1
İSTİKLAL MARŞI Krkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en sn cak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, benim milletimindir ancak. Çatma, kurban layım, çehrene ey nazlı hilal! Kahraman ırkıma bir gül... Ne bu şiddet, bu celal? Sana lmaz dökülen kanlarımız snra helal; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim: Bendimi çiğner, aşarım; Yırtarım dağları, enginlere sığmam taşarım. Garb'ın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar; Benim iman dlu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, krkma! Nasıl böyle bir imanı bğar, ''Medeniyet!'' dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma sakın; Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın. Dğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Bastığın yerleri ''tprak!'' diyerek geçme, tanı! Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehid ğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna lmaz ki feda? Şüheda fışkıracak tprağı sıksan, şüheda! Canı, cananı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ruhumun senden İlahi şudur ancak emeli: Değmesin ma'bedimin göğsüne na-mahrem eli; Bu ezanlar -- ki şehadetleri dinin temeli -- Ebedi, yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -- varsa -- taşım; Her cerihamda, İlahi, bşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-i mücerred gibi yerden na'şım! O zaman yükselerek Arş'a değer, belki, başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal. Ebediyyen sana yk, ırkıma yk izmihlal: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal. Mehmet Akif ERSOY Beste : Osman Zeki Üngör 2
İçindekiler 1.Bilişim Okur - Yazarlığı 1.1. BİT in Günlük Yaşamdaki Önemi 1.1.1. BİT in Önemi 1.1.2. BİT in Kullanıldığı Alanlar 1.1.3. BİT Kullanırken Nelere Dikkat Etmeliyiz? 1.1.4. BİT Kullanımı ve Sağlık 1.1.5. Ergnmi 1.2. BİT in Ssyal ve Kültürel Katkıları 1.2.1. Bilgi Tplumu 1.2.2. Dijital Vatandaşlık E-Devlet uygulamaları 1.3. BİT ni Kullanırken Etik ve Ssyal Değerler 1.3.1. İnternet ve BİT Kullanım Kuralları 1.3.2. İnternet Etiği 1.3.3. Telif Hakları ve Dijital Yazarlık 1.3.4. Bilişim Suçları 1.4. BİT in Gizlilik ve Güvenlik Byutları 1.4.1. Bilgi ve Veri Güvenliği 1.4.2. Virüsler ve Diğer Zararlı Yazılımlar 1.4.3. Kişisel Mahremiyet ve Taciz 2. Bilgi Teknljilerinin Kullanımı 1.4. BİT ni Kullanma ve Yönetme 1.4.1. Teknlji ile Tanışalım 1.4.2. İşletim Sistemi 1.4.3. Dsya Yönetimi 1.4.4. Faydalı Prgramlar 3. Araştırma, Bilgiyi Yapılandırma ve İşbirlikli Çalışma 2.3. Bilgi Paylaşımı için Araçlar 3.1. BİT ini Kullanarak Bilgiye Ulaşma ve Biçimlendirme 3.2. Metin Tabanlı İçerik Oluşturma Araçları 3.4.Çevrim Dışı ve Çevrim İçi Dsya Paylaşımı 2.2. İletişim Araçları (e-psta, frum, shbet, sesli-görüntülü knferans vb. güncel teknljiler) 2.3. Bilgi Paylaşımı için Araçlar 4. Elektrnik Çizelge 3.3. Hesaplama, Grafik ve Veri Oluşturma Araçları (çevrimiçi ve çevrimdışı elektrnik tabllama, grafik hazırlama teknikleri, veri işleme vb.) 5. Prblem Çözme, Prgramlama ve Özgün Ürün Geliştirme 4.1. Prblem Analiz ve Çözme Yaklaşımları 4.2. Algritma ve Strateji Geliştirme (algritma luşturma mantığı, sözde kd, akış şemaları vb.) 4.3. Prgramlama 4.3.1. Prgram ve Prgramlama Dilleri 4.3.2. Prgramlama Araçları 3
Değerli veliler; Değerli öğrenciler; Nükef AKSOY 4
Bilişim Teknljileri Öğretmeni BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ SINIFI KURALLARI Bilişim Teknljileri Sınıfı içinde bilgisayarlar bulunmaktadır. Bilgisayarların tek parça değillerdir ve kabllar yardımıyla birbirine bağlı mnitör, kasa, klavye, fare, hparlör, kulaklık gibi bölümleri bulunabilir. Elektrik enerjisiyle çalışan bilgisayarlar elektrik prizinden aldığı elektrik enerjisini dnanımlarına dağıtmaktadır. Kasa ve kasaya bağlı diğer dnanımların birbirleri ile bağlantıları kabl yardımıyla yapılır ve bu kablların girişleri açıktadır. Açıkta lmaları arıza durumunda klayca değişimi sağlar ancak öte yandan riskleri de beraberinde getirir. Sağlığımızı krumak için bilgisayar kullanırken ve bilişim teknljileri sınıfında uymamız gereken kuralları bilmemiz önemlidir. Elbette derslerimizi sağlıklı şekilde işlememiz için bilgisayarların da srunsuz larak çalışması gerekir. Bilgisayarların bzulmaması için de nlara zarar verebilecek davranışlardan kaçınmalıyız. Aşağıda bazı uyarılar yer almaktadır. Bu uyarılar bilişim teknljileri sınıfı içinde lduğu kadar, kulunuzun diğer atölye rtamlarında ve evinizdeki bilgisayar masanız için de çğunlukla geçerlidir. Bilişim Teknljileri Sınıfında: Yiyecek ve içecek tüketmeyiniz. Klavye ve farelerde arıza lursa sadece öğretmene haber verilmelidir. Kesinlikle kabllara dkunulmamalıdır. Ders bitiminde sınıftan çıkarken tabureler düzeltilmelidir. Bilgisayarları izinsiz açmayınız. Kabllara ve elektrik prizlerine kesinlikle dkunmayınız! Bilişim Teknljileri Sınıfında kşmayınız. Bu kurallar güvenliğiniz için. Uyduğunuz için teşekkür ederim. 5
Bilişim Okur - Yazarlığı 1.1. BİT in Günlük Yaşamdaki Önemi 1.1.1. BİT in Önemi 1.1.2. BİT in Kullanıldığı Alanlar 1.1.3. BİT Kullanırken Nelere Dikkat Etmeliyiz? 1.1.4. BİT Kullanımı ve Sağlık 1.1.5. Ergnmi 1.6. BİT ni Kullanırken Etik ve Ssyal Değerler 1.6.1. İnternet ve BİT Kullanım Kuralları 1.6.2. Telif Hakları ve Dijital Yazarlık 1.6.3. Bilişim Suçları 6
1.1.BİT in Günlük Yaşamdaki Önemi 1.1.1. BİT in Önemi Bilgi ve iletişim teknljileri(bit), bilgiye ulaşılmasını ve bilginin luşturulmasını sağlayan her türlü görsel, işitsel basılı ve yazılı araçlardır. Ayrıca, insanlık tarihinde az sayıda teknlji, bilgi ve iletişim teknljileri kadar insan yaşamını etkilemiştir. Bilginin tplanmasını, işlenmesini, deplanmasını, ağlar aracılığı ile bir yerden bir yere iletilmesini sağlayan iletişim ve bilgisayar teknljilerini de kapsayan bütün teknljiler "bilgi teknljisi" larak adlandırılmaktadır. Bilgi teknljileri, "bilgisayar ve iletişim teknljilerinin birlikte kullanılmasıyla luşturulmuş sistemlerdir. Hayatın her alanında yararlandığımız teknljik aletler insanğlu için vazgeçilmez lmuştur. Bizler teknljiyi daha bilinçli bir şekilde kullanarak dğayı ve kendi sağlığımızı krumalıyız. Uzun süre TV izlemek, internet başında durmak ve telefn kullanmak insana hem maddi hem de manevi zararlar vermektedir. Teknlji ile gelen israfın önüne geçerek kaynaklarımızı bilinçsizce tüketmemeliyiz. Teknlji sadece eğlence aracı larak görmemeliyiz. Tplum larak en yeni teknljik araçlara dünyalar kadar para harcamak yerine kendi teknljimizi kendimizin yapmalıyız. Bunun zamanı gelmedi mi? Teknljinin Yararları Bilgiye çk hızlı bir şekilde ve daha ucuza ulaşılıyr. Sağlık alanında hastalıkların anlaşılması daha hızlı ve güvenilir şekilde labilmektedir. Teknlji sayesinde tedavi yöntemleri gelişmiş ve hastalıklar daha kısa süre de tedavi edilir lmuştur. Maliyetleri azaltır ve verimliliği artırır. Eğitim-öğretim imkânları artmıştır. Bir yerden bir yere ulaşım daha hızlı ve daha knfrlu hale gelmiştir. Sanayilerdeki üretim artmıştır. Üretilen ürünler daha ucuza mal lmaktadır. İletişim ve haberleşme imkânları artmıştır. İnsanlara daha knfrlu, rahat bir yaşam sağlamıştır. Örneğin evlerde kullanılan beyaz eşyalar hem zamandan hem de iş gücünden tasarruf sağlamıştır. Teknljinin Zararları Çevreye zarar veren gazlar, atıklar çğalmış, denizler ve dğa kirlenmeye başlamıştır. Yeryüzünde bulunan hayvan ve bitki türleri azalmıştır. Küresel ısınmadan dlayı dünyanın dengesinin bzulmuştur. İşsizlik artmıştır. İnsanğlunu mevcut geleneklerini, kültürlerini ve kutsal değerlerini kaybetmeye başlamıştır. Televizyn ve internet aile içi iletişimi kparmıştır. Aile içi iletişimin kpması çcukları da aileden kparıp yalnızlığa itmiştir. Hareketsiz yaşam ve sağlıksız beslenmeye bağlı larak bezite artmıştır. Yayılan radyasynlar ve artan manyetik alanlar insan sağlığını lumsuz etkilemeye başlamış ve yeni sağlık prblemleri rtaya çıkmıştır. İnternet bağımlılığı gibi bazı psikljik rahatsızlıklar artmıştır. İnsanları tembelliğe alıştırmış, israf artmıştır. 7
1.1.2. BİT in Kullanıldığı Alanlar Bilgi ve iletişim teknljileri bugün kendine birçk alanda yer bulmuştur. Eğitimden sağlığa, mühendislikten bankacılığa kadar hemen her alanda kullanılmaktadır. BİT 'in kullanıldığı alanlar: Ticari alanda; müşteri ve stk takibi ile muhasebe işlemlerinde, Eğitimde; bilgiye daha klay ulaşmak için bilgi bankası denilen eğitici öğretici çklu rtamlar ve eğitim prgramlarının kullanımında, Sağlık alanında; teşhisi klaylaştırmak için araştırma, anket ve analizlerde, hastane randevu sistemlerinde, Fen-Ssyal Bilimlerde; her türlü araştırma çalışmalarında, gözlemler snucu elde edilen bilgilerin değerlendirilmesinde, Haritacılık ve mimarlıkta; yüksek kaliteli çizimlerde, TV alanında; animasyn (çizgi film) çalışmalarında, film mntajlarında Yazılı ve görsel medyada; basım ve yayının her alanında, Evlerde; iletişim ve bilgi alışverişinde başlıca vazgeçilmezlerdendir. Ulaşım alanında; nline bilet satışları, Gps sistemleri sayesinde bilinmeyen nktalara ulaşma. Trafik yğunluğu vs.gbi bilgilere anında ulaşabilmede, Güvenlik alanında; artık tüm şehir, bankalar, dükkanlar vs her biri güvenlik kameraları ile izlenebilmekte bir lay lduğunda laya dahil lanların kimlikleri tespit edilebilmektedir. Bankacılık alanında; artık bankalardaki neredeyse tüm bilgiler bilgisayarlara tutulmakta ve işlemler çevrimiçi larak gerçekleşebilmektedir. Dünyanın çk uzak yerinden yatırılan para kısa sürede elimizde lmaktadır. Bankamatikler ile istediğimiz saatle para çekebilmekte, banka kartları ile para taşıma derdi lmadan her yerden alışveriş yapabilmekteyiz. Gazetecilik alanında; Kağıt gazete ve dergiler yavaş yavaş yerini nline(çevrimiçi) gazetelere bırakmıştır. Online gazetecilik sayesinde haberlere bir gün snra değil anında ulaşabilmekteyiz. Ssyal medya alanı; ssyal medya ile aynı anda yüzlerce arkadaşımız ile iletişime geçebiliyruz. Ne düşündüğümüzü tüm çevremize yayabiliyruz. Alışveriş alanı; çevrimiçi alışveriş siteleri ile yüzlerce km uzaklıkta merkezi bulunan ya da ülkemizde bulunmayan bir ürüne dahi klaylıkla ulaşabiliyruz.. İletişim alanı; günümüzde çevrimiçi iletişimi sağlayan birçk prgram geliştirilmiştir. E- psta(elektrnik psta), görüntülü knuşma sağlayan prgramlar ve iki tarafından birbirini karşılıklı larak görmesine lanak sağlar. 1.1.3. BİT in Kullanırken Nelere Dikkat Etmeliyiz? Bilgisayar kullanırken dikkat etmeniz gereken kurallar : Bilgisayarın bulunduğu mekânın havasının mutlaka belli aralıklarla havalandırın. Ayarlanabilir sandalye kullanın: Çalışma sandalyesi satın alırken yükseklik ile sırtlığının ayarlanabilir lup lmadığına dikkat edin. Sandalyeye turduğunuz zaman başınızın dik, sırtınız destekli, kllarınız rahat, gözleriniz ekranın tam karşısında lsun. Ekrana lan uzaklığınızın 50-70 cm arasında lmasına özen gösterin. Ergnmik fare ve klavye kullanın. Fare labildiğince vücuda yakın tutularak muz, el bileği ve dirsekteki gerilimin azaltılması sağlanmalı. Fare ve klavye klların rahatlıkla ulaşabileceği bir uzaklıkta ve yükseklikte lmalı. 8
Uzun süre hareketsiz kalmayın. Uzun süre hareketsiz turmak rahatsızlık ve kas yrulmasına yl açabileceği için, çalışırken küçük mlalar verilip esneme egzersizleri yapılmalıdır. Bilgisayarda uzun süre çalışacaksanız en azından saatte bir, mümkünse daha da sık larak kısa mlalar verin. Mnitörünüze bakarken gözlerinizi kırpmayı unutmayın: Aslında göz kırpmak düşünmeksizin, kendiliğinden yaptığımız bir eylemdir. Ancak insanlar nrmal şartlarda bilgisayar kullanırken daha az göz kırpar. Bu durum gözler için zararlıdır. Göz kırpmak, gözlerinizi dğal larak kruyup nemlendirir ve göz kuruluğunun önlenmesine yardımcı lur. Her 20 dakikada bir önünüzdeki ekrana bakmaktan vazgeçip yaklaşık 5-6 metre uzaklıktaki bir nesneye bakarak göz kaslarınızın gevşemesini sağlayın. Dizüstü bilgisayarları masa başına turmadan uzun süreli kullanmayın. Yatak gibi rahat mekânlarda dizüstü bilgisayarla çalışırken, ister istemez öne dğru eğiliriz ya da bilgisayarı kucağımıza alırız. Bu tür uzun süreli kullanımlar duruş bzukluğu, muz, byun ve bel kaslarının zrlanması ile şiddetli ağrılar duyulmasına neden labilir. Bu riski azaltmak için, dizlerinizin üstüne kyduğunuz bilgisayarın ekranını yükseltmek için bacaklarınızın üzerine mutlaka bir destek (kalın bir kitap gibi) kyun. Bilgisayar ve mnitörlerinin yaydığı elektrmanyetik dalgalardan kendinizi kruyun. Bilgisayar başında yiyecek içecek bulundurmayın. Bilgisayar kapattıktan snra en az 15 sn beklemeden açmayın. Bilgi güvenliğine dikkat etmeliyiz. Bilgisayar rtamında verdiğimiz bilgiler diğer rtamda paylaşılabilir veya yanlış maksatlarda kullanılabilir. 1.1.4. BİT Kullanımı ve Sağlık Hatalı Kullanıma Bağlı Ağrılar: Bilgisayar kullanımına bağlı larak birtakım bedensel ağrılar luşabilir. Bu ağrılar genellikle bel, byun, ayak ve eklem ağrılarıdır. Bu ağrıları azaltmak için kullandığımız masa yüksekliğinin uygun seviyede lmasına dikkat etmeliyiz. Ayrıca sandalyemiz rtpedik lmalı, sırt ve kl 9
desteği bulunmalıdır. Klavye düzeninin bilekleri yrmayacak şekilde lmasına ve ekranın gözümüzle uygun açıda bulunmasına özen gösterilmelidir. Duruş Bzuklukları: İyi bir duruşta bel ve sırt bölgeleri kltuk tarafından tam larak desteklenmeli, dirsekler bedene 90 lik bir açıda lmalı, ayaklar yere düz basmalı ve ekran göz seviyesinin altında bulunmalıdır. 1.1.5. Ergnmi Ergnmiye kısaca "fiziksel çevrenin insana uyumlaştırılması süreci" diyebiliriz. Günümüz endüstri çağında makine-insan arasındaki artan ilişkiler, insana uyumlu çevre, eşya, makine, fis vs. gibi fiziksel çevre birimlerinin luşturulmasını zrunlu kılıyr. Çünkü bilinmektedir ki, insanın verimli çalışması, en iyiyi üretmesi ve eknmik faaliyetlere en etkin şekilde katılabilmesi, bu ideal uyumun yakalanabilmesine bağlıdır. Etkinlik: Resimdeki çcuğun bilgisayar kullanırken yaptığı yanlışları maddeler halinde yazınız. 10
1.2. BİT in Ssyal ve Kültürel Katkıları Bilgi teknljilerinin hızlı gelişmesiyle bütün dünyayı saran bir iletişim ağı kurulmuştur, bu küresel iletişim ağı bilimsel araştırmaların, üretkenliğin, kültürel değişmelerin, dünya çapında ticaretin ve dünya çapında eğitimin ana bilgi kaynağı lmuştur. 1.2.1. Bilgi Tplumu Geçmişten günümüze tplumların gücü farklı kaynaklara dayanmıştır. Özellikle sanayi tplumu kavramı sanayileşmeye bağlı üretimi temel almış ve bunun çerçevesinde uzun yıllar varlığını sürdürmüştür. Sanayi tplumundan snraki süreçte ise temel üretim ve güç faktörü bilgi lmuş bu anlamda bilgi tplumu lmak önemini giderek artırmıştır Bilgi tplumunun farklı yaklaşımlara sahiptir. Öncelikle bilgi tplumu; yakın çağa damga vuran bilgi patlaması snucu temel üretim faktörünün bilgi lduğu, bilginin işlenmesinde ve deplanmasında da bilgisayar ve iletişim teknljilerini baz alan bir tplum yapısıdır. Bizim tplumumuza Bilgi Tplumu diyebilir miyiz? Neden? Bilgi tplumunun özellikleri 1. Sanayi tplumunda kullanılan insan ve makine gücü bilgi tplumunda yerini düşünce ve akıl gücüne bırakmıştır, 2. Haberleşme bilgisayarın yaygın kullanımıyla hızlanmış ve daha klay hale gelmiştir, 3. Tüm dünyada üretilmekte lan bilgiye daha hızlı erişebilmek için bilgi ağları ve veri tabanları luşturulmuştur, 4. Eğitim sürekli hale gelmiş ve bireyselliği sağlanmıştır, 5. Bilgi yğun bir şekilde kullanılıyr ve üretiliyr ve bu bilgilerin aktarımı sağlanıyr, 6. Sürekli yeni bilgilerin üretilmesine bağlı larak nitelikli yayınların üretilmesi. 1.2.2. Dijital Vatandaşlık (e-devlet, banka uygulamaları vb.) Dijital vatandaşlık en genel kapsamda teknlji kullanımına ilişkin davranış nrmları larak tanımlanmaktadır. Dijital vatandaşlık teknljiyi kullanırken etik ve uygun davranışlarda bulunma ve bu knuda bilgilenmeyi içermektedir. Bilgi ve iletişim kaynaklarını kullanırken eleştirebilen, çevrimiçi yapılan davranışların etik snuçlarını bilen, ahlaki larak çevrimiçi kararlar alabilen, teknljiyi kötüye kullanmayarak başkalarına zarar vermeyen, 11
sanal dünyada iletişim kurarken ve işbirliği yaparken dğru davranışı teşvik eden vatandaştır. Dijital Vatandaşlık kavramı nasıl rtaya çıkmıştır? Bilgi teknljilerinin gelişmesi ile bir çk işlem bilgisayar ve internet aracılığı ile yapılmaya başlanmıştır. Günlük hayatta yapılan resmi işlemler, bankacılık işlemleri, iletişim, eğitim, üretim, alışveriş gibi işlemler dijital rtamda da yapılmaya başlanınca dijital vatandaşlık kavramı rtaya çıkmıştır. E-Devlet Dijital Vatandaş Kimdir? Dijital iletişim kurabilen, E devlet uygulamalarını kullanabilen, Dijital alışveriş yapabilen, Dijital rtamda üretim yapabilen, Dijital rtamdan eğitim alabilen ve bu davranışları yaparken etik kurallarına uyan hak ve srumluluklarının bilincinde lan kişidir. Ülkemizde yeni bir kavram lan e-devlet, verimliliği artırmak amacıyla ve çağdaş tplum lmanın bir gereği larak rtaya çıkmıştır. Bu anlamda yönetenlerle yönetilenler arasındaki her türlü ödev ve yükümlülüklerin karşılıklı larak dijital rtamda sürekli ve güvenli bir biçimde gerçekleştirilmesi anlamına gelmektedir. E-Devlet uygulamaları: Devletin vatandaşlarına sunduğu hizmetleri internet ve bilgisayar rtamına taşımasıyla E-Devlet uygulamaları rtaya çıktı. Önceden vatandaşlar kimlik bilgileri dava bilgileri nüfus bilgileri vergi brçları gibi knularda sadece devletin ilgili kurumlarına giderek bilgi alabiliyrken artık internet lan bir bilgisayardan hatta internet lan bir akıllı telefndan bile bu bilgilerine devletin kendi internet sitelerinden ulaşabilmektedir. 12
Adres https://www.turkiye.gv.tr/ Devletin vatandaşa internetten sunduğu hizmetlerden bazıları Mahkeme Dava Dsyası Srgulama Adli Sicil Kaydı Srgulama Adli Sicil Belge Dğrulama Prje Destekleri Takip Gelir Testi Snucu Srgulama Ssyal Yardım Bilgileri Srgulama BİMER Yeni Başvuru BİMER Başvuru Snucu Srgulama Başbakanlık Kamu Hizmet Envanteri Giriş Uygulaması IMEI - Cep Telefnu Numarası Eşleştirme Mbil Hat Srgulama IMEI Kayıt Hakkı Srgulama IMEI - MSISDN Eşleşme Srgulama Numara Taşıma Srgulama IMEI Srgulama Baz İstasynları Ölçüm Bilgileri Telefn Ana Kart Değişikliği Bilim Sanayi ve Teknlji Bakanlığı Ar-Ge Destekleri Cumhurbaşkanına Yazın Üretici Tanıtım Kartı Bilgileri Srgulama KPSS Tercih Rehberi Diplmatik Liste Fahri Knslsluklar Yurt Dışındaki Temsilciliklerimiz Uluslararası Kuruluşlar T.C. Dışişleri Bakanlığı Sınav Giriş Başvurusu Araç Srgulama Sürücü Belgesi Ceza Puanı Srgulama Sürücü Belgesi İptal Bilgisi Srgulama e-pasaprt Gönderi Takibi EPDK Başvuru Uygulaması Vergi Brcu Srgulama Çiftçi Kayıt Sistemi Kullanım Kılavuzu Satış Snrası Hizmet Yeterlilik Belgesi Tüketici Kuruluşları Srgulama Gümrükler Genel Müdürlüğü e-dilekçe Tüketici Prtali - Tüketici Şikayeti Uygulaması Esnaf ve Sanatkarlar Bilgi Sistemi (ESBIS) Online Tüketici Şikayet Srgulama Web Adresi: https://www.turkiye.gv.tr/hizmetler 13
E-Devlet Uygulamalarının Faydaları Zamandan kazanç sağlanacaktır, Maliyetler düşecek ve verimlilik artacaktır, Memnuniyet artacaktır, Eknmik gelişim desteklenecektir, Hayat kalitesi artacaktır, Bireysel katılım artacaktır, Kağıt bağımlılığı ve kullanımı azalacaktır İnsan yanlışları en aza indirilecektir ÖDEV 1.3. BİT ni Kullanırken Etik ve Ssyal Değerler 1.3.1. İnternet ve BİT Kullanım Kuralları İnternetin artık hayatımızın, günlük yaşamımızın bir parçasına haline geldiğini inkar edemeyiz. İnterneti hemen hepimiz kullanabiliyruz, peki ne kadar dğru kullanabiliyruz hiç düşündünüz mü? İnterneti ailelerinize ve arkadaşlarınıza değişmeyin. İnternet hayatınızın tamamı değil, sadece bir parçası lsun. Çk fazla zamanınızı çalmasına izin vermeyin. Hiç farkında lmadan bir suç işleyebileceğinizi, bir suça rtak labileceğinizi hatta dlandırılabileceğinizi biliyr musunuz? İnterneti kullanırken kendimizi ve sevdiklerimizi güvende tutmak için dikkat etmemiz gereken bazı nktalar var. 14
14. Birisi seni sanal rtamda tehdit ediyrsa cevap vermemeliyiz ve bir büyüğümüze haber vermelisin. 15. Sanal rtamda çirkin sözcükler kullanan, kaba davranan kişiler lursa mutlaka güvenilir bir yetişkini haberdar etmelisin. Etkinlik : Yukarıdaki güvenli internet kurallarından hangilerine dikkat ediyrsunuz? veya X kullanarak uyduğunuz kuralları belirleyiniz. Uymadığınız kurallar hakkında daha dikkatli lunuz. 1.3.3. Telif Hakları ve Dijital Yazarlık Telif Hakkı Nedir? Güvenli İnternet Kuralları 1. İnternette knuştuğun, tanımadığın kişilere ismini, sy ismini ve yaşını söylememelisin. 2. İnternette knuştuğun, tanımadığın kişilere adresin, telefnun ve kulunla ilgili bilgileri vermemelisin. 3. İnternette tanışıp shbet ettiğin arkadaşlarına resmini göndermemelisin. 4. İnternette kullandığın hesap ve şifreni kimseye vermemelisin, arkadaşına bile. 5. İnternette kullandığın takma isimlerde kişisel bilgilerine yer vermemelisin. 6. İnternette web sitelerinde dlaşırken ziyaret edeceğin siteleri ailene srmalısın. 7. Takma isim luştururken dikkatli lmalıyız, kişisel bilgi vermemelisin. 8. Takma isim ve e-psta adresimizi bizi tanımayan kişilerin ulaşabilecekleri yerlere, sitelere, frumlara yazmamalısın. Bu, gelen istenmeyen e-psta sayısını arttırır. 9. Telefn numaranız veya şifreler gibi kişisel ve önemli bilgilerinizi anlık mesaj sırasında vermemelisin. 10. Anlık mesaj ile görüştüğünüz ve shbet dalarında tanıştığınız kişilerle ailemizin haberi lmadan yüz yüze buluşmamalıyız. 11. Tanımadığımız kişilerden gelen iletilerdeki resimleri açmamalı, dsyaları yüklememeli ve bağlantıları tıklamamalıyız. 12. Ortak kullanılan bilgisayarlarda (internet cafe vb.) tmatik turum aç, şifremi e-psta adresimi hatırla gibi seçenekleri kullanmamalıyız. 13. Birisi sana sanal rtamda kaba davranır, çirkin knuşursa cevap vermemeli ve engellemelisin. Herhangi bir bilgi veya düşünce ürününün kullanılması ve yayılması ile ilgili hakların, yasalarla belirli kişilere verilmesidir. Kısaca, rijinal bir yapıtın, eserin kpyalanmasına veya kullanılmasına izin vermeme hakkıdır. Telif Hakkı İhlali İnternet üzerinden bilginin çk hızlı ve denetimsiz bir şekilde yayılması telif hakkı ihlal suçlarının artmasına neden lmuştur. Müzik albümleri, yazılımlar, yunlar, filmler kitaplar daha birçk eser daha yayınlandığı ilk saatlerde internet üzerinde paylaşılmakta ve birçk kullanıcı hiç farkında lmadan bu suça rtak lmaktadır. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu na göre bu kişiler hakkında 2-4 yıl hapis, 50-100 bin TL ağır para cezası istenebilmektedir. 15
Dijital Okuryazarlık Dijital kuryazarlık dijital teknljileri kullanarak bilgi üretmek ve mevcut bilgileri etkili ve eleştirel bir biçimde değerlendirmektir. Bu süreçte bilgisayar dnanımı, yazılımı, internet ve cep telefnu kullanılır. Fakat, dijital kuryazarlık için sadece bilgisayar kullanmayı bilmek yetmez. dijital kuryazarlık aynı zamanda bilgiyi etkin şekilde bulma, kullanma, değerlendirme, özetleme, sentezleme, luşturma ve sunma becerilerini kapsar. 1.3.4. Bilişim Suçları Bilişim Suçu Nedir? Bilişim suçu en basit tanımıyla bilişim sistemlerine karşı işlenen suçlardır. Bir bilişim sistemine hukuka aykırı larak girmek, rada kalmaya devam etmek, bilişim sisteminden izinsiz veri kpyalamak, sistemi erişilmez kılmak ve çalışmaz hale getirmek bilişim suçlarını luşturmaktadır. Örnek: Cep telefnu ya da internet dlandırıcılığı. Sık Karşılaşılan Bilişim Suçları Bir sisteme girerek, zarar verme, (HACKING) Verileri silme, şifreleme, ele geçirme, veri ekleme, Sistemin kullanımını engelleme, Özel hayatın gizliliğine müdahale etme, İletişimi engelleme, iletişimi izinsiz izleme ve kayıt etme Banka ve kredi kartı bilgisini hukuka aykırı larak ele geçirerek haksız kazanç elde etme Bilgisayar ve İnternet Güvenliği İçin Gerekenler: 1-Güvenlik duvarı açık lmalıdır Güvenlik duvarı(firewall) internet üzerinden sizin bilginiz ve isteğiniz dışında bilgisayarınıza erişilmesini engellemek üzere kullanılan bir yazılım ya da dnanımdır. Bilgisayarımızın kapısına turan bir güvenlik görevlisine benzetilebilir. Güvenlik duvarı başlangıçta internet bağlantısı da dahil bütün girişçıkışı engeller, siz yazılımları kullandıkça size hangi yazılımlara ne kadar erişim hakkı vereceğini srar. 16
2-Gerekli şifrelemeler dğru şekilde yapılmalıdır Kişisel bilgilerine ulaşılmaması için kişi tarafından belirlenen harf, özel karakter ve sayılardan luşan parlanın kullanılmasıdır. Şifrelerinizde kişisel bilgilerinize yer vermeyin. Örneğin, adınız, dğum tarihiniz veya kimlik numaranız vs. Örneğin ali1999, 32423526655, 1986 Güçlü şifreler luşturmak için Şifrenizde ardışık sayılar, harfler kullanmayın. Örneğin, 123456, 1234, abcd gibi. Tahmin edilmesi klay yan yana bulunan tuşları kullanmayın. Örneğin, qwerty, asdf gibi. Şifreniz en az 7 basamaklı lsun. Büyük/küçük harf (A,a Z,z),Rakam (0-9), Nktalama (.,; gibi), Özel karakter (-!+ gibi) içeren şifreler kullanın. Etkinlik: Aşağıdaki şifrelerden hangisi daha zr ele geçirilir? İşaretleyiniz. 123456abcd prw&/ix780. mardin47 A1b2c3d4e5 8!l3C!kdssW Qwertyu123 1453KingKral AliVeliDeli Prensesim06 04041983 Sivaslım5858 AcE+2Bnn/3 3-Bilgisayarda anti-virüs yüklü lmalıdır. 4-Gerekli güncellemeler ve ayarlamalar yapılmalıdır. 1.4.2. Virüsler ve Diğer Zararlı Yazılımlar Zararlı Yazılımlar: Kötü niyetli bilgisayar kullanıcıları tarafından bilgisayarımıza, sistemimize ve bilgilerimize zarar vermek, nları ele geçirmek amacıyla hazırlanmış yazılımlardır. Zararlı Yazılım Türleri Virüsler Casus Yazılımlar (Spyware) Slucanlar (Wrm) Truva Atları (Trjan) Reklam Yazılımları (Adware) 17
Zararlı Yazılımlardan Krunma Bilgisayarınıza güçlü bir güvenlik yazılımı yükleyin. Bu güvenlik yazılımının güncel ve çalışıyr lduğundan emin lun. Bilmediğiniz prgramları bilgisayarınıza yüklemeyin, çalıştırmayın. Kimden geldiğini bilmediğiniz e-pstaları açmayın. Kullandığınız işletim sistemine ait güncelleştirmeleri ihmal etmeyin. Ödül, hediye vs. kazandığınızı belirten reklamlara aldanmayın, tıklamayın. Güvenmediğiniz bir bilgisayara USB bellek, hafıza kartı vs. takmayın. Bilgilerinizin düzenli larak yedeğini alın. Belirli aralıklarla bilgisayarınızı kötü amaçlı yazılımlara karşı tarattırın. Bilmediğiniz, güvenmediğiniz internet sitelerine girmeyin. Bilgisayar virüsleri, bir bilgisayardan bir diğerine yayılmak ve bilgisayarın çalışmasına müdahale etmek amacıyla tasarlanmış küçük yazılım prgramlarıdır. Bilgisayar virüsü pek çk zararlı yazılımdan çk daha tehlikelidir çünkü dğrudan dsyalarınıza zarar verirler. Anti-virüs: Virüslere karşı yazılmış, temizleme, kurtarma işlevlerini yerine getiren kruyucu prgramlara verilen genel isimdir. Örnek: Eset-Avast-Kaspersky-AVG GÖREV: Türkiye de işlenmiş bilişim suçlarına örnek haberler bulalım. NOTLAR.............................................................................................................................. 18
Bilgi Teknljilerinin Kullanımı 1.4. BİT ni Kullanma ve Yönetme 1.4.1. Teknlji ile Tanışalım 1.4.2. İşletim Sistemi 1.4.3. Dsya Yönetimi 1.4.4. Faydalı Prgramlar 19
İşletim Sistemi Nedir? Bilgisayarda çalışan, bilgisayar dnanım kaynaklarını yöneten ve çeşitli uygulama yazılımları için yaygın servisleri sağlayan bir yazılımlar bütünüdür. Bilgisayarlarda işletim sistemi, dnanımın dğrudan denetimi ve yönetiminden, temel sistem işlemlerinden ve uygulama prgramlarını çalıştırmaktan srumlu lan sistem yazılımıdır. İşletim sistemi özetle bilgisayardaki tüm dnanımların, yazılımların ve dsyaların yönetimini sağlayan en temel yazılımdır. İşletim sistemi yüklü lmadan bilgisayar, tablet veya telefnumuzu kullanamayız. İşletim Sistemi Nerelerde Kullanılır? İşletim sistemleri bilgisayar, tablet, vide yun knslları, cep telefnları, web sunucularında, arabalarda, beyaz eşyalarda hatta kl saatlerinin içinde bile yüklü labilir. En bilindik işletim sistemleri; İşletim Sistemleri Masaüstü ve Taşınabilir Bilgisayar Mbil Cihazlar Windws İşletim Sistemi MacOs İşletim Sistemi Diğerleri Andrid İşletim Sistemi IOS İşletim Sistemi Windws İşletim Sistemi Windws 98 Windws Xp Windws Vista Windws 7 Windws 8 Windws 10 20
1. Masaüstü ve Taşınabilir Bilgisayarda Kullanılan İşletim Sistemleri Günümüz kişisel bilgisayarında çğunlukla Windws, MacOS veya Linux işletim sistemleri kullanılır. Nt: Türkiyenin yapmış lduğu ilk işletim sistemi Pardus dur. 1.1. Windws İşletim Sistemi Micrsft tarafından piyasaya sürülmüş lup en çk kullanılan işletim sistemidir. Windws XP, 7, 8 ve 2015 te piyasaya sürülen 10 halen kullanılmakta lan sürümleridir. 1.2. MacOS İşletim Sistemi Apple şirketine ait işletim sistemidir. Apple bilgisayarlarda kullanılır. Mbil İşletim Sistemleri Cep telefnu ve tabletlerde ise Andrid, ios ve Windws işletim sistemleri yaygın larak kullanılır. 1.3. Andrid İşletim Sistemi Bugün birçk tablet, akıllı telefn ve hatta kl saatlerinde kullanılan Ggle a ait işletim sistemidir. 1.4. IOS İşletim Sistemi Apple şirketinin kendi ürettiği tablet ve telefnlar için çıkardığı işletim sistemidir. (iphne, ipad ) 21
Faydalı Prgramlar Günümüzde bilgisayar kullanıcıları eskisinden daha çk prgram ve işletim sistemi aracı kullanmaktadırlar. İhtiyaçların artmasıyla beraber bilgisayarın daha işlevsel kullanım ihtiyacı da paralel larak artıyr. Bu gelişme daha çk prgram kullanılması gerektiriyr. Yedekleme prgramları, bakım prgramları, antivirüs ve anti spyware yazılımları en çk ihtiyaç duyulan prgramlardır. Bu prgramların çğu internet rtamında çevrimiçi satılıyr ve mağazalarda bu prgramlara rastlamak klay değil. Ülkemizde Internet kullanıcılarının çk azı internet üzerinde alışveriş yapıyr. Dlayısıyla bu tip prgramlara ya dergi cd&dvd lerinde rastlıyruz ya da dwnlad sitelerindedir. Ancak prgramların en hatasız sürümleri her zaman üreticinin sitesinde mevcuttur. Sürekli güncellenen ve hataları en aza indirilen prgramların sn versiynlarını kullanmak en dğrusudur. Sık güncellenmeyen, prfesynel yönetilmeyen ve stabil lmayan sitelerden prgram indirmek dğru bir davranış değildir. Eğitim alanında kullanılan bazı faydalı prgramlar; İşletim Sistemleri Windws 7, Windws 8, Windws 10 v.b Micrsft Office Yazılımları Wrd, Excel, Pwerpintv.b Antivirüs Prgramları Avast, Nrtn v.b Vide Oynatıcıları Bs Player, Gm Player v.b Müzik Çalar Prgramları Winamp v.b E-Kitap Görüntüleyici Prgramlar Adbe Reader v.b İnternet Tarayıcıları İnternet Explrer, MzillaFirefx, Ggle Chrme v.b İşletim sistemi Pencereleri Windws işletim sistemi, pencerelerden luşan bir işletim sistemidir. Her dsyanın ve prgramın kendine ait penceresi vardır. Her dsya, klasör ve prgram kendine ait pencere içerisinde açılır. 22
Kısayl Nedir? Kısayl, bilgisayarınızdaki bir öğeye (dsya, klasör veya prgram gibi) lan bağlantıdır-köprüdür. Kısaylların asıl dsyadan farkı, simgenin üzerinde görüntülenen k işaretidir. Kısayl Oluşturmak Sabit disk üzerinde başka bir alanda bulunan dsya ve klasöre klayca ulaşılmasını sağlayan temsili simgedir. İstenilen dsya üzerinde sağ tuş menüsünden Kısayl Oluştur kmutu ile istenilen alanda seçilen dsya veya klasörün kısaylu luşturulur. Bir dsyanın kısayl lduğunu simgenin yanındaki küçük k işaretinden anlarız. Örnek Uygulama; Belgeler klasöründe kendi adınıza bir klasör luşturun, luşturduğunuz klasörün kısaylunu masaüstüne luşturun. Dsya Sıkıştırma Dsya sıkıştırma işlemi, bazı tekniklerle dsyaların disk üzerinde kapladığı alanın byutunu küçültme işlemidir. Örneğin USB bellekte 10MB lık bş alan kalmışsa 15MB lık bir dsyayı buraya kpyalamak mümkün değildir. Dsyayı sıkıştırarak byutunu küçültmek bu alana sığdırmak mümkündür. Sıkıştırılan dsyalar eski haline getirilebilirler. Sıkıştırma işlemi dsyalara zarar vermez. Sıkıştırılan dsyaları kullanmak için tekrar açmak gerekir. Bu işlemler için en yaygın larak WinZip veya WinRar gibi prgramlar kullanılır. Sıkıştırma işlemi snunda luşan dsyaya da Zip veya Rar dsyası denir. Dsyaları sıkıştırmanın sağladığı faydalardan bazıları; 1. Dsya byutları lduğundan da küçük hale gelerek, diskte az yer kaplar, 2. Dsyaların az yer kaplaması sayesinde internette paylaşmak daha hızlı lur, 3. Yüzlerce, binlerce dsya sıkıştırıldığında tek dsya haline gelir, böylece kpyalama ve taşıma işlemleri hızlanır. 23
Bir Klasör İçerisindeki Dsyaları Sıkıştırma Sıkıştırılmak istenilen dsya veya klasör üzerinde sağ tuş menüsü açılır. Menüden Arşive Ekle kmutu seçilir ve dsya veya klasör sıkıştırma işlemi başlar. Sıkıştırma işlemi Sıkıştırılmış Dsyayı Açmak Sıkıştırılmış dsya veya klasörü tekrar açıp kullanmak için sağ tuş menüsünden Buraya Çıkart kmutu seçilir. Dsyalar klasör içinde açılmak isteniyrsa Klasöre Çıkart kmutu seçilir. Dsya Türleri, Simgeleri ve Uzantıları Aşağıda bulunan dsya simgelerinden dsyanın hangi tür dsya lduğunu ya da hangi prgrama ait bir dsya lduğunu tahmin etmeye çalışalım ve resimlerin altına yazalım.... Bilgisayarda her bir dsya bir simge ile gösterilir. Yukarıda bilgisayarda bulunan farklı dsya türlerine ait simge örneklerini görüyruz. Bilgisayarda yer alan prgram dsyalarının kendisine ait simgesi vardır. 24
Bilgisayarlardaki dsyaların syadları vardır. Nasıl ki biz insanların hangi aileden lduğunu göstermek için syadlarımız varsa, benzer şekilde bilgisayarlardaki dsyaların da hangi türde lduğu, hangi prgramla açılabileceğinin belirlenmesi için syadları; yani uzantıları vardır. Dsyalar bazen üyesi ldukları syad ile söylenirler. Mesela "rar dsyasını silme, bana lazım" ya da "şuradaki jpg resim dsyası dursun, yazıcıdan çıktı alacağım" gibi. Dsyalar genellikle ailelerinin adları ile anılırlar. Yani bir dsya hangi prgramla açılıyrsa prgramın adı anılır. Örneğin; "wrd dsyasında rapr yazacağım" ya da "paint resim dsyamı belgelerim klasörüne kaydettim" gibi. Bir dsyanın uzantısını nasıl öğrenebilliriz?.... Çk kullanılan bazı dsya uzantıları şunlardır. Metin(yazı) Dsyaları: TXT RTF DOC DOCX Müzik Dsyaları: WAV MID MP3 Resim Dsyaları: BMP JPG GIF PSD Film Dsyaları: AVI MPG DivX MOV 25
Arama Yapmak Kaydedilmiş bir dsya veya klasörü aramak için başlat düğmesinden Prgramları ve dsyaları ara metin kutusuna dsyada geçen herhangi bir kelimeyi yazmak yeterlidir. Aranılan kelime ile ilgili tüm veriler listelenir İPUCU: Dsyalar uzantılarına göre de aranabilir. Örneğin tüm Wrd dsyalarını aramak için Prgramları ve dsyaları ara metin kutusuna *.dcx yazmak yeterlidir. Bilgisayarda kayıtlı lan tüm Wrd dsyaları listelenir. Bilgisayarınızda yer alan müzik dsyalarını aratıp dsyalara ulaşınız. Bulduğunuz müzik dsyalarını masaüstüne kpyalayınız. 26
DEPOLAMA ALANLARI ve DEPOLAMA ÖLÇÜLERİ Bilgisayarlarda kullanılan farklı deplama alanları: Sabit disk: Bilgisayarlarda ana deplama birimidir. Tüm veriler burada kayıtlıdır. 500 GB, 750 GB, 1TB, 2 TB kapasitelerinde labilir. Flash Bellek: Bir bilgisayardan başka bilgisayarlara verilerimizi klayca taşımamızı sağlayan deplama birimidir. 4GB, 8GB, 16GB, 32GB, 64GB günümüzde en çk kullanılan kapasiteleridir. Disket: Geçmişte flash bellek gibi kullanılan kapasitesi çk sınırlı bir deplama birimidir.1,44 MB kapasiteye sahiptir. CD: Kapasitesi belli ve sınırlı tek kullanımlık veri deplama birimidir. 700 MB kapasitesine sahiptir. DVD: CD ye benzer ancak kapasitesi Cd den daha fazla lan tek kullanımlık veri deplama birimidir. 4,7 GB kapasitesindedir. Hafıza Kartı: Hem bilgisayarlarda hem de Dijital ftğraf makinesi ve Cep telefnlarında sabit ve taşınabilir bellek gibi kullanılabilen kapasitesi sınırlı lmayan bir deplama birimidir. Harici Hard Disk: Kapasite larak sabit disk gibidir. Sabit diskten farkı flash bellek gibi taşınabilir lmasıdır. 500 GB, 750 GB, 1TB, 2 TB kapasitelerinde labilir. 27
Kapasite Grafiği Disket CD DVD Flash Bellek Hard Disk Harici Hard Disk ÖDEV: İnternette yer alan ücretsiz dsya deplama alanlarını aşağıdaki özelliklerine göre araştırıp tablyu dlduralım. Adı Adresi Sağladığı Kapasitesi Alanı Deplama Ölçüleri Deplama rtamlarının bir kapasitesi vardır. Nasıl uzunluk veya kütleyi ölçmek için cm, kg gibi birimler kullanıyrsak, kayıt rtamlarının da bir birimi vardır. 1 kg elma 30 cm 200 gr. Bilgisayarda en küçük deplama birimi Bit tir. Bilinen en büyük deplama birimi ise Zettabyte tır. Hatırlarsak matematikte uzunluk birimleri arasındaki geçişlerde kat sayı 10 dur. Bilgisayardaki deplama ölçüleri arasındaki kat sayı ise 1024 tür. Tek bir istisnai durum vardır da; en küçük deplama ölçüleri lan bit ve byte arasındaki kat sayı 8 dir. 28
B Ö L M E 8 bit = 1 Byte 1024 Byte = 1 KilByte 1024 KB = 1 MegaByte 1024 MB = 1 GigaByte 1024 GB = 1 TeraByte 1024 TB = 1 PetaByte 1024 PB = 1 ExaByte 1024 EB = 1 ZettaByte Ç A R P M A Deplandığı Birimlerin ne kadar bilgi depladığına bakalım: Disket 1.44 Mbyte CD DVD.. Flash Bellek (hafıza kartı).. Sabit Disk (Hard Disk).. Harici Hard Disk.. BİT : En küçük hafıza birimi BYTE (bayt): 8 bitten luşmuş hafıza bölgesi Aşağıdaki sruları cevaplandıralım 1. 2048KB=...MB 2. 8192 GB =..MB 3. 16384 Bit= KB 4. 3 KB =..MB 5. 2048 Bit =.KB 29
ÖDEV Sru-1:Benim 16 Gigabyte flash belleğim kaç megabyte eder? Sru-2: Benim ftğraf makinemde 2 gigabyte kapasiteli hafıza kartım var. Benim ftğraf makinem bir ftğraf çektiğinde ftğrafın büyüklüğü 2 megabyte ise. Benim hafıza kartıma kaç tane ftğraf sığar? NOTLAR....................................................................................................................................................................... 30
Araştırma, Bilgiyi Yapılandırma ve İşbirlikli Çalışma 2.3. Bilgi Paylaşımı için Araçlar 3.1. BİT ini Kullanarak Bilgiye Ulaşma ve Biçimlendirme 3.2. Metin Tabanlı İçerik Oluşturma Araçları 3.4.Çevrim Dışı ve Çevrim İçi Dsya Paylaşımı 31
Bilgi ve iletişim teknljileri, bilgiye ulaşılmasını ve bilginin luşturulmasını sağlayan her türlü görsel, işitsel basılı ve yazılı araçlardır. Ayrıca, insanlık tarihinde az sayıda teknlji, bilgi ve iletişim teknljileri kadar insan yaşamını etkilemiştir. Bilginin tplanmasını, işlemesini, deplanmasını, ağlar aracılığı ile bir yerden bir yere iletilmesini sağlayan iletişim ve bilgisayar teknljilerini de kapsayan bütün teknljiler "bilgi teknljisi" larak adlandırılmaktadır. İletişim teknljisi, mesajların bir yerden bir yere hızlı iletilmesine lanak sağlamakta, bilgisayar teknljisi ise hesaplama ve bilgi işleme yeteneklerimizi milynlarca kere artırmaktadır. Bilgi ve iletişim teknljilerini kullanırken, bilgiye ulaşmamızda bizlere yardımcı lacak web tarayıcıları, eklentiler, arama mtrları, ansiklpediler, çevrimiçi kütüphaneler ve sanal müzeler kavramlarını biraz açarsak daha verimli lacaktır. Web Tarayıcıları Kullanıcıların internete girmek için kullandıkları yazılımlardır. Önemli web tarayıcılarında rtak larak bulunan kullanıcı arabirimleri aşağıdadır. Önceki ve ilerideki sayfalara gitmek için İleri ve Geri tuşları. Geçmiş, daha önce ziyaret edilen siteleri gösterir. Mevcut sayfayı yeniden yüklemek için Yenile butnu Sayfa yüklemesini durdurmak için Dur butnu. Bazı tarayıcılarda dur butnuyla yenileme butnu birleşmiştir. Ana sayfaya dönmek için Hme butnu İstenilen siteye girmek ve görüntülemek için Adres Çubuğu Bir arama mtruna bağlı lmak şartıyla Arama Çubuğu Sayfanın yüklenirken ilerlemesini ve aynı zamanda imleçle üzerine gelindiğinde URL bağlantıları görüntüleyen ve sayfa yakınlaştırma özelliği lan Durum Çubuğu Çıkış tarihine göre bazı web tarayıcıları WrldWideWeb, 26 Şubat 1991 Internet Explrer, 16 Ağusts 1995 Opera, 1996 Safari, 7 Ocak 2003 Mzilla Firefx, 9 Kasım 2004 Ggle Chrme, 2 Eylül 2008 Yandex Brwser, 1 Ekim 2012 Arama Mtrları Arama mtru, dünyadaki hemen hemen tüm web sitelerinin listelendiği, kategrilere ayrılmış, aradığımız bilgileri en kısa yldan ve hızlı bir şekilde ulaşmamızı sağlayan web siteleridir. İnternet üzerinde yüzlerce hatta binlerce arama mtru bulunmaktadır. Bunların bir kısmı kendi alanlarındaki web sitelerini listelemekte, bir kısmı yerel alanlarda hizmet vermektedir. Bir kısmı da dünya üzerindeki her türlü web sitesini listelemektedir. Arama mtrlarındaki satıra herhangi bir kelimeyi yazdığımızda, bu arama mtru bu kelimenin geçtiği tüm dkümanları listeler. Oysa bu dkümanların içinde işimize yaramayan öyle çk dküman listelenir ki, işimize yarayanı bulmakta 32
zrlanmaya başlarız. Mesela bu arama mtrlarından bir tanesine web yazıp aramasını istediğiniz zaman, karşımıza yüz binlerce sayfa çıkar. Diğer taraftan " web sayfası" yazıp aramasını istediğimiz zaman ise hem içinde web geçen hem de sayfası geçen tüm dkümanları listeleyeceğinden bu sefer milynlarca dküman çıkacaktır. İlk arama mtru 1990 yılında bir üniversite öğrencisi lan Alan Emtage tarafından Archie adıyla kuruldu. İngilizce "archive" kelimesinden türemişti. En çk bilinen arama mtrları şunlardır; Ggle,Yandex, Bing, Arama, Yah Çevrimiçi Kütüphaneler Dijital kütüphane, elektrnik kütüphane veya sanal kütüphane larak da ifade edilmektedir. Fakat dijital kütüphane en çk kullanılan ifade şeklidir. Dijital kütüphaneler herhangi bir veri tabanı, dküman yönetimi, veya dijital katalgların deplandığı bir yer değildir. Dijital kütüphane, kleksiynların geliştirilmesi, yönetilmesi, knu analizleri, indeks luşturma, erişim, referans çalışma ve saklama gibi geleneksel kütüphane ile aynı amaç, fnksiyn ve hedefleri lan sistemdir. Elektrnik kütüphanecilik kütüphanelerin yaygınlaşmasına, evlerimize taşınmasına, daha etkin ve yğun kullanılmasına bir firsat luşturmaktadır. Dijital kütüphaneler, kaynakları, özel işleri, seçmek, yapılandırmak, akıllı erişimler sunan, yrumlayan, dağıtan, bütünlüğü kruyan, tanımlanan kişi yada grupların kullanımına hazır, eknmik yönü de lan bir çalışma kleksiynudur. Dijital kütüphaneler dijital, geleneksel veya karma kleksiynları içerebilir. Bununla birlikte, dijital kütüphaneler, fiziksel ve yönetim sınırları dışına taşabilir ve kütüphaneciler ve bilgisayar bilimcilere ihtiyaç duyar. http://www.ekutuphane.gv.tr, http://www.mkutup.gv.tr, http://kutuphane.trt.net.tr Sanal Müzeler Sanal müze veya E-müze, 1990 lı yılların başından itibaren teknljik gelişimin hızıyla birlikte müzelerin iletişim sağlamaya yönelik larak interneti kullanmaya başlamaları ile rtaya çıkmış bir kavramdır. Sanal Müze, değişik medya lanaklarından yararlanılarak hazırlanmış sayısal nesneleri ve bunlara ait bilgileri barındıran, ziyaretçi ile iletişimin kesintisiz lduğu ve çeşitli erişim şekillerini karşılamak için alışıldık iletişim yöntemlerinin ötesinde lan, dünya çapında erişimini lanaklı kılmak amacıyla da fiziksel anlamda bir mekâna ihtiyaç duymayan müze 33
şeklinde tanımlanmaktadır Sanal geziler, genel larak ziyaret edilen rtamda istenilen bir yöne bakabilme ve ilerleme veya sabit bir nktadan çevreyi izleme (panramik) larak sınıflanabilir. İlk seçenekte ziyaretçi bilgisayarın bazı özel yazılımları (Ör: Ipix, QuickTime vb.) içermesi gerekirken ikinci seçenekte her bakış açısı, bir ftğraf karesindeki gibi dğru rantılara sahiptir. Bu gerçekliğinden ötürü perspektif görüntüleme tercih edilmektedir. Kullanıcı seçilen resim üzerinde, fare veya tuşlar yardımı ile sağa, sla, hareket edebilmelidir. http://www.kultur.gv.tr/genel/sanalmuzeler/mevlana-tr/index.html http://www.muze.gv.tr/muzelerimiz (Birçk müzenin sanal turları mevcuttur) 34
Micrsft Office Wrd Micrsft Office prgramlarından kelime işlemci prgramı lan wrd ile tıpkı A4 kağıtlarında hazırladığımız raprlar gibi çk daha güzellerini dijital rtamda luşturabiliriz. Bir bilgisayarda lması gereken prgramlarda ilk sırada yer alan Wrd ü; etkili ve verimli bir şekilde kullanmak istiyrsak özellikle çk sık kullanılan menü ve butnlarını çk iyi bilmemiz gerekmektedir. Genel Ekran Görünümü 1.Belge Başlığı 2.Sekmeler 3.Sekme Şeridi 5.Cetveller 4.Kaydırma Çubuğu 6.Sayfa ve Sözcük Sayısı 7.Belge Görünüm Düğmeleri Ekran Yakınlaştırma ve uzaklaştırma 1. Belge Başlığı : Belgemizin başlığının ne lduğunu belirtir. 2. Sekmeler : Wrd deki özelliklerin kategrilendirilmiş bölümüdür. Her sekme öğesinin ayrı ayrı özellikleri mevcuttur. 3. Sekme Şeridi : Seçilen sekmeyle ilgili uygulanabilecek özelliklerin gösterildiği bölümdür. 4. Kaydırma Çubuğu : Çalıştığımız belgenin ekrana sığmayan bölümlerini göstermek için kullanılır. 5. Cetveller : Hizalama yapmak, kağıt kullanılabilir alanını değiştirmek için kullanılır. 6. Sayfa ve Sözcük Sayısı : Belgemizdeki sayfa sayısını, hangi sayfada lduğumuzu ve tplam kullanılan sözcük sayısını belirtir. 7. Belge Görünüm Düğmeleri : Belgemizin görünümünü sayfa düzeni, tam ekran kuma, web düzeni gibi değiştirmemizi sağlar. 35
Pan, Yazı Tipi ve Paragraf yazılarını görüyrsunuz. Bunlar giriş sekmesinin altında gruplara ayrılmış işlem bölümlerini göstermektedir. Her bir grup kendi içinde işlevlere sahiptir. Aşağıda bu gruplardaki işlevleri inceleyeceğiz. Pan: Kes, kpyala, yapıştır ve biçim byacısı kmutlarını içermektedir. Kes: Seçili lan yazıyı ya da nesneyi belgede bulunduğu yerden alıp başka bir yere kymak için ilk işlem larak keser. Şekilde de görüldüğü gibi simgesi makastır. Kpyala: Seçili lan yazıyı ya da nesneyi çğaltmak için hafızaya alır. Simgesi şekilde ki gibi üstüste binmiş kağıttır. Yapıştır: Daha önceden kpyala ya da kes kmutu verilmiş lan yazıyı ya da nesneyi imlecin lduğu yere yapıştırır. Biçim Byacısı: Biçimini beğendiğimiz metnin özelliklerini başka bir metne uygulamak için kullanılan kısayldur. 5 6 7 1 2 3 4 Yazı Tipi Grubundaki kmutlara bakalım. 1. Seçili lan metni kalın yapar. 2. Seçili lan metni italik(yana yatık) yapar. 3. Seçili lan metnin altını çizer. 4. Seçili lan metnin rengini değiştirir 5. Seçili lan metnin yazı tipini değiştirir. 6. Seçili lan metnin byutunu değiştirir. 7. Büyük A harfine her tıklayış yazıyı 2 punt büyütür, küçük A harfine her tıklayış yazıyı 2 punt küçültür. 36
7 8 1 2 3 4 5 6 Paragraf Grubundaki kmutlara bakalım. 1. Seçili lan metni sayfanın sluna hizalar. 2. Seçili lan metni sayfanın rtasına hizalar. 3. Seçili lan metni sayfanın sağına hizalar. 4. Seçili lan metni sayfanın iki kenar bşluğuna göre hizalar. 5. Seçili metnin satırları arasındaki bşluğu değiştirir. 6. Seçili paragrafın arka planını renklendirir. 7. Seçili metni maddelendirir. 8. Seçili metni maddelendirir. Ekle Sekmesinde en sık kullanacağımız kmut grupları Tabllar, Çizimler, Bağlantılar, Üstbilgi ve Altbilgi ve Metin dir. Şimdi bu kmut gruplarına bakalım. Tabllar: Belgeye istediğimiz satır ve sütunda tabl eklememizi sağlar. 1. Belgeye dsyadan resim ekler. 2. Belgeye Wrd belgesinin içinden küçük resim ekler. 3. Belgeye kare, üçgen, dikdörtgen, daire gibi tmatik şekiller ekler. 1 2 3 Üst ve Altbilgi kmutları belgenin alt ve üst bilgilerini düzenler. Bu bilgiler bir kere düzenlendiği zaman her sayfanın altında veya üstünde görünür. Sayfa Numarası: Belgenin sayfalarına numara verir. 37
Metin Kutusu: Önceden biçimlendirilmiş metin kutuları ekler. WrdArt: Belgeye dekratif süslü yazı ekler. Büyük Harf: Seçili lan paragrafın başındaki ilk harf ile diğerlerinden büyük bir harf luşturur. Metin Seçme Metin üzerinde biçimlendirme yapmak için önce metnin seçili hâle getirilmesi gerekir. Metin seçme işlemleri fare ve klavye yardımıyla yapılmaktadır. Fare ile seçim yapma Sürükle bırak yöntemi: Seçilmek istenilen bölge seçili hâle getirilir. Çift tıklama: Kelime üzerine çift tıklanarak seçili hâle getirilir. Üç kez tıklama: Bir paragraf içersindeki herhangi bir kelimeye üç kez tıklayarak paragraf seçili hâle getirilir. Shift tuşu ile seçim: İmlecin bulunduğu yerden itibaren Shift tuşuna basılarak blk hâlinde seçim yapılmış lur. Ctrl tuşu ile seçim: Ctrl tuşuna basılarak metnin farklı bölümlerinden seçimler yapılabilir. Alt tuşu ile seçim: Alt tuşuna basılarak metinden bağımsız larak blk hâlinde seçimler yapılabilir. Fare ile seçim yapma Shift + : Karakter karakter seçim yapmak için kullanılır. Shift + : Satır satır seçim yapmak için kullanılır. Ctrl + Shift + : Kelime kelime seçim yapmak için kullanılır. Ctrl +Shift + : Paragraf paragraf seçim yapmak için kullanılır. NOT: Belgenin tümünü seçmek için klavyeden Ctrl + A kısaylu kullanılır. 38
Belgeyi Kaydetme Hazırladığımız belgenin daha snra da kullanılabilmesi için kaydedilmesi gerekmektedir. Belge açarken gerekli lan dsya adı ve dsyanın bulunacağı yer bilgileri, kayıt kısmında belirtilir. Dsya adı ve kayıt yeri bir defa belirtilir; snraki her kayıt işleminde eski dsyanın yerine yenisi tmatik larak kaydedilecektir. Kelime işlemci prgramında iken bir belgeyi kaydetmek istiyrsak aşağıdaki yöntemlerden herhangi birini uygulayabiliriz: Dsya menüsünden Kaydet kmutu Standart araç çubuğundan Kaydet simgesi Klavyeden Ctrl + S tuş birleşimi Bu işlemlerden herhangi birini yaptığımızda, karşımıza Farklı kaydet İletişim penceresi gelecektir. Bu pencerede Dsya adı kısmına hazırladığımız belgeyi anımsamamızı klaylaştıracak bir isim yazabiliriz. Belgeyi hangi alana kaydedeceğimizi belirledikten snra, Kaydet düğmesine tıklarsak belgemizi kaydetmiş luruz. Wrd de yazı yazarken dikkat edilecekler! 1. Kelimeler arasında yalnızca tek bşluk bırakın. 2. Nkta, virgül gibi nktalama işaretlerinden snra mutlaka bir tane bşluk bırakın. 3. Yeni bir paragrafa geçmeyecekseniz kesinlikle klavyeden enter tuşuna basmayın. 4. Yeni paragrafta biraz içerden başlamak (girinti) istiyrsanız klavyenin sl tarafında bulunan TAB tuşuna bir kez basın. 5. Özel isimlerin baş harfleri büyük lmalıdır. Bir kereliğine büyük harfle yazmak için klavyenin slunda ve sağında birer tane bulunan shift tuşuna basılı tutarak yazacağınız harfe basın. 6. Sürekli büyük yazmanız gerektiğinde CAPS LOCK tuşuna basmanız yeterlidir. Tekrar küçültmek için yeniden CAPS LOCK tuşuna basılmalıdır. 39
Etkinlik 1 (Paragraf Düzenleme) Belirtilen uygulamaları aşağıdaki paragraflar üzerinde uygulayın. 1- Aşağıdaki paragrafı sla hizalayın: Okulumuzun 6486.85 m 2 arsası Karagözğlu Ailesince bağışlanmıştır. Okul binası 1275 m 2 alana turmaktadır. Buna ek larak 1989 yılında Kruma Derneğince zemin katı kantin, 1.katı kütüphane larak ek bir bina yapılmıştır. 2- Aşağıdaki paragrafı rtalayın: Okulumuzun 6486.85 m 2 arsası Karagözğlu Ailesince bağışlanmıştır. Okul binası 1275 m 2 alana turmaktadır. Buna ek larak 1989 yılında Kruma Derneğince zemin katı kantin, 1.katı kütüphane larak ek bir bina yapılmıştır. 3- Aşağıdaki paragrafı sağa hizalayın: Okulumuzun 6486.85 m 2 arsası Karagözğlu Ailesince bağışlanmıştır. Okul binası 1275 m 2 alana turmaktadır. Buna ek larak 1989 yılında Kruma Derneğince zemin katı kantin, 1.katı kütüphane larak ek bir bina yapılmıştır. 4- Aşağıdaki paragrafı iki yana yaslayın: Okulumuzun 6486.85 m 2 arsası Karagözğlu Ailesince bağışlanmıştır. Okul binası 1275 m 2 alana turmaktadır. Buna ek larak 1989 yılında Kruma Derneğince zemin katı kantin, 1.katı kütüphane larak ek bir bina yapılmıştır. 5- Aşağıdaki paragrafın ilk satırının girintisini 2 cm artırın: Okulumuzun 6486.85 m 2 arsası Karagözğlu Ailesince bağışlanmıştır. Okul binası 1275 m 2 alana turmaktadır. Buna ek larak 1989 yılında Kruma Derneğince zemin katı kantin, 1.katı kütüphane larak ek bir bina yapılmıştır. 6- Aşağıdaki paragrafın sl girintisini 2 cm artırın: Okulumuzun 6486.85 m 2 arsası Karagözğlu Ailesince bağışlanmıştır. Okul binası 1275 m 2 alana turmaktadır. Buna ek larak 1989 yılında Kruma Derneğince zemin katı kantin, 1.katı kütüphane larak ek bir bina yapılmıştır. 7- Aşağıdaki paragraf gövdesinin sağ girintisini 12 cm yapın: Okulumuzun 6486.85 m 2 arsası Karagözğlu Ailesince bağışlanmıştır. Okul binası 1275 m 2 alana turmaktadır. Buna ek larak 1989 yılında Kruma Derneğince zemin katı kantin, 1.katı kütüphane larak ek bir bina yapılmıştır. 8- Aşağıdaki paragraflardan ikincisinin, önceki paragrafla arasını 18 nk yapın : 40
Okulumuzun 6486.85 m 2 arsası Karagözğlu Ailesince bağışlanmıştır. Okul binası 1275 m 2 alana turmaktadır. Buna ek larak 1989 yılında Kruma Derneğince zemin katı kantin, 1.katı kütüphane larak ek bir bina yapılmıştır. 9- Aşağıdaki paragraflardan birincisinin, snraki paragrafla arasını 18 nk yapın: Okulumuzun 6486.85 m 2 arsası Karagözğlu Ailesince bağışlanmıştır. Okul binası 1275 m 2 alana turmaktadır. Buna ek larak 1989 yılında Kruma Derneğince zemin katı kantin, 1.katı kütüphane larak ek bir bina yapılmıştır. 10- Aşağıdaki paragrafın satır aralığını arttırın : Okulumuzun 6486.85 m 2 arsası Karagözğlu Ailesince bağışlanmıştır. Okul binası 1275 m 2 alana turmaktadır. Buna ek larak 1989 yılında Kruma Derneğince zemin katı kantin, 1.katı kütüphane larak ek bir bina yapılmıştır. Sru: Bu düzenlemeleri yaparken hangi sekmeyi kullandık?. 41
Etkinlik 2: Istiklal Marsı 1. Sayfa başlığımızı yazalım. 2. İstiklal Marşının 10 kıtasını internetten kpyala- yapıştır yöntemiyle sayfamıza alalım 3. Sayfamıza uygun kenarlığı,... sekmesinden ekleyelim. 4. İstiklal Marşını sayfada iki sütun lacak şekilde.. sekmesini kullanarak düzenleyelim. 5. İnternetten uygun bir Türk bayrak ftğrafı bulup bilgisayarımıza kaydedelim ve bunu ftğraf yazının altında lacak şekilde düzenleyelim. 42
Etkinlik 3: Gruplandırma Aşağıdaki sayfayı düzenlemek için hangi özellikler kullanılmış? Bu özellikleri kullanarak bu sayfayı Micrsft Wrd de hazırlayalım. 43
Etkinlik 4: Tasıma Bu uygulamada -karışık larak verilensağdaki Türkçe anlamlar ile sldaki İngilizce sözcükleri/cümleleri eşleştireceksiniz. Bunun için taşıma yapmalısınız. Dilerseniz seçip sağ tuşla kesip ilgili hücreye yine sağ tuşla yapıştırabilirsiniz. Dilerseniz klavye kısa yllarını kullanabilirsiniz. Dilerseniz de fare sl tuşu ile dğrudan sürükleyerek ilgili hücreye taşıyabilirsiniz. NOT : İnternette yer alan çeviri servislerini kullanabilirsiniz. Yandex çeviri, Bing çeviri, Ggle çeviri, Sesli Sözlük gibi... Bir dsyayı ya da klasörü kestiğimizde, ardından bir başka yere yapıştırdığımızda taşımış luruz. Bir dsyayı ya da klasörü kpyaladığımızda, ardından bir başka yere yapıştırdığımızda çğaltmış luruz. Bir dsyayı ya da klasörü bir başka yere sürüklediğimizde taşımış luruz. Bir dsyayı ya da klasörü bir başka yere sağ tuş ile sürüklediğimizde ve bıraktığımızda çıkan menüden çğaltmayı ya da taşımayı seçebiliriz. Dsya/klasör fare sl tuşu ile sürüklenerek de bir başka yere taşınabilir. 44
Etkinlik 5(Tabl) Satır nedir?... Sütun nedir?... HAFTALIK DERS PROGRAMI Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma 1 2 3 4 5 6 Tabl luşturmaya ne zaman ihtiyaç duyarız? 45
Tamamlayıcı Etkinlikler ÖĞRENCİ TANIMA FORMU Adı ve Syadı Ftğraf Numarası Baba Adı Anne Adı Dğum yeri Dğum Tarihi İkametgâh adresi Biliyr musunuz? Türkiye 1980 de en çk rmanı lan 33. ülkeydi. 1990 yılında 55 e geriledi. Şuan rmanlarını en hızlı tüketen 2. ülke. Türkiye, 1980 de en çk rmanı lan 33. ülkeydi. 1990 yılında 55'e geriledi. Şu an rmanlarını en hızlı tüketen 2.ülke. 46
Etkinlik 7(Simge Ekleme) Aşağıdaki simge tablsunda yer alan simgeleri nasıl ekleyeceğimizi öğrenelim. NOTLAR................................................................................................... 47
İletişim araçları nedir? Geçmişteki iletişim araçları nelerdi? Günümüzde Yaygın İletişim Araçları E-psta Elektrnik psta (e-psta), Internet üzerinde bilgisayarlar ve insanlar arasında bilgi alışverişini sağlayan ve en yaygın kullanılan Internet uygulamasıdır. Frumlar Kullanıcıların belirli knularda fikir alışverişinde bulunduğu, çeşitli paylaşımlar yaptığı bir tartışma alanıdır. Frumda bir knu hakkında başlık açılır ve kullanıcılar bu başlık altına mesaj yazarak fikirlerini belirtirler. Frumlar sadece bir tartışma alanı değil aynı zamanda yardımlaşma ve paylaşım siteleridir. Bir knu hakkında yardım almak için de frumda başlık açılabilir. Örneğin bilgisayarımızda luşan bir srunun nedenini frumdaki kullanıcılara srabiliriz. Günümüzde birçk internet sitesi ziyaretçilerine birbirleriyle iletişim kurabileceği frum sayfaları sunmaktadır. Dnanımhaber, ShiftDelete.Net, CHIP Online gibi birçk teknlji haber sitesinin kendisine ait frumları vardır. Fruma açtığınız bir knuyu binlerce kişi ile tartışabilirsiniz. Yardıma ihtiyacınız lduğu bir knuda bilgili/deneyimli kullanıcılara ulaşarak srunu hızlıca çözebilirsiniz. Frumda yer alan knuları kuyarak çeşitli knularda bilgi sahibi labilirsiniz. 48
Shbet İki veya daha fazla kişinin aynı zaman içerisinde internet üzerinden birbirleriyle yazışabildiği alanlardır. Shbet bir yazılım aracılığı ile yapılabileceği gibi dğrudan internet sayfası üzerinden de yapılabilir. Günümüzde yazışmanın yanı sıra, sesli ve görüntülü iletişim de sağlayan shbet yazılımları bulunuyr. Bunlardan en ppülerleri, Skype, Yah Messenger ve Gtalk yazılımıdır. Eskiden MSN, Windws Live Messenger adıyla bilinen yazılım günümüzde Skype ile birleşmiştir. Shbet yazılımları, Sesli ve görüntülü knuşmamızı sağlar. Gönderilen ileti, ftğraf, vide veya dsya karşıdaki kişiye anda ulaşır. Shbet listenizdeki kişiler dışındakiler sizi rahatsız edemez, iletişim kuramaz. Sesli-Görüntülü Knferans Birden fazla kişi ile aynı dadaymış gibi sesli ve görüntülü görüşme sağlayan yazılım veya internet sayfasıdır. Genellikle uzaktan eğitim ya da tplantılarda kullanılır. Dsya Paylaşımı Bilgisayarlar birbirine bağlanabilir mi? Birbirine bağlanmış bilgisayarlardan luşan gruba. denir. Bilgisayarların birbirine bağlanması sayesinde... yapılabilir. Bilgisayarlar birbirine... ve.. ile bağlanır. 49
Aşağıdaki ftğraflarda yer alan ekipmanların isimlerini ve görevlerini altlarına yazalım...... Bilgisayar ağlarının birbirine bağlanması snucu rtaya çıkan uluslararası bilgi iletişim ağının adı... tir. Aynı zamanda dünyanın en büyük bilgisayar ağıdır. 50
Bir bilgisayarı internete bağlamak için neye ihtiyaç vardır?. Sayısal verilerin telefn hatları üzerinden iletilmesi için gerekli lan çevrimi yapan cihazdır. Elektrnik Psta (E-Mail) Nedir? Bilgisayar ağlarının luşturulma nedenlerinden biri, kişilerin, bir yerden diğerine (hızlı ve güvenli bir şekilde) elektrnik rtamda mektup gönderme ve haberleşme isteğidir. E-psta, internet üzerinden gönderilen dijital mektuptur. E-psta adresi nedir? E-pstamız bizim sanal alemdeki evimiz gibidir. Bize ulaşmak isteyen kişilere, internet sitelerine ve kurumlara e-psta adresimizi veririz. Şifremiz ise eve giriş anahtarımız gibidir. Şifremizi asla unutmamalıyız. E-psta sağlayıcı bir çk servis vardır. En çk bilinen e-psta sağlayıcılar; Htmail, Gmail, Mynet, Yah ve Yandex tir. E- psta adresi kişinin kullanıcı adı ve kullandığı sistemin İnternet adresinden luşur. Aşağıda e- psta adres örnekleri verilmiştir. nukef@gmail.cm nukef@htmail.cm nukef@yah.cm nukef@mynet.cm nukef@yandex.cm Yukarıdaki örnek incelenirse e-psta adresi @ işareti ile ayrılmış iki bölümden luşmaktadır. Birinci bölüm kişinin kendi sistemindeki kullanıcı adını; ikinci kısım ise, bulunduğu sistemin adresini belirtmektedir. 51
nukefff @ gmail.cm Kullanıcı adı Servis Sağlayıcı Site Uzantısı Nt: E-psta adresi yazılırken, Türkçe karakterler(ü,ö,ş,ç,ı,ğ) kullanılmaz, Adres yazılırken karakterler arasında bşluk bırakılmaz. E-psta adresleri küçük harfle yazılır. İlginç Bilgi Dünyada ilk e-pstayı 1971 yılında Ray Tmlinsn göndermiştir. 52
İnternet Dünya üzerindeki mevcut iletişim araçlarının(bilgisayar, cep telefnu, tablet ) luşturduğu en büyük bilgi ağıdır. İnternete bağlanma özelliği lan tüm iletişim araçlarıyla milynlarca kullanıcı interneti kullanabilmektedir. İnternetin ilk kullanım amacı idi. Günümüzde hızlı bağlantılar sayesinde internetin kullanım alanı yaygınlaşmıştır. Bilgi paylaşımının yanı sıra, yazılı, sesli ve görüntülü iletişim, eğitim, banka işlemleri, eğlence, alışveriş ve günlük işler(gazete kuma, başvuru yapma.) gibi birçk işlem internet üzerinden yapılabilmektedir. 53
Web Adreslerinin Yapısı Adreste karşılaştığınız kelimeler, bağlanacağınız sitenin içeriği hakkında bilgi verir. www.meb.gv.tr Servis adı(wrld wide web) Sunucu bilgisayarın adı Kuruluşun dahil lduğu grup kdu Ülke kdu İnternette kullanılan grup kdları ve karşılıkları: gv cm edu rg mil net ac int Hükümet kuruluşları Ticari kuruluşlar Eğitim kurumları Ticari lmayan kuruluşlar Askeri kuruluşlar Servis sunucuları Akademik kuruluşlar Uluslararası rganizasynlar, kuruluşlar Bazı ülke Kısaltmaları: tr: Türkiye fi: Finlandiya jp: Japnya uk: İngiltere it: İtalya ru: Rusya nl: Hllanda de: Almanya fr: Fransa Web Tarayıcı Kullanımı Web tarayıcısının, web sayfalarının görüntülenmesini sağlayan yazılımdır. İnternet Explrer, Mzilla Firefx, Opera, Apple Safari ve Ggle Chrme gibi yazılımlar en yaygın larak kullanılan web tarayıcılarına örnektir. Bu knuyu önceki haftalardan hatırlayabiliriz. 54
Web Tarayıcıdan Geçmiş Adresleri Silme Web tarayıcısının kaydetmiş lduğu geçmiş adresleri temizlemek için aşağıdaki kmut satırı uygulanır. Araçlar > internet seçenekleri Araç Çubuklarını Gizlemek, Göstermek, Yapılandırmak Araç çubuğundaki ayarlamalar Araçlar menüsünden yapılabilir. Aynı menüye sağ tuş menüsü ile de ulaşabilir ve açılan menüden gerekli ayarlamalar yapılabilir. Sık Kullanılanları Olusturmak ve Silmek Web siteleri arasında gezinti yaparken, beğenilen bir web sitesinin web adresi, unutmamak ve klayca erişebilmek için, sık kullanılanlar listesine eklenebilir. Bir web sayfasını sık kullanılanlara eklemek için site açık durumdayken sık kullanılanlar menüsünden Sık kullanılanlara ekle seçeneği tıklanır. Daha snra açılan pencereden işlemin naylandığını belirtmek için Tamam düğmesi tıklanır. Sık kullanılanlara eklenmiş lan bir siteyi silmek için Sık kullanılanlar menüsünden Sık kullanılanları düzenle seçeneği tıklanır. Daha snra açılan pencereden silmek istenilen site adresi seçilip Sil düğmesi tıklanır. Sık kullanılanları düzenle penceresi açıldığı zaman bu pencerede bulunan düğmeler yardımıyla sık kullanılanlar listesinde bulunan web adresleri düzenlenebilir. Yeni klasörler luşturularak adresler içeriklerine göre bölümlere ayrılabilir, klasörler arasında taşınabilir veya yeniden adlandırılabilir. 55
Ggle Drive ve E-Prtfly( ) Bulut Deplamanın Sağladığı Klaylıklar Dsyalara her yerden her zaman ulaşılabilir. Buluta yüklenen dsyalar bilgisayarda yer kaplamaz. Birçk hizmet ücretsizdir. Bilgisayarın bzulması, çökmesi durumunda dsyalar zarar görmez. Bulut deplama dsyalarınızı internet üzerinde size verilen bir alanda saklamanıza verilen isimdir. Dsyalarınız internette üzerinde lduğu için internet bağlantısı lan her yerden nlara ulaşabilirsiniz. Bir çk şirket kullanıcılara dsyalarını internet üzerinde deplayabilmesi için hizmet vermektedir. Örnek; Ggle drive, nedrive, yandex disk. Ggle Drive Ggle tarafından luşturulmuş ve yönetilen bir dsya deplama ve senkrnizasyn hizmetidir. Bu hizmet kullanıcıların bulutta dküman deplayabilmelerini, dsya paylaşabilmelerini ve işbirliği yaptıkları kişilerle dkümanları düzenleyebilmelerini sağlar. Ggle Drive 24 Nisan 2012 tarihinde hizmete sunulmuştur ve 2014 yılı Ekim ayı itibarıyla aylık aktif kullanıcı sayısı 240 milyndur. E-Prtfly Elektrnik ürün dsyası (diğer adı ile e-prtfly) dijital rtamda ürünlerin saklandığı alanı ifade ediyr. E-prtfly larak taşınabilir bellek, CD, DVD, bilgisayarın sabit diski kullanılabilir. Ancak bu deplama teknljilerinin her an ulaşılabilir lması her daim mümkün değil. Hadi yanımızda belleğimizi taşıyruz diyelim, peki mbil bir cihazdan bu bilgilere erişmek istersek ve USB girişi lmayan cihaza sahipsek! Bu durumda da cihazların uyumluluğu srunu beliriyr. Peki e-prtfly larak bulut deplama servisi kullansak? Biz de dersimiz E-prtfly larak Ggle Drive kullanımını öğreneceğiz. Bir önceki knuda e-psta kullanımında gmail kullanmıştık ve gmail in aslında bir Ggle servisi lduğunu belitmiş, bu hesabın tüm Ggle servisleri için geçerli lduğunu hatırlatmıştık. Yani Ggle Drive için yeni bir üyelik açmayacağınız, var lan kullanıcı adı ve şifremizle giriş yapacağız. 56
Ggle Drive Özellikleri 1. 2. 3. 4. İlginç Bilgi Parmak izleri gibi dil izleri de insana özeldir. NOTLAR................................................................................. 57
Elektrnik Çizelge 3.3. Hesaplama, Grafik ve Veri Oluşturma Araçları (çevrimiçi ve çevrimdışı elektrnik tabllama, grafik hazırlama teknikleri, veri işleme vb.) 58
Elektrnik Çizelge (Spreadsheet): Bir knu ile ilgili tablların hazırlandığı, tabllar üzerinde hesaplamaların yapıldığı, grafiklerin luşturulduğu prgramdır. Bu işi gören birçk elektnik çizelge prgramı vardır. Biz bu prgramlardan Micrsft Excell in kullanımını öğreneceğiz. Genel Ekran Görünümü 1.Belge Başlığı 2.Sekmeler 3.Sekme Şeridi Satır Numaraları Sütun Harfleri 4.Kaydırma Çubuğu Çalışma Sayfaları Excel, bir Hesap Tablsu(elektrnik çizelge) prgramıdır. Bu prgramın kullanımındaki temel amaç, çeşitli türdeki tabllarımızı ve hesaplamalarımızı yapmak, tabllarımızdaki sayısal verileri grafiğe dönüştürerek yazıcıdan kağıda döküm almaktır. Ayrıca Excel, diğer hesaplama tabllarından alınmış lan verileri işleyerek kullanabilmektedir. Yine Excel de tablların içine resimler ve şekiller eklemek de mümkündür. Çalışma Kitabı: Excel e girdiğimizde prgram bize Çalışma Kitabı adını taşıyan ve başlangıçta 3 adet çalışma sayfasından luşan bir dsya açar. Satır: Çalışma sayfasındaki yatay veri aralıklarıdır. Her sayfada 65536 satır bulunmaktadır. Excell de satırlar numaralar ile adlandırılır. Sütun: Çalışma sayfasındaki dikey veri aralıklarıdır. Her sayfa 256 sütundan luşur. Excell de sütunlar harfler ile adlandırılır. Ör: A, B, C Hücre: Satır ve sütunların kesiştikleri kutucukların her birine hücre denir. Hücreler bulundukları satır ve sütunun adıyla adlandırılırlar. Ör: A1, D5 gibi. Frmül Çubuğu: Matematiksel hesaplamaların ve mantıksal karşılaştırmaların yapılması için frmüllerin yazıldığı bölümdür. Görünüm menüsünden frmül çubuğu seçeneği tıklanarak ekrana getirilir. Frmül luşturmak amacıyla kullanılır. 59
Hücre Birleştirme: Birden fazla hücreyi tek hücre haline getirme işlemine verilen addır. Bu işlemi gerçekleştirmek için öncelikle birleştirilmek istenen hücreler seçilir. Giriş sekmesinde Hizalama bölümüne gelinerek Birleştir ve Ortala seçeneğine tıklanır. Hücreler eski haline döndürülmek istendiğinde hücre seçilip yine aynı yerden işaretin kaldırılması yeterlidir. Hücreye Kenarlık ve Gölgelendirme Eklenmesi: Kenarlık ve gölgelendirmesi değiştirilmek istenen hücreler seçilir. Sağ tuş menüsünden Hücreleri biçimlendir seçeneği tıklanır. Kenarlık bölümüne gelinerek hücre üzerinde istenen değişiklikler yapılır. Hücredeki Metnin Biçimlendirilmesi: Hangi hücredeki metinler biçimlendirilmek isteniyrsa hücre ya da hücreler seçilir. Giriş sekmesinde yazı tipi bölümü ile yazıda istenen değişiklikler yapılır. Otmatik Dldur: Hücrelere verileri artan, azalan sırada ya da aynı şekilde tmatik larak yerleştiren kmuttur. Giriş sekmesinde düzenleme bölümünde Dlgu seçeneği ile yapılır. Sayılar, tarihler, metinler için kullanılabilir. Bu işlemi kısa yldan yapmak için hücreler seçilip sağ alt köşesindeki kutudan tutarak çekilir. Frmül Oluşturma: Frmülün snucunun yazılması istenen hücre tıklandıktan snra frmül çubuğu üzerindeki fx işaretine tıklanır. Öncelikle hangi frmülün kullanılacağı seçilmelidir (Tpla, Ortalama, Çarpma vb.). Frmül secimi yapıldıktan snra bu frmülün uygulanacağı hücreler fare ile işaretlenmelidir. Her frmül = ile başlar. Elektrnik Çizelgede Hücredeki Metnin Yönlendirilmesi: Yönlendirilmek istenen metnin lduğu hücre seçilmelidir. Elektrnik çizelge prgramında Bicim menüsünden Hücreler kmutu tıklatılmalıdır. Açılan pencerede Hizalama bölümüne gelinerek metne verilmek istenen açı seçilmelidir. Elektrnik Çizelgede Kenarlık ve Gölgelendirme: Öncelikle biçimlendirilmek istenen hücreler seçilmelidir. Elektrnik çizelge prgramında Giriş sekmesinde hizalama bölümünde yönlendirme kmutu tıklatılmalıdır. Acılan pencerede seçeneklerden istenen biçimlendirmeler yapılabilir. Elektrnik Çizelgede Bin Ayıracı: Öncelikle bin ayıracının kullanılmak istendiği hücreler seçilmelidir. Elektrnik çizelge prgramında Giriş sekmesinde bulunan sayılar bölümü ile binlik ayıracı ayarları yapılabilir. Bin ayıracı seçeneği işaretlenerek virgülden snra kaç basamak gözükmesi isteniyrsa buraya yazılmalıdır. Elektrnik Çizelgede Hazır Frmüllerin Kullanımı: Tüm frmüller için öncelikle frmül snucunun yazılacağı hücreye fareyle tıklanır. Fx işaretine tıklandığında tüm hazır frmüllerin bulunduğu pencere açılmaktadır. Bu pencereden istenen frmül seçildikten snra bu frmülün uygulanacağı hücreler işaretlenir. Tamam düğmesine tıklandığında işlemin snucu seçilen hücreye yazılır. 60
Elektrnik Çizelgede Sırala Kmutunun Kullanılması: Tablda sıralanmak istenen hücreler işaretlenir. Veri sekmesinden Sırala kmutu tıklanır. İstenen sıralama şekline göre veriler artan ya da azalan şekilde sıralanabilir. Sayılar numerik larak, metinler alfabetik larak sıralanmaktadır. Yeni bş çalışma kitabı açma Excel prgramında bir çalışma kitabı üzerinde çalışırken bunu kapatmadan başka bir çalışma kitabı açılabilir. Yeni bş bir çalışma kitabı açmak için; Dsya menüsündeki Yeni seçeneği veya Standart Araç Çubuğundaki yeni düğmesi veya Klavyeden CTRL + N tuş bileşeni kullanılabilir Sayfa ekleme ve silme Excel çalışma kitabına yeni sayfalar eklenebilir ve mevcut sayfalardan istenilenler silinebilir. Sayfa sayısı en az 1 en fazla 256 labilir. Sayfa eklemek için; Var lan sayfaların snundaki sayfa ekleme sihirbazına tıklanır. Açılan yeni sayfa adlandırılır. Sayfa silmek için; Önce silinecek sayfa adı üzerinde sağ tıklanır. Sayfayı sil seçeneği seçilir. Sayfalara ad verme Bunun için; Fare işaretini adını değiştireceğimiz sayfa ismine götürüp, farenin sl tuşuna çift tıklanır. Sayfa ismi karardığında yeni isim üzerine yazılıp enter tuşuna basılır. 61
Etkinlik 1 Temel düzeyde etkinliklerle excell e başlayalım. İlk etkinliğimizde sizden istenilen düzenlemeler aşağıda yazmaktadır. Yukarıdaki tablda büyük sayılar için, a. Sayıları tam larak görünebilmesi için A sütununu en uygun genişlik larak şekilde genişletelim. b. A1- A16 satırları arasındaki yüksekliği 18 birim yapınız. c. B sütununun genişliğini 20 birim yapalım. Etkinlik 2 1,2 ve 3 nlu satırlardaki yazıları A-H hücreleri arasına birleştirip rtalayınız. N sütununa 10 dan başlayıp yine 10 ar 10 ar artan şekilde 200 e kadar sayıları sıralayınız. Tarih sütunundaki tarihleri (03 mart 2005) frmatına getiriniz. Tarih sütunundaki hücreleri küçükten büyüğe sıralayınız ve sağa yaslayınız. Aylar 1 defa larak ayları sıralayınız.. 62
Etkinlik 3 B sütunundaki kul numaralarını hücrelere sığmamıştır. Sütunu en uygun genişliğe getirelim. B sütununun (S.N :1-14 kişinin) hücre rengini SARI, C sütununun (S. N: 1-14 kişinin) hücre rengini YEŞİL, Bütün şemanın kenarlıklarını verip, tabl haline getiriniz. Sru: Tablya kenarlık çizgilerini nasıl ekledik açıklayınız................................. 63
Etkinlik 4 Tablda adet ve birim fiyatları verilen parçalar için, Tplam fiyat sütununa (D2-D12 arası) tplam fiyatlar hesaplanıp yazılacak (adet ve birim fiyat çarpılarak hesaplanacak) D13 hücresine ise genel tplam (D2-D12 arasındaki sayıların tplamı) yazılacak. Bütün hesaplanan sayılar hücrelerin rtasına hizalanacak. Etkinlik 5 Ara Sınav ve Final ntunun tplamının yarısı (rtalaması) "GENEL ORTALAMA" yı verir. Hesaplatınız GENEL ORT.'sı 50 ve 50 den büyük lanlar GEÇER, diğerleri KALIR. SONUÇ sütununda uygulayınız NOT : b) şıkkında =EĞER(... ;... ;...) frmülünü kullanınız 64
Tamamlayıcı Etkinlikler 65
Etkinlik 6 Dğru düzenlemeler yaparak excell de bulmaca luşturalım. Biliyr musunuz? Bir klasör isminin uzunluğu en fazla 204 harf labilir. 66
Etkinlik 7(Grafik ) Yukarıdaki tablyu excellde luşturalım ve ardından tablya uygun grafiğimizi yapalım. 67
NOTLAR.............................................................................................................................................................................................................................................. 68
4. Prblem Çözme, Prgramlama ve Özgün Ürün Geliştirme 4.1. Prblem Analiz ve Çözme Yaklaşımları 4.2. Algritma ve Strateji Geliştirme (algritma luşturma mantığı, sözde kd, akış şemaları vb.) 4.3. Prgramlama 4.3.1. Prgram ve Prgramlama Dilleri 4.3.2. Prgramlama Araçları 69
70
71
1. Hafta Scratch bir grafik prgramlama dilidir. Scracth ile resim, ses, müzik gibi çeşitli medya araçlarını bir araya getirebilir, kendi animasynlarımızı, bilgisayar yunlarımızı tasarlayabilir ya da interaktif hikayeler anlatabiliriz. Scratch in gelişmiş ve kullanması klay bir arayüzü vardır. Scratch arayüzü 3 ana bölmeden luşur. 1. Blk Paletinde karakterleri prgramlamak için kullanılan blklar vardır. 2. Kdlama alanı bilgisayar prgramını yazdığımız yerdir. Buraya blkları çekip bırakarak prgramımızı yazarız. 3. Prje ekranı bizim sahnemizdir. Tasarladığımız herşey Scratch in sahnesinde hayat bulur. YEŞİL BAYRAK Kdları çalıştırmak için tıklayın PROJE EKRANI Scratch tasarımlarımızı canlandırma yeri BLOK PALETİ Karakterlerinizi prgramlamak için kullanılan blklar. 1 2 3 Yeni karakter düğmeleri Karakter listesi KOD ALANI Blkların sürüklenip kd kümelerinin luşturulduğu alan. 72
Scratch sahnesi aslında bir krdinat düzlemidir. Bütün animasynlarımız ve bilgisayar yunlarımız bu krdinat düzlemi üzerinde tasarlanır. Scratch karakteri lan kedi prgram açıldığı zaman (0,0) nktasındadır. Ekranın üstünde karakterlerimizin x ve y değerlerini görebiliriz. 1. Kd Bölümü Kd bölümü ana ekranın en slunda bulunan bölümdür. Bu bölümün üst kısmında, bu bölümde kullanabileceğimiz kdların grupları yer almaktadır. Genel larak kdlar, yeteneklerine göre gruplanmışlardır. Aşağıdaki şekilde de görüldüğü gibi 8 farklı grup larak sunulan bu bölümdeki sekmelere tıkladığınızda, tıkladığınız gruba ait tanımlamalar ekranda belirir. 73
2. Kdlama Paneli Bu bölüm ana ekranın tam rtasında bulunan kısımdır. Temel larak bu bölümde yine iki ayrı pencereden luşmuştur. Üst pencerede bulunan bilgiler, kullandığınız karakterin ismi, yeri, yönü ve karakterin dönebilme yeteneğini bildiren bilgileri barındırır. Karakteri döndürür. Karakterin sağa ya da sla bakmasını sağlar. Bu düğme seçildiğinde karakterin dönüş yapma imkanı kısıtlanacaktır. 3. Sahne ve Karakterler Ana ekranın sağ üst tarafında bulunan bölüm, sahne larak adlandırılır. Karakterlerinizin ve laylarınızın gerçekleşeceği yer burasıdır. Sahne x ye krdinatlarıyla kntrl edilir. İşaretçinizi sahne üzerinde gezdirdiğinizde, sahne bölümünün sağ alt köşesinde x ve ye krdinatlarının değiştiğini görebilirsiniz. Sahnenin sağ üst köşesindeki yeşil bayrak prgramı çalıştırmanızı sağlar. Kd blğunda yazmış lduğunuz kmutlar çalışmaya başlar. Yine sahnenin sağ üst kösesinde bulunan kırmızı yuvarlak ise çalıştırmış lduğunuz bir prgramı durdurmanızı sağlar. Sahnenin altında yer alan karakterler paneli hazırladığımız ya da hali hazırda Scratch ile beraber gelen karakterlerin bulunduğu kütüphaneden seçtiğimiz, karakterlerin bulunduğu paneldir. Karakterler panelinde sahneye tıkladığımızda açılan kd paneli sahne(arkaplan) a ait düzenlemeler yaptığımız bölümdür. 74
Karakter çğaltma d. Karakter silme d. Karakter büyütme d. Karakter küçültme d. Dil seçeneği düğmesi Çalışmayı kaydetme düğmesi Çalışmayı scratch sitesine yükleme düğmesi Etkinlik 1 : Rasgele Sayılar Uygulaması 1. Sahnemizde bir tane karakterimiz lsun. Bu karaktere belli sayılar arasında rasgele bir sayı söylemesi için kd luşturalım. Bunun için karakterimiz seçili iken yeşil bayrak tıklandığında kmutunu alıyruz. Bu kdun altına görünüm blğundan söyle merhaba süre 2sn kmutunu ekleyelim. Bu kmut ile 2sn byunca merhaba dedirtiyruz kedimize. 2. Hatırlarsak en sn eklediğimiz kmuttaki beyaz alanda yazan Merhaba yazısını biz değiştirebiliyrduk. Bu beyaz alana peratörler blğundan 1 ile 10 arasında rastgele seçin kmutunu sürükleyerek yanda görüldüğü gibi ekleyelim. 3. Prjemizi çalıştırdığımızda göreceğiz ki karakterimiz 2sn süre ile belirlediğimiz sayılar arasında rasgele bir sayı söylüyr. 4. Bu sayıların 2 sn bir değişmesi için kdumuzda nasıl bir değişiklik yapmamız gerektiğini tartışalım ve bşluğa yazalım... 5. Şimdide kedimizi sahnemizde hareket ettirelim hareket ederken de sahnede iz bırakmasını sağlayalım. Bunun için ikinci bir yeşil bayrak tıklandığında kmutu ekliyruz. Ardından prjeyi her çalıştırdığımızda sahnemizin temizlenmesi için kalem blğundan Temizleyin kmutunu ekliyruz. 6. Snrasında karakterimizin hareketlerde süreklilik lması için sürekli kmutu ekliyruz. 7. Sürekli kmutunun içine hareket blğundan 10 adım gidin kmutunu ekleyelim. Karakterimiz 10 ar adım ile ilerleme yapacaktır. Biz bu adımın rasgele bir sayı lmasını istiyruz. O zaman peratörler blğundan 1 ile 10 arası rasgele seçin kmutunu önceki kdun beyaz alanına resimdeki gibi ekleyelim. 8. Karakterimizi hareket ettirdiğimizde göreceğiz ki karakter sahnenin kenarına kadar gidiyr ve rada kalıyr. Peki bu karakterin sahnenin kenarına gittiğinde geri dönüp sahnenin diğer yönüne dğru yürümesini istiyruz bunun için hangi kmutu eklememiz gerekiyr tartışalım ve aşağıdaki bşluğa yazalım. 75
.. 9. Gerekli lan kmutu ekledikten snra karakterimiz sahnemizde bir sağa bir sla sürekli hareket etmekte ve her 2sn de bir rasgele bir sayı söylemektedir. 10. Karakterimize sahnede iz bırakma kmutları verelim. Bunun için kalem blğundan Damga kmutunu ekleyelim ve çalıştıralım. 11. Sahnede bıraktığı iz farklı renklerde lsun istiyrsak sn bir kmut ekleyelim. Görünüm blğundan renk efektini 25 ile değiştirin kmutunu ekleyelim. Haftanın Özeti Bu çalışma için kullandığımız yeni kdlarımız: Operatörler, Kalem, Görünüm kd blklarını kullanacağız. Operatörler Kd Blğundan kullandığımız yeni kmutlar; 1 ile 10 arasında rasgele seçin : Belli aralıktaki sayı kümesi içinden rasgele bir sayı seçilmesini sağlar. Kalem Kd Blğundan kullandığımız kmutlar; damga : Bu kmut karakterimizin sahnede resminin çıkmasını sağlamaktadır. Temizleyin :Kalem kduyla yaptığımız tüm işlerin sahnemizden temizlemek için kullanılır. Görünüm Kd Blğundan kullandığımız kmutlar; renk efektini 25 ile değiştirin : Karakterimizin renk değerlerini belirlediğimiz sayı kadar değiştirir. Etkinlik 2 : Sahne Değiştirme ve Sru Cevap Uygulaması 1. Bu uygulamada sahne geçişleri yapacağımız için öncelik kendimize 2 tane sahne luşturalım. Bunun için sahneyi seçip arkaplan bölümünden var lan sahnemize düzenle diyerek sahnemizin rengini değiştirelim ve yapacağımız sru cevap uygulamasına hazırlık larak sahnemize İngilizce renkler çalışması lütfen sruların cevaplarını küçük harflerle yazalım mesajını yazalım. Ve sn larak sahnemizin adını başlangıç larak düzenleyelim. 2. Ardından bya butnuyla 2. Bir sahne luşturalım bu sahnemiz bş lsun isterseniz sahneye sadece renk verebilirsiniz. Sahnemizin adını srular larak düzenleyelim. 3. Gelelim sahne geçişi için gerekli kmutları luşturmaya. Bu kmutları sahnemizin yazılar bölümünde luşturacağız. Çalışma başladığında sahneler arasında tmatik geçiş lmasını istiyruz. Bunun için kntrl blğundan yeşil bayrak tıkladığında kmutunu alıyruz ve ardından çalışmanın başında hep başlangıç sahnesi ile başlamasını istediğimiz için görünüm blğundan arka planı başlangıç ile değiştirin kmutunu ekliyruz. Her iki sahne arasında belli bir süre beklemesi içinde kntrl 76
blğundan 1 sn bekleyin kmutunu alıp süreyi kendimize göre ayarlayalım. Ve ardından tekrar arka planı başlangıç ile değiştirin kmutunu ekliyruz bu sefer başlangıç lan sahneyi sru cevap larak değiştirelim. 4. Sahnemize sruları sracak bir karakter ekleyelim. Bu karakterin 2. Sahnede karşımıza çıkmasını istiyruz yani çalışmanın başlangıcında karakter sahnede gizli durumunda lacak bunun için karakterimize yeşil bayrak tıklandığında kmutunu alıyruz ve altına görünüm blğundan Gizleyin kmutunu ekliyruz ve bu gizlilik süresini beliyruz ve kntrl blğundan 1 sn bekleyin kmutunu ekleyip süreyi belirliyruz. Karakterimizin 2. sahneden tekrar görünür lması için de sn larak Göster kmutunu ekleyelim. 5. Gelelim sru- cevap bölümünü luşturmaya. Karakterimizin bize srular srmasını ve bizimde klavyeden yazarak bu srulara cevap vermeyi istiyruz. Verdiğimiz dğru ya da yanlış cevaba göre de karakter bize geri dönüt verecek. Bunu için karakterimize yeni bir yeşil bayrak tıklandığında kmutu alalım ve buna öncelikle çalışma 2. Sahneye geçtiğinde sruyu srsun diye bekleme süresi ekleyelim. Bekleme süresinin ardından karakterle beraber srumuzda sahnemize gelsin. Bunun için algılama blğundan Adı ne? Sr ve bekle kmutunu ekleyelim ve sru kısmını kendimiz istediğimiz sru larak düzenleyelim. 6. Srumuzu srduk çalışmayı başlattığınızda göreceksiniz ki karakterimiz sruyu sruyr ve bizim cevabı yazmamız için sahnenin altında bir bölüm açılıyr. Şimdi yazacağımız cevabın dğru ya da yanlış lduğunu kntrl eden kmutları ekleyelim. Burada cevabımız dğru ise bize harikasın dğru cevabı buldun mesajını, yanlış cevapta ise, yanlış cevap mesajını versin istiyruz. Burada bir şart lduğu için şart durumlarında kullanılan kmut lan Eğer ise kmutunu kullanacağız bunun için kntrl blğunun altından eğer ise, başka kmutunu alalım. Burada eğer ile ise kelimeleri arasında bir kşul kyacaz. Bunun için peratörler blğundan =. kmutunu alalım. Bu kmut bizim cevabımız ile gerçek cevabı karşılaştıracaktır. Şöyleki bu = işaretinin sluna algılama blğundan yanıt kmutunu ekleyelim. Yanıt kmutu bizim klavyeden yazacağımız yanıttır. = işaretinin sağ kısmına da dğru cevabı yazalım(resimdeki gibi). Eğer yanıtımız dğru ise bize yukarda belirttiğimiz harikasın dğru cevabı buldun mesajını verecek bunun için görünüm blğundan 2. Sn ye byunca merhaba diye knuş kmutunu ilk bşluğa ekleyelim. Eğer yanıtımız yanlış ise yanlış cevap istersen tekrar dene için aynı kmutu ikinci bşluğa ekleyelim. 7. Bunu birden fazla sru için nasıl arttırabileceğimizi öğretmenimizle tartışalım. Haftanın Özeti Bu çalışma için kullandığımız yeni kdlarımız: Operatörler, Kalem, Görünüm kd blklarını kullanacağız. Kntrl Kd Blğundan kullandığımız yeni kmutlar; 77
Eğer ise, başka :Belli kşullarda yerine getirilmesi gereken görevlerin tanımlanmasını sağlayan kmuttur. Kşullu larak çalıştırmak istediğimiz kmutu iki ayrı parça halinde tanımlar.(örnek: Eğer cevap dğru ise sağa dönsün, yanlış ise sla dönsün) Operatörler Kd Blğundan kullandığımız yeni kmutlar; 1 ile 10 arasında rasgele seçin : Belli aralıktaki sayı kümesi içinden rasgele bir sayı seçilmesini sağlar. Algılama Kd Blğundan Kullandığımız yeni kmutlar;.. Sr ve bekle :Sru srarak cevaplar alabileceğimiz rtam luşturur. yanıt :. sr ve bekle kmutuyla beraber çalışır... sr ve bekle kmutundan snra vereceğimiz cevap yanıt larak algılanır. Operatörler Kd Blğundan Kullandığımız yeni kmutlar;.=.. :Eşitlik durumunu karşılaştırır. ÖDEV: Buna 2 sru daha ekleyerek tplam 3 sruluk bir çalışma hazırlayalım. Sahneye bir değişken ekleyelim bu bizim puanımız lsun srulardan dğru cevap aldıkça puanımız artsın. Srular matematik, Türkçe, Ssyal Bilgiler ya da İngilizce derslerinde işlediğiniz knularla ilgili lursa daha güzel lur. Seçeceğiniz derse yönelik bir sahnede luşturmayı unutmayın. Etkinlik 3 : Sru Cevap Uygulaması Bu hafta geçen hafta yaptığımız sru cevap uygulamasını biraz daha farklı kmutlarla ve sru sayısını arttırarak uygulayacağız. 1. Öncelikle geçen hafta öğrendiğimiz şekilde karaktere bir sru srduralım ve bu sruya verdiğimiz cevabın dğru ya da yanlış lduğunu kntrl ettiren kmutları aşağıdaki gibi luşturalım. 2. Sruya dğru cevap verilene kadar aynı sruyu srmaya devam etsin istiyruz. Bunun için yukarda luşturduğumuz kmutlarımıza kntrl kd blğunda.. lana kadar tekrarlayın kmutunu ekleyecez. Bu kmutu srduğumuz sruyu ve srunun cevabını kntrl eden kmutları içine alacak şekilde ekleyelim ve kmut içindeki bş bölüme, kmut içindeki bölümün ne zamana kadar tekrarlanmasını istediğimiz şartı yazalım. Şartımız; dğru cevabı alana kadar, srunun tekrarlanmasıydı. O zaman yanıt =. Kmutlarını aşağıdaki gibi ekleyelim. 78
3. Sruya dğru yanıt verildiği takdirde 2. Sruyu yayınlamasını istiyruz. Bunun için sruya dğru yanıt verdiğimizde tebrikler dğru cevap sözünü söylesin kmutunun hemen altına kntrl blğundan.. yayınlayın kmutunu ekleyelim. Bu kmutu ekleyince başındaki bşluğa tıklayıp 2. Sru yazalım. Bu kısma ne yazdığımız çk da önemli değil. İstediğinizi yazabilirsiniz ama ne yazdığınızı unutmamak için anlamlı bir şey yazmanız daha iyi lur. 4. Bu yayınla kmutu neyi yayınlayacak ama, şimdi 2. Sruyu yapalım. Birinci srunun kmutlarında dğru cevaptan snra yayınlanacak 2. Sru için farklı bir kmut ile başlayacağız. İlk kmutlarda kullandığımız... yayınlayın kmutu, yine kntrl blğundan... aldığımda kmutu ile birbirini tetikleyerek çalışmaktadır. Bu yüzden ikinci sru için başlangıç kmutu larak.. aldığımda kmutunu kullanalım. 5. Aslında yukardaki ilk sru için luşturduğumuz kmutlardan tek fark bu yeni kmut. Geri kalan kmut blklarını ilk srudan kpyala yapıştır ile alabiliriz. Ve snra sruyu değiştiririz. Etkinlik 4 : Gemetrik Şekiller 1. Karenin iç açılarından biri kaç derecedir?... 2. Eşkenar bir üçgenin açılarından biri kaç derecedir?... Aşağıda size verilen kmutlarla kare, üçgen ve dikdörtgen çizen çalışmayı hazırlayalım. 79
Etkinlik 5 : Güneş Sistemi Yapacağımız çalışmada güneş sistemine ait gezegenleri ve güneşi karakter larak sahnemize ekleyeceğiz. Ardından bu öğelere ait bilgi yazılarını ayrı ayrı yeni karakter ekle bölümünden ekliyruz. Çalışmada istenilen, fare ile sistemdeki her bir öğeye tıklandığında gezegen ile ilgili bilginin sayfada görünecektir. 3. Her bir gezegen için gezegene tıklandığında ekrana gelecek lan bilgi için kmutları yazalım. Bunun için yandaki kd blğunu luşturalım. Kmutları kntrl kd blğundan alıyruz. 4. İkinci eklediğimiz kmut güneşe tıklandığında duyuru yapılmasını sağlar..duyurusunu yap kmutu, duyurusu yapıldığında kmutu ile rtak kullanılır. Güneş için.duyurusunu yap kmutunu kullandık diğer kmutu ise güneş için sahneye gelecek lan yazıya ekleyeceğiz. Her bir gezegen için bu küçük kmut dizisini ekliyruz.( klay yldan) 5. Yine güneşi ele alalım. Çalışma ilk başladığında bütün gezegenlere ait bilgiler sayfada gizlenecektir. Bunun için gerekli lan kmutları beraber luşturalım. Ve kullandığımız kmutları aşağıdaki bşluğa yazalım....... 6. Şimdi de her bir gezegen için resme tıklandığında bilgilerin gelmesi için yandaki kmutları ekleyelim. Güneş duyurusu yapıldığında bilgiler sahneye gelecek görünür lacaktır. 7. Her bir gezegene sırası ile tıklayalım ve sahnemizdeki değişimleri görelim. Ve yapılan hatayı düzeltmek için ne yapmamız gerektiğini yazalım................... 80
Etkinlik 6 : Çizim Kutusu Çizim kutusu paint prgramının basit bir versiynudur. Sahnenin yan tarafından renk paletlerinden luşan ekrandaki fırça ile istediğimiz renkte istediğimiz resmi yapmamıza müsaade ediyr. 1. Öncelikle sahnemize 8 tane renk paleti ekleyelim. Bunu yeni karakter luşturma butnundan bir tane luşturup nu istenilen sayıda çğaltarak gerekli düzenlemelerle yapabiliriz. 2. Sahneyi her çalıştırdığımızda sayfamızın temiz lması için bir tanede yeni karakter larak temizle butnu luşturalım. 3. Kmutları yazmaya temizle butnu için başlayalım. Temizle butnuna her bastığımızda sayfamızın kalem izlerinden temizlenmesi için hangi kmutları kullanmalıyız?...... 4. Şimdide renk paletlerinden biri için kmutları yazalım. İstenilen renge tıklandığında sahnedeki fırçamız rengi almalı. Bunun için yandaki kmut dizisini luşturalım. Yandaki kmut dizisi sarı renk paleti için gördüğünüz gibi. Sarı rengine tıklandığı zaman sarı duyurusu yapacak. Bu kmut blğunu her renk paleti için kısa yldan luşturalım ve kmutları renk için düzenleyelim. 5. Fırça renk paletinden renk seçtikten snra bş alanda istenilen byamayı yapmak için aşağıda karışık larak verilen kmutları kullanarak düzgün kmut blkları luşturalım. 81