Kıble Yo nu nu n Belirlenmesi er s ity yo nu nu referans alarak belirleyin. As ag ıdaki s emaya bakarak da kıble yo nu nu tarif edebilirsiniz. tre ch Kıble yo nu nu n belirlenmesi konusu I slam du nyasında birc ok astronom, matematikc i ve cog rafya bilgini tarafından aras tırılmıs tır. Dokuzuncu yu zyıl gibi erken bir do nemde dahi ku resel geometriyi ve zamanın cog rafya bilgisini temel alan karmas ık matematiksel c o zu mler kullanılıyordu. En c ok benimsenen algoritma; go zlemci ve Ka be yi birles tiren ve meridyene go re nerede oldug unu belirleyen tamc ember kavramı u zerine kurulmus tu. Bu bilgiler ıs ıg ında bilinen du nyadaki her bir enlem ve boylam ic in tablolar hazırlanmıs, usturlaplar, rubu tahtaları ve gu nes saatlerine gu nes in gu nu n hangi saatinde kıble yo nu nu go sterdig ini belirleyen eg riler eklenmis ti. tu Her gu n bir milyardan fazla insan ibadetlerini yerine getirmek u zere gu nde 5 kez Mekke ye dog ru yo nelmektedir. Bu yu zden Kıble yo nu nu n veya I slam ın kutsal istikametinin belirlenmesi her Mu slu man ic in bu yu k bir o nem tas ımaktadır (Kur an, 2: 142 152). ni v Giris Kesin Yo ntem yr ig ht U Merkato r yo ntemi birc ok amac ic in kullanıs lı bir yo ntem olsa da du nyamız ku resel bir s ekle sahip oldug u ic in dog ru bir temsil deg ildir. Bunun yanında, Merkato r haritasındaki du z c izgiler pusula yo nu nu n sabit oldug u c izgilerdir ve kerte hattı olarak da bilinirler. Fakat bu c izgiler tam-c ember (en Bu ato lyede o ncelikle du nya u zerinde birkac noktada kıble kısa mesafe) yolları deg ildir. Kıble nin dog ru istikametiyo nu nu yaklas ık deg eriyle belirleyeceg iz ve sonra da kesin nin belirlenebilmesi ic in du nyanın yuvarlaklıg ının da hesaba sonuc veren iki yo ntemi daha deneyeceg iz. katılması gerekmektedir. C op Yaklas ık Deg er Veren Yo ntem Bu ato lyede Merkato r izdu s u mu yo ntemiyle hazırlanmıs, c og unlukla politik ve cog rafi sınırları go stermede kullanılan Du nya haritasını kullanacag ız. Size verilen haritada as ag ıdaki s ehirlerin konumlarını is aretleyiniz. Cape Town I stanbul Kahire Londra Los Angeles Rabat Singapur Tahran Yas adıg ınız S ehir Kıblenin kesin deg erinin as ag ıdaki formu lle elde edildig i ku resel geometri kullanılarak kanıtlanabilir. tan q = sin(λm λ) cos φ tan φm sin φ cos(λm λ) Burada (φ, λ) bulundug unuz noktanın enlem ve boylamlarını, (φm, λm = 21.42, 39.83 ) ise Ka be nin enlem ve boylamlarını ifade eder. Kıble ac ısı q ise Kuzey noktasından S imdi her bir s ehri bir cetvel yardımıyla du z c izgilerle saat yo nu nde hesap edilir. Mekke yle birles tirin ve bu c izginin go sterdig i yo nu Kuzey
Internet sayfalarında veya akıllı telefon benzeri cihazlardaki uygulamalarda görebileceğiniz kıble bulan yazılımlar genelde bu formülü kullanır. Şimdi, Dünya kürelerimizi kullanarak ve bir parça ip yardımıyla aşağıdaki konumları ve Mekke yi birleştirerek kıble yönünü tayin edeceğiz. Cape Town İstanbul Kahire Londra Los Angeles Rabat Singapur Tahran Yaşadığınız Şehir Kıblenin Gerçek Değerinin Bulunması Amacıyla Zekice Tasarlanmış Bir Aletle Kıblenin Tespiti Kısa bir zaman önce kıble yönünü çok basit ve grafik bir yöntemle bulmaya yarayan 17/18 yy. dönemine ait İran kökenli iyi işlenmiş pirinç aletler keşfedildi. Dünya nın Mekke merkezli karmaşık geri-azimut izdüşümünü temel alan bu cihazda boylamlar dik çizgiler olarak yer alırken enlemler bir elipsin parçaları olarak çizilmiştir. Atölyemizin bir parçası olan bu cihazın modern uygulamasını kullanarak aşağıdaki konumlar için kıble yönünü tekrardan belirleyelim. Cape Town İstanbul Kahire Londra Los Angeles Rabat Singapur Tahran Yaşadığınız Şehir Bibliyografya J. Lennart Berggren, Episodes in the Mathematics of Medieval Islam (New York [etc.]: Springer-Verlag, 1986), pp. 182 188. David A. King, World-Maps for Finding the Direction and Distance to Mecca: Innovation and Tradition in Islamic Science (Leiden: Brill, 1999). Elly Dekker, Cartographic Grids from Iran: An Early Version of the Retro-Azimuthal Orthographic Projection?, The Cartographic Journal, 37 (2000), 109 116. Glen Van Brummelen, Heavenly Mathematics: The Forgotten Art of Spherical Trigonometry (Princeton: Princeton University Press, 2013), pp. 66 72. http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/islam/ qibla.htm. Rob van Gent Department of Mathematics Utrecht University The Netherlands Copyright Utrecht University
* Copyright Utrecht University
ity er s ni v tu tre ch ht U ig yr C op
* Copyright Utrecht University
ity er s ni v tu tre ch ht U ig yr C op
* Copyright Utrecht University
ity er s ni v tu tre ch ht U ig yr C op