SOSYAL GÜVENLİK KURUMU TARAFINDAN 2016 YILI GÖREVDE YÜKSELME (ŞEF-MEMUR) SINAVINA YÖNELİK 21/01/2016 TARİHİNDE YAPILAN DUYURUYA UYGUN OLARAK HAZIRLANMIŞTIR GYS 2016 Sosyal Güvenlik Kurumu Görevde Yükselme Sınavlarına Hazırlık El Kitabı Konu Anlatımı Soru Bankası Şef ve Memur Unvanlar İçin
Komisyon Sosyal Güvenlik Kurumu Görevde Yükselme Sınavlarına Hazırlık Konu Anlatımı + Soru Bankası ISBN 978-605-364-702-7 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2016. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: 2016, Ankara Proje-Yayın: Neslihan Gürsoy Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: 72 Tasarım Ltd. Şti. Fakülteler Mah. Dirim Sok. No: 25 Cebeci / ANKARA 444 72 06 Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 20127 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
Ön söz Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından SGK Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda şef ve memur kadroları için görevde yükselme sınavı yapılacaktır. Aşağıda belirtilen konuları içeren görevde yükselme sınavı, 30 Nisan 2016 Cumartesi günü Ankara da yapılacaktır. Görevde Yükselme Sınavı (Şef) Konu Başlıkları ve Soru Dağılımları SIRA KONULAR SORU ADEDİ 1 T.C. Anayasası 4 2 Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi 4 3 Resmi yazışma kuralları 4 4 Etik davranış ilkeleri 2 5 Türkçe dil bilgisi ve yazım kuralları 2 6 Halkla ilişkiler 2 7 Genel kültür 4 8 Protokol kuralları 2 9 3046 sayılı Kanun 2 10 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 6 11 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun 2 12 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu 2 13 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun 2 14 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu 2 15 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 34 16 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu 14 17 4857 sayılı İş Kanunu 2 18 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu 2 19 3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin 2 Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun 20 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu 2 Kanunu (sadece yürürlükte olan hükümleri) 21 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (sadece yürürlükte olan hükümleri) 2 22 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu (sadece yürürlükte olan hükümleri) 2 TOPLAM 100
Görevde Yükselme Sınavı (Memur) Konu Başlıkları ve Soru Dağılımları SIRA KONULAR SORU ADEDİ 1 T.C. Anayasası 6 2 Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi 4 3 Etik davranış ilkeleri 2 4 Türkçe dil bilgisi ve yazım kuralları 4 5 Halkla ilişkiler 2 6 Resmi yazışma kuralları 4 7 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 6 8 Genel kültür 6 9 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun 2 10 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu 4 11 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 30 12 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu 20 13 3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin 2 Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun 14 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar 2 Kurumu Kanunu (sadece yürürlükte olan hükümleri) 15 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (sadece yürürlükte olan hükümleri) 3 16 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu (sadece yürürlükte olan 3 hükümleri) TOPLAM 100 Kitapta, yukarıda belirtilen konulara ve çıkmış sorulara yer verilmiş, kitapta yer alan Mevzuat konularından, Tereddüde kalınan sorulardan Çıkmış sorulardan (çıkmış sorular ve cevap anahtarı aynen alınmış olup, cevap anahtarında ve soru yapısında olası bir hata olabileceği göz önüne alınması gerekmektedir.) olası hataların olması halinde, bu kapsamdaki uyarılarınızı yayınevimizin pegem@pegem.net adresine bildirmeleri halinde en kısa zamanda cevap verilecektir. Sınava girecek olan adaylarımızın, mutlaka söz konusu internet adresimizi sık sık takip etmeleri gerekmektedir. Kitabımızın sınava hazırlanan adayların başarılarına katkı getirmesi dileklerimizle
İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...iii 1. BÖLÜM TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI...1 2. BÖLÜM ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ...139 3. BÖLÜM RESMÎ YAZIŞMALARDA UYGULANACAK USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK..175 4. BÖLÜM ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ...213 5. BÖLÜM KAMU GÖREVLİLERİ ETİK KURULU KURULMASI VE BAZI 5176 SAYILI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN...225 6. BÖLÜM SÖZCÜKTE ANLAM...241 7. BÖLÜM CÜMLEDE ANLAM...247 8. BÖLÜM PARAGRAFTA ANLAM...253 9. BÖLÜM SES BİLGİSİ...259 10. BÖLÜM YAPI BİLGİSİ...261 11. BÖLÜM CÜMLE BİLGİSİ...263
12. BÖLÜM SÖZCÜK BİLGİSİ...265 13. BÖLÜM YAZIM KURALLARI...275 14. BÖLÜM NOKTALAMA İŞARETLERİ...281 15. BÖLÜM ANLATIM BOZUKLUKLARI...287 16. BÖLÜM HALKLA İLİŞKİLER...293 17.BÖLÜM GENEL KÜLTÜR...309 18.BÖLÜM PROTOKOL KURALLARI...391 19.BÖLÜM 3046 SAYLI BAKANLIKLARIN KURULUŞ VE GÖREV ESASLARI HAKKINDAKİ KANUN...405 20. BÖLÜM 657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNU...417 21. BÖLÜM 4483 SAYILI MEMURLAR VE DİĞER KAMU GÖREVLİLERİNİN YARGILANMASI HAKKINDA KANUN...535 22. BÖLÜM 5018 SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU...547 23. BÖLÜM 6183 SAYILI AMME ALACAKLARININ TAHSİL USULÜ HAKKINDA KANUN...623
24. BÖLÜM 4982 SAYILI BİLGİ EDİNME HAKKI KANUNU...649 25. BÖLÜM 5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU...667 26. BÖLÜM 5502 SAYILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU KANUNU...745 27. BÖLÜM 4857 SAYILI İŞ KANUNU...765 28. BÖLÜM 2925 SAYILI TARIM İŞÇİLERİ SOSYAL SİGORTALAR KANUNU...793 29. BÖLÜM 3201 SAYILI YURT DIŞINDA BULUNAN TÜRK VATANDAŞLARININ YURT DIŞINDA GEÇEN SÜRELERİNİN SOSYAL GÜVENLİKLERİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ HAKKINDA KANUN...799 30. BÖLÜM 1479 SAYILI ESNAF VE SANATKARLAR VE DİĞER BAĞIMSIZ ÇALIŞANLAR SOSYAL SİGORTALAR KURUMU KANUNU...803 31. BÖLÜM 506 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR KANUNU...807 32. BÖLÜM 5434 SAYILI TÜRKİYE CUMHURİYETİ EMEKLİ SANDIĞI KANUNU...811 SORU BANKASI T.C. ANAYASA TARAMA TESTİ...827 T.C. ANAYASASI ÇIKMIŞ SORULAR - 1...849 T.C. ANAYASASI ÇIKMIŞ SORULAR - 2...863 T.C. ANAYASASI ÇIKMIŞ SORULAR - 3...873 T.C. ANAYASASI ÇIKMIŞ SORULAR - 4...888
ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ TEST - 1...900 İNKILAP TARİHİ TEST - 2...920 RESMÎ YAZIŞMALARDA UYGULANACAK USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK..940 5176 SAYILI KAMU GÖREVLİLERİ ETİK KURULU KURULMASI VE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN VE KAMU GÖREVLİLERİ ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ İLE BAŞVURU USÛL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK TESTİ...944 TÜRKÇE - 1 (ÇIKMIŞ SORULAR)...948 HALKLA İLİŞKİLER - ÇEŞİTLİ SINAVLARDA ÇIKAN SORULAR...962 HALKLA İLİŞKİLER (ÇÖZÜMLÜ TARAMA TESTİ)...973 GENEL KÜLTÜR - TARİH - İSLAMİYET TEN ÖNCEKİ TÜRK TARİHİ...984 İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ...992 TÜRKİYE TARİHİ VE BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ...995 OSMANLI DEVLETİ...998 COĞRAFYA... 1006 EDEBİYAT - EDEBİYAT TARİHİ... 1013 ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR VE ÖRGÜTLER... 1022 3046 SAYILI BAKANLIKLARIN KURULUŞ VE GÖREV ESASLARI HAKKINDA KANUN (ÇÖZÜMLÜ TARAMA TESTİ)... 1030 657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNU... 1034 4483 SAYILI MEMURLAR VE DİĞER KAMU GÖREVLİLERİNİN YARGILANMASI HAKKINDA KANUN (MADDELERE GÖRE ÇIKMIŞ SORULAR)... 1068 5018 SAYILI KAMU MALÎ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU... 1074 6183 SAYILI AMME ALACAKLARININ TAHSİL USULÜ HAKKINDA KANUN...1102 4982 SAYILI BİLGİ EDİNME HAKKI KANUNU (ÇÖZÜMLÜ TARAMA TESTİ)...1108 5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU (ÇÖZÜMLÜ TEST)...1116 5502 SAYILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU KANUNU...1138 4857 SAYILI İŞ KANUNU...1144
1. bölüm TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI Kanun Numarası : 2709 Kabul Tarihi : 18/10/1982 Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 9/11/1982 Sayı:17863 (Mükerrer) Bu Anayasa; Kurucu Meclis tarafından 18/10/1982 de Halkoylamasına sunulmak üzere kabul edilmiş ve 20/10/1982 tarihli ve 17844 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmış; 7/11/1982 de Halkoylamasına sunulduktan sonra 9/11/1982 tarihli ve 17863 Mükerrer sayılı Resmi Gazete de yeniden yayımlanmıştır. 18/10/1982 de Halkoylaması ile 1982 Anayasası, 1.626.431 red (yüzde 8.63) oyuna karşılık, 17.215.559 kabul (yüzde 91.37) oyuyla kabul edildi. Bu oran 1961 Anayasasının %61.5 olan evet oylarına göre çok yüksek bir kabul düzeyini yansıtmaktadır. 7/5/2010 tarihli ve 5982 sayılı Kanun ile yapılan Anayasa değişiklikleri 12/9/2010 tarihinde Halkoyuna sunularak kabul edilmiş, buna ilişkin 22/9/2010 tarihli ve 846 sayılı Yüksek Seçim Kurulu Kararı 23/9/2010 tarihli ve 27708 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. 28 yıldır uygulanmakta olan 1982 Anayasası bugüne kadar toplam on altı kez değişikliğe uğramıştır. 1982 Anayasasındaki değişikliklerin en kapsamlısı 3.10.2001 tarihli ve 4709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun ile yapılmış ve bu Kanun 33 madde ve bir geçici maddeden oluşmaktadır. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER Kanun No. TBMM de Kabul Tarihi Halkoylaması Tarihi Değiştirilen Maddeler Resmî Gazete Tarih - Sayı 3361 17/5/1987-67, 75, 175, Geçici 4 18/5/1987 19464 Mükerrer 6/9/1987 Geçici 4 Halkoylaması Sonucu: 12/9/1987-19572 3913 8/7/1993-133 10/7/1993-21633 4121 23/7/1995 - Başlangıç, 33, 52, 53, 67, 68, 69, 75, 84, 85, 93, 127, 135, 149, 171 26/7/1995-22355 4388 18/6/1999-143 18/6/1999-23729 Mükerrer 4446 13/8/1999-47, 125, 155 14/8/1999-23786 1
4709 3/10/2001 - Başlangıç, 13, 14, 19, 20, 21, 22, 23, 26, 28, 31, 33, 34, 36, 38, 40, 41, 46, 49, 51, 55, 65, 66, 67, 69, 74, 87, 89, 94, 100, 118, 149, Geçici 15 17/10/2001-24556 Mükerrer 4720 21/11/2001-86 1/12/2001-24600 4777 27/12/2002-76, 78 31/12/2002-24980 3. Mükerrer 5170 7/5/2004-10, 15, 17, 30, 38, 87, 90, 131, 143, 160 22/5/2004-25469 5370 21/6/2005-133 23/6/2005-25854 5428 29/10/2005-130, 160, 161, 162, 163 9/11/2005-25988 5551 13/10/2006-76 17/10/2006-26322 5659 10/5/2007 - Yeni Geçici 17 18/5/2007-26526 5678 31/5/2007 21/10/2007 77, 79, 96, 101, 102 16/6/2007-26554 Halkoylaması Sonucu: 31/10/2007-26686 5735 9/2/2008-10, 42 23/2/2008-26796 5982 7/5/2010 12/9/2010 10.madde; Kanun önünde eşitlik 20.madde; Özel hayatın gizliliği 23.madde; Yerleşme ve seyahat hürriyeti 41.madde; Ailenin korunması ve çocuk hakları 51.madde; Sendika kurma hakkı 53.madde; Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı 54.madde; Grev hakkı ve lokavt 74.madde; Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı 84.madde; Milletvekilliğinin düşmesi 94.madde; Başkanlık Divanı 125.madde; Yargı yolu 128.madde; Genel ilkeler 129.madde; Görev ve sorumlulukları, disiplin kovuşturulmasında güvence 144.madde; Adalet hizmetlerinin denetimi 145.madde; Askeri yargı 146.madde; A. Anayasa Mahkemesi 1. Kuruluşu 147.madde; 2. Üyelerin görev süresi ve üyeliğin sona ermesi 148.madde; 3. Görev ve yetkileri 149.madde; 4. Çalışma ve yargılama usulü 156.madde; Askeri Yargıtay 157.madde; Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 159.madde; Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu 166, Geçici 15, Yeni Geçici 18 ve 19 Bazı hükümleri Anayasa Mahkemesinin 7.7.2010 tarih ve E.2010/49, K.2010/87 sayılı kararıyla iptal edilmiştir (RG, 1.8.2010, Sayı 27659 Mükerrer). 5982 sayılı Kanun 12 Eylül 2010 tarihinde düzenlenen halkoylamasıyla onaylanmıştır. Halkoylamasının kesin sonuçları, YSK nın 22 Eylül 2010 tarih ve 846 sayılı kararıyla yayınlanmıştır (RG, 23 Eylül 2007, Sayı 27708). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Genel Esaslar, Temel Haklar ve Ödevler, Cumhuriyetin Temel Organları, Mali ve Ekonomik Hükümler, Çeşitli Hükümler, Geçici Hükümler ve Son Hükümler olmak üzere toplam yedi kısımdan oluşur. 2
MADDE DİZİNİ BAŞLANGIÇ Birinci Kısım GENEL ESASLAR MADDE 1: Devletin Şekli MADDE 2: Cumhuriyetin Nitelikleri MADDE 3: Devletin Bütünlüğü, Resmî Dili Bayrağı, Millî Marşı ve Başkenti MADDE 4: Değiştirilmeyecek Hükümler MADDE 5: Devletin Temel Amaç ve Görevleri MADDE 6: Egemenlik MADDE 7: Yasama Yetkisi MADDE 8: Yürütme Yetkisi ve Görevi MADDE 9: Yargı Yetkisi MADDE 10: Kanun Önünde Eşitlik MADDE 11: Anayasanın Bağlayıcılığı ve Üstünlüğü İkinci Kısım TEMEL HAKLAR ve ÖDEVLER Birinci Bölüm GENEL HÜKÜMLER MADDE 12: Temel Hak ve Hürriyetlerin Özelliği MADDE 13: Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması MADDE 14: Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye Kullanılmaması MADDE 15: Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasının Durdurulması MADDE 16: Yabancıların Durumu İkinci Bölüm KİŞİNİN HAKLARI ve ÖDEVLERİ MADDE 17: Kişinin Dokunulmazlığı, Maddî ve Manevî Varlığı MADDE 18: Zorla Çalıştırma Yasağı MADDE 19: Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması MADDE 20: Özel Hayatın Gizliliği MADDE 21: Konut Dokunulmazlığı MADDE 22: Haberleşme Hürriyeti MADDE 23: Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti MADDE 24: Din ve Vicdan Hürriyeti MADDE 25: Düşünce ve Kanaat Hürriyeti MADDE 26: Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti MADDE 27: Bilim ve Sanat Hürriyeti Basın ve Yayımla İlgili Hükümler MADDE 28: Basın Hürriyeti MADDE 29: Süreli ve Süresiz Yayın Hakkı MADDE 30: Basın Araçlarının Korunması MADDE 31: Kamu Tüzel Kişilerinin Elindeki Basın Dışı Kitle Haberleşme Araçlarından Yararlanma Hakkı MADDE 32: Düzeltme ve Cevap Hakkı Toplantı Hak ve Hürriyetleri MADDE 33: Dernek Kurma Hürriyeti MADDE 34: Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı MADDE 35: Mülkiyet Hakkı Hakların Korunmasıyla İlgili Hükümler MADDE 36: Hak Arama Hürriyeti MADDE 37: Kanunî Hâkim Güvencesi MADDE 38: Suç ve Cezalara İlişkin Esaslar MADDE 39: İspat Hakkı MADDE 40: Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması Üçüncü Bölüm SOSYAL ve EKONOMİK HAKLAR ve ÖDEVLER MADDE 41: Ailenin Korunması ve Çocuk Hakları MADDE 42: Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve Ödevi Kamu Yararı MADDE 43: Kıyılardan Yararlanma MADDE 44: Toprak Mülkiyeti MADDE 45: Tarım, Hayvancılık ve Bu Üretim Dallarında Çalışanların Korunması MADDE 46: Kamulaştırma MADDE 47: Devletleştirme ve Özelleştirme MADDE 48: Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti Çalışma İle İlgili Hükümler MADDE 49: Çalışma Hakkı ve Ödevi MADDE 50: Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı MADDE 51: Sendika Kurma Hakkı MADDE 52: (Mülga) MADDE 53: Toplu İş Sözleşmesi ve Toplu Sözleşme Hakkı MADDE 54: Grev Hakkı ve Lokavt MADDE 55: Ücrette Adalet Sağlanması Sağlık, Çevre ve Konut MADDE 56: Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin Korunması MADDE 57: Konut Hakkı Gençlik ve Spor MADDE 58: Gençliğin Korunması MADDE 59: Sporun Geliştirilmesi Sosyal Güvenlik Hakları MADDE 60: Sosyal Güvenlik Hakkı MADDE 61: Sosyal Güvenlik Bakımından Özel Olarak Korunması Gerekenler MADDE 62: Yabancı Ülkelerde Çalışan Türk Vatandaşları MADDE 63: Tarih, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması MADDE 64: Sanatın ve Sanatçının Korunması MADDE 65: Devletin İktisadî Ve Sosyal Ödevlerinin Sınırları Dördüncü Bölüm SİYASÎ HAKLAR ve ÖDEVLER MADDE 66: Türk Vatandaşlığı MADDE 67: Seçme, Seçilme ve Siyasî Faaliyette Bulunma Hakları Siyasî Partilerle İlgili Hükümler MADDE 68: Parti Kurma, Partilere Girme ve Partilerden Ayrılma MADDE 69: Siyasî Partilerin Uyacakları Esaslar Kamu Hizmetlerine Girme Hakkı MADDE 70: Hizmete Girme MADDE 71: Mal Bildirimi MADDE 72: Vatan Hizmeti MADDE 73: Vergi Ödevi MADDE 74: Dilekçe, Bilgi Edinme ve Kamu Denetçisine Başvurma Hakkı Üçüncü Kısım CUMHURİYETİN TEMEL ORGANLARI Birinci Bölüm YASAMA Türkiye Büyük Millet Meclisi MADDE 75: Kuruluşu MADDE 76: Milletvekili Seçilme Yeterliliği 3
MADDE 77: Türkiye Büyük Millet Meclisinin Seçim Dönemi MADDE 78: Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Geriye Bırakılması ve Ara Seçimleri MADDE 79: Seçimlerin Genel Yönetim ve Denetimi Üyelikle İlgili Hükümler MADDE 80: Milletin Temsili MADDE 81: Andiçme MADDE 82: Üyelikle Bağdaşmayan İşler MADDE 83: Yasama Dokunulmazlığı MADDE 84: Milletvekilliğinin Düşmesi MADDE 85: İptal İstemi MADDE 86: Ödenek ve Yolluklar Türkiye Büyük Millet Meclisinin Görev ve Yetkileri MADDE 87: Genel Olarak MADDE 88: Kanunların Teklif Edilmesi ve Görüşülmesi MADDE 89: Kanunların Cumhurbaşkanınca Yayımlanması MADDE 90: Milletlerarası Andlaşmaları Uygun Bulma MADDE 91: Kanun Hükmünde Kararname Çıkarma Yetkisi MADDE 92: Savaş Hali İlanı ve Silahlı Kuvvet Kullanılmasına İzin Verme Türkiye Büyük Millet Meclisinin Faaliyetleri ile İlgili Hükümler MADDE 93: Toplanma ve Tatil MADDE 94: Başkanlık Divanı MADDE 95: İçtüzük, Siyasî Parti Grupları ve Kolluk İşleri MADDE 96: Toplantı ve Karar Yeter Sayısı MADDE 97: Görüşmelerin Açıklığı ve Yayımlanması Türkiye Büyük Millet Meclisinin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları MADDE 98: Genel Olarak MADDE 99: Gensoru MADDE 100: Meclis Soruşturması İkinci Bölüm YÜRÜTME Cumhurbaşkanı MADDE 101: Nitelikleri ve Tarafsızlığı MADDE 102: Seçimi MADDE 103: Andiçmesi MADDE 104: Görevleri ve Yetkileri MADDE 105: Sorumluluk ve Sorumsuzluk Hali MADDE 106: Cumhurbaşkanına Vekillik Etmek MADDE 107: Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği MADDE 108: Devlet Denetleme Kurulu Bakanlar Kurulu MADDE 109: Kuruluş MADDE 110: Göreve Başlama ve Güvenoyu MADDE 111: Görev Sırasında Güvenoyu MADDE 112: Görev ve Siyasî Sorumluluk MADDE 113: Bakanlıkların Kurulması ve Bakanlar PEGEM AKADEMİ MADDE 114: Seçimlerde Geçici Bakanlar Kurulu MADDE 115: Tüzükler MADDE 116: Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Cumhurbaşkanınca Yenilenmesi Millî Savunma MADDE 117: Başkomutanlık ve Genelkurmay Başkanlığı MADDE 118: Millî Güvenlik Kurulu Olağanüstü Yönetim Halleri MADDE 119: Tâbi Afet ve Ağır Ekonomik Bunalım Sebebiyle Olağanüstü Hal İlanı MADDE 120: Şiddet Olaylarının Yaygınlaşması ve Kamu Düzeninin Ciddi Şekilde Bozulması Sebebiyle Olağanüstü Hal İlanı MADDE 121: Olağanüstü Hallerle İlgili Düzenleme MADDE 122: Sıkıyönetim, Seferberlik ve Savaş İlanı İdare / İdarenin Esasları MADDE 123: İdarenin Bütünlüğü ve Kamu Tüzel Kişiliği MADDE 124: Yönetmelikler MADDE 125: Yargı Yolu İdarenin Kuruluşu MADDE 126: Merkezi İdare MADDE 127: Mahalli İdareler Kamu Hizmeti Göreviyle İlgili Hükümler MADDE 128: Genel İlkeler MADDE 129: Görev ve Sorumlulukları, Disiplin Kovuşturmasında Güvence Yükseköğretim Kurumları ve Üst Kuruluşları MADDE 130: Yükseköğretim Kurumları MADDE 131: Yükseköğretim Üst Kuruluşları MADDE 132: Yükseköğretim Kurumlarından Özel Hükümlere Tâbi Olanlar MADDE 133: Radyo ve Televizyon Kuruluşları ve Kamuyla İlişkili Haber Ajansları MADDE 134: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu MADDE 135: Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşu MADDE 136: Diyanet İşleri Başkanlığı MADDE 137: Kanunsuz Emir Üçüncü Bölüm YARGI Genel Hükümler MADDE 138: Mahkemelerin Bağımsızlığı MADDE 139: Hâkimlik ve Savcılık Teminatı MADDE 140: Hâkimlik ve Savcılık Mesleği MADDE 141: Duruşmaların Açık ve Kararların Gerekçeli Olması MADDE 142: Mahkemelerin Kuruluşu MADDE 143: Devlet Güvenlik Mahkemeleri (Mülga) MADDE 144: Adalet Hizmetlerinin Denetimi MADDE 145: Askerî Yargı Yüksek Mahkemeler /Anayasa Mahkemesi MADDE 146: Kuruluşu MADDE 147: Üyeliğin Sona Ermesi 4
MADDE 148: Görev ve Yetkileri MADDE 149: Çalışma ve Yargılama Usulü MADDE 150: İptal Davası MADDE 151: Dava Açma Süresi MADDE 152: Anayasaya Aykırılığın Diğer Mahkemelerde İleri Sürülmesi MADDE 153: Anayasa Mahkemesinin Kararı MADDE 154: Yargıtay MADDE 155: Danıştay MADDE 156: Askerî Yargıtay MADDE 157: Askerî Yüksek İdare Mahkemesi MADDE 158: Uyuşmazlık Mahkemesi MADDE 159: Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu MADDE 160: Sayıştay 4.,5.,6. VE 7. KISIMLAR SINAVA DAHİL DEĞİLDİR Dördüncü Kısım MALÎ ve EKONOMİK HÜKÜMLER Birinci Bölüm MALÎ HÜKÜMLER Bütçe MADDE 161: Bütçenin Hazırlanması ve Uygulanması MADDE 162: Bütçenin Görüşülmesi MADDE 163: Bütçelerde Değişiklik Yapılabilme Esasları MADDE 164: Kesinhesap MADDE 165: Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Denetimi İkinci Bölüm EKONOMİK HÜKÜMLER MADDE 166: Planlama; Ekonomik ve Sosyal Konsey MADDE 167: Piyasaların Denetimi ve Dış Ticaretin Düzenlenmesi MADDE 168: Tabiî Servetlerin ve Kaynakların Aranması ve İşletilmesi Ormanlar ve Orman Köylüsü MADDE 169: Ormanların Korunması ve Geliştirilmesi MADDE 170: Orman Köylüsünün Korunması MADDE 171: Kooperatifçiliğin Geliştirilmesi Tüketiciler İle Esnaf ve Sanatkarın Korunması MADDE 172: Tüketicinin Korunması MADDE 173: Esnaf ve Sanatkarın Korunması Beşinci Kısım ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER MADDE 174: İnkılap Kanunlarının Korunması Altıncı Kısım GEÇİCİ HÜKÜMLER GEÇİCİ MADDE 1- GEÇİCİ MADDE 16 Yedinci Kısım SON HÜKÜMLER MADDE 175: Anayasanın Değiştirilmesi MADDE 176: Başlangıç ve Kenar Başlıklar MADDE 177: Anayasanın Yürürlüğe Girmesi BİRİNCİ KISIM GENEL ESASLAR Genel Esaslar 11 başlıktan oluşmaktadır: I. Devletin şekli II. Cumhuriyetin nitelikleri III. Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti IV. Değiştirilemeyecek hükümler V. Devletin temel amaç ve görevleri VI. Egemenlik GENEL ESASLAR I. Devletin şekli (Madde 1) Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir. VII. Yasama yetkisi VIII. Yürütme yetkisi ve görevi IX. Yargı yetkisi X. Kanun önünde eşitlik XI. Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü II. Cumhuriyetin nitelikleri (Madde 2) Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir. III. Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti (Madde 3) Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı İstiklal Marşı dır. Başkenti Ankara dır. 5
IV. Değiştirilemeyecek hükümler (Madde 4) Anayasanın 1 inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2 nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 üncü maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.! Değiştirilemeyecek ve değiştirilmesi teklif edilemeyecek hükümler: 1. Devletin şekli 2. Cumhuriyetin nitelikleri 3. Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti NOT Anayasamızın birinci maddesine göre Türkiye Devleti Bir Cumhuriyettir. Bu ifade devletin rejiminin cumhuriyet olduğunu göstermektedir. Cumhuriyetin nitelikleri ise ilk kez 1961 Anayasası nda geçmektedir. Anayasanın 1 inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2 nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 üncü maddesi hükümlerinin değiştirilmesi teklif edilemeyeceği Anayasanın 4. Maddesi ile hüküm altına alınmıştır. Anayasamızın 2. maddesinde belirtilen ifadelerden Türkiye Cumhuriyeti nin Toplumun huzuru, Milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, İnsan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiligine bağlı bir devlet olduğu ve baslangıçta belirtilen temel ilkelere dayandığı ifade edilmektedir. Ancak bu tanımlar Türkiye Cumhuriyetinin niteliklerini belirtmemektedir. Türkiye Cumhuriyeti nin temel niteliklerini belirten ifadeler Demokratik devlet, Laik devlet, Sosyal devlet Hukuk devleti ilkeleridir. V. Devletin temel amaç ve görevleri (Madde 5) Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır. VI. Egemenlik (Madde 6) Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir. Türk Milleti, egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organları eliyle kullanır. Egemenliğin kullanılması, hiçbir surette hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz. 6
VII. Yasama yetkisi (Madde 7) Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez. VIII. Yürütme yetkisi ve görevi (Madde 8) Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir. IX. Yargı yetkisi (Madde 9) Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır. X. Kanun önünde eşitlik (Madde 10) Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Dikkat 2010 yılında yapılan değişiklikler! (Ek fıkra: 7/5/2004-5170/1 md.) Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. (Ek cümle: 7/5/2010-5982/1 md.) Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz. (Ek fıkra: 7/5/2010-5982/1 md.) Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz. Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde ( )(1) kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar. XI. Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü (Madde 11) Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır. Bu maddenin ikinci fıkrasında yer verilen Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz. hükmü ile Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğüne vurgu yapılmıştır. Kanun önünde eşitlik ilkesini hayata geçirmede devletin negatif ve pozitif yükümlülükleri vardır. Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz.! 7
ÇIKMIŞ SORULAR 1. I. Yürütme II. İdare makamlar III. Diğer kuruluş ve kişiler T.C. Anayasası hükümleri yukarıdakilerden hangisi ya da hangilerini bağlar? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 5. Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasa dan almayan bir Devlet yetkisini kullanamaz. ifadesi T.C. Anayasası nın Genel Esaslar kısmının aşağıdaki hangi maddesinde yer almaktadır? A) Devletin temel amaç ve görevleri B) Cumhuriyetin nitelikleri C) Egemenlik D) Değiştirilemeyecek hükümler 2. T.C. Anayasası na göre Devlet organları ve idare makamları, bütün işlemlerinde öncelikle aşağıdakilerden hangisine uygun olarak hareket etmek zorundadır? A) Cumhuriyetin niteliklerine B) Herkesin kanunlar karşısında eşit olduğuna C) Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılmamasına D) Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığına 6. Aşağıdakilerden hangisi, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarını ifade eder? A) Hukuk normu B) İnsan hakları C) Anayasa hükümleri D) Yargı bağımsızlığı 3. Aşağıdakilerden hangisi T.C. Anayasası'nda belirtilen Türkiye Cumhuriyeti nin niteliklerinden biri değildir? A) Laik Devlet B) Liberal Devlet C) Sosyal Devlet D) Demokratik Devlet 7. Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. hükmü T.C. Anayasası nın hangi kısım/bölümünde yer almaktadır? A) Siyasi Haklar ve Ödevler B) Cumhuriyetin Temel Organları C) Genel Hükümler D) Genel Esaslar 4. Aşağıdakilerden hangisi T.C. Anayasası na göre hükümleri değiştirilemeyen ve değiştirilmesi teklif edilemeyen maddelerden değildir? A) Yasama yetkisi B) Cumhuriyetin nitelikleri C) Devletin şekli D) Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti 8. Aşağıdakilerden hangisi doğrudan T.C. Anayasası nda düzenlenmemiştir? A) Başkentin Ankara olması B) Millî marşın İstiklâl Marşı olması C) Bayrağın ay yıldızlı al bayrak olması D) Bakanlıkların görev yetkileri 8
9. T.C. Anayasası na göre, aşağıdakilerden hangisi, değiştirilmesi ve değiştirilmesinin teklif edilmesi yasaklanmış hükümlerden biri değildir? A) Başkentin Ankara olduğu B) Latin harflerinden oluşturulan Türk alfabesinin kullanılacağı C) Devletin dilinin Türkçe olduğu D) Bayrağın şeklinin kanunda belirtilen beyaz ay yıldızlı al bayrak olduğu 12. I. İnsan haklarına saygılı olması II. Atatürk milliyetçiliğine bağlı olması III. Demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devle ti olması Yukarıdakilerden hangileri Türkiye Cumhuriyeti nin niteliklerindendir? A) I - II B) I - III C) II - III D) I - II - III 10. I. TBMM II. Cumhurbaşkanı III. Başbakan IV. Bakanlar Kurulu T.C. Anayasası na göre yukarıdakilerden hangileri, yürütme yetkisi ve görevini Anayasa ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirir? A) II ve IV B) I ve III C) II ve III D) I, II ve IV 13. Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. Yukarıdaki hüküm T.C. Anayasası nın hangi kısım / bölümünde yer almaktadır? A) Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler B) Kişinin Hakları ve Ödevleri C) Genel Esaslar D) Genel Hükümler 11. T.C. Anayasası na göre Türk milleti adına yasama yetkisi, aşağıdaki organlardan hangisi tarafından kullanılır? A) Cumhurbaşkanı B) Bakanlar Kurulu C) Anayasa mahkemesi D) Türkiye Büyük Millet Meclisi 14. T.C. Anayasası'na göre kullanılması, hiçbir surette hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz.. cümlesinde noktalı yere, aşağıdaki sözcüklerden hangisinin getirilmesi uygun olur? A) Demokrasinin B) Yürütmenin C) Dokunulmazlığın D) Egemenliğin 9
15. Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir. T.C. Anayasası nın yukarıdaki bu hükmü, aşağıdakilerden hangisini tanımlamaktadır? A) Anayasa nın bağlayıcılığını ve üstünlüğünü B) Cumhuriyet in niteliklerini C) Devletin temel amaç ve görevlerini D) Devletin bütünlüğünü 18. T.C. Anayasası'na göre, yasama, yürütme ve yargı yetkileri ile ilgili hangisi söylenemez? A) Yasama yetkisi devredilebilir. B) 1982 Anayasası nda yürütme yetki ve görev olarak düzenlenmiştir. C) Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mah kemelerce kullanılır. D) Yürütme organı, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulundan oluşur. 16. I. İnsan haklarına saygılı olması II. Atatürk milliyetçiliğine bağlı olması III. Başkentinin Ankara olması 19. I. Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır. II. Yasama yetkisi, Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. IV. Sosyal bir hukuk devleti olması T.C. Anayasası na göre yukarıdakilerden han gileri değiştirilemeyecek hükümlerdendir? A) I - II - III - IV B) I - III - IV C) II - III - IV D) I - II - III III. Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır. T. C. Anayasası na göre yasama, yürütme ve yargı yetkisi ile ilgili yukarıdakilerden hangileri doğrudur? A) I - II B) I - III C) II - III D) I - II III 17. I. Kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak II. İnsanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmak III. Kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya çalışmak T.C. Anayasası na göre yukarıdakilerden hangileri Devletin temel amaç ve görevlerindendir? A) I - II B) I - III C) II - III D) I - II - III 20. T.C. Anayasası na göre aşağıdakilerden han gisi kanun önünde eşitlik ilkesi ile ilgili hü kümlerden değildir? A) Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imti yaz tanınamaz. B) Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. C) Devlet organları ve idare makamları bütün iş lemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar. D) Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebepler le ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. 1. D 2. B 3. B 4. A 5. C 6. C 7. D 8. D 9. B 10. A 11. D 12. D 13. C 14. D 15. B 16. A 17. D 18. A 19. D 20. B 10
DOĞRU YANLIŞ TESTLERİ Aşağıda verilen cümle doğru ise D, yanlış ise Y harfini yuvarlak içine alınız. 1) Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir 2) Bayrağı, şekli yönetmelikte belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. (D) (Y) 3) Türk Milleti, egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organları eliyle kullanır. 4) Hiçbir kimse veya organ kaynağını yasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz. 5) Yasama yetkisi Türk Milleti adına Bakanlar Kurulunundur. (D) (Y) 6) Yürütme yetkisi ve görevi, TBMM tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir. 7) Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır. 8) Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar. (D) (D) (D) (D) (D) (D) (Y) (Y) (Y) (Y) (Y) (Y) YANIT ANAHTARI 1.D 2.Y 3.D 4.Y 5.Y 6.Y 7.D 8.D YANLIŞ TESTLERİN ÇÖZÜMLERİ 2) Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. (D) 4) Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz. (D) 5) Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. (D) 6) Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir. (D) 11
İKİNCİ KISIM TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLER BİRİNCİ BÖLÜM GENEL HÜKÜMLER Genel Hükümler 5 başlıkta toplanmıştır: I. Temel Hak ve Hürriyetlerin Niteliği V. Yabancıların Durumu TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLER II. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması IV. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasının Durdurulması III. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye Kullanılamaması 12
I) KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ (Negatif Statü Hakları-Koruyucu Haklar) I. Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı II. Zorla çalıştırma yasağı III. Kişi hürriyeti ve güvenliği IV. Özel hayatın gizliliği ve korunması A. Özel hayatın gizliliği B. Konut dokunulmazlığı C.Haberleşme hürriyeti V. Yerleşme ve seyahat hürriyeti VI. Din ve vicdan hürriyeti VII. Düşünce ve kanaat hürriyeti VIII. Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti IX. Bilim ve sanat hürriyeti X. Basın ve yayımla ilgili hükümler A. Basın hürriyeti B. Süreli ve süresiz yayın hakkı C. Basın araçlarının korunması D. Kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından yararlanma hakkı E. Düzeltme ve cevap hakkı XI. Toplantı hak ve hürriyetleri A. Dernek kurma hürriyeti B. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı XII. Mülkiyet hakkı XIII. Hakların korunması ile ilgili hükümler A. Hak arama hürriyeti B. Kanuni hakim güvencesi C. Suç ve cezalara ilişkin esaslar XIV. İspat hakkı XV. Temel hak ve hürriyetlerin korunması Koruyucu haklar. - Negatif statü hakları, kişinin devlet tarafından aşılamayacak ve dokunulamayacak özel alanının sınırlarını çizen hak ve hürriyetlerdir. Bu kapsamdaki haklar, kişiyi topluma ve devlete karşı koruyan haklardır. Bu kümedeki haklar için devlete düşen görev, bu hak ve özgürlükleri tanımak ve bunlara dokunmamaktır. TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLER II) SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER (Pozitif Statü Hakları-İsteme Hakları) I. Ailenin korunması ve çocuk hakları II. Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi III. Kamu yararı A. Kıyılardan yararlanma B. Toprak mülkiyeti C. Tarım, hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması D. Kamulaştırma E. Devletleştirme ve Özelleştirme IV. Çalışma ve sözleşme hürriyeti V. Çalışma ile ilgili hükümler A. Çalışma hakkı ve ödevi B. Çalışma şartları ve dinlenme hakkı C. Sendika kurma hakkı D. Sendikal faaliyet VI. Toplu iş sözleşmesi, grev hakkı ve lokavt A. Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı B. Grev hakkı ve lokavt VII. Ücrette adalet sağlanması VIII. Sağlık, çevre ve konut A. Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması B. Konut hakkı IX. Gençlik ve spor A.Gençliğin korunması B. Sporun geliştirilmesi ve tahkim X. Sosyal güvenlik hakları A. Sosyal güvenlik hakkı B. Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler C. Yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşları XI. Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması XII. Sanatın ve sanatçının korunması XIII. Devletin iktisadi ve sosyal ödevlerinin sınırları III) SİYASİ HAKLAR VE ÖDEVLER (Aktif Statü Hakları-Katılma hakları) I. Türk vatandaşlığı II. Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları III. Siyasi partilerle ilgili hükümler A. Parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrılma B. Siyasi partilerin uyacakları esaslar IV. Kamu hizmetlerine girme hakkı A. Hizmete girme B. Mal bildirimi V. Vatan hizmeti VI. Vergi ödevi VII. Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı Katılma Hakları: Aktif statü hakları kişinin devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardır. Devlet bu kapsama giren hakları yalnız tanımakla yetinmeli, bunların gerçekleştirilmesini de sağlamalıdır. Bu haklar seçme ve seçilme hakkı, siyasi parti kurma hakkı, siyasi faaliyette bulunma hakkı, kamu hizmetine girme hakkı, dilekçe hakkı gibi haklardır. İsteme Hakları: Pozitif statü hakları, bireylere devletten olumlu bir davranış, bir hizmet, bir yardım isteme imkanını tanıyan haklardır. Örneğin çalışma hakkı, sağlık hakkı, konut hakkı, sosyal güvenlik hakkı bu tür haklardandır. Bu tür haklar, devlete sosyal alanda birtakım ödevler yükler. Pozitif statü haklarına, kişiye devletten bir şey istemesi hakkını verdiği için buna isteme hakları da denmektedir. Sosyal devlet anlayışının sonuçları olduğundan bu haklara kısaca sosyal haklar da denir. 13
ÇIKMIŞ SORULAR 1. T.C. Anayasası na göre aşağıdakilerden hangisi siyasî haklar ve ödevler bölümünde yer alır? A) Partilere girme B) Din ve vicdan hürriyeti C) Sosyal güvenlik hakkı D) Düzeltme ve cevap hakkı 4. I. Din ve vicdan hürriyeti II. Konut dokunulmazlığı III. Haberleşme hürriyeti IV. Düşünce ve kanaat hürriyeti V. Yerleşme ve seyahat hürriyeti VI. Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti T.C. Anayasası na göre yukarıdakilerden hangileri özel hayatın gizliliği ve korunması kapsamında yer alır? A) I - II B) II - III C) I - IV - VI D) III - V - VI 2. T.C. Anayasası na göre, aşağıdakilerden hangisi siyasal hak ve ödevlerden birisidir? A) Sendika kurma hakkı B) Kamu hizmetine girme hakkı C) Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti D) Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı 5. I. Ailenin korunması II. Dernek kurma hürriyeti III. Sendika kurma hakkı IV. Kamu hizmetlerine girme hakkı V. Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi T.C. Anayasası na göre yukarıdaki temel haklar ve ödevlerden hangileri sosyal ve ekonomik haklar ve ödevlerdendir? A) I - II - IV B) II - III - V C) I - III - V D) II - IV - V 3. I. Ailenin korunması II. Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi III. Toprak mülkiyeti IV. Çalışma hakkı ve ödevi V. Konut hakkı Yukarıdakilerden hangileri sosyal ve ekonomik hak ve ödevler arasındadır? A) I - II B) I - II - III C) I - III - IV - V D) I - II - III - IV - V 6. T.C. Anayasası na göre Türk vatandaşlığı hakkı aşağıdaki hangi hak ve ödevler bölümünde yer almaktadır? A) Siyasi haklar ve ödevler B) Kişi hakları ve ödevleri C) Sosyal haklar ve ödevler D) Ekonomik haklar ve ödevler 1. A 2. B 3. D 4. B 5. C 6. A 14
İKİNCİ KISIM TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLER BİRİNCİ BÖLÜM GENEL HÜKÜMLER I. Temel hak ve hürriyetlerin niteliği (Madde 12) Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir. Temel hak ve hürriyetler, insan haklarının pozitif hukuk tarafından tanınmış ve düzenlenmiş kısmıdır. -Anayasası nın 12. maddesinde temel hak ve hürriyetleri Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir. şeklinde düzenlemiştir. Temel hak ve hürriyetler, kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da ihtiva eder. II. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması (Madde 13) Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz. Temel hak ve özgürlüklerin sınırlanmasında esas alınacak ölçütler: Anayasanın sözü ve ruhu Demokratik toplum düzeni Lâik Cumhuriyetin gerekleri ölçülülük!! III. Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması (Madde 14) Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz. Anayasa hükümlerinden hiçbiri, Devlete veya kişilere, Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamaz. Bu hükümlere aykırı faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyideler, kanunla düzenlenir. IV. Temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının durdurulması (Madde 15) Savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir. Savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir. Birinci fıkrada belirlenen durumlarda da, savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler dışında, kişinin yaşama hakkına, maddi ve manevi varlığının bütünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz; suç ve cezalar geçmişe yürütülemez; suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. V. Yabancıların durumu (Madde 16) Temel hak ve hürriyetler, yabancılar için, milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla sınırlanabilir.! 15
NOT 1982 Anayasası temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılmasını olağan ve olağanüstü dönemlerde olmak üzere iki kısımda düzenlemiştir. Olağan dönemde temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması için, sınırlamanın aşağıda belirtilen şartlara uygun olması gerekir. Bunlar : - Sınırlama hakların özlerine dokunulmaksızın yapılmalı - Sınırlama yalnızca Anayasada sınırlamaya izin verilen maddelerde ve bu maddelerde belirtilen sebeplere bağlı olarak yapılmalı - Sınırlama kanunla yapılmalı - Sınırlama Anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olmalı - Sınırlama demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmalı - Sınırlama laik Cumhuriyetin gereklerine uygun olmalı - Sınırlama ölçülülük ilkesine uygun olmalıdır Olağanüstü dönemlerde (savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde) temel hak ve hürriyetlerin normal dönemlere göre daha çok sınırlandırılması, hatta bu hürriyetlerin askıya alınmasına izin verilmektedir. Bu dönemlerde temel hak ve hürriyetlere, daha üstün değerleri korumak için müdahale edilmektedir. Örneğin kişilerin yaşamlarını korumak için sokağa çıkma hürriyetleri askıya alınmaktadır. Olağanüstü dönemlerde temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması da belli şartlara bağlıdır. Bunlar : - Sınırlandırmanın savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde yapılması - Sınırlama yapılırken milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmemeli - Sınırlama durumun gerektirdiği ölçüde yapılmalıdır. Bu şartlara ek olarak olağanüstü dönemlerde temel hak ve hürriyetler üzerinde aşağıda belirtilen alanlar üzerinde düzenleme yapılamaz ve hiçbir surette bu haklara dokunulamaz. Bu alanlar : - Kişinin yaşama hakkına, maddî ve manevî varlığının bütünlüğüne dokunulamaz. - Kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz. - Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez. - Suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz 16