OLGU SUNUMU: METASTATİK MİDE KANSERİ OLAN HASTANIN TEDAVİ VE HEMŞİRELİK BAKIMI Gülçin Adatepe(1), Ayşin Kayış(2), Şenel Sürücü(3) 1.Acıbadem KOZ Hastanesi, Kemoterapi Ünitesi Eğitim Hemşiresi 2.Acıbadem KOZ Hastanesi, Onkoloji Vaka Yönetici Hemşiresi 3.Acıbadem KOZ Hastanesi, Hemşirelik Hizmetleri Müdürü GİRİŞ Mide mukozasında gelişen kanserlere mide kanseri denir. Mide Kanseri dünyada akciğer kanserinden sonra ikinci sıklıkta görülen kanser türüdür. Türkiye de en sık görülen sindirim sistemi kanseri olan mide kanseri çeşitli ülkelere göre farklılıklar gösterir. Japonya da Latin Amerika da diğer ülkelerden daha sıklıkla hastalığa rastlanır. En sık Japon toplumunda 100000 de 100 oranında görülmektedir.erkeklerde 1/1.5 oranında daha fazla görülür. Mide CA için günümüzde risk kabul edilen etkenler: Helicobacter pylori infeksiyonu, İleri yaş, cinsiyet, diyet, atrofik gastrit, pernisiyöz anemi, sigara kullanımı, radyasyon alımı, geçirilmiş mide rezeksiyonu, konserve, tütsülenmiş ve aşırı tuzlanmış gıdalar. Belirti ve Bulgular ; Epigastrik rahatsızlık, kilo kaybı ve karın ağrısıdır (%75-80), İştahsızlık, erken doyma, postprandial dolgunluk hissi, halsizlik, disfaji, bulantı ve kusma, Hematemez seyrek belirtidir (%10). Gizli kanama sıktır. Bazı hastalar hepatomegali, asit ve sarılık gibi metastaz bulguları ile başvurabilir. OLGU: 01/07/1947 Doğumlu, Bayan Hasta Geliş Şekli :Tekerlekli Sandalye Geldiği Yer : Poliklinik Tercüman Gereksinimi:Hasta Rusça Konuşuyor Yaşam şekli :Ailesi ile birlikte Meslek :Ev Hanımı Yakınması: Son birkaç haftada melena ile uyumlu dışkı ve giderek artan aşırı halsizlik, çarpıntı ve baş dönmesi nedeniyle hastaneye başvuran hasta yapılan değerlendirmeler sonucu; trombositopeni ve anemi nedeniyle değerlendirilmek üzere hastaneye yatırıldığında kemik iliğinde nekrotik zeminde şüpheli malign hücreler saptandı. Öykü:14 Ekim 2007 de yutamama sıkıntısı, midede yanma, ekşime şikayetleri olan hastaya mide ca tanısı konarak hastaya total gastrektomi, distal özefajektomi+torakotomi yapılmıştır. 28 Kasım 2007 de Kemoterapi tedavisi başladı. 6 kür (Campto-Cisplatin) tedavisi aldı. Hasta TPN ile besleniyor. Allerji: Yok Sigara, alkol, madde bağımlılığı: Yok Kan transfüzyonu: Yok Daha önce geçirilen operasyon: 8 yıl önce uterus operasyonu. 25/10/07 tarihinde total gastrektomi Soygeçmiş: Özellik yok
Tıbbı soygeçmiş: Hipertansiyon Sistem Değerlendirmesi; Solunum sistemi: Solunum sıkıntısı var. KVS : HT mevcut Kas iskelet sistemi: Normal Periferik vasküler sistem: Normal Bası ülseri riski: Skor 20 olarak değerlendirildi. Düşme riski: Orta risk GİS: Yemek yiyememe Vital bulgular : 150/95 Nabız: 90 Ateş: 36.5 Solunum : 22 SPO2 :98 Ağrı Skoru : Ağrısı yok. Multidisipliner Bakım Planı Uygulaması Saptanan Sorunlar: Yeterli beslenememeye bağlı sıvı elektrolit dengesizliği Yabancı dil kullanımına bağlı iletişim güçlüğü Günlük Aktivitelerini yerine getirememeye bağlı aktivite intoleransı Öz bakımını yapamamaya öz bakım ihtiyacı Aile bireylerinde hastalığa bağlı depresyon. Yaşanılacak belirsizlere bağlı kaygı Hastalığa bağlı ölüm korkusu Kemoterapi ve yan etkilerine bağlı beden imajında değişiklik Haraket kısıtlılığına bağlı doku bütünlüğünde bozulma riski Kemoterapik ilaç alımına bağlı reaksiyon gelişme riski Torakotomi operasyonuna bağlı solunum güçlüğü riski Kemoterapi ve yan etkilerine bağlı düşme riski Hipertansiyon atağı riski TPN(Total Parenteral Nütrisyon) alımına bağlı hiperglisemi riski İnvaziv girişimlere bağlı enfeksiyon riski Hastalığa bağlı ağrı riski Yeterli beslenememeye bağlı oral mukoz membranda değişim riski 1. Yeterli beslenememeye bağlı sıvı elektrolit dengesizliği Hedef : Hastanın sıvı elektrolit değerleri normal sınırlarda olacak Oral alımı takip edilip desteklenecek. Aldığı çıkardığı takibi yapılacak. Deri turgoru değerlendirilecek. Kilo takibi yapılacak. Dr. istemi ile elektrolit takibi yapılacak. Dr. istemi ile sıvı elektrolit replasmanı yapılacak. 2. Yabancı dil kullanımına bağlı iletişim güçlüğü Hedef : Hasta basit ve sade bir dille iletişim kurulacak. İletişim yetersizliğine neden olan faktörler açısından hasta değerlendirilecek. Aile üyeleri ile işbirliği sağlanacak. Tercümandan destek alınacak. Basit ve sade bir dille iletişim kurulacak. Beden dili ve şekilli anlatımlarla ek teknikler kullanılacak.
3. Günlük Aktivitelerini yerine getirememeye bağlı aktivite intoleransı Hedef : Hasta yapabildiği aktiviteleri yerine getirecek yapamadıkları için destek alacak Mobilizasyon için hasta desteklenecek. Vücut mekaniklerine uygun pozisyon verilecek. Dr. İstemi ile FTR konsültasyonu istenecek. Yatak içi aktif pasif egzersizler yaptırılacak. Mobilizasyonun önemi vurgulanacak. 4. Öz bakımını yapamamaya öz bakım ihtiyacı Hedef : Hasta günlük ihtiyaçlarını kendisi karşılayabilcek. Hastaya günlük ve ihtiyaç duyduğunda vücut bakımı verilecek. Yatak takımları düzenli değiştirilecek. Ağız bakımı konusunda bilgilendirilecek. Terlemesi dikkate alınarak sık kıyafet değişimi sağlanacak gerekirse koku sürülecek. El dezenfektanı verilip kullanımı hakkında bilgilendirilecek. Oda belli aralıklarla havalandırılıp temiz tutulacak. 5. Aile bireylerinde hastalığa bağlı depresyon Hedef : Hasta ve hasta yakınları süreç içerisinde yaşanabilecek duygu durum bozukluklarını deneyimlemeyecek. Hasta ve ailesine psikolojik destek sağlanacak. Kendilerini ifade etmeleri sağlanacak. Empati yapılacak. Benzer durumdaki bireylerle tanışmaları sağlanacak. Hastanın her türlü bakımına katılımları sağlanıp işbirliği artırılacak. Evde bakım konusunda eğitim verilip aile bireyleri cesaretlendirilecek. Üzüntülerini çok fazla baskılamamaları gerektiği vurgulanacak. Etkin baş etme yöntemleri öğretilecek. Gerekirse psikiyatri desteği önerilecek. 6.Yaşanılacak belirsizlere bağlı kaygı Hedef : Hasta kaygıya bağlı ruhsal değişimleri deneyimlemeyecek. Hastanın duygu durumu değerlendirilecek. Kaygı durumu ve kaygıya neden olan faktörler değerlendirilecek. Kaygı ölçeği değerlendirilecek. Duygularını ifade etmesi için fırsat verilecek. Gerekirse psikolojik destek sağlanacak. 7. Hastalığa bağlı ölüm korkusu Hedef : Hasta hastalığına bağlı yaşadığı duygu durumunu ifade edecek. Hastanın duruma olan tepkisi değerlendirilecek. Hastanın duygularını ifade etmesi için açık bir iletişim desteği sağlanacak. Hastanın güvenliliği sağlanacak. Aile ve sağlık ekibi işbirliği sağlanacak. Gerekirse psikolog ve psikiyatri desteği sağlanacak.
8. Kemoterapi ve yan etkilerine bağlı beden imajında değişiklik Hedef : Hasta beden imajındaki değişimlere uyum sağlayacak. Hastaya psikolojik destek sağlanacak. Saç dökülmelerine karşı ( peruk vs.) sağlanacak. Hastanın beden imajı ile ilgili kendini ifade etmesi için fırsat verilecek. Beden imajında oluşabilecek değişiklikler konusunda bilgi verilecek. 9. Haraket kısıtlılığına bağlı doku bütünlüğünde bozulma riski Hedef: Hasta doku bütünlüğünde bozulmaya bağlı komplikasyonları deneyimlemeyecek. Hastanın cilt bütünlüğü değerlendirilecek. Bası yarası risk skoru değerlendirilecek. Aktivite artışı sağlanacak. Bası bölgeleri değerlendirilecek. Pozisyon değişikliği sağlanacak. 10. Kemoterapik ilaç alımına bağlı reaksiyon gelişme riski Hedef : Hasta alerjik reaksiyon komplikasyonlarını deneyimlemeyecek. Hasta alerjik reaksiyonlar açısından değerlendirilecek. Her tedavi öncesinde hastaya premedikasyonlar uygulanacak. İlaçlar ve yan etkileri konusunda hastaya ve ailesine bilgi verilecek. Hastanın onamı alınacak. 11. Torakotomi operasyonuna bağlı solunum güçlüğü riski Hedef : Hastanın solunum güçlüğüne bağlı oluşabilecek komplikasyonları deneyimlemeyecek. Solunum sıkıntısına neden olan faktörler belirlenecek. Solunum fonksiyonlarının geliştirilmesi için akvite artışı sağlanacak. Derin solunum ve öksürme egzersizleri öğretilecek. Solunum sayısı ve oksijen saturasyonu izlemi yapılacak. 12. Kemoterapi ve yan etkilerine bağlı düşme riski Hedef : Hasta hastanede bulunduğu süre içerisinde düşmeyi deneyimlemeyecek. Yatak kenarları kaldırılacak. Hastanın çevreye oryantasyonu sağlanacak. Oda tanıtımı yapılacak. Çağrı butonu hastanın yanına bırakılacak. Yeterli aydınlatma sağlanacak. 13. Hipertansiyon atağı riski Hedef : Hasta hipertansiyon komplikasyonlarını deneyimlemeyecek. Tansiyon ve nabız stabilitesi sağlanana kadar sık izlem yapılacak. TA yükselten durumlar tesbit edilecek. Hekim istemine göre antihipertansif ilaçlar uygulanacak. Diyetisyenle işbirliği yapılarak diyet düzenlemesi sağlanacak.
14. TPN(Total Parenteral Nütrisyon) alımına bağlı hiperglisemi riski Hedef : Hastada hiperglisemi gelişmeyecek. Hasta hiperglisemi belirti ve bulguları açısından değerlendirilecek. Doktor istemine göre düzenli olarak kan şekeri ölçümleri yapılacak. Diyetisyenle işbirliği yapılacak. Açlık kan şekerinin normal sınırlarda seyretmesi sağlanacak. 15. İnvaziv girişimlere bağlı enfeksiyon riski Hedef: Hasta enfeksiyon belirti ve bulgularını deneyimlemeyecek. El yıkama ve eldiven giyme talimatlarına uyulacak. Ateş takibi ve vital takibi yapılacak. Hastaya gerekmedikçe invaziv işlemler uygulanmayacak. Tüm invaziv girişimlerde aseptik tekniklere uyulacak. Hastanın insizyon bölgesi enfeksiyon belirti ve bulguları açısından takip edilecek ( ısı artışı,akıntı,kızarıklık,şişlik..). Gerekirse kültür alınacak ( dr istemi ve enfeksiyon hemşiresi haberdar edilerek ) Hastanın periferik kataterleri lokal ve sistemik enfeksiyon belirtileri açısından gözlemlenecek. Vasküler katater enfeksiyonlarından korunma talimatı uygulanacak. İ.V sıvı setleri 72 saatte lipid sol. setleri 24 saatte bir değiştirilecek. Periferler 72-96 saatte değiştirilecek. 16. Hastalığa bağlı ağrı riski Hedef:Hasta ağrısı olmadığını ifade edecek. Hastanın ağrısı görsel ağrı skalasına göre değerlendirilecek. Ağrının yeri, şiddeti, niteliği değerlendirilecek. Hastanın rahat edebileceği en uygun pozisyon verilecek. Uygun aralıklarla ağrı yeniden değerlendirilecek. Duruma göre sıcak soğuk uygulama yapılacak. Derin solunum egzersizleri yaptırılacak. Dr. istemi ile uygun analjezikler uygulanacak. 17.Yeterli beslenememeye bağlı oral mukoz membranda değişim riski Hedef : Hasta oral mukoz membranda değişikliklere bağlı komplikasyonları deneyimlemeyecek. 3x1 ağız bakımı verilecek. Oral kavite ve labialar renk,nem,aft ve koku açısından değerlendirilecek. Ağız bakımın önemi hasta ve yakınlarına anlatılacak Dudaklarına nemlendirici krem sürülecek. Gerekirse sakız çiğneyebileceği söylenecek. SONUÇ Kür sağlanamayan ve tam tümör yanıtının hemen mümkün olmadığı metastatik mide kanserinde kemoterapi ile kür şansının elde edilmesi önemli bir bulgudur. Ancak hasta yaşam kalitesi ve tedaviye yanıt açısından ele alındığında bugün oldukça iyi durumdadır. Günlük yaşam aktivitelerini kendisi yapabilmekte, günlük kısa yürüyüşler yapabilmektedir. Kilo kaybı duran hastanın iştahında artma gözlenmiştir.
KAYNAKLAR 1. Chemocare.com, Care During Chemotherapy and Beyond.Cancer and Chemo-Based Lack of Appetite and Early Satiety. http://www.chemocare.com/managing/cancer_and_chemobased_lack _of.asp, 02.07.2008 2.Ed.Aydıner A, Topuz E., Paraneoplastik Sendromlar. Onkoloji El Kitabı İstanbul, 2004 3.Başaran G, Kanser Hastalarında Beslenme, Klinik Gelişim 17 (24-32) 2004. 4.Nursing Partners in Care, Semptom Management, 2007, http://www.partnersincare.msu.edu/symtommanagementcontent.asp?id=25, 05.07.2008.