İL AFET VE ACİL DURUM YÖNETİM SİSTEMİ

İL AFET VE ACİL DURUM YÖNETİM SİSTEMİ Türkiye Büyük Millet Meclisinde 29.05.2009 tarihinde kabul edilen ve 17.06.2009 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile yeni bir afet ve acil durum yönetim sistemi oluşturulmuştur. Oluşturulan bu yeni sistemde; afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin hizmetlerin ülke düzeyinde etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemlerin alınması ile olayların meydana gelmesinden önce hazırlık ve zarar azaltma, olay sırasında yapılacak müdahele ve olay sonrasında gerçekleştirilecek iyileştirme çalışmalarını yürüten kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanması ve bu konularda politikaların üretilmesi ve uygulanması hususları amaçlanmıştır. Bu hususlar kapsamında yeni bir teşkilat öngörülmüştür. Bu doğrultuda merkezde Başbakanlığa bağlı Afet ve Acil durum Yönetimi Başkanlığı ile taşrada il özel idareleri bünyesinde, doğrudan valiye bağlı İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri ve 11 ilde Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri 17.12.2009 tarihinde faaliyetlerine başlamıştır. 17.12.2009 tarihli Resmi Gazete de İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri ile Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Afet ve acil yönetimde yeni sistemin faaliyete geçmesi ile birlikte, merkezde Sivil Savunma Genel Müdürlüğü, Afet İşleri Genel Müdürlüğü ve Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü ile bunların taşra teşkilatları kapatılmıştır. Geçmişte yayınlanmış birçok yazı ve araştırmada da belirtildiği gibi, afete yönelik hizmetlerin yürütülmesinde büyük bir dağınıklık vardı ve ilgili hizmetlerin daha etkin ve verimli yürütülmesi için bu dağınıklığın acilen giderilerek, ilgili hizmetlerin ve kuruluşların merkezde ve taşrada tek çatı altında toplanması gerekiyordu. Yeni sistemle sağlanan en büyük fayda, afet ve acil yönetimdeki dağınık yapılanmanın büyük oranda giderilmesi, özellikle merkezi yapılanmada makro ölçekli tek çatı yapılanması sağlanmış olmasıdır. 65 JEOFİZİK BÜLTENİ

5902 sayılı Kanunda; Bayındırlık ve İskan Bakanlığına bağlı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, İçişleri Bakanlığına bağlı Sivil Savunma Genel Müdürlüğü ve Başbakanlığa bağlı Acil Durum Genel Müdürlüğü kapatılarak, bunların yerine Başbakanlığa bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı kurulmuştur. İller-de ise afet ve acil durumla ilgili hizmetlerin yürütülmesi ve koordinasyonu için ler- İl afet ve Acil Durum Müdürlükleri kurulmuştur. Ancak daha önce 11 ilde kurulu bulunan Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürleri, illerdeki İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerine bağlı olarak tek çatı altına alınmamış, 5902 sayılı Kanun un 19 uncu maddesinde bu birimlerin doğrudan Valiye bağlı olarak, ayrı bir müdürlük şeklinde devam etmesi şeklinde bir sistem oluşturulmuştur. Tek çatı sistemi taşra teşkilatında da kurulması gerekirken, 11 ilde bu sistem sağlanmamıştır. 5902 sayılı Kanunun 18. maddesinde İl Afet ve Acil durum Müdürlüğünün görevleri belirtilmektedir. Bu maddenin bazı bentlerinde ifade edilen görevler aşağıda belirtilmiştir: 18-b)-Afet ve acil durum önleme ve müdahale il planlarını, mahalli idareler ile kamu kurum ve kuruşlarıyla işbirliği ve koordinasyon içinde yapmak ve uygulamak. 18-c)-İl afet ve acil durum yönetimi merkezini yönetmek. 18-d)-Afet ve acil durumlara ilişkin eğitim faaliyetlerini yapmak veya yaptırmak. 18-g)-Afet ve acil durumlarda, gerekli arama ve kurtarma malzemeleri ile halkın barınma, beslenme, sağlık ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılacak gıda, araç, gereç ve malzemeler için depolar kurmak ve yönetmek. 18-ı)-İl kurtarma ve yardım komitesinin sekretaryasını yapmak. 18-i)-Kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer maddelerin tespiti, teşhisi ve arındırması ile ilgili hizmetleri yürütmek, ilgili kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak. 21 Temmuz 2000 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlikleri ve Ekiplerinin Kuruluşu, Görevleri, Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliğin 7. Maddesinde belirtilen sözkonusu Birlik Müdürlüklerinin görevlerinden bazı görevler de aşağıda belirtilmiştir: 7.a) Savaşta, afetlerde, büyük yangınlarda ve önemli kazalarda; arama, kurtarma, ilk yardım ve sosyal yardım hizmetlerini yürütmek, 7.b) Savaşta, afetlerde ve kazalarda; nükleer, biyolojik, kimyasal (NBC) maddelerin ölçüm hizmetlerini imkanlar ölçüsünde yürütmek, ilgili birimlere ulaştırmak, (NBC) maddelerinin temizlenmesine (Dekontaminasyon) yardım etmek, 7.c) Arama ve kurtarma faaliyetlerine katılan yerli ve yabancı, kamu ve özel kuruluşların arama ve kurtarma ekipleri ile gönüllü kişi ve kuruluşların çalışmalarını koordine etmek, 7.e) Kamu ve özel kuruluşların arama ve kurtarma hizmetlerinde görevlendirilen ekipleri ile gönüllü kuruluş ve kişilerin eğitimlerini Bakanlık veya valiliğin uygun görüşü ile yapmak. Görüldüğü gibi, Birlik Müdürlüğünün birçok görevler ile 5902 sayılı Kanunda İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü için belirtilen görevler birbirleriyle çakışmaktadır. Böylece bir ilde aynı alanda iki müdürlük görev yapmaktadır. Merkezde Genel Müdürlükler bir çatı altına alınırken, 11 ilde Birlik Müdürlükleri tek çatı altına alınmamıştır. Bu durum 5902 sayılı kanunun amacına, verimliliğe ve etkinliğe ters bir durumdur. Koordinasyon ve uygulamalarda ayrıca problemler oluşturmaktadır. Aynı hizmetlerin yürütülmesinde kuruluşlar karşı karşıya gelebilmektedir. 5902 sayılı Kanunun ilgili maddelerinde gerekli değişiklikler biran önce yapılarak, merkez teşkilatı gibi bu 11 ilde de aynı konuyla ilgili müdürlükler tek 66 Eylül 2010

çatı altına alınmalı, böylece yönetimde birlik ve uyum ile uygulamalarda etkinlik ve verimlilik sağlanmalıdır. Yeni sistemde, kapatılan Genel Müdürlüklerin merkezi görevlerinin Afet ve Acil durum Yönetimi Başkanlığı tarafından, bu Genel Müdürlüklerin taşra görevlerinin ise İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü tarafından yürütülmesi sistemi ilke olarak belirtilmiştir. Kurulan bu yeni sistem; afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin hizmetlerin ülke düzeyinde etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemlerin alınması, zarar azaltma, müdahele ve iyileştirme çalışmalarını yürüten kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanması ve bu konularda merkezde ve taşrada bir yerden politikaların üretilmesi ve uygulanması için önemli ve gerekli bir gelişmedir. Ancak 5902 sayılı Kanun ile oluşturulan İl Afet ve acil Durum Müdürlükleri taşra yapısı, ülkemizin taşra kamu yönetim yapısından farklı bir şekilde oluşturulmuş ve bu yapı İl Müdürlüğünün etkinliğini ve verimliliğini sağlayamamış, aksine kanunun amacına ters bir şekilde, zayıf bir yapı oluşmuş ve birçok problemleri beraberinde getirmiştir. Ülkemizde taşra yapısı genel kural olarak, ya yerel yönetimdir veya merkezin taşra teşkilatıdır. 5902 sayılı Kanun ile oluşturulan İl afet ve Acil Durum Müdürlüğü ne yerel yönetimdir, ne de merkezin taşra teşkilatıdır. 5902 sayılı Kanunun 18. Maddesi gereğince İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri, İl Özel İdarelerinin bünyesinde, ancak doğrudan Valiye bağlı olarak kurulmuştur. 22.10.2009 tarih ve 60 sayılı Başbakanlık talimatında, söz konusu İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğünün, İl Özel İdaresi Genel Sekreterliğine bağlı bir birim olmadığı açıkça belirtilmiştir. Ayrıca İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü nün yerel birim meclisi yoktur, kendi bütçesini de oluşturamamaktadır. Bu nedenlerle İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü yerel bir birim değildir. İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığına bağlı bir taşra teşkilatı da değildir. Kamu hizmetlerinin düzenli, süratli, etkili, verimli ve ekonomik bir şekilde yürütülebilmesi için Bakanlıkların kurulmasını, teşkilat, görev ve yetkilerine ilişkin esas ve usulleri düzenleyen 3046 Sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkında Kanunla bakanlıkların merkez ve taşra teşkilatlarının ne şekilde oluşturulacağı belirlenmiştir. Bu kanun gereğince; Bakanlığın kuruluş amaçlarını gerçekleştirmek ve yürütmekte oldukları hizmetleri vatandaşlara sunmakla görevli Bakanlık taşra teşkilatının ihtiyaca göre İl Valisine Bağlı İl Kuruluşları, Kaymakama Bağlı İlçe Kuruluşları, Doğrudan Merkeze Bağlı Taşra Kuruluşları olarak belirlenmiştir. Sözü edilen Kanunun 17. maddesinde ise Bakanlık ve Bağlı Kuruluşların Taşra Teşkilatlarının kurulmasında uyulacak esaslar belirlenmiştir. İl Özel İdaresinin Kuruluşunu, Organlarını, Yönetimini Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esaslarını Düzenleyen 5302 Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu, Büyükşehir Belediyesi Yönetiminin Hukuki Statüsünü düzenleyen 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile diğer belediyelerin kuruluşunu, organlarını, yönetiminin, görev, yetki ve sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esaslarını düzenleyen 5215 Sayılı Belediye Kanunu ile mahalli idarelerin kuruluşları, görev, yetki ve sorumlulukları, bütçeleri ve personel istihdamının ne şekilde yapılacağı belirlenmiştir. 5902 Sayılı Kanunun 18. maddesi 1. fıkrasında illerde İl Özel İdareleri bünyelerinde Valilere bağlı İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerinin kurulması ile sözkonusu Müdürlüklerin sevk ve idaresinden Valilerin sorumlu olduğu hüküm altına alınmış bulunmaktadır. Aynı Kanunun 4.fıkrasında ise, İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri ile Birlik Müdürlüklerinin kadrolarının ihdası, iptali ve değişikliği ile geçici iş pozisyonu vizesine ilişkin işlemlerin, İl Özel İdarelerinin tabi olduğu hükümler çerçevesinde yürütüleceği ve bu müdürlüklerin kadrolarının İl Özel İdarelerinin kadro cetvellerinde ayrı bir bölüm halinde gösterileceği hüküm altına alınmış bulunmaktadır. Yukarıda da görüleceği üzere illerde kurulan İl Afet Acil Durum Müdürlükleri yapılanması, 3046, 5302, 5216 ve 5215 sayılı kanunlara uyumlu değildir. Mevcut İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri yapılanması merkezin taşra teşkilatı olmadığı gibi, belediye ve özel idareler gibi yerel bir birim de değildir. Bu iki temel yapıdan da farklı bir yapılanma sözkonusudur. Uygulamalarda bu yapının zayıf bir yapı olduğu, 67 JEOFİZİK BÜLTENİ

İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü ile İl Özel İdareleri ve Birlik Müdürlüklerini karşı karşıya getirdiği, çatışma ortamı oluşturduğu, hızlı, etkin ve verimli bir şekilde hizmetlerin yürütülemediği görülmektedir. İlgili mevzuatta düzenlenmesi gereken statü ve diğer birimlerle olan ilişkilerin il yöneticileri tarafından uyumlaştırılması beklenmektedir. Afet ve acil durum hizmetleri merkezle birlikte ve koordine içerisinde, asgari düzeyde belirlenen hizmet standartları sağlanarak, güçlü bir yapı ve güçlü bir sistem içerisinde yürütülmelidir. Bu nedenle mevcut sistemin, biran önce merkezin taşra teşkilatı şeklinde değiştirilerek yapılandırılması gereklidir. Yukarıda belirtilen mevcut sorunlar ve gereklilikler yanında aşağıda belirtilen önemli gerekçeler nedeniyle sistem bir an önce değiştirilerek il yönetimlerinin merkezin taşra teşkilatı şekline dönüştürülmesi gerekmektedir: 1- Etkili ve verimli bir yönetim yapısında yöneticiler, kullanacakları kaynakları belirlemede tam yetkili olmalıdır. Sorumluluklar doğrultusunda bu yetkilerin de verilmesi gerekir. İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri, kendi bütçe ve ödeneklerini belirleyememektedir. İl Müdürlüklerinin bütçe ve ödenekleri İl Özel İdare bütçeleri içerisinde İl Genel Meclislerinin kararı ile oluşmaktadır. Kendi birimi olmayınca, ilgili özel idareler meclisleri tarafından belirlenen ödenekler buna göre oluşmakta, ödenekler yetersiz kalmaktadır. Takdir edilir ki yeni kurulma faaliyetleri yürüten ve oldukça güçlü olması amaçlanan ve kapatılan Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Sivil Savunma Genel Müdürlüğü, Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüklerinin taşra faaliyetlerini bünyesinde yürütecek birimler için bu ödenekler çok önemlidir ve yeterli düzeyde olması gerekir. Kendi bütçesini oluşturmada doğrudan etkili ve yetkili olmayan bir İl Müdürlüğünden özellikle afet ve acil durumlarda müdahale ve iyileştirme gibi faaliyet ve koordinasyonların etkin ve verimli yürütülmesi beklenemez. 5902 Sayılı Kanun ile kurulan bu yeni müdürlüklerin tüm gayri menkulleri özel idareye devredilmiştir. Tüm personel özel idarelerin mevcut yapısı içerisinde kayıtlıdır. Ödenekleri özel idare oluşturmaktadır. Bu önemli ve temel yetki ve imkanlar il müdürlüğünde olmayınca il müdürlükleri çok zayıf konumda kalmışlardır. Yeni kurulan İl Müdürlülüklerine bir çok fonksiyon, görev ve sorumluluk yüklenilirken, bu görevleri yerine getirecek gerekli yetki, imkan ve kabiliyetler ile donatılmamıştır. Eğer İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerinin güçlü ve etkili bir yapıda olmasını istiyorsak, o zaman 5902 sayılı Kanunda bir an önce gerekli değişiklikler yapılarak, diğer il müdürlükleri gibi en azından kendi bütçesini oluşturabilen bir yapıya kavuşturulması gerekir. 2- Etkili ve verimli bir yönetim yapısında yöneticiler, kaynakları kullanmada tam yetkili olmalıdır. Sorumluluklar doğrultusunda bu yetkilerin de verilmesi gerekir. Aksine kurulan il afet ve acil durum yönetim sisteminde, İl Müdürlüğünün özel idarenin bir alt birimi olmadığı açıkça belirtilmiş ancak temizlik işleri gibi küçük meseleler de dahil olmak üzere tüm hizmet alanlarında ödenek kullanımında özel idareye bağımlı hale getirilmiştir. 5902 sayılı Kanun un 18 inci maddesinde, İl Özel İdarelerinin uzun yıllardan beri uygulanan yerel harcama yönetim sistemlerinden farklı bir şekilde, harcamalarda, İl Özel İdaresi Kanununda il genel meclisi ve il encümenine verilen yetkiler vali tarafından kullanılır. Hükmü getirilmiştir. Ancak bu duruma rağmen, İl Afet ve Acil Durum 68 Eylül 2010

Dosya Müdürlüğü, İl özel idare bütçesi içerisinde oluşan sembolik ödenekleri dahi kendi insiyatifiyle kullanamamaktadır. Çünkü İl Özel İdaresinin harcama yetkilisi İl özel idaresi genel sekreteridir, İl Afet ve Acil Durum Müdürü de 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu gereğince ayrıca kendi biriminin harcama yetkilisidir. İlgili mevzuat gereği mevcut yapılanmada, ödenekler il özel idaresi bütçesi içerisinde oluşturulduğundan, bu ödeneklerin kullanımı ile ilgili yapılan talepler özel idare harcama yetkililerinin muvafakatıyla ancak kullanılabilmektedir. Dolayısıyla zaten yetersiz bir şekilde var olan bütçenin kullanımında kurumlar karşı karşıya gelmekte, hizmetler zamanında, hızlı ve verimli bir şekilde yerine getirilememektedir. Bir il müdürlüğü küçük ve basit bir konuda kendi insiyatifi ile harcama yapamazsa, bu yönetimden etkinlik, hızlılık ve verimlilik beklememek gerekir. Eğer İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerinin güçlü ve etkili bir yapıda olmasını istiyorsak, o zaman 5902 sayılı Kanunda bir an önce gerekli değişiklikler yapılarak, diğer il müdürlükleri gibi en azından kendi bütçe ve ödeneklerini, üst yönetici, harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlilerinin müstakilen ve etkili bir şekilde kullanabilecekleri bir yapıya kavuşturulması gerekir. 3-5902 Sayılı Kanun ile oluşturulan bu bütçe ve mali yönetim yapısı içerisinde tüketime yönelik mal ve malzeme alımları, yolluklar, hizmet alımları, gayrimenkul mal bakım ve onarım giderleri, tedavi ve cenaze giderleri gibi birçok temel hizmetlerle ilgili ödeneklerin nasıl ve hangi birim tarafından sağlanacağı belirlenmemiştir. Bu konuda anlaşmazlıklar bulunmaktadır. Bu nedenle birçok hizmetler yerine getirilememektedir. Bir çok temel hizmetler de çok dolaylı ve çeşitli yorumlar ile giderilmeye çalışılmaktadır. Nitekim yukarıda belirtilen; tüketime yönelik mal ve malzeme alımları, yolluklar, hizmet alımları, gayrimenkul mal bakım ve onarım giderleri, tedavi ve cenaze giderleri, memurların öğle yemeğine yapılacak yardım gibi konularda, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığınca, il özel idare bütçelerinde ilgili tertip ve fasıllar ile kaynak oluşturularak bu konulardaki ödemelerin il özel idarelerince yapılması talimatı yazılmış, ancak il özel idaresince, 5902 sayılı Kanunun 18. Maddesinin 3. Fıkrasında, Müdürlüklerin personel harcamaları ve personelle ilgili diğer harcamaların Başkanlık bütçesinden karşılanacağının belirtilmesi nedeniyle, bu konularda kaynak ve harcamaların Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığınca sağlanması gerektiği belirtilmiştir. Başkanlık ise söz konusu harcama konularının, personelle ilgili diğer harcamalar dışında kalan konular olduğunu belirtmektedir. Sonuçta İl Müdürlüklerinde adı ge- www.jeofizik.org.tr 69 JEOFİZİK BÜLTENİ

çen temel hizmetlerle ilgili konularda kaynak sağlanması ve hizmetlerin zamanında ve hızlı bir şekilde yerine getirilmesinde sıkıntılar yaşanmaktadır. Ayrıca, Yeni kurulan il müdürlüğünün ilçe teşkilatları olmadığı için ilçelere yönelik tüm afet ve acil duruma yönelik hizmetler il merkezinde yürütülmeye çalışılmaktadır. Bu durumda günde bazen birkaç teknik ekiplerin ilçelere, çoğu zaman acil tespitler yapmak üzere gitmesi gerekmektedir. Ancak İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerinde kullanılan hizmet araçları yetersiz durumdadır. Özel idareleri de kendi ihtiyaçlarının bulunması nedeniyle araç tahsisi yapamamakta ve araç alımı ve ya kiralanması ile ilgili ödenek de temin edilememektedir. Bu durumda hizmetlerde aksaklıklara sebebiyet verilmektedir. Araç temin edemeyen, temizlik hizmetlerini dahi yürütemeyen bir İl Müdürlüğünün afet ve acil durumlar karşısında nasıl bir durumda kalacağını tahmin edilebilirsiniz. Bu konuların çözülebilmesi için, ilgili sistemleri değiştirecek gerekli mevzuat değişikliği acilen yapılmalıdır. İl Müdürlüklerinin merkezin taşra yönetimine dönüştürülmesi durumunda bu konular rahatlıkla çözülebilecektir. 4-İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerinin bağlı olmadığı bir merkezi teşkilatın şimdiki yönetim yapısında, büyük afetler sırasında yürütülmesi gereken hizmetlerde ve koordinasyonda büyük aksaklıkların meydana gelme ihtimali yüksektir. Ülkemizde, özellikle bir kaç ili etkileyen büyük afetlerde, icra edilmesi gereken hizmetlerin il imkanlarını aşması nedeniyle etkili bir merkezi yönetim ve koordinasyonunu gerektiren durumlarda büyük sorunlar ortaya çıktığı geçmişte görülmüştür. Afet ve acil durumların olduğu yerel birimlerde görev yapan personel ve yöneticiler afetzede konumuna düşmekte ve oluşan afetten olumsuz olarak etkilenmektedir. Afet ve acil durumun olumsuz etkilerine maruz kalan afetzededen, afet ve acil duruma karşı yürütülecek hizmetlerde etkili ve verimli çalışmaların yapılmasını beklemek hata olur. 1999 Marmara ve Bolu depremlerinde görüldüğü üzere, büyük afetler durumunda genellikle afet bölgesi dışından araç, gereç ve özellikle personel temin edilerek afet hizmetleri yürütülmeye çalışılmaktadır. Bu nedenlerle afet yönetiminde il teşkilatı yanında merkezi yönetimin ağırlıklı ve güçlü olması gerekmektedir. Afet yönetimi konusunda uzmanlaşmış personelin merkezi teşkilatın bünyesinde örgütlenmesi sağlanmalıdır. Afet zamanlarında bu personel ve diğer illerden yetkililer görevlendirilerek, gerekirse operasyonel faaliyetler yürütülmeli, faaliyetlere gerektiği yerde müdahele edebilmeli ve etkili koordinasyon sağlanmalıdır. İl Müdürlüklerinin merkezin taşra teşkilatı olarak tanımlanması, afet ve acil durum gibi hayati önemi haiz işleri yürüten İl Müdürlüklerin idari ve personel konularında da bir bütünlük sağlanabilecek, hizmetler daha verimli ve etkin bir şekilde sürdürülebilecektir. Ayrıca Başkanlıktan alınarak İllere dağıtımı yapılacak araç, gereç, vs. malzemelerin kullanımında personelin uyumu sağlanacak ve görevli gidilen diğer illerde de malzemelerin kullanımında sıkıntı ortaya çıkmayacaktır. Bu şekilde afet ve acil durum yönetiminde hem merkez hem de taşra etkin ve verimli olmalı, kurumlar arası etkili eşgüdüm sağlanmalı, taşrada mülki idare amiri otoritesinde tek bir teşkilatlanma olmalı, afet ve acil durum yönetiminin kurumsal ve teknik kapasitesi artırılmalı, özellikle taşra yönetimi yetki, personel, teçhizat ve mali kaynak yönünden güçlendirilmeli, merkezde ve taşrada afet ve acil yönetiminde yetkili ve sorumlu tek merkezli bir yönetim yapısı kurulmalıdır. Bu nedenlerle muhtemel bir büyük afeti beklemeden bir an önce hazırlık ve tedbir olarak bu yönetim yapısının revize edilmesi gerekmektedir. 70 Eylül 2010

5-Afet ve acil durum yönetiminde otoriter ve disiplinli bir yönetim yapılanmasının olması gerekmektedir. Merkezi yönetimin ve bağlı taşra teşkilatlarının da güçlü ve etkili olduğu bir afet ve acil durum yönetimi sisteminde, bu disiplinli yapıyı kurmak ve yürütmek, daha rahatlıkla ve daha az sorunlu olarak gerçekleştirilebilecektir. Afet ve acil durum yönetiminde merkezin ve taşra teşkilatlarının yetkilerinin güçlendirilerek, yetki ve sorumluluklarının merkezde Başkanlık ve illerde İl Müdürlüklerinde toplanması uygulamayı başarılı kılacaktır. Bu durum afet ve acil durum yönetiminde ihtiyaç duyulan koordinasyon eksikliğini ortadan kaldırmada büyük rol oynayacak ve yetki kargaşası da ortadan kalkacaktır. Bu nedenlerle alınan karar ve belirlenen stratejileri uygulayabilecek, güçlü ve etkili bir merkez ve bağlı taşra teşkilatı kurum ve yönetim yapısına ihtiyaç bulunmaktadır. 6-Merkezi yönetimin ağırlıklı ve güçlü olacağı bir afet ve acil durum yönetim sisteminde mali kaynak, uzman personel ve teknik elemanların ülke genelinde ihtiyaç duyulan yerlerde hızlı ve zamanında bulundurulması ve etkili bir koordinasyon ile temin edilebilmesi sağlanabilecektir. Bu durum uygulayıcılara, daha sürat ve verimlilikle hizmetleri yürütme imkanı sağlayacaktır. 7-Bir afet ve acil durum yönetim sisteminde, merkezin en önemli fonksiyonları olan standart belirleme, kontrol etme, denetleme, mali ve lojistik destek sağlama, yönlendirme, planlama ve ülke düzeyinde afet hizmetlerinin koordinasyonunun etkin ve verimli yapılamasını sağlama fonksiyonları, merkezi yönetimin güçlü ve ağırlıklı olması ile sağlanabilecektir. Zayıf bir merkezi yapılanma ile bu fonksiyonlar yerine getirilememektedir. 8-Merkezin afet ve acil durum yönetiminde ağırlıklı olması ve daha fazla sorumluluk üstlenmesi, afet ve acil durum yönetimi sürecinde uluslararası kuruluşlarla yürütülecek faaliyetlerin daha verimli ve etkin hale gelmesini sağlayabilecektir. 9-Afet yönetiminde merkezi yönetimin daha fazla yetkili ve sorumlu olması, sağlıklı bilgi toplama, bu bilgileri gerekli yerlere aktarma ve ülke genelinde sağlıklı bir kamuoyu oluşturmadaki çalışmalarının, taşradaki İl Müdürlükleri ile beraber tek merkezden daha etkin ve verimli yürütülmesini sağlayacaktır. Bu durumda kötü ve yıkıcı propaganda ve söylentilere karşı daha etkili ve verimli tedbirler alınabilecektir. 10-Afet ve acil durum yönetiminde, merkezi yönetimin güçlü ve ağırlıklı olması durumunda, başarılı illerdeki örnek uygulamaların diğer illerde de uygulanması uyumlu ve verimli bir şekilde sağlanabilecektir. Tüm illeri ilgilendiren ortak konularda standartizasyon sağlanarak uygulamalar daha etkili, uyumlu ve verimli olabilecektir. 11-İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri mevcut sistemde merkezin taşra teşkilatı olmadığı halde, 5902 sayılı Kanunun 18 maddesinin 1.fıkrası j bendinde Başkanlıkça verilen görevleri yerine getirir denilerek, kanun ile İl Müdürleri sorumluluk açısından merkez teşkilatına doğrudan bağlanmıştır. Bu maddeye istinaden Kanun ile Afet ve Acil Durum Müdürlükleri merkezin taşra teşkilatı olmadığı halde, merkezin taşra teşkilatıymış gibi zaten istihdam edilebilmektedir. Kanun da yapılacak değişiklik ile İl Müdürlüklerinin merkezin taşra teşkilatı olarak düzenlenmesiyle, bu sorumluluk yanında, İl Müdürlüklerinin yetki ve imkanları da geliştirilmiş olacaktır. En azından sorumluluklara paralel yetki ve imkanlar sağlanmış olacaktır. 71 JEOFİZİK BÜLTENİ

12-İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri, ildeki tüm afet ve acil durum hizmetlerinde ilin merkezi yapılanması olacağı, ildeki afet ve acil durumlarla ilgili tüm fonksiyonların yürütülmesini ve/veya illerde merkez yönetim adına işbirliği, işbölümü ve koordinasyonu sağlayacağı için, Ülkenin merkezi yönetiminin güçlendirilmesi yanında il afet ve acil durum müdürlükleri de yeteri kadar güçlendirilmelidir. İl Müdürlüklerinde bu konularda bir zayıflık olmaması gerekir. İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri; daha esnek çalışabilmeleri, kaynakların yerel ihtiyaçlara daha etkin ve verimli bir şekilde yönlendirilebilmesi, yerel sorunlara daha yakın olmaları nedeniyle sorunları daha isabetli tespit edip daha etkin mücadele edebilmeleri, halkın, sivil örgütlerin ve yerel birimlerin afet ve acil durumlarında sorumluluk bilincinin geliştirilmesi ve bunlar arasında daha iyi koordinasyon sağlanabilmesi, bunların afet çalışmalarına daha fazla ve etkin katılımlarının sağlanabilmesi, yerelde gerekli örgütlenmeler için daha hızlı çözüm üretebilmeleri gibi nedenlerle, merkezi yönetimle birlikte güçlendirilmelidir. 13-İl Müdürlüklerinin merkezin taşra teşkilatı olarak düzenlenmesi yanında, Merkezi yönetim ile il yönetimleri arasında görev ve yetkilerin önceden net bir şekilde belirtilmesi ve tanımlanması gerekir. Afete hazırlık çalışmaları yanında afete müdahele ve afet sonrası iyileştirme çalışmalarında merkezi ve yerel birimlerin yetki ve sorumlulukları ile işbirliği, işbölümü, yol haritası ve stratejilerin önceden dengeli ve net bir şekilde belirlenmesi uygulamalarda etkinliği ve verimliliği sağlayabilecektir. Sonuç Söz konusu yeni il afet ve acil durum yönetim sistemi, birçok faydaları sağlamakla birlikte, birçok açıdan sistemin yanlış oluşturulmasından dolayı bazı önemli sıkıntıları da beraberinde getirmiştir. Sistemin faaliyete başlamasıyla birlikte yaşanan bu önemli sıkıntılar nedeniyle etkinlik ve verimliliğin sağlanamadığı, özelliklerde illerde düşünülenin aksine, birçok açıdan zayıf bir sistemin oluştuğu görülmüştür. Yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı, il afet ve acil durum yönetim sisteminin mevcut haliyle sürdürülemeyeceği, sistemin öngörüldüğü gibi işlemediği, bir çok temel konularda sistemin uygulanamaz olduğu, yeni yapılanmanın bir an önce değiştirilerek geliştirilmesi gerektiği açıkça anlaşılmaktadır. Aksi halde mevcut il afet ve acil durum yönetim sistemin hantal ve beklentileri karşılamaktan uzak bir duruma gelmesi kaçınılmaz olarak görülmektedir. Mevcut sorunların çözüme kavuşması ile afet ve acil durum yönetimi hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülebilmesi için, bir an önce 5902 sayılı Kanunun ilgili maddelerinde gerekli değişikler yapılarak, İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerinin Merkezin Taşra Teşkilatı olarak oluşturulması gerekmektedir. Böylece sorunların çözümü yanında, hem merkezi yönetim olarak Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, hem de yerel taşra teşkilatı olarak İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü güçlendirilmiş, daha etkin ve verimli bir duruma getirilmiş olacaktır. Ayrıca, 5902 sayılı Kanunun ilgili maddelerinde gerekli değişiklikler biran önce yapılarak, Birlik Müdürlüklerinin bulunduğu 11 ilde de aynı konuyla ilgili kurulmuş bulunan Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri ile İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri tek çatı altına alınmalı, böylece yönetimde birlik ve uyum ile uygulamalarda etkinlik ve verimlilik sağlanmalıdır. Dr. Ahmet Şahin Özcan Ankara İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğünden Sorumlu Vali Yardımcısı 72 Eylül 2010