PROJENİN TAHMİNİ FİNANSAL TABLOLARININ HAZIRLANMASI Kubilay Kavak Mart-2012

A) BAŞLANGIÇ YATIRIM HARCAMALARI Proje fikrinin geliştirilebilmesi için gerekli tüm yatırım özellikleri belirlenir. Tüm yatırım kalemlerinin parasal değerleri ile temin giderleri araştırılır ve toplam yatırım sermayesi ihtiyacı belirlenir. Toplam yatırım tutarının hazırlanmasında ve gösterilmesinde Başlangıç Yatırım Sermayesi İhtiyacı Tablosu kullanılır.

A) BAŞLANGIÇ YATIRIM HARCAMALARI Temel Harcama Kalemleri 1) Arsa Maliyeti: Gerekli arazi kadar, işletmenin ileride ihtiyaç duyabileceği genişleme de dikkate alınarak hesaplanan arazi temin giderleridir. 2) Etüt ve Proje Giderleri: Proje fikrinin gerçekleştirilmesine yönelik olarak, gerekli piyasa ve talep yapısı ile teknik süreçlerin araştırılması için yapılacak harcamalardır. 3) Arazi Düzenlemesi Giderleri: Yatırımın gerçekleştirilmesi öncesinde arazinin inşaata hazır hale getirilmesi için yapılacak düzenlemelerin maliyetleridir. 4) Bina-İnşaat Giderleri: İşletmenin her türlü bina ve inşaat (ana tesis, yardımcı tesisler, depolar, idari ve sosyal amaçlı binalar, ulaşım amaçlı inşaatlar, şantiye için kurulan geçici tesisler, vb.) çalışmalarına ait giderlerdir.

A) BAŞLANGIÇ YATIRIM HARCAMALARI Temel Harcama Kalemleri 5) Makine-Teçhizat Giderleri: İşletmenin temel üretim sürecini ilgilendiren her türlü makine-teçhizatın maliyetleridir. Yurtdışından gelen makine-teçhizatın ülkeye giriş yapacağı gümrük noktasındaki fiyatı değerlendirmede esas alınır. 6) Yardımcı İşletmeler Makine-Ekipman Giderleri: Elektrik, su tesisatları, havalandırma, yakıt ekipmanı üretim sürecinin temel ekipmanı olmayan ancak işletmenin ihtiyaç duyduğu destek makineekipmanın yatırım bedeli bu kalemde gösterilir. 7) İthalat ve Gümrükleme Giderleri: Makine-ekipmanın ithali durumunda ithalat ve gümrük işlemlerinden kaynaklanan vergiler, komisyonlar ve harçlardır.

A) BAŞLANGIÇ YATIRIM HARCAMALARI Temel Harcama Kalemleri 8) Taşıma ve Sigorta Giderleri: Makine-ekipmanın ithali durumunda ortaya çıkan yurtiçi-yurtdışı navlun ve sigorta giderleridir. 9) Montaj Giderleri: Makine fiyatları montaja dahil olduğunda gösterilmeyen, aksi takdirde gösterilen monte etme maliyetleridir. 10) İşletmeye Alma Giderleri: İşletmenin çalışmaya başlaması öncesinde deneme üretimi için geçirilecek sürede oluşan işletme maliyetleridir. 11) Lisans Giderleri: Lisans, patent ve benzeri know-how giderleridir. Kullanılacak sistem ya da teknoloji mukabilinde ödenen para olup, bir defaya mahsus olabildiği gibi tüm işletme dönemi için de tanımlanabilir. Tanımlanma biçimine göre yatırım içinde ya da işletme giderleri içinde gösterilir.

A) BAŞLANGIÇ YATIRIM HARCAMALARI Temel Harcama Kalemleri 12) Genel Giderler: Yatırım döneminde ortaya çıkan işletme giderleridir (personel, ulaşım, haberleşme, tanıtım, vb.). Ayrıca yatırım dönemindeki noter masrafları, harçlar, sigortalar da bu kalem altında gösterilir. 13) Beklenmeyen Giderler: Yatırım döneminde öngörülemeyen işler kapsamında ortaya çıkan maliyetlerdir. Örnek: Kazı alanının bir kısmında tarihi ören yeri çıkması. 14) Diğer Giderler: Diğer kalemlerde gösterilmeyen harç, fon ödemesi, vb. resmi giderler ile vergilerdir. Ayrıca yatırım dönemi finansman maliyetleri de (yatırım dönemi kredi faiz ödemeleri, vb.) bu kalem içinde gösterilir.

B) İŞLETME DÖNEMİ SERMAYESİ İşletme giderleri, işletmenin planladığı ürün ya da hizmeti üretmesi ve müşteri kitlesine sunması sırasında oluşabilecek her türlü maliyettir. Yıllık İşletme Giderleri Tablosu ile bu giderler toplulaştırılır. Sabit sermaye yatırımları tamamlandıktan sonra ortaya çıkan işletme giderleri, bazen yatırım harcaması kadar büyük olabildiği için proje analiz aşamasında dikkatle incelenmelidir. İşletme sermayesi hesaplamalarında proje sahibinin dikkate alması gereken birçok faktör vardır: Girdi ve ürün piyasalarında uygulanan genel vade yapıları, ürünün üretim maliyeti, üretim ve satış modellerinin gerektirdiği girdi ve mamul stok düzeyleri, işletmenin kapasitesi, kredi bulma imkânları, vb. İşletme giderleri temelde ikiye ayrılabilir: Sabit (fixed) ve değişken (variable) maliyetler. Çeşitli işletme giderleri hem sabit hem de değişken özelliğe sahip olabilir, bu durumda işletme giderinin sabitlik/değişkenlik oranları belirlenir.

B) İŞLETME DÖNEMİ SERMAYESİ Yıllık İşletme Giderleri Tablosu

B) İŞLETME DÖNEMİ SERMAYESİ İşletme sermayesi, işletmenin faaliyet döneminde ürettiği ürün ya da hizmetin karşılığını alıncaya kadar üretim girdilerini sağlamak için bulundurması gereken finansmandır. Tahmini üretim miktarına göre işletme girdileri belirlenir, hammadde ve malzeme ihtiyaçları, stoklama düzeyleri ve bunların parasal karşılıkları hesaplanır, ayrıca diğer giderler (işçilik, enerji, bakım-onarım, pazarlama, vb.) tahmin edilir. Bu tür girdilerin belirli bir süre için yarattığı toplam nakit ihtiyacı belirlenir. İşletme giderleri içinde yer alan ancak nakdi bir gider olmayan amortisman, hesaplamalarda yıllık işletme gideri toplamı dışında bırakılır.

B) İŞLETME DÖNEMİ SERMAYESİ İşletme Sermayesi Tablosu

B) İŞLETME DÖNEMİ SERMAYESİ Projecilik açısından en önemli husus: İşletme sermayesi ihtiyacının optimum düzeyde belirlenmesi... Belirlenen işletme sermayesi beklenmeyen finansman ihtiyacı ortaya çıkarmayacak kadar yüksek Belirlenen işletme sermayesi önemli miktarda fonu atıl bırakmayacak şekilde düşük İşletme sermayesi ihtiyacının belirlenmesinde pek çok yöntem kullanılmaktadır. Bunlardan en sık kullanılanı üretim devir katsayısı yöntemidir. Yatırım analizi yapılırken ilk işletme sermayesi ve tesisin ekonomik ömrü boyunca ihtiyaç duyacağı işletme sermayesindeki değimler hesaba katılmalıdır.

B) İŞLETME DÖNEMİ SERMAYESİ İşletme Dönemi Gider ve Gelirleri İşletme dönemi: İşletme için gerekli girdilerin sağlanması ve fiili üretim ile başlayan projenin faydalı ömrüdür. Faydalı ömür ikiye ayrılır: Teknik ve ekonomik faydalı ömür. Projecilikte önemli olan ekonomik ömürdür. Ekonomik ömür projenin kârlı bir biçimde faaliyetlerini sürdürdüğü dönemdir. İşletme dönemi giderleri = (Belli bir dönemde proje konusu mal ve hizmetin üretilmesi, stoklanması, satılması ve işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için yapılan harcamalar) (Sabit kıymet alımı için kullanılan fonlar)

B) İŞLETME DÖNEMİ SERMAYESİ İşletme Dönemi Gider ve Gelirleri Brüt kâr: (İşletme gelirleri[satış hasılatı]) (İşletme Giderleri) (Amortisman) (Faizler) (Pazarlama ve satış giderleri). Projeye devlet tarafından sağlanan bir destek var ise, bu miktar brüt kârdan düşülür ve vergi matrahı ortaya çıkartılır. Ortaya çıkan matrah üzerinden kurumlar vergisi, stopaj ve diğer kesintiler hesaplanır. Vergi sonrası kâr: = (Brüt kâr) (Vergi ve kesintiler) Kârlılık hesaplamaları sırasında vergi öncesi kârdan düşülen amortisman, şirketlerin ödeyeceği vergi miktarını etkiler. Amortisman hesaplamasında uygulanan yöntemler, ödenecek vergileri etkileyerek projenin ticari kârlılığını değiştirebilir.

B) İŞLETME DÖNEMİ SERMAYESİ İşletme Dönemi Gider ve Gelirleri Amortisman (depreciation): Uzun süre kullanılacak işletme varlıklarının (bina, makine, cihaz, demirbaş, vb.) değerden düşmesi, bir başka elde edilme maliyetinin dönemlere dağıtılmasıdır. Amortisman hesaplama yöntemleri: 1) Sabit olarak yıllara dağıtma: = Toplam sabit sermaye, projenin ekonomik ömrüne bölünerek her yıl için aynı/sabit bir amortisman değeri belirlenir. 2) Sabit olarak yıllara dağıtma ve hurda değer: = Birinci yöntemden farklı olarak, varlığın projenin ekonomik ömrü sonundaki hurda değer hesaplanır ve sermaye yatırımından düşülür. Kalan değer sabit olarak yıllara dağıtılır. 3) Hızlandırılmış amortisman: = Amortismanlar projenin ilk yıllarında fazla olarak hesaplanır ve son yıllara doğru gidildikçe düşer.

C) TOPLAM YATIRIM İHTİYACI Başlangıç yatırım tutarı ve işletme sermayesi ihtiyacı toplamı, proje fikrinin gerçekleştirilmesi için gerekli toplam finansman ihtiyacını belirler. Yatırım gerçekleştirilmesinde gerekli ilk yatırım ve işletme sermayesinin temini için; özkaynak, kredi, borç, ortaklık kurma gibi tüm potansiyel finansal kaynaklar belirlenir. Bu kaynakların tümü incelenir ve kaynak limitleri, finansman maliyetleri, ödeme yapıları, teminat ve özkaynak gerekliliği faktörlerine göre karşılaştırılır ve değerlendirilir. Toplam finansman ihtiyacı ve ve mevcut finansal kaynaklar incelendikten sonra, Yatırım Dönemi Finansman Yapısı Tablosu üzerinde bir denklik sağlanmaya çalışılır.

C) TOPLAM YATIRIM İHTİYACI Yatırım Dönemi Finansman Tablosu

C) TOPLAM YATIRIM İHTİYACI Yatırım + Üretim Dönemi Finansman Tablosu Sermaye Girişleri Özsermaye Orta ve Uzun Vadeli Borçlar Yatırım Kredisi İşletme Kredisi Kısa Vadeli Borçlar Yatırım Dönemi Üretim Dönemi 2 3 4 5... Anapara Ödemeleri Yatırım Kredisi İşletme Kredisi Faiz Ödemeleri Yatırım Kredisi İşletme Kredisi Toplam Finansman

D) KREDİ GERİ ÖDEME HESAPLAMASI Kredi kullanımı durumunda girişimciler, nakit akış ve kârlılık tablolarında kredi ana para ve faiz ödemelerini göstermek zorundadırlar. Bu hesaplamalarda kredi tutarı, kredinin geri ödeme süresi ve faiz oranı gibi veriler kullanılır. Kredi geri ödeme dönemi -çeşitli faiz türlerine göre- ödemesiz ve ödemeli dönem olarak ikiye ayrılır. Ödemesiz dönemde, anapara ödemesi yapılmaz, ancak dönem içinde oluşan ve kredi toplamı üzerinden hesaplanan dönem faizi ödenir. Ödemeli dönemde ise hem anapara hem de faiz ödemesi yapılır. Kredi dönem faizi hesaplanırken, yıllık ya da dönemlik ödemelere göre kredinin ödenmemiş toplam borç tutarı üzerinden, geçen süreye ait faiz miktarı dikkate alınır. Kredilerde yıllık faizin yanısıra, ödemelerde ya da kredi çekilirken hesaplanan ve tahsil edilen fon türü ödemeler de bulunabildiği için, bu hesaplar dikkatle yapılmalıdır.

D) KREDİ GERİ ÖDEME HESAPLAMASI Kredi Geri Ödeme Tablosu