İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... III İÇİNDEKİLER...V 1 DIŞ TİCARET TEORİSİ 1.GİRİŞ...1 2.DIŞ TİCARETİN NEDENLERİ...3 a)arz-talep Dengesizlikleri... 3 b)mal Farklılıkları... 5 c)fiyat Farklılıkları... 5 d)tüketici Zevkleri ve Tercihleri... 6 3.MERKANTİLİSTLER VE DIŞ TİCARET...6 4.FİZYOKRATLAR VE DIŞ TİCARET...7 5.KLASİK DIŞ TİCARET TEORİLERİ...8 a)klasik Dış Ticaret Teorilerinin Standart Varsayımları... 8 b)mutlak Üstünlükler Teorisi... 10 c)ricardo'nunkarşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi... 12
VIII İÇİNDEKİLER 2 FIRSAT MALİYETLERİ 1.KITLIK KANUNU...19 2. FIRSAT MALİYETLERİ...20 a)tüketim Kararlarında Fırsat Maliyeti... 20 b)devletin Kararlarında Fırsat Maliyeti... 21 c)üretim Kararlarında Fırsat Maliyeti... 21 3.MALİYET ŞARTLARI VE DÖNÜŞÜM EĞRİLERİ...22 a)artan Fırsat Maliyeti Şartlarında Dönüşüm Eğrisi... 22 b)sabit Fırsat Maliyeti Şartlarında Dönüşüm Eğrisi... 25 c)azalan Fırsat Maliyeti Şartlarında Dönüşüm Eğrisi... 26 d)değişken Fırsat Maliyeti Şartlarında Dönüşüm Eğrisi... 28 4.DÖNÜŞÜM EĞRİLERİ İLE EKONOMİK BÜYÜMENİN GÖSTERİLMESİ...29 5.DÖNÜŞÜM EĞRİLERİ İLE KAYNAK YAPISININ GÖSTERİLMESİ...30 6.DÖNÜŞÜM EĞRİLERİ İLE ZEVK VE TERCİHLERİN GÖSTERİLMESİ...30 7.FIRSAT MALİYETLERİNİN DIŞ TİCARETE UYGULANMASI...31 3 DIŞ TİCARET DENGESİ ANALİZLERİ-1: TEKLİF EĞRİLERİ YAKLAŞIMI 1.KARŞILIKLI TALEP KANUNU...35 2.TEKLİF EĞRİLERİ...36 3.TEKLİF EĞRİLERİNİN GEOMETRİK OLARAK GÖSTERİLMESİ...37 a)yatay Eksendeki Malı İhraç Eden Ülkenin Teklif Eğrisi... 37 b)dikey Eksendeki Malı İhraç Eden Ülkenin Teklif Eğrisi... 39 4.DIŞ TİCARET DENGESİ VE DIŞ TİCARET HADLERİNİN OLUŞUMU...41 5.DIŞ TİCARET DENGESİNİN DEĞİŞMESİ...42 a)yatay Eksendeki Malı İhraç Eden Ülkenin Teklifinin Artması... 42 b)yatay Eksendeki Malı İhraç Eden Ülkenin Teklifinin Azalması... 45 6.BÜYÜK BİR ÜLKE İLE KÜÇÜK BİR ÜLKENİN DIŞ TİCARET DENGESİ...47 7.TİCARET FARKSIZLIK EĞRİLERİ...51 8.PARASAL DIŞ TİCARET HADLERİ...53 9.PARASAL DIŞ TİCARET HACMİ...54 3.BÖLÜM-EKLER...57
ULUSLARARASI İKTİSAT IX 4 DIŞ TİCARET DENGESİ ANALİZLERİ-2: FARKSIZLIK EĞRİLERİ YAKLAŞIMI 1.TOPLUMSAL FARKSIZLIK EĞRİLERİ...67 2.KAPALI EKONOMİ DENGESİ...68 3.AÇIK EKONOMİ DENGESİ...70 a)sabit Fırsat Maliyeti Şartlarında Denge... 71 b)artan Fırsat Maliyeti Şartlarında Denge... 73 c)azalan Fırsat Maliyeti Şartlarında Denge... 76 4.DIŞ TİCARET KAZANÇLARININ ANALİZİ...78 5.ARZ YAPILARI AYNI TALEP YAPILARI FARKLI İKİ ÜLKENİN DIŞ TİCARETİ...81 6.ARZ YAPILARI FARKLI TALEP YAPILARI AYNI İKİ ÜLKENİN DIŞ TİCARETİ...82 7.TALEPTEKİ DEĞİŞMENİN DIŞ TİCARET HACMİNE ETKİSİ...84 8.DIŞ TİCARET HADLERİNDEKİ DEĞİŞMENİN REFAH SEVİYESİNE ETKİSİ...85 9.YOKSULLAŞTIRAN BÜYÜME...87 10.KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜKLERİN TERSİNE DÖNMESİ...89 4.BÖLÜM-EKLER...91 5 HECKSCHER-OHLIN TEORİSİ 1.ÜLKELERİN FAKTÖR ZENGİNLİĞİ...102 a)faktör Miktarı Tanımı... 103 b)faktör Fiyatı Tanımı... 103 c)faktör Kullanımı Tanımı... 104 2.MALLARIN FAKTÖR YOĞUNLUĞU...104 3.HECKSCHER-OHLIN FAKTÖR ZENGİNLİĞİ TEORİSİ...105 4.FAKTÖR FİYATLARININ EŞİTLİĞİ TEORİSİ...107 5.STOLPER-SAMUELSON GELİR DAĞILIMI TEORİSİ...110 6.RYBCZYNSKI TEORİSİ...112 a)dönüşüm Eğrileriyle Geometrik Açıklama... 112 b)faktör Kısıtı Doğrularıyla Geometrik Açıklama... 115 7.HECKSCHER-OHLIN TEORİSİNİN EKSİKLERİ...117 8.HECKSCHER-OHLIN TEORİSİNİN GERÇEK HAYATA UYGUNLUĞU...120 a)leontieff Testi... 120 b)tatemoto ve Ichimura Testi... 121 c)bharadwaj Testi... 121 d)stolper ve Roskamp Testi... 122 EKLER...123
X İÇİNDEKİLER 6 ALTERNATİF DIŞ TİCARET TEORİLERİ 1.VARLIK TEORİSİ...141 2.KANAL TEORİSİ...142 3.TEKNOLOJİK AÇIK TEORİSİ...143 4.MALLARIN HAYAT SEYRİ TEORİSİ...145 5.YETİŞKİN İŞGÜCÜ TEORİSİ...148 6.GELİR VE TERCİHLERDE BENZERLİK TEORİSİ...148 7.ÖLÇEK EKONOMİLERİ TEORİSİ...149 8.MONOPOLLÜ REKABET TEORİSİ...152 9.ULAŞTIRMA GİDERLERİ VE DIŞ TİCARET TEORİSİ...155 7 DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME 1.GİRİŞ...161 2.ÜRETİM FAKTÖRÜ MİKTARINDA NÖTR DEĞİŞMELER...164 3.DIŞ TİCARETİ ARTIRICI FAKTÖR DEĞİŞMELERİ...167 a) Küçük Ülkede Dış Ticareti Artırıcı Yönlü Büyüme... 167 b) Büyük Ülkede Dış Ticareti Artırıcı Yönlü Büyüme... 170 4.DIŞ TİCARETİ SÜPER ARTIRICI FAKTÖR DEĞİŞMELERİ...172 5.DIŞ TİCARETİ AZALTICI FAKTÖR DEĞİŞMELERİ...173 6.DIŞ TİCARETİ SÜPER AZALTICI FAKTÖR DEĞİŞMELERİ...175 7. TEKNOLOJİK DEĞİŞME...176 8.TEKNOLOJİK DEĞİŞME TÜRLERİ...177 a)nötr Teknolojik Değişme... 177 b)sermaye Yoğun Teknolojik Değişme... 179 c)emek Yoğun Teknolojik Değişme... 179 9.TEKNOLOJİK DEĞİŞMENİN DIŞ TİCARETE ETKİLERİ...180 a) Ekonominin Genelinde Nötr Teknolojik Değişme... 181 b) Ekonominin Genelinde Sermaye Yoğun Teknolojik Değişme... 181 c) Ekonominin Genelinde Emek Yoğun Teknolojik Değişme... 182 d) Bir Sektörde Nötr Teknolojik Değişme... 184 -İhraç Malı Sektöründe Nötr Teknolojik Gelişme... 184 -İthal İkamesi Malı Sektöründe Nötr Teknolojik Gelişme... 185 10.EKONOMİK BÜYÜMENİN DIŞ TİCARETE ETKİLERİNİN TOPLU GÖSTERİLİŞİ...187
ULUSLARARASI İKTİSAT XI 8 DIŞ TİCARET POLİTİKASI 1.DIŞ TİCARET POLİTİKASININ AMAÇLARI...190 a)dış Rekabetten Korunma... 190 b)dış Ödeme Dengesizliklerini Düzeltme... 190 c)ekonomik Büyüme ve Kalkınma... 190 d)iç Piyasada Monopollerin Kırılması... 191 e)tam İstihdamın Sağlanması... 191 f)enflasyonun Önlenmesi... 191 g)gelir Dağılımının Değiştirilmesi... 192 h)ekonomik Küreselleşme... 192 ı)gelir Sağlama... 192 i)dış Piyasalarda Avantajlı Duruma Geçme... 192 j)otarşi... 192 k)sağlık ve Sosyal Nedenler... 193 l)siyasi ve Askeri Nedenler... 193 2.DIŞ TİCARET POLİTİKASININ ARAÇLARI...193 3.KORUMACILIĞI SAVUNAN GÖRÜŞLER...194 a)genç Endüstriler Tezi... 194 b)milli Savunma Tezi... 196 c)stratejik Ticaret Politikası Tezi... 197 d)sanayi Politikası Tezi... 199 e)haksız Rekabete Karşı Korunma Tezi... 200 f)dış Açıkları Azaltma Tezi... 200 g)istihdamı Artırma Tezi... 201 h)dış Ticaret Hadlerini İyileştirme ve Refahı Artırma Tezi... 201 ı)üretim Maliyetlerinin Eşitlenmesi Tezi... 201 9 GÜMRÜK TARİFELERİ 1.GÜMRÜK TARİFELERİNİN TANIMI...203 2.GÜMRÜK TARİFELERİNİN AMAÇLARI...204 3.GÜMRÜK TARİFELERİNİN ÇEŞİTLERİ...204 a)spesifik Gümrük Tarifeleri... 204 b)ad-valorem Gümrük Tarifeleri... 204 c)karma Gümrük Tarifeleri... 205 4.GÜMRÜK TARİFELERİNİN MİKRO EKONOMİK ETKİLERİ...205 a)üretim Kaybı... 205 b)tüketim Kaybı... 205 c)hazineye Gelir Etkisi... 206 d)bölüşüm Etkisi... 206
XII İÇİNDEKİLER e)dış Ticaret Hacmi Etkisi... 206 f)tüketici Rantı Etkisi... 208 g)üretici Rantına Etkiler... 209 h)gümrük Tarifelerinin Mikro Ekonomik Etkilerine Sayısal Örnek... 211 5.YASAKLAYICI TARİFE...213 6.GÜMRÜK TARİFELERİNİN BÜYÜK BİR ÜLKENİN DIŞ TİCARET HADDİNE ETKİSİ...214 7.GÜMRÜK TARİFELERİNİN KÜÇÜK BİR ÜLKENİN DIŞ TİCARET HADDİNE ETKİSİ...215 8.GÜMRÜK TARİFE SAVAŞLARI...216 9.GÜMRÜK TARİFELERİNİN KÜÇÜK BİR ÜLKENİN REFAH SEVİYESİNE ETKİSİ...218 10.GÜMRÜK TARİFELERİNİN BÜYÜK BİR ÜLKENİN REFAH SEVİYESİNE ETKİSİ...219 11.EN UYGUN GÜMRÜK TARİFESİ...222 12.GÜMRÜK TARİFELERİNİN YANSIMASI...224 13.NOMİNAL VE ETKİN GÜMRÜK TARİFESİ ORANLARI...225 14.GÜMRÜK TARİFELERİNİN MAKRO EKONOMİK ETKİLERİ...227 a)ödemeler Bilançosu Üzerine Etkiler... 227 b)döviz Tasarrufu Üzerine Etkiler... 228 c)yurtiçi Üretim Üzerine Etkiler... 228 d)fiyatlar ve Piyasa Üzerine Etkiler... 228 e)istihdam Düzeyine Etkiler... 228 f)dış Ticaret Hadleri Üzerine Etkiler... 229 g)milli Gelir Üzerine Etkiler... 229 h)gelir Dağılımı Üzerine Etkiler... 229 i)bütçe Gelirleri Üzerine Etkiler... 229 EKLER...231 10 MİKTAR KISITLAMALARI 1.İTHALAT KOTALARI...251 a)ithalat Kotalarının Tanımı... 251 b)ithalat Kotalarının Türleri... 251 c)kotaların Mikro Ekonomik Etkileri... 252 d)kotaların Mikro Ekonomik Etkilerine Sayısal Örnek... 254 e)kotaların Dış Ticaret Hadlerine Etkisi... 255 f)gümrük Tarifeleri ile Kotaların Karşılaştırılması... 257 2.İTHALAT YASAKLARI...259 3.İHRACAT KOTALARI...264 a)ihracatçı Ülkenin Kendi İsteğiyle İhracata Kota Konulması... 264 b)gönüllü İhracat Kotaları... 266 4.KAMBİYO KONTROLÜ...267
ULUSLARARASI İKTİSAT XIII 11 TARİFE BENZERİ ARAÇLAR 1.İTHALAT TEMİNATLARI...269 2.ÇOKLU KUR UYGULAMALARI...270 3.FARK GİDERİCİ VERGİLER...270 4.SÜBVANSİYONLAR...271 a)yurtiçi Üreticilere Verilen Sübvansiyonlar... 271 b)ihracat Sübvansiyonları... 273 5.İHRACAT VERGİLERİ...274 6.DAMPING...276 7.GÖRÜNMEZ ENGELLER...279 8.YURTİÇİ KATKI ZORUNLULUĞU...281 9.DOLAYLI VERGİLER...281 10.TARİFE KOTALARI...282 11.MEVSİMLİK GÜMRÜK VERGİLERİ...282 12. ÇEŞİTLİ İTHALAT VERGİLERİ VE FONLARI...282 12 İHRACATIN TEŞVİK EDİLMESİ 1.GENEL OLARAK İHRACAT TEŞVİKLERİ...283 a)gümrük Tarifeleri... 283 b)ihracatta Prim Sistemi... 284 c)ihracatta Vergi İadesi ve Vergi İndirimi... 285 d)girdi Teşvikleri... 285 e)devlet Yardımları... 285 19.TÜRKİYE'DE İHRACATA VERİLEN DEVLET YARDIMLARI...285 a)araştırma Geliştirme Yardımları... 286 b)çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi... 287 c)pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği... 287 d)yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım Desteği... 288 e)yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılma Desteği... 289 f)uluslararası Nitelikteki Yurt İçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi... 290 g)istihdam Desteği... 290 h)eğitim ve Danışmanlık Desteği... 290 i)ürünlerin Yurtdışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve TURQUALITY 'nin Yerleştirilmesi Faaliyetleri Desteği... 292
XIV İÇİNDEKİLER 13 KARŞILIKLI TİCARET SİSTEMLERİ 1.GELENEKSEL SİSTEMLER...297 a)takas... 297 b)kliring... 298 c)karşılıklı Satın Alma (Bağlı İşlem)... 299 d)aktarma Ticareti (Switch)... 300 e)değiş Tokuş (Swap)... 301 f)geri Satın Alma (Buy-Back)... 302 g)dengeleme Anlaşmaları (Offset)... 302 h)satın Al-Sat (Buy-Sell)... 303 1.YENİ SİSTEMLER...304 a)fason İmalat... 304 b)yap-işlet-devret(yid)... 304 c)leasing... 307 d)factoring... 310 e)forfaiting... 314 f)barter... 316 14 KÜRESELLEŞME VE DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ 1.DTÖ NÜN DOĞUŞU...322 2.DTÖ İLE GETİRİLEN YENİLİKLER...322 3.DTÖ YE ÜYELİK VE DTÖ NÜN ÜYELERİ...323 4.DTÖ NÜN AMAÇLARI...323 5.DTÖ NÜN GÖREVLERİ...324 6.DTÖ NÜN HUKUKİ YAPISI...325 7.DTÖ NÜN ORGANLARI...325 a) Bakanlar Konferansı... 325 b) Genel Konsey... 325 c) Diğer Organlar... 326 d) Genel Konseye Bağlı Organlar... 328 e) Çoklu Ticaret Anlaşmaları Komite ve Konseyleri... 328 f) Genel Direktör... 329 8.DTÖ NÜN KARAR ALMA MEKANİZMASI...329 9.DTÖ NÜN TEMEL İLKELERİ...329 a) En Çok Kayrılan Ülke İlkesi... 330 b) Piyasa Mekanizmasına Bağlılık İlkesi... 330 c) Ticaret Savaşına Karşı Çıkma İlkesi... 330 d) Ticaret Kısıtlamalarının Giderek Azaltılması İlkesi... 330 10.DTÖ NÜN TEMEL İLKELERİNDEN İSTİSNALAR...131
ULUSLARARASI İKTİSAT XV a) Bölgesel İktisadi Birleşmeler... 331 b) Dış Ödeme Zorlukları İçinde Bulunan Ülkeler... 331 c) Gönüllü İhracat Kısıtlamaları... 332 d) Sınır-Kıyı Ticareti... 332 11.DTÖ NÜN ÇOK TARAFLI TİCARET GÖRÜŞMELERİ...332 a) Cenevre 1947 Görüşmeleri... 332 b) Annecy 1949 Görüşmeleri... 332 c) Torquay 1950-1951 Görüşmeleri... 333 d) Cenevre 1955-1956 Görüşmeleri... 333 e) Dillon 1961-1962 Görüşmeleri... 333 f) Kennedy 1964-1967 Görüşmeleri... 333 g) Tokyo 1973-1979 Görüşmeleri... 334 h) Uruguay 1986-1994 Görüşmeleri... 335 12.DTÖ VE HİZMET TİCARETİ...335 13.DTÖ VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI...336 14.DTÖ VE ANLAŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ...337 15.DTÖ VE TİCARET POLİTİKALARINI GÖZDEN GEÇİRME MEKANİZMASI...337 16.DTÖ VE TARİFE DIŞI KISITLAMALAR...338 17.DTÖ VE İTHALAT KOTALARI...338 18.DTÖ VE İHRACATIN KONTROLÜ...339 19.DTÖ VE GÖRÜNMEYEN ENGELLER...339 20.DTÖ VE FİYAT DENETİMLERİ...340 21.DTÖ VE GÖZETLEME-İZLEME ÖNLEMLERİ...340 22.DTÖ VE İTHALATTA LİSANS UYGULAMALARI...340 23.DTÖ VE DAMPING...340 24.DTÖ VE SÜBVANSİYONLAR...342 a) İhracat Sübvansiyonları... 343 b)yasaklanmış Sübvansiyonlar... 343 c) Karşı Önlem Alınabilir Sübvansiyonlar... 344 d) Karşı Önlem Alınmayan Sübvansiyonlar... 344 25.DTÖ VE TEKSTİL-HAZIR GİYİM SEKTÖRÜ...345 26.DTÖ VE TARIM SEKTÖRÜ...346 27.DTÖ VE SANAYİ SEKTÖRÜ...346 28.DTÖ VE DEVLET YARDIMLARI...346 29.DTÖ VE KORUMA ÖNLEMLERİ...347 30.DTÖ VE TEKNİK ENGELLER...347 31.DTÖ VE KAMU İHALELERİ İLE KAMUNUN SATINALMA POLİTİKALARI...347 32.DTÖ VE GATT KURALLARININ GÖZDEN GEÇİRİLMESİ...348 33.DTÖ VE TİCARETLE BAĞLANTILI YATIRIM ÖNLEMLERİ(TRIMs)...348 34.DTÖ VE DIŞ TİCARETE ETKİSİ...348
XVI İÇİNDEKİLER 15 EKONOMİK ENTEGRASYONLAR 1.EKONOMİK ENTEGRASYONLARIN TANIMI...349 2.EKONOMİK ENTEGRASYON ŞEKİLLERİ...350 a) Ekonomik İşbirliği Anlaşması... 350 b) Serbest Ticaret Bölgesi... 350 c) Gümrük Birliği... 350 d) Ortak Pazar... 351 e) Ekonomik Birlik... 351 3.EKONOMİK ENTEGRASYONLARIN STATİK REFAH ETKİLERİ...352 a) Ticaret Yaratılması... 353 b) Ticaret Saptırılması... 357 c)ticaret Yaratılması ve Ticaret Saptırılmasının Birlikte İncelenmesi... 358 d) Üretim Etkileri... 360 e) Tüketim Etkileri... 364 f) Ticaret Hadleri Üzerindeki Etkileri... 365 4.EKONOMİK ENTEGRASYONLARIN DİNAMİK REFAH ETKİLERİ...368 a) Entegrasyonlar ve Ölçek Ekonomileri... 368 -İçsel Ölçek Ekonomileri... 368 -Dışsal Ölçek Ekonomileri... 369 b) Entegrasyonlar ve Rekabet Düzeyi... 370 c) Entegrasyonlar ve Talep Yönünden Kısır Döngünün Kırılması... 370 d) Entegrasyonlar ve Yurtiçi Tasarruflar... 371 e) Entegrasyonlar ve Sermaye Malları İthali... 372 f) Entegrasyonlar ve Yabancı Sermaye... 372 g) Entegrasyonlar ve Sermaye Birikimi... 373 h) Entegrasyonlar ve Sermaye Mallarının Kullanımında Etkinlik... 373 i) Entegrasyonlar ve Arz Yönünden Kısır Döngünün Kırılması... 373 j) Entegrasyonlar ve Belirsizliğin Azalması... 374 k) Entegrasyonlar ve Verimlilik... 374 l) Entegrasyonlar ve İstihdam Düzeyi... 374 m) Entegrasyonlar ve Ekonomik Kalkınma... 375 5.EKONOMİK ENTEGRASYONLAR VE İKİNCİ EN İYİ TEORİSİ...376 6.EKONOMİK ENTEGRASYONLAR VE KUTUPLAŞMA TEORİSİ...377 7.EKONOMİK ENTEGRASYONLARIN BAŞARI ŞARTLARI...377
ULUSLARARASI İKTİSAT XVII 16 AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE İLE İLİŞKİLERİ 1.AB NİN TARİHSEL GELİŞİMİ...379 2.MAASTRICHT ANTLAŞMASI...381 3.KOPENHAG KRİTERLERİ...382 a) Siyasi Kriterler... 382 b) Ekonomik Kriterler... 383 c) Topluluk Mevzuat Uyum Kriteri... 384 4.AB NİN KURUMSAL YAPISI...384 1. Avrupa Parlamentosu... 384 2. Avrupa Doruğu... 385 3. Avrupa Birliği Konseyi... 385 4. Avrupa Komisyonu... 386 5. Avrupa Topluluğu Adalet Divanı (ATAD)... 387 6. Sayıştay... 387 7. Ekonomik ve Sosyal Komite... 388 8. Bölgeler Komitesi... 388 9. Avrupa Yatırım Bankası (AYB)... 389 10. Avrupa Merkez Bankası(AMB) ve Avrupa Merkez Bankaları Sistemi (AMBS)... 389 11.Avrupa Denetçiliği Kurumu (Ombudsman)... 390 5.AB DE KARAR ALMA...390 6.AB BÜTÇESİ...391 a) Yıllık Bütçe Hazırlanması... 391 b) Bütçenin Gelir Kaynakları... 391 c) Bütçe Harcamaları... 392 d) Bütçe Harcamalarının Yapılması ve İzlenmesi... 393 e) Bütçenin Denetimi... 393 7.AB NİN MALİ FONLARI...393 8.AB NİN GENİŞLEMESİ...394 9.ADAYLIK SÜRECİ...395 10.AB ORTAK POLİTİKALARI...397 a) Ortak Tarım Politikası... 397 b) Ortak Rekabet Politikası... 399 c) Ortak Ticaret Politikası... 401 d) Ortak Tüketiciyi Koruma Politikası... 403 e) Ortak Sosyal Politika... 405 f) Ortak Bölgesel Politika... 406 g) Ortak Enerji Politikası... 409 h) Ortak Çevre Politikası... 410 i) Ortak Teknolojik Araştırma ve Geliştirme Politikası... 412 j) Ortak Balıkçılık Politikası... 413 k) Ortak Ulaştırma Politikası... 415 l) Ortak Vergi Politikası... 416
XVIII İÇİNDEKİLER m) Ortak Sanayi Politikası... 417 n) Ortak Dış Ve Güvenlik Politikası... 418 11.AB TÜRKİYE İLİŞKİLERİ...419 "Gündem 2000" Raporu... 421 Lüksemburg Zirvesi... 422 Helsinki Zirvesi (Aralık 1999)... 423 17 DÖVİZ PİYASASI 1.DÖVİZ VE DÖVİZ PİYASASININ TANIMI...429 2.DÖVİZ PİYASASININ ÖZELLİKLERİ...429 a) Küresel Piyasa Olması... 429 b) Sürekli Açık Piyasa Olması... 430 c) Organizasyonsuz Piyasa Olması... 430 d) İktisadi Birimler ve Rollerinin Farklı Olması... 431 e)spot ve Vadeli Teslim İşlemlerinin Olması... 432 e)tüketim Konusunda Farklılıklar Olması... 433 3.DÖVİZ PİYASASININ ÇEŞİTLERİ...433 4.DÖVİZ PİYASASININ FONKSİYONLARI...433 5.DÖVİZ KURUNUN AÇIKLANMASI...434 6.DÖVİZ KURU ÇEŞİTLERİ...436 a) Efektif Döviz Kurları... 436 b) Vadeli (Forward) Döviz Kurları... 436 c) Resmi Döviz Kurları... 436 d) Çapraz Döviz Kurları... 436 e) Nominal Döviz Kurları... 437 f) Spot Döviz Kurları... 437 g) Reel Döviz Kurları... 437 h) Karaborsa Döviz Kurları... 437 7.BANKALAR VE DÖVİZ PİYASASI...439 a) Perakende Döviz İşlemleri... 439 b) Toptan Döviz İşlemleri... 439 c) Bankalar ve Dış Ticarete İlişkin Döviz İşlemleri... 441 8.DÖVİZ PİYASASINDA VADELİ İŞLEMLER...442 a)forward Piyasası... 443 b)future Piyasası... 444 c)opsiyon Piyasası... 447 d)swap Piyasası... 448 11.DÖVİZ ARBİTRAJI...450 a) Yer Arbitrajı... 450 b) Düzensiz Çapraz Kur Arbitrajı... 452 12.DÖVİZ SPEKÜLASYONU...452 13.HEDGING...455 14.KONVERTİBİLİTE...457 EKLER...459
ULUSLARARASI İKTİSAT XIX 18 DÖVİZ KURU SİSTEMLERİ 1.SERBEST KUR SİSTEMİ...467 a) Döviz Talebi... 467 b) Döviz Arzı... 468 c) Döviz Piyasasında Denge ve Döviz Kuru... 469 d) Serbest Kur Sisteminin Yararları... 471 e) Serbest Kur Sisteminin Sakıncaları... 473 2.SABİT KUR SİSTEMİ...473 3.ALTIN PARA SİSTEMİ...474 4.AYARLANABİLİR SABİT KUR SİSTEMİ...476 5.GENİŞ MARJLI PARİTELER KUR SİSTEMİ...480 6.AYARLANABİLİR İSTİKRARLI KUR SİSTEMİ...481 7.GÖZETİMLİ DALGALANAN KUR SİSTEMİ...482 8.YÖNLENDİRİLMİŞ SABİT PARİTELER KUR SİSTEMİ...482 9.PARA KURULU...483 19 DÖVİZ KURU TEORİLERİ 1.FAİZ ARBİTRAJI TEORİSİ...486 2.SATINALMA GÜCÜ PARİTESİ TEORİSİ...489 a)mutlak Satınalma Gücü Paritesi... 489 b)nispi Satınalma Gücü Paritesi... 490 3.MONETERİST TEORİLER...490 4.PORTFÖY TERCİHİ TEORİLERİ...493 5.DIŞ TİCARET DENGESİNE DAYALI TEORİLER...494 6.DÖVİZ KURLARININ AŞIRI TEPKİSİ TEORİSİ...495 7.SPEKÜLATİF KABARCIKLAR TEORİSİ...496 EKLER...499
XX İÇİNDEKİLER 20 ULUSLARARASI PARA SİSTEMLERİ 1.ULUSLARARASI PARA SİSTEMİ...502 a) Çift Metal Maden Standardı (1870 Öncesi)... 503 b) Altın Standardı (1870 1914)... 503 c) Buhran Dönemi (1914 1944)... 506 d) Bretton Woods Sitemi (1945 1973)... 509 2.GÜNÜMÜZ PARA SİSTEMLERİ UYGULAMALARI...511 3.ULUSLARARASI PARASAL SİSTEMDE REFORM ÖNERİLERİ...513 a) Dünya Merkez Bankası ve Dünya Parası... 513 b) Altın Standardına Geri Dönülmesi Önerisi... 516 c) Adım Adım (Piecemeal) Değişim Önerisi... 517 d) Bölgesel Entegrasyon... 517 21 ULUSLARARASI PARA FONU (IMF) 1.IMF NİN KURULUŞU...519 2.IMF'NİN AMAÇLARI...520 3.IMF NİN YÖNETİMİ VE ÖRGÜT YAPISI...522 a)guvernörler Kurulu... 522 b)icra Direktörleri (Yönetim) Kurulu... 523 c)genel Direktörlük... 523 4.IMF NİN KOTALARI...524 5.IMF NİN KAYNAKLARI...526 a)kotalar... 526 b)borçlanmalar... 526 -Genel Ödünç Alma Anlaşması (GAB)... 526 -Yeni Borç Düzenlemesi (NAB)... 527 -Diğer borçlanmalar... 528 c)diğer Kaynaklar... 528 -Net Gelir Politikası... 528 -Altın Satışı... 529 d)swap Anlaşmaları... 529 6.IMF NİN KAYNAKLARINDAN YARARLANMA...529 a) Normal Mali İmkanlar... 532 -Kredi Dilimleri Politikası ve Stand Bye... 532 -Genişletilmiş Fon Kolaylığı... 533 -Ek Rezerv Kolaylığı... 534 -Genişletilmiş Kullanım Politikası... 534 b)özel İmkanlar... 535 -Telafi Edici ve Olağanüstü Finansman Kolaylığı... 535
ULUSLARARASI İKTİSAT XXI -Tampon Stok Finansman kolaylığı... 535 c)az Gelişmiş Ülkeler İçin Uygulanan Kolaylıklar... 535 -Yapısal Uyum Kolaylığı... 535 -Yoksulluk Düşürme ve Büyüme Kolaylığı... 536 d) Geçici İmkanlar... 536 -Sistem Değişim Kolaylığı... 536 -Petrol Kolaylığı... 536 e)acil Yardım... 537 7.ÖZEL ÇEKME HAKLARI (SDR)...537 a)sdr'nin Yaratılması... 537 b)sdr'nin Değeri... 538 c)sdr'nin Faizi... 539 8.IMF GÖZETİMLERİ...539 a)ülke Bazlı Gözetim (İki Yanlı Gözetim)... 539 b)global Gözetim (Çok Taraflı Gözetim)... 539 c)bölgesel Gözetim... 539 9.IMF NİN TEKNİK YARDIMLARI...540 22 ÖDEMELER BİLANÇOSU 1.ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN TANIMI...541 2.ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ÖNEMİ...542 3.ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ÖZELLİKLERİ...543 a) İşlem Süresi... 543 b) Ülkede Yerleşik Olma... 543 c) Ekonomik İşlemler... 544 d) Hesapların Çalışma Şekli... 544 e) Otonom ve Denkleştirici Hesaplar... 546 f) Hesap Birimi... 548 g) Akım Kavramı... 548 h) Bilgi Kaynakları... 548 4.ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN HESAPLARI...549 A) Cari İşlemler Hesabı... 549 a) Dış Ticaret Dengesi Hesabı... 551 b) Hizmetler Dengesi Hesabı... 552 c) Gelir Dengesi Hesabı... 555 d) Cari (Karşılıksız) Transferler Hesabı... 556 B) Sermaye ve Finans Hesapları... 557 C) Net Hata ve Noksan Hesabı... 565 5.ÖDEMELER BİLANÇOSUNDAKİ DENGELER...566 a)temel Denge... 566 b)likidite Dengesi... 566 c)resmi Rezervler Dengesi... 567 6.ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU...567 EKLER...569
XXII İÇİNDEKİLER 23 ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN DENKLEŞMESİ 1.ÖDEMELER BİLANÇOSU DENGESİZLİKLERİNİN NEDENLERİ...579 a)yapısal Nedenler... 579 b)iktisadi Dalgalanmalar... 580 c)arızi Nedenler... 580 d)istikrar Bozucu Spekülasyon... 580 2.ÖDEMELER BİLANÇOSU AÇIKLARINI ÖNLEMEYE YÖNELİK POLİTİKALAR...580 a) Açıkları Finanse Etmek... 580 b) Açıkları Baskı Altına Almak... 581 c) Açıkları Tedavi Etmek... 581 3.ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN DENKLEŞMESİ...581 4.SERBEST KUR SİSTEMİ...581 5.ALTIN PARA SİSTEMİ...583 6.FAİZ DEĞİŞMELERİ...585 7.GELİR DEĞİŞMELERİ...587 8.DIŞ TİCARET POLİTİKASI...589 9.PARA POLİTİKASI...592 10.MALİYE POLİTİKASI...594 11.PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ AYNI ANDA UYGULANMASI...596 12.DÖVİZ KURU POLİTİKASI...598 24 DIŞA AÇIK MAKRO İKTİSAT POLİTİKASI A.İÇ DENGE VE IS-LM EĞRİLERİ...605 1. Mal Piyasası ve IS Eğrisi... 606 2. Para Piyasası ve LM Eğrisi... 608 3. IS-LM Modelinde Ekonominin Dengesi... 609 4. IS-LM Modeli ve İstihdam Dengesi... 610 a)is-lm Modeli ve Tam İstihdam Dengesi... 610 b)is-lm Modeli Eksik İstihdam Dengesi... 611 c)is-lm Modeli ve Aşırı İstihdam Dengesi... 612 B.DIŞ DENGE VE ÖDEMELER BİLANÇOSU DOĞRUSU...613 C.KISA VADELİ SERMAYE HAREKETLERİ...614 1.Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Serbest Olması... 614 2.Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Yasak Olması... 615 3. Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerine Kısıtlamaların Konulması... 616 D.AÇIK EKONOMİDE GENEL DENGE...617 E.DIŞA AÇIK EKONOMİDE DENGESİZLİK DURUMLARI...619 F.EKONOMİDE DENGE POLİTİKALARI...621
ULUSLARARASI İKTİSAT XXIII 1.Para Politikası... 622 2.Maliye Politikası... 625 G.SABİT KUR SİSTEMİNDE DENGE POLİTİKALARI...627 1. Sabit Kur Sisteminde Para Politikası... 627 2. Sabit Kur Sisteminde Maliye Politikası... 631 a)kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Yasak Olması Durumu... 631 b) Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Kısıtlı Olması Durumu... 633 c) Kısa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Serbest Olması Durumu... 636 H.SERBEST KUR SİSTEMİNDE DENGE POLİTİKALARI...638 1. Serbest Kur Sisteminde Para Politikası... 638 2. Serbest Kur Sisteminde Maliye Politikası... 644 YARARLANILAN KAYNAKLAR...517
XXIV İÇİNDEKİLER