5. İŞ KAZASI NEDİR? ÖĞR. GÖR. CİHAN YAYLACI 1
5. İŞ KAZASI NEDİR? 5.1. İş Kazası Tanımı 5.2. Kayıt Tutma ve İnceleme 5.3. İş Kazası Alınması Gereken Önlemler Kaynaklar 2
Konuya özgü kavramlar ILO ya göre iş kazası: Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınamamış olan etrafa zarar verebilecek nitelikteki olay, WHO ya göre iş kazası: Önceden planlanmamış kişisel yaralanmalara, maddi zarara ve üretimin durmasına sebep olan olay, 6331 Sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu na göre iş kazası Madde 3:İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olay, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu na iş kazası : Bu Kanunun 13. maddesinde hükme bağlanan 5 durumda meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olay, 3
5.1. İş Kazası Tanımları Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla, Sigortalının işveren tarafından görevle başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, Sigortalıların işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır.
İş Kazası Sonrası Bildirimler İşveren tarafından, Kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma da en geç kazadan sonraki 3 iş günü içinde bildirilmesi zorunlu, KOLLUK KUVVETLERİ: Bölgeye göre ya polis veya jandarma, Bu belirlenen süre, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar. İşyerlerinde: Meslek eğitimi gören öğrenci, Çırak, Yüksek öğrenim gören stajyerler iş kazası geçirirlerse,bildirim, Eğitim Veya Staj Gördükleri İşyeri İşverenleri Tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde yapılır.
İş Kazası Sonrası Bildirimler İşçinin tedavisi yapılır ve bu tedavi boyunca Geçici İş Göremezlik Ödeneği ödenir, Maluliyet, Kanunca belirtilen Sağlık Kurumları tarafından tespit edilir, Maluliyet durumu %10 un üzerine çıkmasıyla maluliyet aylığı bağlanır, Eksik/yanlış bildirim yapılması durumunda, sigortalıya ödenecek Geçici İş Göremezlik Ödeneği Kurumca işverenden tahsil edilir., Kuruma eksik ya da yanlış bildirilmişse, bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihten itibaren gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan, 96. madde hükmüne göre tahsil edilir.
5.2. Kayıt Tutma Ve İnceleme İşveren, bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler, İşveren kazaların nedenlerini araştırmak ve diğer kazalar için önlem almak amacıyla İş kazası kayıtları oluşturmalı ve saklamalı, İşverenlerin iş kazası kayıtlarını nasıl tutacağına dair belirlenmiş kurallar mevcut değildir, SGK kaza bildirim sistemi referans alınır, Kaza kayıtları/oluş şekli, kaza bilgisi, fotoğraflar gibi ifadeler içermeli, Bu kayıtlar, SGK nın açabileceği rücu davaları için önemli, İş kazalarını bilgisayar destekli takip ve analiz sistemi geliştirmeli, Bunun için özel iş sağlığı ve güvenliği yazılımları veya ofis programları kullanılabilir, İş kazası bilgileri toplandıktan sonra iş kazası kök neden analizi raporu düzenlenmelidir,
İş kazası İş Kazası ile ilgili bilgilerin daha sonra analizlerde kolaylık sağlaması için kayıt altında tutulmalı, Kaza geçiren personel / kişi hakkında bilgiler Kaza geçiren kişi hakkında kişisel bilgiler kayıt altına alınmalı, Kaza / olay kategorisi Kaza ve olayları sonuçlarına göre kategorilere ayırmak Düşme türü iş kazaları için Düşme kaydı yapılabilir, Kaza geçiren: ziyaretçi veya tedarikçi-taşeron çalışanı da olabilir Olay, maddi zararlı olay, kayıp zamansız kaza, kayıp zamanlı kaza ve ölüm gibi 8
Kaza / olay tipi İş kazalarını kategorilere ayırmak hangi tip kazaların daha çok olduğunu gösterir Kaza / olayın meydana geldiği sırada yapılan iş Hangi işi yaparken kazanın meydana geldiği, hangi işlerin daha riskli olduğunu gösterir, Yaralanan Bölüm Kaza sonucunda hangi vücut bölümlerinin yaralandığı, Düşme, Kesilme gibi tespit edilen kazaların önlem sıraları belirlenebilir, İş yerinde yapılan tüm işleri kategori haline getirilebilir, Baş, Gövde, El, Ayak 9
Kaza / olay sebepleri Kaza Şahitleri Kaza sonrası alınan rapor süresi Kazaya sebep olan faktörleri belirlenir ve kayıt altına alınır, Kazanın ayrıntılı açıklaması Raporlar devam ettikçe güncellenmeli, Kaza sebepleri analizinde faydalı olacaktır, Örneğin, şahit ifadeleri, kaza ile ilgili fotoğraflar veya video görüntüleri Toplam iş kazalarına göre alınan raporlar saklanmalıdır, 10
İş Kazası Raporlanma Öneriler ve Alınması Gereken Önlemler İş Kazası Araştırma Raporu Düzenleme Olay Akışını Belirleme Analiz
İş kazası araştırma raporunda Kaza, Ramak kala olayı, İle ilgili bilgiler içermelidir, Araştırma raporları resmi işlemler arasında da kullanılacağı unutulmamalı, İş kazası araştırma raporu = Kaza hakkında detayı ve bilgiyi edinmeli,
İş kazası araştırma raporu = Kaza hakkında detayı ve bilgiyi edinmeli, İş kazasının tarih, saat ve kaza yeri, İş kazası geçirenlerin isimleri, görevleri ve çalışma alanları, İş kazasının görgü tanıkları, Kaza olayı/durumları, İş kazasını geçiren işçinin kaza anında tam olarak yaptığı işin açıklanması, Kaygan zemin, aydınlatmanın yetersizliği gibi çevresel koşullar, İş kazasına sebep olan ekipmanlar, İş kazasının geçiren işçinin yaralanmaları ve tedavi türü,
Olay Akışının Belirlenmesi Kaza akışı doğru şekilde belirlenmeli, Kazaya neden olan olaylar, Kazaya neden olan durumlar arasında bağlantı kolaylıkla değerlendirilebilir, Olay akışı üç farklı zaman diliminde değerlendirilebilir ; 1) İş kazasına neden olan faaliyet, 2) Kazanın oluş şekli, 3) İş kazası anından çalışanın ne yaptığı,
Olay Akışının Belirlenmesi İş kazasına neden olan faaliyet ; Çalışanın yaptığı faaliyet belirtilmeli, Yürüyor, koşuyor, eğiliyor, çömeliyor, makine kaldırıyor, temizlik yapıyor,. Tehlikeli maddeler kullanıp kullanmadığı da belirtilmelidir, Kazanın oluş şekli ; Çalışana bir araç mı? Çalışan yüksekten mi düştü? Çalışan tehlikeli kimyasal buhar mı soludu?
İş kazası anında çalışan ne yaptı ; Bel ağrısı yaşadı mı? Kanayan bölgeyi eli ile kapattı mı? İş kazası geçiren işçiye ilk yardım uygulandı mı? Ambulans çağrıldı mı? Ne zaman çağrıldı? İş durdurulup ekipmanlar kapatıldı mı? Yoksa çalışmaya devam mı edildi?
İş Kazası Raporu Açık bir şekilde ayrıntılı olarak tanımlanmalı, Kaza olayı basit ve görsel olarak etkili bir şekilde göstermek için bir diyagram veya kroki oluşturulabilir, Diyagram veya kroki iş kazası raporuna eklenir, Kaza yeri fotoğrafları da iş kazası raporuna eklenir,. Raporda iş kazasının derinlemesine analizi yer almalı, Raporda toplanılan bilgiler ile iş kazası kök neden analizi yapılmalı,
Kaza Analizi (Düşme Şeklinde Gerçekleşen İş Kazasının Analizi) Birincil Neden: Kaymaya neden olan döküntü, İkincil Neden: Uygun çalışma ayakkabısı giyilmemesi, Görmeyi engelleyen bir yığın malzeme taşıyan işçi, Diğer faktörler Aydınlatmanın yetersizliği
5.3. İş Kazası Alınması Gereken Önlemler İş kazanın kök nedeni doğru analiz edilmesi sonucu Alınması gereken önlemler kolaylıkla belirlenir, Bu Önlemler: Çalışanların yaptıkları işler ile ilgili iş güvenliği eğitimleri planlanması, Ekipmanların bakım planları, İş prosedürlerini revize edilir, İşyerindeki tüm işler için risk değerlendirilmesi yapılır, Bu riskler ile ilgili işçiler bilgilendirilir, Güvenli çalışma ile ilgili mühendislik çözümleri veya idari değişiklikler söz konusu olabilir,
Ezilme ve Sıkışma Patlamalar Makinelerden kaynaklanan kazalar, Zararlı maddelere değme, El aletlerinden kaynaklı kazalar, Tehlikeli maddeler değme,
İş Kazalarının Vücut Bölgesine Göre Sınıflandırma: Kafa yaralanmaları (baş, göz, yüz vb.), Boyun omurga yaralanmaları, Göğüs kafesi ve solunum organları yaralanmaları, Kalça, dizkapağı, uyluk kemiği yaralanmaları, Omuz, üst kol, dirsek yaralanmaları, Ön kol, el bileği, el içi, parmak yaralanmaları, Diz kapağı, baldır, ayak yaralanmaları, İç organ yaralanmaları, Ruhsal ve sinirsel tahribat yapan kazalar.
İş Kazasının Büyüklüğüne Göre Sınıflandırma: Yaralanma ile sonuçlanan kazalar, Bir günden fazla işten uzaklaşmaya neden olacak tedavi gerektirmeyen kazalar, Bir günden fazla işten uzaklaşmayı gerektiren kazalar, Sürekli iş göremezliğe neden olan kazalar, Ölüm ile sonuçlanan kazalar.
İŞ KAZALARININ NEDENLERİ % 5-%2 si önlenemeyen sebepler, İş kazalarının oluşmasına neden olan etkenlerin tümü temel iki etkene indirgenebilir: Güvensiz durumlar (%15-%10) Güvensiz davranışlar(%80-%88) Güvensiz durumlar, Çalışanların yaptığı güvensiz davranışlar,
Güvensiz Davranışlar Güvensiz Durumlar Makine Koruyucularını Çıkarmak Tehlikeli Hızla Çalışmak Görevi Dışında İş Yapmak İş Disipline Uymamak İşe Uygun Makine Kullanmamak Yetkisiz ve İzinsiz Olarak Tehlikeli Bölgede Bulunmak Kişisel Koruyucuları Kullanmamak Ehliyetsiz ve Tehlikeli Hızda Araç Kullanmak Güvensiz ve Sağlıksız Çevre Koşulları Topraklanmamış Elektrik Makineleri İşe Uygun Olmayan El Aletleri Kontrol ve Testleri Yapılmamış Basınçlı Makineler Tehlikeli Yükseklikte İstifleme Kapatılmamış Boşluklar İşyeri Düzensizliği Koruyucusuz Makine Tezgâhlar
KAYNAKLAR http://edremit65.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_02/02105249_5kazalarininsebeple r.pdf http://www.anadoluissagligi.com/img/file_839.pdf http://iskanunu.com/sizin-sorduklariniz/1769-is-kazasi-nedir/ http://www.organizeisguvenligi.com/is-kazalarinin-siniflandirilmasi.html https://www.isgnedir.com/is-kazasi-bildirimi-nasil-yapilir/ https://www.isgnedir.com/is-kazasi-arastirma-raporu-nasil-duzenlenir/ https://www.isgnedir.com/is-kazasi-kayitlari-nasil-tutulur/ https://www.isgnedir.com/google-forms-kullanarak-is-kazasi-kayitlari-tutmak/ 25