Neden Olan Phytophthora Türlerinin Tespiti 11
Yürütülmekte Olan Bazı Önemli Çalışmalar Antepfıstığında fitopatolojik etmenlerin tespiti ve mücadelesi Nar Ağaçlarında Bakteriyel Etmenlerin Tespiti ve Mücadelesi Bağ Alanlarında Fitoplazma Hastalıkları ve olası Vektör Böcek Türlerinin Tespitine Yönelik Çalışmalar. 12
Yürütülmekte Olan Bazı Önemli Çalışmalar Domates lekeli solgunluk virüsü (Tomato Spotted Wilt Virus=TSWV) ne Karşı Reaksiyonlarının Mekanik İnokulasyon Yöntemi İle Belirlenmesi. Son yıllarda dünyada ve ülkemizde domates yetiştirilen alanlarda sıkça görülen ve %95 e varan oranda ürün kayıplarına neden olmaktadır. Orta Anadolu Bölgesi Patates Ekiliş Alanlarında Stolbur Hastalığının (Candidatus Phytoplasma solani) Durumu, Yumruya Geçiş Oranının ve Olası Vektör Böceklerinin Belirlenmesi 13
Yürütülmekte Olan Bazı Önemli Çalışmalar Buğday Ekili Alanlarda Arbüsküler Mikorizal Fungus Varlığının Tespit Edilmesi ve Bunların Kök ve Kök Boğazı Çürüklüğü Etmenlerine Karşı Etkinliğinin Araştırılması Domateste Fusarium Solgunluğu (Fusarium oxysporum f. sp. lycopersici) ve Domates Benek Hastalığının (Pseudomonas syringae pv. tomato) Kök Bakterileri ile Biyolojik Mücadelesi 14
Yürütülmekte Olan Bazı Önemli Çalışmalar Bazı Önemli Toprak Kökenli Patojenlere Karşı Trichoderma spp. nin Formülasyonu ve Üretimi İçin Uygun Teknoloji Geliştirilmesi İzmir İlinde Yaprağı Yenen Sebzelerde Görülen Fungal Hastalıkların Belirlenmesi ve Mücadelesi Üzerinde Araştırmalar Ülkemiz Çeltik Alanlarındaki Çeltik Yanıklığı Hastalığı Etmeni (Magnaporthe grisea) nin Patojenik ve Moleküler Karakterizasyonu Çukurova da Karpuz Bakteriyel Meyve Lekesi (Acidovorax avenae ssp. citrulli) Hastalığının Yaygınlığı, Epidemiyolojisi ve Kimyasal Mücadelesi Üzerine Araştırmalar 15
ULUSLARARASI PROJELERİMİZ AB 7. Çerçeve ERA-NET Projesi (Avrupa Bitki Sağlığı Araştırmalarının Koordinasyonu II) patates fitoplazmasının teşhisi, epidomiyolojisi ve risk yönetimi Asma fitoplazmasının (Grapevine flavescence doree) potansiyel vektörleri ve konukçuları ile ilgili epidomiyoljik çalışmalar ve GDF için farklı teşhis metotlarının validasyonu Ateş yanıklığı için tanı, yerinde tespit ve epidomiyoloji araçları çalışmalarıdır. 16
AVANTAJIMIZ Hastalıklarla ilgili laboratuvar fiziki alt yapı imkanlarımızın iyi durumda olması, Yurtiçi ve yurt dışı proje yapma imkanlarımızın yüksek olması, Bütçe sorunumuzun olmaması, Özel sektör işbirliği imkanımızın olması, 17
Bitki Hastalıkları Projelerinin Yıllara Göre Durumu 180 160 140 144 156 120 119 100 80 60 40 63 72 53 63 69 81 91 91 93 20 0 18
2014 PDGT Proje Sayıları Meyve-Bağ Hastalıkları Elma Entegre Müc. 1 Kiraz Entegre Müc. 2 Turunçgil Entegre Müc. 5 Zeytin Entegre Müc. 3 Antepfıstığı Ent. Müc. 5 Fındık Entegre Müc. 1 Bağ Entegre Müc. 10 Kayısı Entegre Müc. 2 Biyolojik Mücadele 2 Münferit Projeler 23 66 BİTKİ HASTALIKLARI ARAŞTIRMALARI ÜLKESEL PROJELERİMİZ Bağ Alanlarında Fitoplazma Hast. 9 Kivi Entegre Müc. 3 Septorya Yaprak Lekesi Hast. TÜBİTAK 14 AB 8 KKTC 1 Özel Sektör 3 7 Hububat, Endüstri, Sebze ve Baklagil Hastalıkları Buğday Entegre Müc. 11 Mısır Entegre Müc. 4 Örtüaltı Sebze Yetişt. Entegre Müc. Patates Entegre Müc. 4 Mercimek Ent. Müc. 1 Nohutta Ent. Müc. 1 Pamuk Entegre Müc. 7 Biyolojik Mücadele 12 Münferit Projeler 38 90 5 19
2014 toplam ana konular bakteriyel viral fungal fitoplazma diğer 2014 PDGT Proje Konuları 10% 11% 20% 15% 44% Toplam 156 proje
2014 PDGT Proje Durumları 2014 Meyve-Bağ Hastalıkları 2014 Hub. Ends. Seb. Bakl. Hastalıkları sonuçlanan Devam Yeni Tek. Bilgi sonuçlanan Devam Yeni Tek. Bilgi 8% 9% 9% 13% 6% 20% 74% 61% Toplam 66 proje Toplam 90 proje
Tarladan Çatala Bol Ürün Güvenilir Gıda Sağlıklı İnsan Temiz Çevre 22
Uygulamaya Aktarılan Hususlar Bitki Hastalıkları Zirai Mücadele Teknik Talimatları Bitki Hastalıkları Standart İlaç Deneme Metotları 209 adet(554) 160 adet(468) Entegre Mücadele Teknik Talimatları 16 adet 23
Üretimimiz Dünya daki meyve üretimlerine göre Türkiye; Elma üretiminde 4. sırada Sert çekirdekli meyve üretiminde 5. sırada Üzüm üretiminde 6. sırada Turunçgil üretiminde 10. sırada yer almaktadır. 11 milyon ton domates üretimi ile dünyada 4. 1.150 bin ton kuru soğan üretimi ile dünyada 4. 221 bin ton ıspanak üretimi ile dünyada 4. En fazla ihracat yaptığımız ülke ise 1.130 bin ton ile Rusya dır. http://faostat.fao.org 24
Tahmin ve Erken Uyarı Uygulamaya Aktarılan Hususlar Yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında, Ateş yanıklığı hastalığına karşı tahmin ve erken uyarı modeli geliştirildi. MaryBlyt modeli ile en fazla 3 ilaçlama %90 Turunçgillerde Kahverengi Leke Hastalığının (Alternaria alternata f.sp. citri) tahmin ve uyarı modellerine esas teşkil edecek veriler ortaya konmuştur. 24
Uygulamaya Aktarılan Hususlar Elektronik Tahmin ve Erken Uyarı Sistemi Patates tarlalarında Mildiyö hastalığına karşı Winstel Modeli, Domateste mildiyö hastalığına karşı Modifiye Tomcast modeli, ile Smith modeli, Tarla Domates yetiştiriciliğinde Geç Yanıklık Hastalığı na karşı, Tahmin ve Erken Uyarı Sistemleri geliştirilerek uygulamaya aktarılmıştır. 26
Uygulamaya Aktarılan Hususlar Ülkemiz için birçok hastalığın ilk kaydı yapılmıştır. Grapevine leafroll closterovirus GLRV- 4 serotipi ilk kayıt Asma virüslerinin moleküler yöntemlerle tanılanması ilk kez Fındıkta ApMV ve Ayvada ACLSV ilk kayıt Colletotrichum acutatum dır. Dünya için yeni bir hastalık etmeni; 27
Uygulamaya Aktarılan Hususlar 2007-2012 yıllarında yürütülen Ülkesel Şarka projesi ile farkındalık oluşturulmuş, -etmen Sürvey programına alınmış -GKGM Kayseri ilinde Eradikasyon programı başlatılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda, sürvey talimatları ve programları oluşturularak Zararlı organizmaların ülke içinde yayılması engellenerek Ekonomiye katkı sağlanmaktadır. Buğday ve Arpada Kök ve Kök boğazı Çürüklüğü, Ülkesel bir proje, hububat ekiliş alanlarında kök ve kök boğazı çürüklüğü ile ilgili olarak çalışmalar yapılmış etmenler belirlenmiş, mücadele yönü geliştirilmiştir. 28
Koçan çürüklüğüne neden olan Fusarium türlerinin beyaz renkli mısır tanelerinde gelişmedikleri belirlenmiştir. Islahçı kuruluşlara bu çeşitlerin genitör bitki olarak çalışmalarında kullanılması için veri sağlanmıştır. Uygulamaya Aktarılan Hususlar Mısırda Stewart bakteriyel solgunluğunu oluşturan Pantoea stewartii ssp. stewartii tohumla taşınabilir ve karantinaya tabidir. Teşhis metotları üzerine halka testi çalışmasına katılarak, Ülkemiz EPPO standart protokollerinin hazırlanmasında görev almıştır. Dolaysıyla uluslararası laboratuarlar arasında yer almaktayız. 29
Uygulamaya Aktarılan Hususlar Solarizasyon uygulaması yapılabilen örtüaltı sebze ve çilek üretim alanlarında, örtü altında toprak kökenli hastalık ve zararlılara karşı pestisit (Metham sodium (125/50L/da) ve Dazomet (60/40kg/da)) kullanımında %50 oranında azalma sağlanmıştır. Patates Siğil Hastalığı etmeni Synchytrium endobioticum a karşı reaksiyon çalışmalarıyla dayanıklı ve duyarlı çeşitler belirlenmiştir. - Mücadelesine yönelik sıcaklık uygulaması ve Fumigant etkili pestisit çalışmaları yapılmıştır. 30
Uygulamaya Aktarılan Hususlar Biyolojik Mücadele için Bakteriyel izolat geliştirildi. - Fluoresan Pseudomonas (FP) bakterilerinin Pamukta Verticillium solgunluğuna karşı etkisi ortaya konulmuştur. - Bunun yanında kütlü pamuk veriminde % 17 lik bir artışı da sağlamıştır. Ülkemizde ilk kez bakteriyel bir izolatın formülasyonu, ruhsatlandırılması amacıyla protokol ile özel firmaya devredilmiştir. 31
Uygulamaya Aktarılan Hususlar Veri Tabanı Yürütülen araştırma çalışmalarında çok sayıda etmenin tanıları yapılarak veri tabanı oluşturulmuştur. Birçok hastalığın gen sekansı yapılarak depolanmıştır. Kimyasal yada biyolojik mücadelenin bazı hastalıklara karşı tek başına yeterli etkiyi göstermediği durumlarda alternatif mücadele metotları ile entegre edilebileceği bir veri olarak ortaya konulmuştur. Biyolojik Mücadele 32
HEDEFİMİZ İleri teşhis metotlarının geliştirilmesi, Biyolojik mücadele ürünlerini ve yöntemlerini geliştirmek Küresel ısınma ve iklim değişikliği, Dayanıklılık kaynaklarının moleküler düzeyde belirlenmesi, Tahmin ve Erken Uyarı modellerinin geliştirilmesi, Kültür koleksiyonlarının oluşturulması, muhafazası ve devamlılığının sağlanması, Multidisipliner bir çalışma, 33
Bitki Sağlığı araştırmaları ile ulaşmaya çalıştığımız temel hedef; insanı, doğayı ve çevreyi korumak ve gıda güvenirliğini sağlamak, Sağlıklı insan, temiz çevre ve güvenilir gıda için herkesin bu konuya karşı farkındalığını sağlamak, Gıda güvenirliği kapsamında, pestisit kullanımının azaltılmasına yönelik biyolojik mücadele araştırmalarımıza önem verilmiş ve SONUÇ Biyolojik mücadele konusunda yürütülen araştırma projelerimiz toplam projelerimizin %25 ini teşkil etmiştir. 34
ÇİFTÇİ, HASTALIK VE ZARARLILARDAN ARTA KALANINI HASAT EDER 35