TÜRK TİCARET KANUNU Bu kitap FSEK md.1/b-c kapsamında İşlenme Eser dir ve tüm yayın hakları Seçkin Yayıncılık San.ve Tic. A.Ş. ye aittir. Kitap içerisinde ve kapağında kullanılan tasarım, logo, marka, işaret ve yenilikler Türk Patent Enstitüsü tarafından tescil edilmiştir. Yayınevinin yazılı izni olmadan tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyen alıntılar hariç olmak üzere, kitapta yer alan içerik, notlar, tasarım, marka, logo, yenilik ve işaretler herhangi bir ortamda kısmen veya tamamen yayımlanamaz ve çoğaltılamaz.
Hazırlayan Av. Mutlu DİNÇ TÜRK TİCARET KANUNU Gerekçe Karşılaştırmalı Eski-Yeni Kanun Metni Karşılaştırma Tablosu Bilgi Notları ve Mevzuat İşlemeleri Kavram Dizini Madde Değişim Göstergesi Ankara 2011
Türk Ticaret Kanunu Hazırlayan: Av. Mutlu DİNÇ Libra Mevzuat Dizisi: 3 1256 Sayfa, 11,5x22,5 cm. ISBN 978-975-02-1477-6 Birinci Baskı: Mart - 2011 Sayfa Tasarımı: İlhan Eroğlu Kapak Tasarımı: İsmail Çam Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayımcılık San. ve Tic. A.Ş. ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz. Yayın ve Dağıtım: Merkez Sağlık Sok. No: 21 06410 Sıhhiye / Ankara Tel : (312) 435 30 30 Faks: (312) 435 24 72 satis@seckin.com.tr Şube Ankara Adliye Sarayı K-Blok Zemin Kat Sıhhiye / ANKARA Tel: (312) 309 52 48 adliyesube@seckin.com.tr Şube Strazburg Cad. No: 23/B Sıhhiye / Ankara Tel: (312) 230 52 62 ankarasube@seckin.com.tr Şube Abide-i Hürriyet Cad. No: 179/E Şişli / İSTANBUL Tel : (212) 234 34 77 Faks: (212) 231 24 69 sislisube@seckin.com.tr Web Adresi www.seckin.com.tr / yayin@seckin.com.tr Baskı: Sözkesen Matbaacılık, Tel: (0 312) 395 21 10 / Sertifika No: 13268
Bu Kitaptan Faydalanırken 1956 yılında kabul edilen 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu, ülkemizin o dönemdeki sanayi ve ticaret potansiyeli göz önüne alındığında, modern ve temel sorunları çözen bir kanun tekniğine sahip olarak nitelendirilmektedir. Altmışlı yıllardan sonra dünya piyasalarında yaşanan çalkantılı süreç, krizler, devrim niteliğindeki siyasi gelişmeler, ülkeler arasındaki sınırların kalkması, küresel ekonominin etkin hale gelmesi ve tüm ülkelerin ayakta kalmak için acımasız rekabetçi anlayışı benimsemesi, ülkemizin de serbest pazar ekonomisi temelinde yapılanan uluslararası ticaret sistemi içinde yer almasını zorunlu kılmıştır. Hukuk disiplinin temellerini değiştiren genel sosyolojik sebeplerin yanında, ülkemize özgü zorlu AB ye tam üyelik çalışmaları ve bununla bağlantılı Kopenhag kriterlerini yerine getirme yükümlülükleri de yeni bir Ticaret Kanunu hazırlanmasını gerekli kılmıştır. Toplumsal değişimin güncel hayata yansımalarına baktığımızda bu zorunluluğu daha net fark etmemiz mümkün oluyor. Interneti kullanmayanımız kalmadı, bilişim ve elektronik alanlarındaki akıl almaz değişim, sanayiden hizmet sektörüne, en küçüğünden en büyüğüne kadar her firmanın iş yapış biçimini etkiliyor. Çevresel sorunlar ise, artık klasik hukuk disiplinleri ile çözümlenememekte, yeni kurallar ve denetim mekanizmalarını gerektirmektedir. Elli yıldır hukuk yayıncılığında uzmanlaşmış bir yayınevi olarak bu süreci analiz ettiğimizde, temelde Yeni Ticaret Kanunumuzun daha önce karşılaşmadığımız sorunları çözmeye yönelik, uluslararası mevzuatla uyumu amaçlayan modern bir yapı oluşturmaya çalıştığını gözlemledik. Bu örneklendirmelerden görüleceği üzere Yeni Ticaret Hukuku, sadece maddelerin metinsel incelemesi ile sınırlandırılmadan, esasa yönelik uzman hukukçuların ve mali müşavirlerin bir arada çalışmasını gerektiren bir hukuk disiplini olarak karşımıza çıkmaktadır. Yayınevimiz Ticaret Kanunu üzerindeki çalışmasına tasarının yayınlandığı ilk günlerde başladı. Doğrudan tasarının altında yer alan gerekçe okuyucularımız için kifayetsiz ve yanıltıcı olacağı için, editoryal ekibimiz öncelikle temel alınan yeni kanun metni ve gerekçesini satır satır inceleyerek, Adalet Komisyonu ve Alt Komisyonda yapılan tüm değişiklikleri tek tek madde altındaki gerekçeye işledi. TBMM Genel Kurulunda yapılan değişiklikler işlenirken farklı bir çalışma uygulandı; değişiklik sadece basit redaksiyon değişikliği ise dipnota, esasa yönelik ve gerekçeli bir değişiklik ise gerekçenin altına ilave edildi. Böylece gerekçenin, Meclisin kabul ettiği nihai metin ile tam uyum içinde olması sağlandı. Eski ve yeni sistemdeki net farklılığı gözlemleyebilmemiz için ilgili kanun ve CMR ye yapılan atıflar ile yürürlükten kaldırılan mevzuata da yer verildi. Çalışmamızın ilk kısmına okuyucularımıza kolaylık sağlamak amacıyla, eski-yeni ve yeni-eski karşılaştırma tablosu eklendi. Karşılaştırma tablosu ile okuyucunun bir bakışta madde değişikliklerini hızlı bir şekilde algılaması amaçlanmıştır. Çalışmamızın hazırlık aşamasında yeni Türk Ticaret Kanunumuzda, eski kanunumuzda yer alan pek çok kurumun mülga edildiği gözlemlendi. Okuyucularımızın bu değişikliğe hızlıca hâkim olabilmesi ve karşılaştırma tablosunda yer alan boşlukları ayırabilmesi için bu kısımlara ilgili mülga kurumların ismi işlendi. Bu işlemelerin yürürlüğü olmayacak kurumları seçebilmeniz için büyük kolaylık sağlayacağına inanıyoruz. Çalışmamızdaki bir diğer yenilik ise Madde Değişim Göstergesidir. Bu gösterge madde altında yer alan Gerekçe yi incelemeden, madde hakkında hızlı bilgi sahibi olmanızı sağlayacaktır. Gösterge dört aşamadan oluşmaktadır. Madde Aynen Korunmuş; Bu göstergedeki en alt derece, madde içinde Türkçeleştirme, metinsel arılaştırma, sadeleştirme ile maddenin esasını değiştirmeyecek kelime düzeltmelerini ifade etmektedir. Bu dereceyi Madde Aynen Korunmuş ifadesiyle tanımladık. Az Değişiklik; 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununu kısmen karşılayan, kimi zaman tek bir kelime bazen de yeni bir hüküm eklenmek sureti ile maddede yer alan bir kavramı açıklamaya yönelik, madde kapsamını genişleten, ancak madde esasını değiştirmeyen düzenlemeleri ise Az değişiklik ifadesi ile belirttik. Kapsamlı Değişiklik; ise 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunundaki eski maddeyi kısmen karşılamakla birlikte esas yönünden temel farklılık yaratan, sistemi değiştiren, benzer içeriğe sahip olmasına rağmen hukuk tekniği açısından farklı müesseseleri karşılayan ya da eski kanunda yer alan ilgili maddedeki bir hükmü mülga eden değişiklikleri ifade etmektedir.
6 Türk Ticaret Kanunu Madde Yeni İhdas Edilmiş; ifadesi ise Kanunumuza yeni getirilen Bölünme raporu, şirketler topluluğu, hakim ve bağlı şirket, karşılıklı iştirak, özel denetim, riskin erken saptanması, dürüst resim ilkesi, sondaj işlemi gemileri, kılavuzların sorumluluğu, sorumluluk sigortaları vb. yeni olan kurum ve kuralları ifade etmektedir. Ticaret Hukuku çalışmalarının, gerek yasama gerekse uygulama sürecinde teknik ve profesyonel bir çalışmayı gerektirdiği bilincinden hareketle, kanunun tasarı aşamasından itibaren editoryal ekibimiz LİBRA Mevzuat Dizisi üzerinde çalışmaktadır. Yapılan çalışma Ticaret Hukukunun temel yapısı gibi son derece kapsamlı ve ayrıntılıdır. Çalışmanın dipnotları incelendiğinde Medeni Kanundan, İcra İflas Kanununa kadar yapılan atıflara yer verildiğini, maddi hata sebebiyle sehven gerekçelerde yapılmış metin hatalarına ilişkin bilgilerin eklendiğini, madde başlıklarının hangi aşamalarda hangi komisyonlarda hangi gerekçelerle değiştirildiğini görebileceksiniz. Çalışma içerisinde, bahsedilen bu kısımları açıklayan 446 adet dipnot bulunmaktadır, bu sayı bile Ticaret Hukukumuzda ne kadar kapsamlı bir değişiklik olduğu hakkında okuyucularımıza bir fikir verebilecek niteliktedir. Kitap içerisinde yer alan CMR (Uluslararası Taşıma Konvansiyonu) hükümlerinin, 2010 yılı Ocak ayında Seçkin Yayıncılıktan yayınlanan Sayın Av. Murat USLU nun CMR Hükümleri Çerçevesinde Taşıyıcının Gecikmeden Doğan Sorumluluğu adlı çalışmasından faydalanmak sureti ile alındığını belirtmek isteriz. Bu vesile ile Sayın Av. Murat Uslu ya sevgilerimizi ve teşekkürlerimizi gönderiyoruz. Büyük bir Editoryal ekiple hazırladığımız çalışmanın tüm hukukçulara ve Ticaret Hukuku ile ilgilenen tüm profesyonellere faydalı olmasını dileriz. Av. Mutlu DİNÇ Seçkin Yayıncılık Hukuk Yayınları Editörü
İçindekiler Bu Kitaptan Faydalanırken... 5 Yeni - Eski Karşılaştırma Tablosu... 51 Eski - Yeni Karşılaştırma Tablosu... 67 GENEL GEREKÇE... 83 BAŞLANGIÇ A) Kanunun uygulama alanı... 137 I- Ticari hükümler... 137 II- Ticari örf ve âdet... 137 III- Ticari işler... 138 IV- Ticari davalar ve delilleri... 138 1. Genel olarak... 138 2. Ticari davaların görüleceği mahkemeler... 140 B) Çeşitli hükümler... 142 I- Zamanaşımı... 142 II- Teselsül karinesi... 142 III- Ticari işlerde faiz... 143 1. Oran serbestisi ve bileşik faizin şartları... 143 2. Uygulanacak hükümler... 144 3. Faizin başlangıcı... 145 BİRİNCİ KİTAP Ticari İşletme BİRİNCİ KISIM Tacir A) Ticari işletme... 147 1. Bütünlük ilkesi... 147 B) Tacir... 149 I- Gerçek kişiler... 149 1. Genel olarak... 149 2. Küçük ve kısıtlılar... 150 3. Ticaret yapmaktan menedilenler... 150 4. Esnaf... 151 II- Tüzel kişiler... 152 III- Donatma iştiraki... 153 C) Tacir olmanın hükümleri... 153 I- Genel olarak... 153 II- Özel olarak... 155 1. Ticari iş karinesi... 155 2. Ücret isteme hakkı... 155 3. Fatura ve teyit mektubu... 156 4. Ücret ve sözleşme cezasının indirilmesi... 156 5. Ticari satış ve mal değişimi... 157 İKİNCİ KISIM Ticaret Sicili A) Kuruluş... 160 I- Genel olarak... 160 II- Yönetim... 161 III- Tüzük... 162 B) Tescil... 162 I- Şartları... 162 1. İstem... 162
10 Türk Ticaret Kanunu 2. İlgililer... 163 3. İstemin şekli... 164 4. Süre... 164 5. Değişiklikler... 164 II- Sicil müdürünün görevleri... 165 1. İnceleme görevi ve geçici tescil... 165 2. Tescile davet ve ceza... 166 3. İtiraz... 167 III- Açıklık... 167 IV- Sonuçları... 168 1. Tescil ve ilanın üçüncü kişilere etkisi... 168 2. Görünüşe güven... 168 3. Sorumluluk... 170 ÜÇÜNCÜ KISIM Ticaret Unvanı ve İşletme Adı A) Ticaret unvanı... 171 I- Kullanma zorunluluğu... 171 1. Genel olarak... 171 2. Tescil... 172 II- Ticaret unvanının şekli... 173 1. Gerçek kişiler... 173 2. Tüzel kişiler... 173 a) Kollektif ve komandit şirketler...173 b) Anonim, limited ve kooperatif şirketler...174 c) Tacir sayılan diğer tüzel kişiler ve donatma iştiraki...174 d) Ortak hükümler...175 3. Ekler... 175 4. Ticaret unvanının devamı... 176 5. Şubeler... 176 6. Ticaret unvanının devri... 177 III- Ticaret unvanının korunması... 177 1. İlke... 177 2. Bildirim ve ceza... 177 3. Unvanına tecavüz edilen kimsenin hakları... 178 B) İşletme adı... 178 DÖRDÜNCÜ KISIM Haksız Rekabet A) Genel olarak... 179 I- Amaç ve ilke... 179 II- Dürüstlük kuralına aykırı davranışlar, ticari uygulamalar... 181 B) Hukuki sorumluluk... 189 I- Çeşitli davalar... 189 II- Çalıştıranın sorumluluğu... 190 III- Basın, yayın, iletişim ve bilişim kuruluşlarının sorumluluğu... 190 IV- Kararın ilanı... 192 V- Zamanaşımı... 193 VI- İhtiyati tedbirler... 193 C) Ceza sorumluluğu... 194 I- Cezayı gerektiren fiiller... 194 II- Tüzel kişilerin cezai sorumluluğu... 195 BEŞİNCİ KISIM Ticari Defterler A) Defter tutma ve envanter... 196 I- Defter tutma yükümlülüğü... 196 II- Defterlerin tutulması... 199
İçindekiler 11 III- Envanter... 200 IV- Envanteri kolaylaştırıcı yöntemler... 202 B) Açılış bilançosu, yılsonu finansal tabloları... 203 I- Genel hükümler... 203 1. Düzenleme yükümü... 203 2. Düzenlemeye ilişkin ilkeler... 203 3. Dil ve para birimi... 204 4. İmza... 204 II- Kalemlere ilişkin ilkeler... 204 1. Tamlık ve mahsup yasağı... 204 2. Bilançonun içeriği... 205 3. Aktifleştirme yasağı... 205 4. Karşılıklar... 206 5. Dönem ayırıcı hesaplar... 206 6. Sorumluluk ilişkileri... 207 III- Değerleme ilkeleri... 207 1. Genel değerleme ilkeleri... 207 2. Varlıklar ile borçların değerleme ölçüleri... 208 3. İktisap ve üretim değerleri... 209 4. Değerlemeyi basitleştirici yöntemler... 209 C) Saklama ve ibraz... 209 I- Belgelerin saklanması, saklama süresi... 209 II- Hukukî uyuşmazlıklarda ibraz... 211 III- Uyuşmazlıklarda suret alınması... 211 IV- Defterlerin tümüyle incelenmesi... 212 V- Görüntü ve veri taşıyıcılara aktarılmış belgelerin ibrazı... 212 VI- Ticarete yeni başlayanlar için uygulama... 213 VII-Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunun yetkisi... 213 ALTINCI KISIM Cari Hesap A) Tanım ve şekil... 215 B) Hükümleri... 215 I- Genel olarak... 215 II- Özel durumlar... 216 1. Ticari senetler... 216 2. Ücret ve giderler... 217 3. Hesap dışında kalan alacaklar... 217 III- Bakiye... 217 1. Belirlenmesi... 217 2. Faiz... 218 3. Bileşik faiz ve sözleşme ile belirlenebilecek hükümler... 218 IV- Bütünlük ilkesi... 219 C) Cari hesabın sona ermesi... 219 I- Genel olarak... 219 II- Ölüm ve kısıtlılık hâlleri... 220 D) Bakiyenin haczi... 220 E) Zamanaşımı... 221 YEDİNCİ KISIM Acentelik A) Genel olarak... 222 I- Tanımı... 222 II- Uygulama alanı... 222 III- İnhisar... 223 B) Acentenin yetkileri... 223 I- Genel olarak... 223
12 Türk Ticaret Kanunu II- Özel ve yazılı yetki gerektiren hâller... 224 III- Sözleşme yapma yetkisi... 224 IV- Yetkisizlik... 225 C) Acentenin borçları... 225 I- Genel olarak... 225 II- Haber verme yükümlülüğü... 226 III- Önlemler... 226 IV- Ödeme borcu... 227 D) Acentenin hakları... 227 I- Ücret... 227 1. Ücrete hak kazandıran işlemler... 227 2. Ücrete hak kazanma zamanı... 229 3. Ücretin miktarı... 230 4. Ücretin ödeme zamanı... 231 II- Olağanüstü giderlerin karşılanması... 232 III- Faiz isteme hakkı... 232 IV- Hapis hakkı... 232 E) Müvekkilin borçları... 233 F) Acentelik sözleşmesinin sona ermesi... 233 I- Sebepleri... 233 II- Denkleştirme istemi... 234 III- Rekabet yasağı anlaşması... 237 İKİNCİ KİTAP Ticaret Şirketleri BİRİNCİ KISIM Genel Hükümler A) Türleri... 239 B) Tüzel kişilik ve ehliyet... 239 C) Uygulanacak kanun hükümler... 240 D) Sermaye koyma borcu... 240 I- Konusu... 240 II- Hükmü... 241 1. Genel olarak... 241 2. Temerrüt faizi... 243 3. Sorumlu olma... 244 4. Karineler... 244 5. Faiz ve ücret alma hakkı... 245 E) Ortakların kişisel alacaklıları... 245 F) Birleşme, bölünme ve tür değiştirme... 246 I- Uygulama alanı ve kavramlar... 246 1. Uygulama alanı... 246 2. Kavramlar... 247 II- Birleşme... 248 1. Genel hükümler... 248 a) İlke...248 b) Geçerli birleşmeler...249 c) Tasfiye hâlindeki bir şirketin birleşmeye katılması...250 d) Sermayenin kaybı veya borca batıklık hâlinde birleşmeye katılma...250 2. Ortaklık payları ve hakları... 251 a) Ortaklık payının ve haklarının korunması...251 b) Ayrılma akçesi...253 3. Sermaye artırımı, yeni kuruluş ve ara bilanço... 254 a) Sermaye artırımı...254 b) Yeni kuruluş...255 c) Ara bilanço...255
İçindekiler 13 4. Birleşme sözleşmesi, birleşme raporu ve denetleme... 256 a) Birleşme sözleşmesi...256 aa) Birleşme sözleşmesinin yapılması...256 bb) Birleşme sözleşmesinin içeriği...257 b) Birleşme raporu...257 c) Birleşme sözleşmesinin ve birleşme raporunun denetlenmesi...258 5. İnceleme hakkı ve malvarlığında değişiklikler... 259 a) İnceleme hakkı...259 b) Malvarlığındaki değişikliklerle ilgili bilgiler...260 c) Birleşme kararı...261 6. Kesinleşmeye ilişkin hükümler... 262 a) Ticaret siciline tescil...262 b) Hukuki sonuçlar...263 c) İlan...263 7. Sermaye şirketlerinin kolaylaştırılmış şekilde birleşmesi... 264 a) Uygulama alanı...264 b) Kolaylıklar...265 8. Alacaklıların ve çalışanların korunması... 265 a) Alacakların teminat altına alınması...265 b) Ortakların kişisel sorumlulukları ve iş ilişkilerinin geçmesi...266 III- Bölünme... 268 1. Genel hükümler... 269 a) İlke...269 b) Geçerli bölünmeler...270 c) Şirket paylarının ve haklarının korunması...270 2. Bölünmenin uygulanmasına ilişkin hükümler... 271 a) Sermayenin azaltılması...271 b) Sermaye artırımı...272 c) Yeni kuruluş...273 d) Ara bilanço...273 3. Bölünme belgelerini denetleme ve inceleme hakkı... 274 a) Bölünme sözleşmesi ve bölünme plânı...274 aa) Genel olarak...274 bb) Bölünme sözleşmesinin ve bölünme planının içeriği...275 b) Bölünmenin dışında kalan malvarlığı...276 c) Bölünme raporu...276 aa) İçerik...276 bb) Bölünme sözleşmesinin veya bölünme planının ve bölünme raporunun denetlenmesi...277 d) İnceleme hakkı...277 e) Malvarlığındaki değişikliklerle ilgili bilgiler...278 4. Bölünme kararı... 278 5. Korunmaya ilişkin hükümler... 279 a) Alacaklıların korunması...279 aa) Çağrı...279 bb) Alacakların teminat altına alınması...280 b) Sorumluluk...280 aa) Bölünmeye katılan şirketlerin ikinci derecede sorumluluğu...280 bb) Ortakların kişisel sorumluluğu...281 6. İş ilişkilerinin geçmesi... 281 7. Ticaret siciline tescil ve geçerlilik... 282 IV. Tür Değiştirme... 282 1. Genel hükümler... 283 a) İlke...283 b) Geçerli tür değiştirmeler...283 c) Kollektif ve komandit şirketlerin tür değiştirmelerine ilişkin özel düzenleme...284 2. Şirket payının ve haklarının korunması... 284 3. Kuruluş ve ara bilanço... 285 4. Tür değiştirme planı... 286 5. Tür değiştirme raporu... 286 6. Tür değiştirme planının ve tür değiştirme raporunun denetlenmesi... 287 7. İnceleme hakkı... 287 8. Tür değiştirme kararı ve tescil... 288 9. Alacaklıların ve çalışanların korunması... 288
14 Türk Ticaret Kanunu V- Ortak hükümler... 289 1. Ortaklık paylarının ve ortaklık haklarının incelenmesi... 289 2. Birleşmenin, bölünmenin ve tür değiştirmenin iptali ve eksikliklerin sonuçları... 290 3. Sorumluluk... 291 VI- Ticari işletme ile ilgili birleşme ve tür değiştirme... 291 G) Şirketler topluluğu... 292 I- Hâkim ve bağlı şirket... 294 II- Pay ve oy oranlarının hesaplanması... 296 III- Karşılıklı iştirak... 297 IV- Bildirim, tescil ve ilan yükümlülükleri... 298 V- Bağlı ve hâkim şirketlerin raporları... 299 VI- Bağlı şirketler hakkında bilgi alma... 301 VII- Hakların donması... 301 VIII- Sorumluluk... 303 1. Hâkimiyetin hukuka aykırı kullanılması... 303 2. Tam hâkimiyet hâlinde... 306 a) Talimat...306 b) İstisna...307 c) Bağlı şirketin organlarının şirkete ve paysahiplerine karşı sorumsuzluğu...307 d) Şirket alacaklılarının dava hakkı...308 IX- Çeşitli hükümler... 308 1. Özel denetim... 308 2. Satın alma hakkı... 309 3. Güvenden doğan sorumluluk... 309 H) Sanayi ve Ticaret Bakanlığının düzenleme ve denetleme yetkisi... 310 İKİNCİ KISIM Kollektif Şirket BİRİNCİ BÖLÜM Şirketin Niteliği ve Kuruluşu A) Tanım... 312 B) Sözleşme... 312 I- Şekil... 312 II- Zorunlu kayıtlar... 312 III- Noksanlıklar... 313 C) Tescil... 314 I- Yükümlülük... 314 II- Yükümlülüğün yerine getirilmemesi... 314 İKİNCİ BÖLÜM Ortaklar Arasındaki İlişkiler A) Sözleşme serbestisi... 315 B) Şirketin yönetimi... 315 I- Yönetimin kime ait olduğu... 315 1. Genel olarak... 315 2. Görevden alma... 316 a) Şirket sözleşmesiyle atama...316 b) Ortaklar kararıyla atama...316 3. Yönetim işlerinde yalnız başına veya birlikte hareket... 316 4. Diğer ortakların itirazı... 317 II- Yönetimin kapsamı... 317 III- Faiz verme borcu... 318 C) Denetim... 318 D) Oy hakkı ve kararlar... 319 E) Kâr payı hakkı ve zarara katılma... 319 I- Finansal tablolarının çıkarılması... 319
İçindekiler 15 II- Ortağın istemleri... 320 III- Zarar payı... 321 F) Rekabet yasağı... 321 I- Kural... 321 II- Aykırı hareket... 322 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Şirketin ve Ortakların Üçüncü Kişilerle İlişkileri A) Tüzel kişiliğin kazanılması... 323 B) Temsil... 323 I- Kapsam... 323 II- Hükümleri... 323 III- Temsil yetkisinin kaldırılması... 324 C) Şirket alacaklılarının durumu... 324 I- Ortakların kişisel sorumluluğu... 324 II- Sorumluluğun derecesi... 325 III- Mahkeme kararı... 325 IV- İflas... 326 1. Şirketin iflası... 326 2. Şirketin ve ortakların iflası... 326 3. Ortakların hakları... 327 V- Takas... 327 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Şirketin Sona Ermesi ve Ortağın Ayrılması A) Sona erme... 328 I- Sebepleri... 328 1. Genel olarak... 328 2. İstisnalar... 329 3. Haklı sebepler... 329 4. Özel durumlar... 330 a) Sermaye koyma borcunun yerine getirilmemesi...330 b) Karine...330 5. Kişisel alacaklıların durumu... 331 a) Şirket süresinin uzatılması hâlinde itiraz hakkı...331 b) Haciz ve şirketin feshini isteme hakkı...331 II- Hükümleri... 332 1. Tescil ve ilan... 332 2. Ortakların yönetim haklarının sona ermesi... 332 3. Geçici yönetim... 333 B) Ortakların şirketten ayrılması... 333 I- Özel durumlar... 333 1. Ortağın ölümü... 333 2. Ortağın iflası... 334 3. Haklı sebepler... 334 4. Fesih ihbarı... 335 5. İki kişilik şirkette... 336 a) Haklı sebeplerin varlığında...336 b) Diğer sebeplerin varlığında...336 II- Hükümler... 336 1. Tescil... 336 2. Ayrılan ortağın payı... 337 a) Hesaplama şekli...337 b) Ödeme şekli...337 c) Ödeme zamanı...338 d) Tamamlanmamış işler...338 e) Zamanaşımı...339 f) Özel durumlar...339 g) Zamanaşımının kesilmesi...340
16 Türk Ticaret Kanunu BEŞİNCİ BÖLÜM Tasfiye A) Genel hükümler... 341 I- Sözleşme serbestisi... 341 1. Kural... 341 2. Ortakların kararlarına uyma zorunluluğu... 341 II- Tüzel kişiliğin devamı... 342 III- İflas... 342 IV- Şirket alacaklılarının rüçhan hakkı... 342 B) Tasfiye memurları... 342 I- Genel olarak... 342 II- Seçim ve atama... 343 III- Görevden alma... 343 1. Tasfiye memuru olan ortaklar... 343 a) Sona ermeden önce atanma...343 b) Sona ermeden sonra atama...344 2. Ortak olmayan tasfiye memurları... 344 3. Mahkemece atanan tasfiye memurları... 345 IV- İşlem biçimine ilişkin hükümler... 345 1. Birlikte hareket... 345 2. Devir yasağı ve vekil etme... 345 3. Temsil... 346 4. Yalnız başına hareket... 346 5. Yetkilerin genişletilmesi veya daraltılması... 347 V- Tescil ve ilan... 347 VI- Ücret... 347 VII- Sorumluluk... 348 C) Tasfiye işleri... 348 I- Koruma önlemleri... 348 II- Defter tutma yükümlülüğü... 349 1. Başlangıç envanteri ve bilançosu... 349 2. Defterler... 349 3. Son bilanço... 350 4. Saklama zorunluluğu... 350 III- Tasfiyenin amacı... 350 IV- Yeni işler... 351 1. Kural... 351 2. İstisna... 351 V- Varlıkların paraya çevrilmesi... 351 1. Ayrı ayrı satış... 351 2. Toptan satış... 352 3. Paranın yatırılması... 352 VI- Borçların ödenmesi... 353 VII- Ortakların ek ödemeleri... 353 VIII- Tasfiyeden arta kalanın dağıtılması... 353 1. Geçici ödemeler... 353 2. Son dağıtma... 354 IX- Ortakların denetleme hakkı... 354 1. Bilgi isteme hakkı... 354 2. Defterleri inceleme hakkı... 354 X- Tasfiyenin sonu... 355
İçindekiler 17 ÜÇÜNCÜ KISIM Komandit Şirket BİRİNCİ BÖLÜM Şirketin Niteliği ve Kuruluşu A) Tanımı... 356 B) Uygulanacak hükümler... 356 C) Sözleşme... 357 I- Yorum... 357 II- Komanditerlerin sermaye koyma borcu... 357 İKİNCİ BÖLÜM Ortaklar Arasındaki İlişkiler A) Sözleşme serbestisi... 358 B) Komanditerlerin hukuki durumu... 358 I- Yönetim... 358 II- Denetleme... 358 III- Rekabet yasağı... 359 IV- Kâr ve zarar... 359 1. Genel olarak... 359 2. Geri verilmesi zorunlu olmayan faizler ve kâr payları... 360 a) Usulüne göre tahakkuk ettirilmiş olanlar...360 b) Usulsüz tahakkuk ettirilmiş olanlar...360 V- Ortaklığın geçişi... 361 1. Devir hâlinde... 361 2. Ölüm hâlinde... 361 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Şirketin ve Ortakların Üçüncü Kişilerle Olan İlişkileri A) Uygulanacak hükümler... 362 B) Şirketin temsili... 362 C) Komanditer ortağın sorumluluğu... 362 I- Genel olarak... 362 II- İstisnalar... 363 1. Adı şirketin unvanında bulunan komanditer... 363 2. Şirket adına işlemde bulunan komanditer... 363 III- Alacaklıların durumu... 364 1. Takip imkânı... 364 2. Sermayenin azaltılması... 364 3. İflas... 365 a) Şirketin iflası...365 b) Komanditelerin sorumluluğu...365 c) Komanditerin iflası...366 4. Takas... 366 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Şirketin Sona Ermesi ve Tasfiyesi A) Uygulanacak hükümler... 367 DÖRDÜNCÜ KISIM Anonim Şirket BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler, Kuruluş ve Temel İlkeler A) Genel Hükümler... 368 I- Tanım... 368 II- Özel kanunlara bağlı anonim şirketler... 368
18 Türk Ticaret Kanunu III- Amaç ve konu... 369 IV- En az sermaye tutarı... 369 V- Devletin gözetimi... 371 1. İzin... 371 2. Kamu tüzel kişilerinin yönetim kurulunda temsili... 372 B) Kuruluş... 372 I- Kurucu işlem... 372 II- Kuruluş belgeleri... 373 III- Kurucular... 374 1. Tanım... 374 2. Asgari sayı... 375 IV- Esas sözleşme... 376 1. İçerik... 376 2. Emredici hükümler... 378 V- Taahhüdün onaylanması... 379 VI- Ayni sermaye... 379 1. Ayni sermaye konulabilecek malvarlığı unsurları... 379 2. Değer biçme... 380 VII- Pay bedellerinin ödenmesi... 382 1. Nakdî sermaye... 382 2. Ödeme yeri... 382 3. Halka arzedilecek paylar... 383 VIII- Primli paylar... 384 IX- Kurucu menfaatleri... 385 X- Kurucular beyanı... 386 XI- Halka arz taahhüdü... 387 XII- İşlem denetçisi raporu... 388 XIII- Kuruluştan önce pay taahhüdünün devri... 389 XIV- Fesih davası... 389 XV- Şirketin tescili ve ilanı... 390 XVI- Tüzel kişiliğin kazanılması... 392 C) Kanuna karşı hile... 393 D) Temel ilkeler... 393 I- Eşit işlem ilkesi... 393 II- Paysahiplerinin şirkete borçlanma yasağı... 394 İKİNCİ BÖLÜM Yönetim Kurulu A) Genel olarak... 395 I- Atama ve seçim... 395 1. Üyelerin sayısı ve nitelikleri... 395 2. Belirli grupların yönetim kurulunda temsil edilmesi... 397 3. Sigorta... 398 4. Görev süresi... 399 II- Üyeliğin boşalması... 399 III- Görevden alma... 399 B) Yönetim ve temsil... 400 I- Genel olarak... 400 1. Esas... 400 2. Görev dağılımı... 400 3. Yönetimin devri... 401 4. Ticari mümessil ve vekiller... 403 5. Özen ve bağlılık yükümlülüğü... 403 II. Temsil yetkisi... 405 1. Genel olarak... 405 2. Kapsam ve sınırlar... 405 3. İmza şekli... 407
İçindekiler 19 4. Tescil ve ilan... 407 III- Görevler ve yetkiler... 408 1. Genel olarak... 408 2. Devredilemez görev ve yetkiler... 408 3. Sermayenin kaybı, borca batık olma durumu... 410 a) Çağrı ve bildirim yükümü...410 b) İflasın ertelenmesi...413 4. Riskin erken saptanması ve yönetimi... 414 5. Şirketin kendi paylarını iktisap veya rehin olarak kabul etmesi... 415 a) Genel olarak...415 b) Kanuna karşı hile...418 c) Yakın ve ciddi bir kaybın önlenmesi...419 d) İstisnalar...420 e) İvazsız iktisap...421 f) Elden çıkarma...421 g) Aykırı iktisap hâlinde elden çıkarma...422 h) Sermayenin azaltılması...422 ı) Saklı tutulan hükümler...422 i) Kendi paylarını taahhüt yasağı...423 j) Hakların kullanılması...424 IV- Yönetim kurulu toplantıları... 425 1. Kararlar... 425 2. Batıl kararlar... 427 3. Bilgi alma ve inceleme hakkı... 428 4. Müzakereye katılma yasağı... 430 V- Yönetim kurulu üyelerinin mali hakları... 431 VI- Şirketle işlem yapma, şirkete borçlanma yasağı... 432 VII- Rekabet yasağı... 433 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Denetleme A) Genel olarak... 434 B) Konu ve kapsam... 435 C) Denetçi... 438 I- Seçim, görevden alma ve sözleşmenin feshi... 438 II- Denetçi olabilecekler... 440 D) İbraz yükümü ve bilgi alma hakkı... 442 E) Denetim raporu... 443 F) Görüş yazıları... 444 G) Denetçilerin sır saklamadan doğan sorumluluğu... 447 H) Şirket ile denetçi arasındaki görüş ayrılıkları... 449 I) Topluluk ilişkileri için özel denetçi denetimi... 449 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Genel Kurul A) Genel olarak... 451 B) Görev ve yetkileri... 453 C) Toplantılar... 454 D) Çağrı... 455 I- Yetki... 455 1. Yetkili ve görevli organlar... 455 2. Azlık... 456 a) Genel olarak...456 b) Mahkemenin izni...457 II- Gündem... 457 III- Çağrının şekli... 458 1. Genel olarak... 458 2. Genel kurula katılmaya yetkili olan pay sahipleri... 458 3. Çağrısız genel kurul... 459
20 Türk Ticaret Kanunu E) Toplantının yapılması... 460 I- Hazır bulunanlar listesi... 460 II- Toplantı ve karar nisabı... 461 III- Toplantı başkanlığı ve iç yönerge... 462 IV- Toplantının ertelenmesi... 462 V- Esas sözleşme değişikliklerinde toplantı ve karar nisapları... 463 VI- Tutanak... 465 VII- Kararların etkisi... 466 VIII- Bilançonun onaylanmasına ilişkin karar... 466 F) Paysahibinin kişisel hakları... 466 I- Genel kurula katılma... 466 1. İlke... 466 2. Şirkete karşı yetkili olma... 467 3. Pay sahibinin temsili... 468 a) Genel olarak...468 b) Organın temsilcisi, bağımsız temsilci ve kurumsal temsilci...469 c) Tevdi eden temsilcisi...472 d) Bildirge...474 e) Bildirim...474 4. Birden çok hak sahibi... 475 II- Yetkisiz katılma... 476 III- Oy hakkı... 477 1. İlke... 477 2. Oy hakkının doğumu... 478 3. Oydan yoksunluk... 479 IV- Bilgi alma ve inceleme hakkı... 479 V- Özel denetim isteme hakkı... 482 1. Genel kurulun kabulü... 482 2. Genel kurulun reddi... 484 3. Atama... 485 4. Görev... 485 5. Rapor... 486 6. İşleme konulma ve açıklama... 487 7. Giderler... 487 G) Genel kurul kararlarının iptali... 488 I- İptal sebepleri... 488 II- İptal davası açabilecek kişiler... 488 H) Butlan... 489 I) Çeşitli hükümler... 490 I- İlan, teminat ve kanun yolu... 490 II- Kararın yürütülmesinin geri bırakılması... 491 III- Kararın etkisi... 491 IV- Kötüniyetle iptal ve butlan davası açanların sorumluluğu... 492 BEŞİNCİ BÖLÜM Esas Sözleşmenin Değiştirilmesi BİRİNCİ AYIRIM Genel Olarak A) İlke... 493 B) Usul... 493 I- Sanayi ve Ticaret Bakanlığının izni ve genel kurul kararı... 493 II- İmtiyazlı paysahipleri özel kurulu... 494 III- Tescil... 496
İçindekiler 21 İKİNCİ AYIRIM Özel Değişiklikler A) Sermayenin artırılması... 497 I- Ortak hükümler... 497 1. Genel olarak... 497 2. Yönetim kurulunun beyanı... 498 3. Denetleme raporu... 499 II- Sermaye taahhüdü yoluyla artırım... 499 1. Esas sermaye sisteminde... 499 2. Kayıtlı sermaye sisteminde... 500 3. Rüçhan hakkı... 501 III- İç kaynaklardan sermaye artırımı... 503 IV- Şarta bağlı sermaye artırımı... 504 1. İlke... 504 2. Sınırlar... 506 3. Esas sözleşmedeki dayanak... 506 4. Pay sahiplerinin korunması... 508 5. Değiştirme veya alım hakkını haiz bulunan kişilerin korunması... 508 6. Sermaye artırımının gerçekleştirilmesi... 509 a) Hakların kullanılması, sermaye taahhüdü...509 b) Uygunluğun doğrulanması...510 c) Esas sözleşmenin uygun duruma getirilmesi...511 d) Ticaret siciline tescil...511 7. Esas sözleşmeden çıkarma... 512 B) Esas sermayenin azaltılması... 512 I- Karar... 512 II- Alacaklılara çağrı... 513 III- Kararların yerine getirilmesi... 514 ALTINCI BÖLÜM Pay ve Sermaye Koyma Borcu BİRİNCİ AYIRIM Pay A) Genel hükümler... 515 I- Asgari itibarî değer... 515 II- Payların bölünememesi... 515 B) İmtiyazlı paylar... 516 I- Tanım... 516 II- Oyda imtiyazlı paylar... 517 İKİNCİ AYIRIM Pay Bedelini İfa Borcu ve İfa Etmemenin Sonuçları A) İlke... 520 B) Ödemeye çağrı... 521 C) Temerrüt... 521 I- Sonuçları... 521 II- Iskat usulü... 522 YEDİNCİ BÖLÜM Menkul Kıymetler BİRİNCİ AYIRIM Pay senetleri A) Ortak Hükümler... 523 I- Türler... 523 1. Şartlar... 523 2. Dönüştürme... 523