E-Mail: mcitekci@gelisim.edu.tr

STRES VE TÜKENMŞLİK

STRES İçten veya dış çevreden kaynaklanan ve vücudun iç dengesini bozan yada bozma yönünde tehdit oluşturan gözlenebilir ve kimyasal değişikliklere neden olan olaylardır. HANS SELYE MODELİ BİRİNCİ DÖNEM İKİNCİ DÖNEM ÜÇÜNCÜ DÖNEM

HANS SELYE MODELİ BİRİNCİ DÖNEM: Alarm reaksiyonu denen birinci dönemde stresin tetiklediği otonom sinir sistemi aktive olur. Duygular şiddetlenir. Daha duyarlı aktif oluruz. Solunum sıklığı oluşur ve kalp atışları hızlanır. Sayfa 211 de Örnek inceleyiniz. İKİNCİ DÖNEM: Direnç evresinde ise Psikolojik örgütlenmede giderek artan bozulmayla savaşırken fiziksel belirtiler ve zorlanma işaretleri belirir. Çabalarımızla stresi azaltmada başarılı olursak daha normal bir hale döneriz.

HANS SELYE MODELİ ÜÇÜNCÜ DÖNEM: Tükenme olan üçüncü evrede ise umutsuz bir çaba içinde stresi kontrol altına almak için giderek daha etkisizleşen savunma mekanizmasına başvururuz. Bazı insanlar bu evrede gerçekle bağlantılarını koparırlar ve duygusal ya da davranış bozukluğu belirtileri gösterirler. SAYFA 212 213-214 ÖRNEKLERİ İNCELEYİNİZ.

STRES ÇEŞİTLERİ 1- İYİ STRES: Bireyi uyum, çalışma ve yaratmaya yönlendiriyorsa iyi strestir. İyi stres, bireyi daha çok bilgilenmeye ve yapıcı olmaya iter. Ör: Ergenlik döneminde yaşanan kimlik bunalımları, Sınavı kazanacağını öğrenen öğrenci, 2- KÖTÜ STRES: Kişinin üzerindeki baskıların iyice arttığı, başa çıkamayacağı bir hal aldığı durumlarda oluşur. Oluşan sorun çözülmediği takdirde ruhsal çöküntüler ve fiziksel hastalıklar görülmeye başlar. Ör: Bir yakınını kaybeden, İşten çıkarılan kişi, Stresli İş yaşamı gibi Kötü stres yaşarlar. Kararsızlık, Mutsuzluk, Telaşlanma, Sabırsızlanma, Unutkanlık gibi davranış özelliklerine sebep olur.

STRESE KARŞI GÖSTERİLEN TEPKİLER 1- BEDENSEL TEPKİLER: Kişinin ben varım demesi ve harekete geçmesidir. Yani bedenin strese gösterdiği anlık tepkilerdir. Ör: Terleme, Karaciğerde glikoz salgılanması, Göz bebeklerinin büyümesi gibi. Devamında bazı hastalıkların oluşması, Kanser, Kalp Krizi, Felç, Tansiyon, Astım, Ülser gibi. 2- ZİHİNSEL TEPKİLER: Strese bağlı olarak ortaya çıkan bütün davranış bozuklukları ve akıl hastalıkları yararsız bir tepkidir. Dikkat dağınıklığı, unutkanlık, üretkenliğin azalması, bazı duygusal problemlerin yaşanması gibi.

TÜKENMİŞLİK Baş edilemeyen stresin sonucu olarak ortaya çıkar. Özellikle insanlarla yoğun ilişkileri gerektiren mesleklerde çalışanları tehdit eden bir durumdur. SAYFA 218 İNCELEYİNİZ. EDELWICH TÜKENMİŞLİK SENDROMU AŞAMALARI 1- İDEALİSTLİK 2- DUTGUNLAŞMA 3- ENGELLENME 4- APATİ (DUYGUSUZLAŞMA- İLGİSİZLEŞME)

1- İDEALİSTLİK: Coşku ve hayal kırıklığı kişide enerjinin, umudun ve beklentilerin yüksek olduğu dönemdir. Bu süre çalışmaya başladıktan bir yıl sonra ortaya çıkar. 2- DURGUNLAŞMA: Kişinin enerji düzeyi düşmeye başlar ve işi yavaşlatma düşünceleri ortaya çıkar. İdealistlik sona erer. İş dışındaki ilgi artar, arkadaşlık, spor vs. 3- ENGELLENME: Belirli bir zaman sonrasında kişi kendinin engellendiğini düşünür. Bu aşamadan sonra Tükenmişliğin son aşamasına girilir. 4- APATİ (DUYGUSULAŞMA-İLGİSİZLEŞME): İlgisizliğin işin her aşamasına yansıması, işe geç gelme, işten yakınmalar, işten erken çıkmalar, çekişmeler vs.

TÜKENMİŞLİĞİN NEDENLERİ İŞ İLE İLGİLİ ETMENLER: İş doyumu, İş yükü, Rol Çatışması, Kaygı, Yalnız kalma isteği, Görev belirsizliği, İzin alma, İŞ DIŞI ETMNELER: Kişilik yapısı, Aile yapısı, Aileyle İlişkiler, Sosyal Destek, Yaşam biçimi, Hayata bakış açısı, Yaşam amaçları,

İŞ YERİNDE STRES VE TÜKENMİŞLİK İş stresine yol açan faktörler: POLİTİKALAR: Adaletsiz, keyfi performans değerlendirmesi, Ücret eşitsizlikleri, Esneklik taşımayan kurallar, Vardiyalı çalışma, Gerçekçi olmayan iş tanımları. YAPILAR: Merkeziyetçilik, Personel yönetici çatışması, Aşırı resmiyet, Sınırlı imkanlar. FİZİKSEL ŞARTLAR: Aşırı gürültü, Sıcak, soğuk, Hava kirliliği, Yetersiz aydınlatma. SÜREÇLER: Bozuk iletişim, Belirsiz yada çatışan hedefler, Hatalı ölçümler.

TÜKENMENİN BİREYSEL VE ÖRGÜTSEL SONUÇLARI BİREYSEL VE ÖRGÜTSEL Bireylerde zihinsel rahatsızlıklar, Depresyon, Tasa, kişisel saygınlığı yitirme, stres, Genel Toplum açısından, Sosyal, ekonomik, hukuksal, ve kültürel sorunlar.

TÜKENMİŞLİĞİ ÖNLEME VE BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİ

ÖFKE VE KIZGINLIK SALDIRGAN DAVRANIŞLER: Yalnızca kendini düşünen ve başkasının önüne geçmeyi kendine hak gören davranış biçimidir. ÇEKİNGEN DAVRANIŞLAR: Bu kişiler, kendilerini ortaya koymaktan ve tepki vermekten hoşlanmazlar. Kaygılı ve endişelidirler. GÜVENLİ DAVRANIŞLAR: Kişi kendini ve gerçek duygularını açıkça ortaya koyar, istismar edilmeye fırsat vermez. SAYFA 233 VE 234 İNCELEYİNİZ.