HEDEFLER İÇİNDEKİLER EKLEMLER (ARTICULATIONES) Eklemler Hakkında Genel Bilgiler Eklemlerin Gruplandırılması Vücudumuzda Bulunan Eklemler TEMEL ANATOMİ Yrd. Doç. Dr. Papatya KELEŞ Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Eklemlerin tanımını yapabilecek, Eklemlerin gruplandırılmasını yapabilecek, Eklem çeşitlerinin özelliklerini söyleyebilmeli Vücutta bulunan eklemleri sayabileceksiniz. ÜNİTE 3
GİRİŞ Hareket sistemini meydana getiren temel elemanlardan birisi olan eklemler iki veya daha fazla kemiğin birleşmesinden oluşurlar. Baş, gövde ve extremitelerin hareketini sağlamak suretiyle yaşadığımız çevrede yer değiştirmemize imkân verirler. Eklemler, aynı zamanda hayati organlarımızın korunmasında da görev alırlar. Bir kısım eklemler insan vücudunda hareketlerin geniş ve amaca uygun olarak yapılmasını sağlamakta, bir kısmı da hareketsiz olup kemiklerin birbirleriyle devamlılığını temin etmektedir. Eklemler, kuvvet ve ağırlığın dengeli bir şekilde dağılmasına ve böylece gerekli bölgelere uygun bir şekilde iletilmesine imkân verirler. Böylece eklemler hareketlerimizin ahenkli, maksada uygun ve elastiki bir şekilde devam etmesini temin ederler. EKLEMLER HAKKINDA GENEL BİLGİLER İnsan vücudunun iskeletini kemikler ve eklemler meydana getirir. Vücudumuzda bulunan kemikler birbirleriyle birleşerek iskeletimizi oluştururlar. Hareketli veya hareketsiz olsun iki veya ikiden daha fazla kemiğin bir araya gelmesiyle oluşan yapıya eklem denir. Latince de ekleme articulatio (okunuşu artikülasyo) denir ve art. olarak kısaltılır. Eklemleri inceleyen bilim dalına arthrologia (okunuşu artroloji) denir. Eklemlerin Vücudumuzdaki Fonksiyonları İnsan vücudunun iskeletini kemikler ve eklemler meydana getirir. Vücut boşlukları oluşturarak hayati organları korumak (beyin, kalp vb.), Hareketlerimizin amaca uygun olmasını sağlamak, Ağırlığımızın yere iletilmesini sağlamak, Vücudumuz için zararlı olabilecek sert hareketleri yumuşatmak. İnsan Vücudundaki Temel Eksenler ve Bu Eksenler Üzerinde Eklemlerde Yapılan Hareketler İnsan vücudundaki eklemler belirli eksenler etrafında hareket etmektedir. İnsan vücudunda hareketlerin meydana gelmesini sağlayan üç temel eksen vardır. Bu üç temel eksende yapılan hareketler bu eksenlere dik olarak yapılır. Aşağıda vücudumuzda bulunan temel eksenler ve bu eksenler etrafında yapılan hareketler tanımlanmaktadır. Axis verticalis (Okunuşu aksis vertikalis): Yukarıdan aşağıya dik olarak geçen eksene axis verticalis (vertikal eksen) denir. Bu eksende, içe dönme (pronasyon) ve dışa dönme (supinasyon) hareketleri yapılır. Axis horizontalis (Okunuşu aksis horizontalis): Sağdan sola, yere paralel olarak geçen eksene axis horizontalis (horizontal eksen) denir. Bu eksende, bükülme (fleksiyon) ve gerilme (ekstansiyon) hareketleri yapılır. Axis sagittalis (Okunuşu aksis sagittalis): Önden arkaya ve yere paralel olarak geçen eksene axis sagittalis (sagittal eksen) denir. Bu eksende, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
gövdeye yaklaşma (adduksiyon) ve gövdeden uzaklaşma (abduksiyon) hareketleri yapılır. Vücudumuzda üç eksen bulunur. Bunlar; sagittal eksen, vertikal eksen ve transvers eksen olarak adlandırılır. Şekil 3. 1. Vücutta bulunan eksenler Vücudumuzda Bulunan Eklem Çeşitleri Basit eklem (Art. simplex): İki kemiğin bir araya gelerek oluşturdukları ekleme denir. Örnek: Art. humeri (omuz eklemi) gibi. Art. humeri, scapula ve humerus un birleşmesinden meydana gelmiştir. Bileşik eklem (Art. composita): İkiden fazla kemiğin bir araya gelerek oluşturduğu eklemlerdir. Örnek: Art. cubiti (dirsek eklemi) gibi. Art. cubiti, humerus, radius ve ulna nın birleşmesinden meydana gelmiştir. EKLEMLERİN GRUPLANDIRILMASI Eklemler; Hareketsiz eklemler Yarı hareketli eklemler Hareketli eklemler olmak üzere üç gruba ayrılırlar. Hareketsiz Eklemler (Synarthrosis-Bitişik Eklemler) Bu grupta eklemi oluşturan kemikler arasında fibröz bir bağ dokusu bulunur. Bağ dokusunun varlığı eklemde oluşabilecek hareketi tamamen ortadan kaldırır. Örnek: Baş bölgesi kemikleri genel olarak bu grup eklemler ile bir araya gelerek iskelet oluşumunu gerçekleştirmiştir (Çene eklemi hariç). Bu gruba giren eklemler aşağıda verilen şema ile gösterilmektedir. Şekil 3. 2. Hareketsiz eklem çeşitleri Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3
Vücudumuzda bulunan kemikler birbirleriyle birleşerek iskeletimizi oluştururlar. Yarı Hareketli Eklemler (Amphiarthrosis) Bu grupta eklemi oluşturan kemikler arasında kıkırdak dokusu bulunur. Bu nedenle bu tür eklemlere amphiarthrosis (okunuşu amfiartroz) eklemler denir. Kıkırdak dokusunun varlığı eklemde oluşabilecek hareketi kısıtlamaktadır. Örnek: Columnae vertebralis i oluşturan vertebraların gövdeleri discus articularis ismi verilen kıkırdak yapı ile birbirlerine sıkı bir şekilde bağlanmıştır. İki vertebra arasında hareket vardır. Ancak bu hareket çok kısıtlıdır. Bu gruba giren eklemler aşağıda verilen şema ile gösterilmektedir. Şekil 3.3. Yarı oynar eklem çeşitleri Hareketli Eklemler (Diarthrosis-Junctura Synovialis) Bu grupta eklemi oluşturan kemikler arasında boşluk bulunur. Bu nedenle bu eklemlere hareketli eklem anlamına gelen diarthrosis (okunuşu diartroz) eklem denir. Eklem içerisinde boşluğun bulunması eklem hareketlerinin amaca uygun yapılmasına imkân tanımaktadır. Örnek: Omuz eklemini (art. humeri) oluşturan kemikler arasındaki eklem boşluğunun varlığı, eklemde her yöne hareket yapma imkânını sağlamaktadır. Bu gruba giren eklemleri aşağıda verilen şema ile gösterilmektedir. Şekil 3.4. Hareketli eklem çeşitleri Hareketli (Diarthrosis) Eklemlerde Bulunan Oluşumlar Yukarıda da ifade edildiği gibi diartroz grubu eklemler hareketli eklemlerdir. Diartroz grubu eklemlerde bulunan ancak diğer eklem gruplarında bulunmayan ekleme ait oluşumlar, bu eklemlerde hareket yapma imkânı sağlamaktadır. Ekleme hareketli olma özelliği veren bu oluşumlar aşağıda verilmiştir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4
Hareketli bir eklemde bulunan oluşumlar Eklemler; hareketsiz, yarı hareketli ve hareketli eklemler olmak üzere üç gruba ayrılırlar. Eklem yüzleri (facies articularis), Eklem kapsülü (capsula articularis), Stratum fibrosum (membrana fibrosa), Stratum synoviale (membrana synovialis), Eklem boşluğu (cavum articulare), Eklem kıkırdağı (cartilago articularis), Eklem bağları (ligamenta articularia), İç bağlar (ligg. articularia internae), Dış bağlar (ligg. articularia externae), Eklem içi oluşumları (organa intraarticularia) Discus articularis, Meniscus, Labrum articulare, Plicae synoviales, Vaginae mucosae (müköz kılıflar) Bursae mucosae (müköz bursa lar) Şekil 3. 5. Hareketli eklemlerde bulunan oluşumlar Eklemi Oluşturan Kemikleri Bir Arada Tutan Faktörler Hareketli eklemlerin bütünlüğünün bozulmasını engelleyen yani çıkıkların meydana gelmesini önleyen bir kısım faktörler bulunmaktadır. Hareketli eklemlerde bulunan bu özellikler sayesinde hem geniş hareket yapma imkânı sağlanmakta hem de eklemlerin bütünlüğü korunmaktadır. Bu faktörler; Eklem boşluğundaki negatif basınç Eklem kapsülü ve eklem bağları Eklem çevresindeki kas ve tendonlar Eklem yüzlerinin şekli Dış atmosfer basıncı Bu faktörlerden en etkili olanı, eklem boşluğundaki negatif basınçtır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5
VÜCUDUMUZDA BULUNAN EKLEMLER Columnae Vertebralis Eklemleri (Kolumna Vertebralis Eklemleri) Columnae vertebralis üst tarafta hareketli, alt tarafta ise hareketsiz bölümden oluşmuştur. Hareketli bölümde vertebrae (omur) ların aralarında 23 (yirmi üç) adet discus bulunmaktadır. Discusların dış kısmı halka şeklinde olup fibröz kıkırdaktan yapılmıştır. Bu bölüme anulus fibrosus denir. İçte yer alan jelatinöz yapıya nucleus pulposus denir. Bu esnek yapıdaki discuslar kontrollü hareket sağlamasının yanında darbe emici olarak da görev yaparlar. Syndesmoses columnae vertebrales Columnae vertebralis i oluşturan vertebralar ile bu kemikleri birbirlerine bağlayan ligamentler arasındaki eklem grubudur. Örnek: Lig. nuchae, lig. flava gibi ligamentler. Syncondroses columnae vertebrales Hareketsiz eklemi oluşturan kemikler arasında bağ dokusu bulunur. Columnae vertebralis i oluşturan vertebraların corpusları (gövdeleri), kıkırdak yapısında olan ve discus articularis (discus intervertebralis) denilen oluşum ile sıkı bir şekilde birbirlerine bağlanmışlardır. Discus aracılığı ile birbirlerine bağlanan vertebra gövdeleri arasındaki hareket son derece kısıtlanmıştır. Columnae vertebralis te bulunan çok sayıda bu tip eklemin varlığı, sütunda oluşan hareketin amaca uygun ve yeteri kadar geniş olmasına imkân sağlar. Vertebra corpusları arasında bulunan kıkırdak dokudan (discus articularis) dolayı bu ekleme Symphysis intervertebralis de denir. Herhangi bir neden ile (yataktan ani kalkmak, ağır yük kaldırmak, yüksek bir yerden atlamak gibi) discus intervertebralis lerin, vertebra gövdeleri arasından yırtılarak çıkmasına hernia (fıtık) denir. Columnae vertebralis in cervical (boyun) ve lumbal (bel) bölgelerinde fıtık çok görülür. Articulationes synoviales vertebrales (Vertebralar arası hareketli eklemler) Vertebralar arasında bulunan hareketli eklemler: Articulatio atlantoaxialis mediana Articulatio atlantoaxialis lateralis Articulatio zygapophysialis(artikulasyo zigapofiziyalis) Articulatio lumbosacralis Articulatio sacrococcygea (artikulasyo sakrokoksigea) dır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6
Thoraks Eklemleri Göğüs kafesi (Thorax); önde sternum, yanlarda kaburgalar ve arkada thoracal vertebraların eklem yapmasıyla meydana gelir. Buna göre thoraks iskeleti: Önde: Sternum (1 adet) Arkada: Torakal vertebralar (12 adet) Yanlarda: Kaburgalar (kıkırdak ve kemik olmak üzere 12 çift) Bu kemikler, çeşitli eklemler ile bir araya gelerek toraks iskeletini yaparlar. Toraks ı oluşturan eklemler: Art. capitis costae: Kaburganın (costa) kaput (caput-baş) bölümü ile vertebra gövdesinin yan yüzünde bulunan fovea costalis denilen eklem yüzü arasında oluşan eklemdir. Art. costotransversaria: Vertebranın transvers çıkıntısı ile kaburganın tüberkülü arasındaki eklemdir. Articulationes sternocostales: Sternum ile kıkırdak kaburgalar arasındaki ekleme denir. Articulationes costochondrales: Kemik ve kıkırdak kaburgaların kendi arasındaki eklemlere denir. Articulationes interchondrales: Kaburgaların kıkırdak bölümlerinin birbirleri ile yaptığı eklemlerdir. Üst Ekstremite Eklemleri Üst ekstremite scapula ve clavicula isimleri verilen iki kemik aracılığı ile gövdeye bağlanmıştır. Bu iki kemik ile ilgili eklemler, omuz kemeri eklemleri olarak adlandırılmıştır. Omuz kemeri eklemleri Articulatio acromioclavicularis: Eklemi meydana getiren kemikler scapula ve clavicula dır. Scapula kemiğinin acromion ismi verilen bölümü ile clavicula arasındaki eklemdir. Art. plana türü eklemdir. Articulatio sternoclavicularis: Sternum ile clavicula kemikleri arasındaki eklemdir. Art. sellaris türü eklemdir. Üst extremiteyi gövdeye bağlar. Üst ekstremite eklemleri Üst extremite eklemleri; omuz, dirsek, el bileği ve el bölgesi eklemlerinden meydana gelir. Üst extremitede bulunan kemiklerin birbirleriyle yaptığı eklemlerdir. Articulatio humeri: Omuz eklemi olarak bilinir. Eklemi meydana getiren kemikler humerus ve scapula dır. Humerus un üst ucu olan caput humeri ile scapula kemiğine ait cavitas glenoidalis arasındaki eklemdir. Art. spheroidea türü bir eklemdir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7
Şekil 3.6. Art. humeri Articulatio cubiti: Dirsek eklemi olarak bilinir. Humerus kemiğinin alt ucu ile önkol kemikleri olan radius ve ulna arasındaki eklemdir. Art. composita türü eklemdir. Articulatio radioulnaris distalis: Önkol kemikleri olan radius ve ulna nın distal uçları arasındaki eklemdir. Art. trochoidea türü eklemdir. Articulatio radiocarpalis: El bilek eklemi olarak bilinir. Radius kemiğinin alt ucu ile el bilek bölgesi (carpal) kemikler arasındaki eklemdir. Art. ellipsoidea türü eklemdir. Articulationes carpi: El bileğini oluşturan kemikler arasındaki eklemlerdir. Articulationes carpometacarpales: El bilek kemiklerinin (carpal) ikinci sırası ile el tarak kemikleri (metakarpal) arasındaki eklemlerdir. Yarı hareketli eklemi oluşturan kemikler arasında kıkırdak dokusu bulunur. Articulatio carpometacarpalis pollicis: El bilek kemiklerinin ikinci sırasının dış tarafta bulunan kemik ile birinci metakarpal kemiğin arasındaki eklemdir. Art. sellaris türü eklemdir. Articulationes intermetacarpales: El tarak kemikleri arasındaki eklemlerdir. Articulationes metacarpophalangeales: Metakarpal kemikler ile parmak kemikleri olan falanks lar arasındaki eklemlerdir. Articulationes interphalangeales: Parmakların kemik iskeletini oluşturan falanks ların birbirleriyle yapmış oldukları eklemlerdir. Alt Ekstremite Eklemleri Alt ekstremite, gövdeye pelvis iskeleti ile bağlanmıştır. Pelvis iskeleti= sacrum (sakrum) + os coccygis (os koksigis) + os coxae (koksa: bu kemikten iki adet vardır) kemiklerinden oluşur. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8
Pelvisi oluşturan eklemler Symphysis pubica: Os cocxae kemiğinin bir bölümü olan os pubis lerin arasında oluşan eklemdir. Burada iki kemiği birleştiren yapıya discus interpubicus denir. Articulatio sacroiliaca: Sacrum ve coxae kemiğinin bir bölümü olan os ilii arasında oluşan eklemdir. Alt Ekstremitede Bulunan Eklemler Alt extremite eklemleri; kalça, diz, ayak bileği ve ayak bölgesi eklemlerinden meydana gelir. Alt extremitede bulunan kemiklerin birbirleriyle yaptığı eklemlerdir. Articulatio coxae: Kalça eklemi olarak bilinir. Eklemi meydana getiren kemikler femur ve os coxa dır. Femur kemiğinin üst ucu caput femoris ile kalça kemiği os coxae nın acetabulum bölümü arasındaki eklemdir. Art. spheriodea türü eklemdir. Şekil 3.7. Art. coxae Articulatio genus: Diz eklemi olarak bilinir. Femur kemiğinin alt ucu ile tibia kemiğinin üst ucu arasındaki eklemdir. Ginglymus türü eklemdir. Diz eklemi içinde meniscus (menisküs) ismi verilen fibrocartilaginöz yapılar bulunur. Meniscus; eklem yüzlerinin birbirine uyumunu sağlar. Meniscus medialis ve meniscus lateralis olmak üzere iki adettir. Diz ekleminin içerisinde ve eklemi oluşturan kemiklerin birbirlerine tutunmalarını sağlayan ön ve arka çapraz bağlar bulunur. Bu bağlar: Lig. cruciatum anterius Lig. cruciatum posterius Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9
Örnek Eklemler (Articulationes) Articulatio tibiofibularis: Bacak bölgesinin kemik iskeletini yapan tibia ve fibula nın hem üst ve hem de alt uçları arasındaki eklemdir. Articulatio talocruralis: Ayak bilek eklemi de denir. Eklemi meydana getiren kemikler tibia, fibula ve talus dur. Bacak kemikleri olan tibia ve fibula nın alt uçları ile ayak bilek kemiklerinden olan talus un üst tarafı arasındaki eklemdir. Ginglymus türü bir eklemdir. Ayak Bölgesi Eklemleri (Articulationes pedis) Hareketli eklemi oluşturan kemikler arasında boşluk bulunur. Articulatio subtalaris (Articulatio talocalcanea): Ayak bilek kemiklerinden olan talus ile calcaneus arasındaki eklemdir. Articulatio tarsi transversa: Ayak bilek kemikleri (talus, calcaneus, navicular ve cuboid kemikleri) arasında bulunan eklemdir. Chopart eklemi de denir. Herhangi bir hastalık durumunda ayak kesilmesi gerekiyorsa (amputasyon) bu eklem kullanılır. Articulatio cuneonavicularis: Os cuneiforme mediale, intermedium ve laterale ile os naviculare kemikleri arasındaki ekleme denir. Articulationes intercuneiformes: Üç adet os cuneiforme ler arasındaki eklemlerdir. Articulationes tarsometatarsales: Ayak bilek kemikleri (ossa tarsi) ile ayak tarak bölgesi (ossa metatarsi) kemikleri arasındaki eklemlerdir. Articulationes intermetatarsales: Ayak tarak bölgesi kemikleri arasındaki eklemlerdir. Articulationes metatarsophalangeales: Ossa metatarsi ile ilk sırada bulunan ayak parmak kemikleri arasındaki eklemlerdir. Articulationes interphalangeales pedis: Ayak parmak kemiklerinin kendi aralarında yaptıkları eklemlerdir. Ayağın yapısı fonksiyonel bakımdan ayak kubbesi denilen son derece önemli bir yapıya sahiptir. Ayak kubbesini oluşturan kemikler, burada bulunan bağlar ve kaslar tarafından desteklenmektedir. Herhangi bir sebeple bu yapı bozulursa ayak kubbesi çöker ve düztabanlık (pes planus) dediğimiz durum ortaya çıkar. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10
Baş İskeleti Eklemleri (Articulationes Cranii) Baş bölgesi iskeletinde bulunan kemikler, genel olarak yassı şeklinde veya düzensiz bir yapı gösterirler. Özellikle yassı kemikler birbirleriyle sutura denilen eklemler ile birleşerek cavitas cranii (beyin boşluğunu) oluştururlar. Şekil 3.8. Sutura Baş bölgesinde hareketli eklem grubuna dâhil olan articulatio temporomandibularis ismi verilen çene eklemi de bulunmaktadır. Bu eklem temporal kemik ile alt çene kemiği olan mandibula arasında oluşmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11
Özet Eklemler (Articulationes) İnsan vücudunun iskeletini kemikler ve eklemler meydana getirir. Vücudumuzda bulunan kemikler birbirleriyle birleşerek iskeletimizi oluştururlar. Kemiklerin bu birleştikleri yerlere eklem denir. Latince yazılımı articulatio (artikulasyo)'dur. Bu kelimenin kısaltılmış hâli art. şeklindedir. Eklemlerin fonksiyonları: Vücut boşlukları oluşturarak hayati organları korumak (beyin, kalp vb.), hareketlerimizin amaca uygun olmasını sağlamak, ağırlığımızın yere iletilmesini sağlamak ve vücudumuz için zararlı olabilecek sert hareketleri yumuşatmaktır. İki kemiğin bir araya gelerek oluşturdukları ekleme basit (simplex) İkiden fazla kemiğin bir araya gelerek oluşturduğu eklemlere komplex (composita) grubu eklem denir. Eklemler, hareketsiz eklemler, yarı hareketli eklemler ve hareketli eklemler olmak üzere üç gruba ayrılırlar. Hareketli eklemlerde, şu oluşumlar bulunur. Eklem yüzleri (facies articularis), Eklem kapsülü (capsula articularis) Eklem boşluğu (cavum articulare), Eklem kıkırdağı (cartilago articularis) Eklem bağları (ligamenta articularia), Eklem içi oluşumları (organa intraarticularia) İnsan vücudunda üç temel eksen vardır ve hareketler bu eksenlere dik olarak yapılır. Yukarıdan aşağıya dik olarak geçen eksen, vertikal eksendir ve bu eksende, içe dönme (pronasyon) ve dışa dönme hareketleri (supinasyon) yapılır. Sağdan sola, yere paralel olarak geçen eksene horizontal eksen denir ve bu eksende, bükülme (fleksiyon) ve düzelme (ekstansiyon) hareketleri yapılır. Önden arkaya ve yere paralel olarak geçen eksene sagittal eksen denir ve bu eksende, gövdeye yaklaşma(adduksiyon) ve gövdeden uzaklaşma (abduksiyon) hareketleri yapılır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? a) Kemikler ve eklemler, iskeleti oluşturur. b) Kemiklerin birleştikleri yerlere eklem denir. c) Eklemin Latince yazılımı, articulatio dur. d) Articulatio nun kısaltılmış hali ise, Art. şeklindedir. e) Kemikler, kemik uçlarının arasında yer alan kas dokusu aracılığıyla birleşirler. 2. Aşağıdakilerden hangisi eklemlerin fonksiyonlarından biri değildir? a) Vücudu hareket ettirmek b) Organları korumak c) Ağırlığımızın yere iletilmesini sağlamak d) Hareketlerimizin amaca uygun olmasını sağlamak e) Sert hareketleri yumuşatmak 3. Aşağıdakilerden hangisi kompleks eklem (art. composita) grubuna dâhil olan bir eklemdir? a) Articulatio humeri b) Articulatio coxae c) Articulatio temporpmandibularis d) Articulatio cubiti e) Articulatio atlantooccipitalis 4. Aşağıdakilerden hangisi, eklem çıkıklarını engelleyen en önemli faktördür? a) Eklem yüzlerinin şekli b) Eklem boşluğundaki negatif basınç c) Eklem çevresindeki kas ve kirişler d) Eklem bağlarının sağlamlığı e) Eklemi kuşatan eklem kapsülü 5. Aşağıdakilerden hangisi hareketsiz eklemlerden biridir? a) Articulatio temporomandibularis b) Articulatio atlantooccipitalis c) Articulatio radiocarpalis d) Sutura coronalis e) Symphysis pubis Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
6. Yarı hareketli eklemlerde, eklem yüzleri arasında hangi doku yer alır? a) Kemik b) Kıkırdak c) Bağ dokusu d) Kas dokusu e) Eklem boşluğu 7. Aşağıdakilerden hangisi, hareketli eklemlerde görülen oluşumlardan biri değildir? a) Eklem yüzleri b) Eklem kapsülü c) Eklem boşluğu d) Eklem kıkırdağı e) Eklem kasları 8. Meniscus denilen oluşumlar hangi eklemde bulunur? a) Articulatio genu (diz eklemi) b) Articulatio coxae (kalça eklemi) c) Articulatio cubiti (dirsek eklemi) d) Articulatio humeri (omuz eklemi) e) Articulatio radiocarpalis (bilek eklemi) 9. Articulatio coxae (kalça eklemi) hangi tip bir eklemdir? a) Spheroid b) Elipsoid c) Plana d) Trchoid e) Sellar 10. Aşağıdakilerden hangisi columnae vertebralis eklemleri için doğru değildir? a) Vertebra gövdeleri arasında, discus intervertebralis denilen yapılar bulunur. b) Bu yapıların yırtılması, hernia denilen fıtıklaşmalara yol açabilir. C) Vertebra gövdeleri arasında plana cinsi eklem vardır. d) Columnae vertebralis te fıtık en sık, cervical ve lumbal bölgelerde görülür. e) Vertebra gövdeleri arasındaki ekleme syncondroses columnae veretbralis denilir. Cevap Anahtarı 1.E, 2.A, 3.D, 4.B, 5.D, 6.B, 7.E, 8.A, 9.A, 10.C Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Akkın, S. M., Toprak, M. (1993). Genel Anatomi Terminolojisi ve Kullanım Özellikleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Basımevi ve Film Merkezi. Anatomy, TV-Anatomy-Study Guides Anatomical Language. Arıncı, K., Elhan, A. (1983). Anatomi Terimleri (Nomina Anatomica), Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları. Arıncı, K., Elhan, A. (1997). Anatomi, 2. Baskı, Ankara: Güneş Kitapevi. Artukoğlu, M.A. (1997). Tıbbi Terminoloji, 1. Cilt, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık İdaresi Yüksekokulu Yayınları. Artukoğlu, M. A., Kaplan, A., Yılmaz, A. (2002). Tıbbi Dokümantasyon, Ankara: Türksev Yayıncılık. Arslantaş, D. ve Ark. (2012). Tıbbi Terminoloji, 1. Baskı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları (Açıköğretim Fakültesi Yayınları). Balcı, A. E. (2001). Tıbbi Dokümantasyon ve Tıbbi Arşivler, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Yayınları. Cankur, Ş., Kanbir, O. (2010). Spor Anatomisi, 1. Baskı, Bursa: Ekin Kitabevi. Dorland, W,A. (1988). Dorland s Illustrared, Medical Dictionary, 27th Edition, Philadelphia and London: W.B. Saunders Company. Dere, F. (2000). Anatomi Atlası ve Ders Kitabı, 5. Baskı, Adana: Nobel Tıp Kitapevleri. Drake, R.L., Vogl, A.W., Mitchell, A.W.M., Tibbitts, R.M., Richardson P.E., (Çeviri Editörleri: İlgi, S., Yıldırım, M.). (2009). Gray's Anatomi Atlası. Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri. Ekinci, S., Hatipoğlu, H. G. (2005). Yüksekokullar Tıbbı Terminoloji Ders Kitabı, 1. Baskı, Ankara: Hatipoğlu Yayınevi. Eroğlu, F., Polat, M. (2009). Tıbbi Terminoloji, 1. Baskı, Isparta: Fakülte Kitabevi. Kavukçu, S. (1998). Tıbbi Terminoloji, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları. Kocatürk, U. (1994). Açıklamalı Tıp Terimleri Sözlüğü, 6. Basım, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Kuyucu, Y. (1988). Tıp Terimlerinin Oluşması İle İlgili Genel Bilgiler ve Fonksiyonel Anatomi Terimleri Sözlüğü, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi. Kuyucu, Y. (1982). Osteoloji. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi. MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2008). Büro Yönetimi ve Sekreterlik. Tıbbi Terminoloji (Tedavi Hizmetleri), Ankara. http: //mepeg.meb.gov tr [Erişim tarihi: 22.09.2015]. MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2012). Hareket Sistemi (Alanlar Ortak), Ankara. http://www.megep. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/hareket%20sistemi.pdf [Erişim tarihi: 23.09.2015]. MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2011). Sağlık Hizmetleri Sekreterliği. İnsan Anatomisine Ilişkin Tıbbi Terimler, Ankara. http: //mepeg.meb.gov tr [Erişim tarihi: 22.09.2015]. MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2011). Sağlık Hizmetleri Sekreterliği. Hareket ve Sinir Sistemi ile Psikiyatrik Hastalıklara ilişkin Tıbbi Terimler, Ankara. http: //mepeg.meb.gov tr [Erişim tarihi: 22.09.2015]. MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2011). Sağlık Hizmetleri Sekreterliği. Solunum Ve Sindirim Sistemine ilişkin Tıbbi Terimler, Ankara. http: //mepeg.meb.gov tr [Erişim tarihi: 22.09.2015]. MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2011). Sağlık Hizmetleri Sekreterliği. Kardiovasküler Sistem Ile Kan Ve Kan Yapıcı Organlara Ilişkin Tıbbi Terimler, Ankara. http: //mepeg.meb.gov tr [Erişim tarihi: 22.09.2015]. Mesut, R. (2011). Tıbbi Latince, 2. Baskı, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti. Mesut, R. (2011). Tıbbi Terminoloji, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti. Moore, K.L. (2006) Clinically oriented anatomy, 5th ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. Ozan, H. (2004). Ozan Anatomi, 3. Baskı, Ankara: Klinisyen Tıp Kitabevleri. Öztürk, L., Aktan, Z.A., Varol, T. (1997). İşlevsel Anatomi, 1. baskı, İzmir: Saray Tıp Kitabevleri. Pabst, R., Putz, R. (Çevirenler: Elhan,A., Karahan, S.T.). (2006). Sobotta İnsan Anatomisi Atlası (Baş, Boyun, Üst Ekstremite) 1. Cilt, 22. Baskı, Almanya. Beta Basım Yayım dağıtım A.Ş. Pabst, R., Putz, R. (Çevirenler: Elhan,A., Karahan, S.T.). (2006). Sobotta İnsan Anatomisi Atlası (Gövde, Organlar, Alt Ekstremite) 2. Cilt, 22. Baskı, Almanya. Beta Basım Yayım dağıtım A.Ş. Saladin, K. S. (2004). Anatomy and Pysiology:The unity of form and function, 3rd, New- York:McGraw-Hill. Sancak, B., Cumhur, M. (2008). Fonksiyonel Anatomi (Baş-Boyun ve İç Organlar), 4. Basım, Ankara: ODTÜ Yayıncılık. Snell, R.S. (1995). Clinical Anatomy, Fifth edition. New York: Little, Brown and Company. Standring, S. (2008). Gray s Anatomy, The Anatomical Basis of Clinical Practice, 40th Edition, Spain: Churchill Livingstone Elsevier Taner, D. (2000). Fonksiyonel Anatomi, 2. Basım, Ankara: Hekimler Yayın Birliği. Taner, D. (2008). Fonksiyonel Nöroanatomi, 7. Basım, Ankara: ODTÜ Yayıncılık. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
Tengilimoğlu, D., Çıtak, N. (2003). Yönetici ve Tıp Sekreterliği, Ankara: Seçkin Yayınları. Terminologia Anatomica. (1998). International Anatomical Terminology. FCAT (Federative Commitee on Anatomical Terminology). George Thieme Verlag, Germany. Toprak, M., Akkın, S.M. (1998). Anatomi Ders Kitabı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları. Uçmaz, R. (2002). Tıbbı Dokümantasyon II (Tıbbı Arşivcilik), Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları. Yıldırım, M. (2013). Resimli Sistematik Anatomi. 1. Baskı, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17