.. Anne Sütü lle Besienmeyi Etkileyen Faktörler /(Jinil( ara;st-ırma Alil Rahmi Bakile:r Salih Özgür Esıra Arı.ın Öze:r Sağlık Bakanlığı Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çcuk Sağlığı ve Hastalıklan Klinikleri, Yenişehir, İzmir ÖZET Amaç: Anne sütü su dahil hiçbir şey verilmeksizin yaşamın ilk altı ayında bebeğin tüm besinsel ve psikljik gereksinimlerini karşılamaktadır. Anne/erin emzirme knusundaki bilgilendirilmeleri, ailelerin ssykültürel durumları anne sütü ile beslenme üzerine etkili faktörler lmaktadır. Bu çalışmada, bebeklerin en az 6 ay anne sütü ile beslenmeleri üzerine etkili faktörlerin araştırılması amaçlanmıştır. Hastalar ve Yöntem: Hastanemiz Silt Çcuğu Servisinde yatınlarak izlenmekte lan 12-24 ay arası, herhangi bir knjenital nmalisi bulunmayan, zamanında dğmuş 526 lgu çalışma grubu larak alınmıştır. Anne sütü ile beslenme süresi ve bunun üzerine etkili faktörler/e ilgili veriler lguların annelerine uygulanan anket frmlarmdan elde edilmiştir. Bulgular: Çalışma grubunda altı aydan az süreyle anne sütü alma ranı %32.1 larak bulunmuştur. Anne sütünü altı aydan az alan hastalar/ en az 6 ay anne sütü alan lguların anne ve baba yaşı ve eğitim düzeyi, ailelerin ssyeknmik durumu, anne/erin çalışma ve süt izni kullanma ranı, emzirmeye dğumdan snraki ilk altmış dakikada başlanma ranı baleımından anlamlı istatistiksel far/c saptanmamıştır. Anne sütünü 6 aydan daha az alan bebeklerin dğum ağırlığının anlamlı larale daha düşük lduğu görülmüştür (p=o.ooo). Anne sütünü en az altı ay alan grupta anne/erin emzirme eğitimi alma ranının daha yüksek lduğu bulunmuştur (p=o. 02). Altı ayda n az süre ile anne sütü alan bebeklerde emzik kullanım ran m ın istatistiksel larak daha yükse/c lduğu saptanmıştır (p=o. 000). Snuç: Anne sütü i/e beslenmenin en az 6 ay süreyle devamlıfığının sağlanması için anne/ere dğum öncesi ve dğum snrası emzirme eğitiminin et/cin larak verilmesinin, düşük dğum ağırlıklı bebeklerin beslenmesinin yakından izlenmesinin ve emzirilen bebeklerde emzik kullanrmının önlenmesinin gerekliliği vurgulanmıştır. Anahtar Kelimeler: Anne sütü.. emzirme süresi, eğitim, emzik SU M MARY Aim: Exclusiuely breastfeeding is sufficient fr infants during the first six mnths. Materna/ educatin n breastfeeding, sci-cultural features f families are inf/uencing factrs n duratin f breastfeeding. The ai m f the present study was t investigate the factrs wlıiclı may have effect n duratin f breastfeeding. Methds: The study included 526 infants (age range 12-24 mnths) wh were treated in ur hspital. Infants with cngenital anmalies and chrnical diseases, preterm babfes were excluded. The data related t the factrs which may have effect n the duratin f breastfeeding were btained frrn the questinnaire frm cmpleted by the infants' mthers. Results: The percentage f breastfeeding shrter than six mnths was 32.1%. N significant difference was fund between this grup and thse with breastfeeding fnger than six mnths in terms f age and educatina/ status f parents, the prfessins and wrkut permissin fr breastfeeding f mthers and the raii f the
Bakiler ve ark. mthers starting breastfeeding within sixty minutes after delivery. In cntrast, the birth weight f the infants breastfed shrter than six mnths was significantly lw (p=o.ooo) and the rati f mthers trained fr breastfeeding was fund significantly higher fr the grup with breastfeeding langer than six mnths (p=o. 02). Neverthless, the rati f pacifier usage was statistically higher in the infants breastfed less than s ix mnths. (p=o.ooo). Crıch.ıısin: T maintain breastfeeding langer than six mnths, mthers shuld be trained bejare and after labur. Infants with lw birth weight shuld be fllwed up clsely and pacifier usage shud be auided fr the infantsn breastfeeding. Key Wrds: Breastfeeding, breastfeeding duratin, trainin, pacifier Başvuru tarihi 18.07.2005 izmiır Tepecik Hast Derg 2005;15(2),111-115 Anne sütü yaşamın ilk altı ayında bebeğin tüm fizyljik ve psikssyal ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Anne sütü ile beslenmenin yaygınlaştıniması tüm dünyada öncelikli larak ele alınmaktadır. Anne sütü ile besienmeyi lumsuz etkileyen başlıca faktörler arasmda dğumdan snra emzirmeye geç başlanması, annelerin emzirme knusunda yeterli bilgilerinin lmaması ve bebeğe anne sütü dışında su, frmula verilmesi sayılabilir. Ülkemizde yapılmış çalışmalarda dğumdan snra annelerin %95'inin anne sütü verdiği, buna karşılık 6 ay yalnızca anne sütü ile beslenme ranının düşük lduğu görülmektedir. Bu çalışmada ilk altı ay anne sütü ile beslenme üzerine etkili lan faktörleri araştırmak ve teşvik çalışmalannda dğru hedeflerin belirlemek amaçlanmıştır. HASTALAR VE YÖNTEM T. C. Sağlık Bakanlığı Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Süt Çcuğu Servisi'nde yatınlarak izlenmekte lan 12-24 ay arası 526 hasta çalışma grubu larak alındı. Knjenital kalp hastalığı, kistik fibrzis gibi herhangi bir krnik hastalığı lan, 37. gebelik haftasından önce dğmuş, knjenital anamalisi bulunan Qlgular çalışma grubuna alınmadılar. Tüm lgularm anneleri ile görüşülerek, bir anket şeklinde lgulara ait yaş, cinsiyet, dğum ağırlığı, dğum şekli, anne ve babanın yaşı ve eğitim durumu, ailedeki birey sayısı, anne sütü alma süresi, dğumdan snra ilk 1 saat içinde emzirmeye başlanma durumu, emzik kullanımı, anne sütü dışında su, frmula ve ek besiniere başlanma zamanı, anneye emzirme eğitimi verilip verilmediği, çalışan arınelere süt izni verilme durumu hakkında bilgi tplandı. Çalışma grubuna alınan lgular anne sütü alma sürelerine göre 6 aydan daha az süre anne sütü alanlar ve 6 aydan fazla anne sütü alanlar lmak üzere gruba ayrıldı. Her iki grup yukanda sayılan parametreler bakımından istatistiksel larak karşılaştınldı. istatistiksel analizlerde SPSS bilgisayar prgramında bağımsız örnekler t testi, ki-kare testi kullanıldı. P değerinin 0.05'ten küçük lması istatistiksel larak anlamlı kabul edildi. BULGULAR Çalışmaya alınan lguların genel özellikleri Tabl 1 'de gösterilmiştir. Çalışma grubunu luşturan tplam 526 lgunun 169'u (%32.1) 6 aydan daha az süre anne sütü almıştır. Anne sütünü 6 aydan az alan lgular ile en az 6 ay anne sütü alan lgular yaş, cinsiyet, dğum şekli, bir yaşındaki vücut ağırlığı, anne ve baba yaşı ve eğitim durumu, annenin çalışma açısından karşılaştırıldığında anlamlı istatistiksel fark bulunmamıştır. Anne sütünü 6 aydan az süre alan bebeklerde dğum ağırlığı rtalamasının, en az 6 ay anne sütü aian bebeklere göre daha düşük lduğu, farkın istatistiksel larak da anlamlı lduğu görülmüştür (p=o.ooo). Çalışma grubunu luşturan tplam 526 lgunun %92.2' sinin ilk dört ay yalnız anne sütü aldığı, buna karşılık 26 (%4.9) lgunun hiç anne sütü almadığı, 15 (%2.9) lgunun ise ilk dört ayda anne sütü yanısıra frmula aldığı görülmüştür. Tabl 2'de her iki gruptaki lgular emzirme ile ilgili faktörler açısından karşılaştırılmıştır. En az 1--------~------~~---~----- İzmir Tepecik Eğitim Hastanesi Dergisi
Tabl 1. Anne sütünü 6 aydan az ve en az 6 ay alan lguların özellikleri. Anne sütü i-le besienmeyi etkileyen faktörler 6 aydan az anne sütü alan En az 6 ay anne sütü alan lgular (n=169) lgular (n=357) Yaş (ay)* 17 ± 3.7 16.8 ± 3.4 Dğum ağırlığı (gram)* 3080.7 ± 607.8 3285.6 ± 581.0 Cinsiyet (E/K) 100169 2031154 Dğum şekli (nrmal/ sezeryan) 106163 2461 lll Bir yaşındaki vücut ağırlığı (gram)* 9300.4 ± 1436.2 9552.0 ± 1440.5 Anne yaşı (yıl)* 26.8 ± 5.3 27.3 ± 5.3 Baba yaşı (yıl)* 31.7±5.7 31.4 ± 5.1 Aile tipi (çekirdek/geniş) 137132 281176 Ailedeki birey sayısı* 4.2 ± 1.5 4.4 ± 1.7 Anne eğitim durumu Okur yazar değil 15 30 İlköğretim 154 327 Ortaöğretim Yüksek tahsil Baba eğitim durumu Okur yazar değil 5 5 İlköğretim 164 352 Ortaöğretim Yüksek tahsil Annenin çalışma durumu Çalışıyr 12 20 Çalışmıyr 157 336 p 0.50 0.61 0.15 0.11 0.25 0.48 0.53 0.13 0.85 0.22 0.43 Tabl 2. Anne sütünün 6 aydan az verilmesine etkili faktörlerin karşılaştırılması. İlk emzirme zamanı 6 aydan az anne sütü alan En az 6 ay anne sütü alan lgular (n=169) lgular (n=357) İlk 60 dakika içinde 62 142 Daha snra 107 215 Emzirme İle İlgili Eğitim Verildi 69 174 Verilmedi 100 183 Emzirme ile ilgili güçlük Süt izni Emzik Oldu 47 34 Olmadı 122 323 Verildi 12 13 Verilmedi 2 5 Kullandı 144 189 Kullanınadı 25 168 p 0.49 0.02 0.36 Cilt 15, Sayı 2, Ağusts 2005 --------------~
Bakiler ue ark. 6 ay anne sütü alan grupta ilk 60 dakika içinde emzirme ranı daha yüksek bulunmasına rağmen gruplar arasında anlamlı istatistiksel farka yl açmamıştır (p=0.49). Anne sütünü en az 6 ay alan grupta, anneleri emzirme ile ilgili eğitim alma ranlarının daha yüksek, emzirme ile ilgili güçlük yaşanma ranının ise daha düşük lduğu, her iki parametrenin de gruplar arasında istatistiksel larak anlamlı farka yl açtığı görülmüştür (sırasıyla p=0.02, p= ). Her iki grup arasında anneleri süt izni kullanma ranlannın anlamlı farklı lmadığı bulunmuştur. Anne sütünü 6 aydan az alan bebeklerde emzik kullanma ranının istatistiksel larak anlamlı şekilde yüksek lduğu bulunmuştur (p=o.ooo). TARTIŞMA Bu çalışmada, dğumdan snra anne sütü ile beslenen bebeklerin %32'sinin 6 aydan az süre anne sütü aldığı görülmüştür. Anne sütü ile 6 aydan daha az beslenen bebeklerde dğum ağırlığının daha düşük lduğu, annenin emzirme knusunda yeterli bilgilendirilmemiş lması ve emzik kullanımının emzirme süresi üzerine etkili faktörler lduğu görülmüştür. Ülkemizde yapılan araştırmalarda dğumdan snra bebeklerin %95' den fazlasının anne sütü ile beslenmeye başladıkları, ancak anne sütü ile beslenmenin 6. ayda %76 civarına düştüğü bildirilmiştir (1). Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılan istatistiklerde anne sütü ile beslenmenin %75 ranında başlandığı, 6. ayda anne sütüne devam ranının %50'1erin altına indiği bildirilmektedir (2). Bu çalışmada ilk dört anne sütü alma ranının %92.2 gibi ldukça yüksek lduğu buna karşılık 6. ayda bu ranın %67.9'a gerilediği görüşmüştür. Ülkemiz ssyeknmik kşullan göz önüne alındığında hizmet verdiğimiz hasta grubunda en az 6 ay anne sütü kullanımının teşviki knusunda çalışılması gerektiği görülmektedir. Altı aydan daha az anne sütü ile beslenen lguların genel özellikleri karşılaştırıldığında ailelerin yapısal özelliklerinin ve kültürel durumlannın farklı lmadığı, çalışan annelerde süt izni kullanma ranları arasında fark lmadığı görülmüştür. Bu çalışmadaki kısıtlayıcı nktalardan birisi, çalişmanın aynı ssyal güvenceye sahip, aynı bölgede yaşamakta lan hastalar üzerinde yapılmış lmasıdır. Bundan dlayı anne sütünü en az 6 ay veren aileler ile diğerleri arasında çalışmamızda istatiksel açıdan anlamlı fark saptanmamış labileceği kanısındayız. Aynı parametreler tplumun tamamını örnekleyecek şekilde değerlendirildiğinde anne sütü ile en az 6 ay beslenme üzerine ssyeknmik faktörlerin fark yaratabileceği düşünülebilir. Bertini ve ark. (3) dğum ağırlığının 3000 g'ın altında lan bebeklerde anne sütü ile beslenme süresinin anlamlı larak daha az lduğunu dirmiştir. Çalışmamızda da benzer şekilde anne sütünü 6 aydan az alan bebeklerin dğum ağırlıklarının istatistiksel larak anlamlı randa daha düşük lduğu bulunmuştur. Bu snuçtan yla çıkılarak düşük dğum ağırlıklı bebeklerin anne sütü ile beslenmeleri knusunda daha yakın ilgi ve destek sağlanması gerektiği kanısına varılmıştır. Anne sütü ile beslenme üzerine yapılan pek çk çalışmada annelere verilen emzirme eğitiminin anne sütü kullanım süresi üzerine anlamlı lumlu etkisi lduğu bildirilmektedir (4-6). Altı aydan daha az anne sütü alan bebeklerin annelerinin emzirme srunlarının daha fazla lduğu ve emzirme ile ilgili eğitim alma ranının da daha düşük lduğu görülmektedir. Anne sütü ile beslenme ve emzirmenin devamlılığı knusunda hizmet verdiğimiz hasta grubumuzcia eğitim çalışmalannın artırılması gerekliliği rtaya knulmuştur. Anne sütü ile besienmeyi lumsuz etkileyen faktörlerden birisi de emzik kullanımı lmaktadır. Emzik kullanımı meme karmaşası yaratmakta ve bebeğin anne sütü ile beslenme süresini kısaltmaktadır (7,8). Çalışma grubumuzcia da emzik kullanımının anne sütü ile beslenmenin sürekliliği üzerine anlamlı lumsuz etki yaptığı gösterilmiştir. Snuç larak, anne sütü ile beslenmenin en az 6 ay süreyle devamlılığının sağlanması için annelere dğum öncesi ve dğum snrası emzirme eğitiminin etkin larak verilmesinin, düşük dğum ağırlıklı bebeklerin beslenmesinin yakından izlenmesinin ve emzirilen bebeklerde emzik kullanımının önlenmesinin gerekliliği vurgulanmıştır. İzmir Tepecik Eğitim Hastanesi Dergisi
Anne sütü ile besienmeyi etkileyen faktörler Yazarların Ntu: Yazarlar, bu çalışmaya katkılarından ötürü, Prf. Dr. Sadık Akşit' e {Ege Üniveristesi Tıp Fakültesi Çcuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı) teşekkür ederler. KAYNAKLAR 1. Ertem 10, Akıncı Z, Ulukl B, Başkan-Gulnar S. Sciecnmically advantaged infants attending a university well-child clinic in Ankara: are they breastfeeding ptimally? Turk J Pediatr 2001;43(3):223-30. 2. Ertem lo, Vtt N, Leventhal JM. The timing and predictrs f early terminatin f breastfeeding. Pediatrics 2001; 107(3):543-548. 3. Sertini G, Perugi S, Dani C, Pezzati M, Trchin M, Rubaltelli FF. Maternal educatin and the ineidence and duratin f breast feeding: a prspective study. 4. Kültürsay N, Şen A, Kurugöl Z, Yenigün A. Anne sütü ile besienmeyi etkileyen faktörler: Eğitimle yalnız anne sütü verme süresinin uzatılması. Türk Pediatri Arşivi 1993;28(1):30-35. 5. Kls EJ, Thijs C, Kester AD, van den Brandt PA, de Vries H. A breast-feeding prmtin and supprt prgram a randmized trial in The Netherlands. Prev Med 2005;40(1):60-70. 6. Peat JK, Alien J, Nguyen N, Hayen A, Oddy WH, Mihrshahi S. Mtherhd meets epidemilgy: measuring risk factrs fr breast-feeding cessatin. Public Health Nutr 2004;7(8):1033-7. 7. Benis MM. Are pacifiers assciated with early weaning frm breastfeeding? Adv Nenatal Care 2002;2(5): 259-66. 8. Kramer MS, Barr RG, Dagenais S, Yang H, Jnes P, Cifani L, Jane F. Pacifier use, early weaning and cry/ fuss behaviur: a randmized cntrlled trial. JAMA 2001;286(3):322-6. Yazışma adresi: Dç. Dr. Esra Arun Özer T. C. Sağlık Bakanlığı Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çcuk Sağlığı ve Hastalıklan Klinikleri, Yenişehir, İzmir Tel : O 232 469 69 69 E-psta: ezer@deu.edu.tr Cilt 15, Sayı 2, Ağusts 2005 --------------------~0