GENEL MUHASEBE Duran Varlıklar-Maddi Duran Varlıklar Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
MADDİ DURAN VARLIKLAR Maddi Duran Varlıklar, mal ve hizmet üretmek ya da elde etmek, diğer işletmelere kiralamak veya idari amaçlarla kullanılmak üzere elde tutulan varlıklardır. Bu varlıklar aşağıdaki özellikleri taşırlar: Satılmak amacıyla değil de, işletme faaliyetlerinde sürekli kullanılmak amacıyla satın alınır veya inşa edilirler. Normal faaliyetleri sürdürüldüğü sürece satılmaları düşünülmeyen, bir yıldan fazla kullanım süresine sahip olan maddi, taşınmaz ve taşınır varlıklardır.
MADDİ DURAN VARLIKLARIN AKTİFLEŞTİRME KRİTERLERİ Maddi duran varlıklar aşağıdaki durumlarda aktif olarak kaydedilir: Varlıklarla ilgili gelecekteki ekonomik yararlardan işletmenin yararlanması söz konusu olduğu durumlarda, Bu varlığın işletmeye maliyeti güvenilir biçimde ölçüldüğü durumlarda.
MADDİ DURAN VARLIKLARDA MALİYET KAVRAMI Maddi duran varlıkların maliyeti, ithal harçları ile geri alınması mümkün olmayan alış vergileri de dahil olmak üzere alış fiyatı ve varlığın önceden belirlenen amaçlar doğrultusunda kullanılmak üzere çalışabilir duruma getirebilmek için katlanılan ve onunla direkt olarak ilişkilendirilebilen giderlerden oluşur. Alış fiyatı belirlenirken yapılan herhangi bir ticaret iskontosu veya indirimi, maliyet tutarından düşülür.
MADDİ DURAN VARLIKLARDA MALİYET KAVRAMI Bu varlıklarla ilgili alış fiyatı dışında direkt olarak ilişkilendirilebilen maliyet örnekleri aşağıdaki gibidir: Varlığın yerleştirileceği yerin ve arsanın hazırlanması, Teslim alma giderleri, Donatım ve montaj maliyetleri Mesleki ücretler (mimarlara, mühendislere, gümrük komisyoncularına vs. Ödenen ücretler).
MADDİ DURAN VARLIKLARDA MALİYET KAVRAMI Varlıkların elde edilmesinden sonra katlanılan maliyetlerden sadece Varlığın ekonomik ömrünü uzatan harcamalar, Varlığın hizmet kapasitesini arttıran harcamalar, Üretilen mal veya hizmet kalitesini artıran ya da önceden belirlenmiş faaliyet maliyetlerini azaltan harcamalar varlığın maliyetine eklenir.
MADDİ DURAN VARLIKLARDA MALİYET KAVRAMI Gelecekte yarar sağlayacak harcamalar dışındaki normal işletme ve bakım harcamaları ait oldukları dönemin gideri olarak kaydedilir. Maddi duran varlıklar için maliyet kavramı içinde belirtilen hususlar maddi olmayan duran varlıkları da kapsar.
YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR İşletmenin kendi kullanımı için gerçekleştirdiği ve yapımı ve tamamlanması zaman alan maddi duran varlık yatırımları için katlandığı borçlanma maliyetleri ve kur farkları, yatırımın tamamlanmasına ve kullanılabilir duruma gelmesine kadar yatırım maliyetine dahil edilir. Bunun yanı sıra inşa edilen bu varlığın toplam maliyeti gerçeğe uygun değerini aşamaz. Bu varlığın gerçeğe uygun değerini aşan borçlanma maliyetleri gider olarak kaydedilir.
MADDİ DURAN VARLIKLARIN TÜRLERİ
250 ARAZİ VE ARSALAR HESABI İşletmenin aktifinde yer alan her türlü arazi ve arsanın izlendiği hesaptır. Parsellenerek arsa haline getirilmemiş, tarım faaliyetine uygun geniş toprak parçasına arazi; belediye sınırları içerisinde yer alan ve inşaat yapımına uygun parsellenmiş toprak parçasına ise arsa denir. Hesabının İşleyişi: Arazi ve arsalar elde edildiğinde hesaba borç kaydedilirken, satılmalarında veya elden çıkarılmalarında alacak olarak kaydedilir. Arazi ve arsalar için yer sahibine ödenen bedele ilave olarak tapu, noter, komisyon vb gider ve harçların toplamı maliyet bedelini oluşturur. Satın alınan arazi ve arsada yıkılması, temizlenmesi, düzenlenmesi ve enkaz kaldırılması gibi yapılması gereken işlemlerle ilgili harcamalar da maliyete dahil edilir. Enkaz vb. unsurların satışı yapılabiliyorsa, satışından elde edilen kazanç maliyetten çıkartılır.
ÖRNEK-250 X hastanesi ileride üzerine bina yaptırmak amacıyla 200.000 TL lik boş bir arsa satın almış karşılığında vadesi 14 ay olan bir senet ciro etmiştir. X / B A 250 ARSA VE ARAZİLER 200.000 (Arsa alınması) / 221 ALACAK SENETLERİ 200.000
251 YER ALTI VE YER ÜSTÜ DÜZENLERİ HESABI Herhangi bir işin gerçekleşmesini sağlamak veya kolaylaştırmak amacıyla, yeraltında veya yerüstünde inşa edilmiş her türlü yol, köprü, tünel, bölme, iskele vb. yapıların izlendiği hesaptır. Yapılacak yer altı ve yer üstü düzenlemeleri yapılmaya başlandığında yapılan harcamalar öncelikle, yapılmakta olan yatırımlar hesabına kaydedilir. Yapılan yer altı ve yer üstü düzenlemeleri bitince, yapılmakta olan yatırımlar hesabından çıkartılarak oluşan maliyetle bu hesaba aktarılır. Hesabının İşleyişi: Yeraltı ve yerüstü varlıkları satın alındığında veya inşa ettirildiğinde bu hesaba borç olarak kaydedilir, bu varlıklar herhangi bir nedenle elden çıkarıldıklarında alacak olarak kaydedilir.
ÖRNEK-251 Tıbbi malzemelerin daha iyi taşınabilmesi için depoda taşıma bantları yaptıran hastane bunun için 12.000 TL lik çek ve 12.000 TL lik senet düzenleyip vermiştir. X / B A 251 YER ALTI VE YER ÜSTÜ DÜZENLEMELERİ 24.000 (taşıma bandı yaptırılması) / 103 VERİLEN ÇEK. VE ÖD. EMİR. 12.000 *Verilen çekler 321 BORÇ SENETLERİ 12.000
252 BİNALAR HESABI Bu hesap işletmenin her türlü binalarının ve bunların ayrılmaz parçalarının izlendiği hesaptır. Hazır bina satın alınıyorsa, bina sahibine ödenen, tapu, noter, komisyon vb. harcamalarla birlikte maliyeti oluşturur ve oluşan maliyet bedeli bu hesapta izlenir. İşletme bünyesinde yapımına başlanan bina için yapılan harcamalar, bina tamamlanıncaya kadar yapılmakta olan yatırımlar hesabına kaydedilir. Tamamlanınca, yapılmakta olan yatırımlar hesabından çıkartılarak oluşan maliyetle bu hesaba aktarılır. Hesabının İşleyişi: Binalar elde edildiğinde veya inşa ettirildiğinde hesaba borç kaydedilirken, satılmalarında veya elden çıkarılmalarında alacak olarak kaydedilir.
ÖRNEK-252 Hastane, yönetim binası olarak 500.000 TL ye iki katlı bir bina yaptırmış karşılığında 150.000 TL lik 3 ay vadeli ve 350.000 TL lik 18 ay vadeli senet düzenleyip vermiştir. X / B A 252 BİNALAR 500.000 (Yönetim binası yaptırılması) / 321 BORÇ SENETLERİ 150.000 421 BORÇ SENETLERİ 350.000
253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR HESABI Üretimde kullanılan her türlü makine, tesis ve cihazlar ile bunların eklentileri ve bu amaçla kullanılan taşıma gereçlerinin izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Tesis, makine ve cihazlar satın alındığında veya inşa ettirildiklerinde bu hesaba borç olarak kaydedilir, bu varlıklar herhangi bir nedenle elden çıkarıldıklarında alacak olarak kaydedilir.
ÖRNEK-253 X hastanesi 460.000 TL değerindeki tıbbi cihazı satın almış ve bedeli tutarında 20 ay vadeli senet düzenleyip vermiştir. X / B A 253 MAKİNE TESİS CİHAZLAR 460.000 (Tıbbi cihaz satın alınması) / 421 BORÇ SENETLERİ 460.000
254 TAŞITLAR HESABI İşletme faaliyetlerinde kullanılan tüm kara, deniz ve hava taşıtların izlendiği hesaptır. Ulaştırma sektöründe hizmet üretimi amacıyla kullanımda olan tüm taşıt araçları da bu hesapta izlenir. Hesabının İşleyişi: Taşıtlar alındığında bu hesaba borç kaydedilirken, elden çıkarılmalarında alacak olarak kaydedilir.
ÖRNEK-254 X hastanesi 60.000 TL değerinde bir taşıt satın almış ve %25 ini peşin ödemiştir. Geri kalan borcunu 3 eşit taksitle ödeyeceği konusunda satıcı firma ile anlaşma sağlamıştır. X / B A 254 TAŞITLAR 60.000 100 KASA 15.000 320 SATICILAR 45.000 (Taşıt alınması) /
255 DEMİRBAŞLAR HESABI İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü büro makine ve cihazları ile döşeme, masa, koltuk, dolap, mobilya gibi maddi varlıkların izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Demirbaşlar satın alındığında bu hesaba borç olarak kaydedilir, bu demirbaşlar elden çıkarıldıklarında alacak olarak kaydedilir.
ÖRNEK-255 X hastanesi idari birimlerde kullanılmak üzere 35.000 TL değerinde büro masa ve sandalyeleri satın almıştır. Buna karşılık 15.000 TL nakit vermiş ve 20.000 TL lik senet ciro etmiştir. X / B A 255 DEMİRBAŞLAR 35.000 100 KASA 15.000 121 ALACAK SENETLERİ 20.000 (İdari birimlere büro malz. alımı) /
256 DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR HESABI Maddi duran varlıkta belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan diğer maddi duran varlıkların izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Bu maddi duran varlıklar alındığında bu hesaba borç kaydedilirken, elden çıkarılmalarında alacak olarak kaydedilir.
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI (-) Maddi duran varlık bedellerinin, kullanılabilecekleri süre içerisinde hesaben yok edilebilmesini sağlamak amacıyla kullanılan hesaptır. Pasif karakterli bir hesaptır. Duran varlıkların aşınma, yıpranma veya eskime payını ifade eder. Hesabının İşleyişi: Ayrılan amortismanlar ilgili gider hesapları karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir; satılan, devredilen, kullanma yeteneğini kaybedenler ise birikmiş amortismanlar hesabına borç kaydedilir, ilgili varlık hesabına da alacak kaydedilir.
258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI İşletmelerde yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili harcamaların izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Yapılmakta olan yatırım projelerine direkt ve endirekt şekilde gelen harcamalar bu hesaba borç olarak kaydedilir, tamamlanan yatırım bedelleri ilgili maddi duran varlık hesabına borç kaydedilerek, bu hesaba alacak kaydedilir.
ÖRNEK- 258 300.000 TL değerindeki arsanın üzerine idari bina yaptırmaya karar veren hastane, müteahhit firma ile anlaşma imzalamıştır. Birinci yılın içinde inşaat firmasına 50.000 TL işçilik ve 18.000 TL malzeme gideri ödeyen hastane, ikinci yılda toplam 132.000 TL lik ödeme yapmıştır. Bina aynı yılda tamamlanmış ve aktife alınmıştır. X1 / B A 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 300.000 X2 (Arsanın üzerine bina yapılmaya karar verilmesi) / 250 ARAZİ VE ARSALAR 300.000 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 68.000 100 KASA 68.000 X3 (Yapılmakta olan bina için yapılan gider) / 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 132.000 100 KASA X4 (Yapılmakta olan bina için yapılan gider) / 132.000 252 BİNALAR 500.000 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 500.000 (Yatırımın tamamlanarak aktife alınması) /
259 VERİLEN AVANSLAR HESABI Yurt içinden veya yurt dışından satın alınmak üzere sipariş edilen maddi duran varlıklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Ödeme yapıldığında hesaba borç olarak kaydedilir, sipariş edilen malzeme teslim alındığında ilgili hesabın borcu karşılığında bu hesaba alacak olarak kaydedilir.
ÖRNEK-259 X hastanesi laboratuvarda kullanacağı bir optik cihaz için ithalatçı firmaya sipariş vermiş ve avans olarak 20.000 TL peşin ödeme yapmıştır. 1 ay sonra cihaz hastaneye teslim edilmiş ve cihazın toplam maliyeti 80.000 TL olarak bildirilmiştir. Hastane geri kalan borcunu çekle ödemiştir. X1 / B A 259 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 20.000 X2 (optik cihaz için avans verilmesi) / 100 KASA 20.000 253 MAKİNE TESİS VE CİHAZLAR 80.000 259 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 20.000 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖD. EMİR. 60.000 (Optik cihazın teslim alınması) / Verilen çekler
25 MADDİ DURAN VARLIKLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ MALİYET BEDELİ ile... İMAL/İNŞAA BEDELİ ile... YURT İÇİ SATINALMA Maliyet Bedeli = Alış Bedeli + Sigorta Giderleri + Taşıma Giderleri + Komisyon Giderleri + Montaj Giderleri + Özel Tüketim Vergisi + Noter Tapu Mahkeme YURT DIŞI SATINALMA Maliyet Bedeli = Alış Bedeli + Sigorta Giderleri + Taşıma Giderleri + Komisyon Giderleri + Montaj Giderleri + Özel Tüketim Vergisi + Noter Tapu Mahkeme + Gümrük Vergisi + Kredi Faizleri KENDİ ÜRETME İmal/İnşaa Maliyeti = + Hammadde ve Malzeme Gid. + İşçilik Giderleri + Diğer Üretim Giderleri Ayrıca değer artırıcı harcamalar da maliyet bedeline eklenir
Duran varlığa yazma (maliyete ekleme) AKTİFLEŞTİRME kavramı ile ifade edilir. Duran varlığa yazmama (gider yazma) GİDERLEŞTİRME kavramı ile ifade edilir. BİLANÇO Aktifler GELİR TABLOSU Giderler ÖRNEK: 38.000 TL ye alınan taşıt için 4.000 TL masraf yapılmış...
Duran varlığa yazma (maliyete ekleme) AKTİFLEŞTİRME kavramı ile ifade edilir. Duran varlığa yazmama (gider yazma) GİDERLEŞTİRME kavramı ile ifade edilir. BİLANÇO Aktifler GELİR TABLOSU Giderler ÖRNEK: 38.000 TL ye alınan taşıt için 4.000 TL masraf yapılmış... 254 TAŞITLAR 100 KASA 42.000 42.000 254 TAŞITLAR 795 VERGİ RESİM HARÇLAR 100 KASA 38.000 4.000 42.000
Duran varlığa yazma (maliyete ekleme) AKTİFLEŞTİRME kavramı ile ifade edilir. Duran varlığa yazmama (gider yazma) GİDERLEŞTİRME kavramı ile ifade edilir.... HASTANENİN 2014 BİLANÇOSU... HASTANENİN 2014 BİLANÇOSU 1. DÖNEN VARLIKLAR 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 1. DÖNEN VARLIKLAR 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 2. DURAN VARLIKLAR 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. ÖZ KAYNAKLAR 2. DURAN VARLIKLAR 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. ÖZ KAYNAKLAR 254 TAŞITLAR 42.000 254 TAŞITLAR 38.000
MADDİ DURAN VARLIKLARDA AMORTİSMANLAR İşletmeler tarafından bir yıldan daha uzun süre mal ve hizmet üretiminde veya diğer faaliyetlerde kullanılan duran varlıklarda, gerek fiziki gerek ekonomik nedenlerle oluşan değer kayıplarının bir döneme yüklenilmesi, dönemsellik kavramı ile bağdaşmaz. Bu nedenle söz konusu değer kayıplarının duran varlığın yararlı ömrü süresince gider yazılması gerekmektedir. Maddi duran varlığın yararlı (ekonomik) ömrünü esas alarak kayıtlı değerindeki azalışı (kayıpları) belirleme işlemine Amortisman Hesaplama denir. Maddi olmayan duran varlıklarda bu işlem için itfa payı, özel tükenmeye tabi varlıklarda ise tükenme payı deyimi kullanılmaktadır.
MADDİ DURAN VARLIKLARDA AMORTİSMANLAR Amortismana tabi duran varlıklar, sistemli bir şekilde amortismana tabi tutulurlar. Amortisman ayrılmasında, temel olarak normal amortisman yöntemi kullanılır. Amortisman oranı, Maliye Bakanlığı nın izin verdiği azami oranlar üzerinden ayrılır. Uluslararası Muhasebe Standartlarına uygun olarak, amortisman oranının belirlenmesinde, maddi duran varlıkların ekonomik ömürleri esas alınır.
MADDİ DURAN VARLIKLARA İLİŞKİN EKONOMİK ÖMÜR VE AMORTİSMAN ORANI LİSTELERİ Maddi duran varlıklarda amortisman uygulaması yapabilmek için kullanılması gereken ekonomik ömür ve amortisman oranlarını gösterir çizelgeler Maliye Bakanlığı tarafından VUK Genel Tebliğleri ile yayınlanmaktadır. Yürürlükteki tebliğler aşağıdaki gibidir: VUK 333 No lu Genel Tebliği (28.04.2004 Tarih ve 25446 Sayılı RG) VUK 339 No lu Genel Tebliği (24.08.2004 Tarih ve 25563 Sayılı RG) VUK 365 No lu Genel Tebliği (30.12.2006 Tarih ve 26392 Sayılı RG) VUK 389 No lu Genel Tebliği (27.12.2008 Tarih ve 27093 Sayılı RG)
AMORTİSMAN UYGULAMASI İLE İLGİLİ GENEL İLKELER İşletmeler amortismana tabi duran varlıkları için yasal oranı aşmamak üzere diledikleri oranda amortisman ayırabilirler. Başlangıç yılında kullanılan oran bir daha değiştirilemez. Başlangıç yılında amortisman ayrılmadı ise genel oranın kullanıldığı varsayılır. Normal amortisman yönteminden hızlandırılmış amortismana dönülemez. Hızlandırılmış amortismandan normal amortisman yöntemine dönülebilir. İlgili yıl içinde ayrılmayan amortisman giderleri sonraki yıllarda ayrılamaz.
25 MADDİ DURAN VARLIKLARDA AMORTİSMAN 250 ARAZİ VE ARSALAR 251 YERALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ 252 BİNALAR 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 254 TAŞITLAR 255 DEMİRBAŞLAR 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-) Kitap1.xlsx
AMORTİSMAN UYGULAMASI ŞEMASI 2015 yılı için 880 TL VUK
AMORTİSMAN AYIRMA YÖNTEMLERİ Normal Yöntem (VUK 315) Azalan Bakiyeler Yöntemi (Hızlandırılmış Amortisman) (VUK Mük.315) Fevkalade Amortisman (VUK 317) Kıst Amortisman (VUK 320)
NORMAL AMORTİSMAN HESAPLAMA YÖNTEMİ Hastane İşletmesinin 10.08.2013 yılında aldığı 8.000 TL maliyetli tıbbi cihaz için VUK genel tebliğinde belirtilen ekonomik ömür 4 yıldır. İlgili cihaz için ayrılabilecek normal amortisman tutarlarını yıllara göre belirleyiniz. Dönem Maliyet Bedeli (TL) Normal Amort. Oranı Amort. Gideri Birikmiş Amort. Yıllar 1 2013 8.000 0,25 2.000 2.000 2 2014 8.000 0,25 2.000 4.000 3 2015 8.000 0,25 2.000 6.000 4 2016 8.000 0,25 2.000 8.000 Toplam 8.000
KIST AMORTİSMAN HESAPLAMA YÖNTEMİ Yılın son aylarında yapılan araç alımlarını cazip halden çıkarmak için uygulanan bir kuraldır. VUK nun 320. maddesi; faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.
KIST AMORTİSMAN HESAPLAMA YÖNTEMİ İşletme 29.06.2013 tarihinde 48.000 TL ye yeni bir binek otomobili satın almıştır. Binek otomobilin hizmet süresi 5 yıldır. Yıllar itibariyle hesaplanan amortisman tutarları aşağıdaki gibidir: Normal Amortisman = 1/5 = 0,20 1) 48.000*%20 = 9.600 Yıllık Amortisman Tutarı 2) 9.600/12 = 800 TL 1 Aylık Amortisman Tutarı 3) 29.06.2013 ---- 31.12.2013 { 7 Ay } 800*7 = 5600 TL (2013 yılının amortisman payı) 4) 9.600 5.600 = 4.000 TL 9.600 + 4.000 = 13.600 TL (2017 yılının amortisman payı)
KIST AMORTİSMAN HESAPLAMA YÖNTEMİ Dönem Maliyet Bedeli (TL) Kıst Amort. Oranı Amort. Gideri Birikmiş Amort. Yıllar 0 2013 48.000 5.600 1 2014 48.000 0,2 9.600 15.200 2 2015 48.000 0,2 9.600 24.800 3 2016 48.000 0,2 9.600 34.400 4 2017 48.000 0,2 13.600 48.000 Toplam 48.000
HIZLANDIRILMIŞ AMORTİSMAN HESAPLAMA YÖNTEMİ Hastane İşletmesinin 10.08.2013 yılında aldığı 8.000 TL maliyetli tıbbi cihaz için VUK genel tebliğinde belirtilen ekonomik ömür 4 yıldır. İlgili cihaz için ayrılabilecek hızlandırılmış amortisman tutarlarını yıllara göre belirleyiniz. Dönem Net Maliyet Bedeli (TL) Hızlandırılmış Amort. Oranı Amort. Gideri Birikmiş Amort. Yıllar 1 2013 8.000 0,25*2 4.000 4.000 2 2014 8.000 0,25*2 2.000 6.000 3 2015 8.000 0,25*2 1.000 7.000 4 2016 8.000 1.000 8.000 Toplam 8.000
FEVKALADE AMORTİSMAN YÖNTEMİ Amortismana tabi olup; Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden, Yeni icatlar dolayısıyla teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz bir hale gelen, Cebri çalışmaya tabi tutulduğu için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan; Menkul ve gayrimenkuller ile haklara, mükelleflerin başvurusu üzerine, Maliye Bakanlığı gerekirse ilgili Bakanlıklarında görüşünü alarak her işletme için işin mahiyetine göre ayrı ayrı Fevkalade amortisman nispeti tespit eder ve mükellefler bu oranı kullanarak amortisman ayırabilirler.
FEVKALADE AMORTİSMAN YÖNTEMİ Fevkalade amortisman sıralanan koşulların gerçekleşmesi durumunda, normal amortisman oranlarından daha yüksek oranda amortisman ayrılmasıdır. Fevkalade amortisman uygulanan dönemde ayrıca normal amortisman ayrılmaz. Eğer doğal afet nedeniyle, iktisadi kıymet bütünüyle değer kaybına uğramışsa, iktisadi kıymetin kalan değerinin tamamı fevkalade amortisman yoluyla gider yazılır.
AMORTİSMAN AYIRMA KAYITLARINDA KULLANILACAK HESAPLAR : 7/A Borçlu Hesap: 730 / 740 / 750 / 760 /770 Alacaklı Hesap: 257 (268 / 278 / 299) 7/B Borçlu Hesap: 796 Alacaklı Hesap: 257 (268 / 278 / 299)
Örnek: Yönetim binası için 2014 yılında 50.000 TL amortisman hesaplanmıştır. 7/A ve 7/B seçeneklerine göre yevmiye kaydını yapınız. 7/A 31/12/2014 770 GENEL YÖNETİM GİDERİ 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 50.000 50.000 7/B 31/12/2014 796 AMORTİSMANLAR VE TÜKENME PAYLARI 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 50.000 50.000
Amortismana tabi tutulan binanın kayıtlı değerinin 600.000 TL olduğu varsayılırsa...... HASTANENİN 2009 BİLANÇOSU 1. DÖNEN VARLIKLAR 2. DURAN VARLIKLAR 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. ÖZ KAYNAKLAR 252 BİNALAR 600.000 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN (-) 50.000 5 yıl sonra?
5 yıl boyunca her yıl 50.000 TL amortisman gideri kaydedilecek (Normal Amortisman yöntemine göre) olursa; 50.000 x 5 = 250.000 TL+50.000 TL (2009 yılı) amortisman birikecektir...... HASTANENİN 2014 BİLANÇOSU 1. DÖNEN VARLIKLAR 2. DURAN VARLIKLAR 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. ÖZ KAYNAKLAR 252 BİNALAR 600.000 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN (-) 300.000 Varlığın Defter Değeri (DD) : 600.000 TL Birikmiş Amortismanı (BA) : - 300.000 TL Varlığın Net Defter Değeri (NDD) : 300.000 TL
2015 yılında bu binayı satmaya kalktığımızı düşünelim... NDD üzerindeki her fiyat kar, altındaki her fiyat zarar anlamına gelecektir.... HASTANENİN 2014 BİLANÇOSU 1. DÖNEN VARLIKLAR 2. DURAN VARLIKLAR 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. ÖZ KAYNAKLAR 252 BİNALAR 600.000 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN (-) 300.000 SATIŞ FİYATI > NDD (300.000 TL) ; KAR 679 SATIŞ FİYATI < NDD (300.000 TL) ; ZARAR 689 Diğer Olağandışı... kullanılır
1.ÖRNEK: Defter değeri 600.000 TL, birikmiş amortismanı 300.000 TL olan bu bina 2015 yılında 450.000 TL ye peşin satılacak olunursa. Yapılacak yevmiye kaydı... 100 KASA 450.000 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 300.000 252 BİNALAR 600.000 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 150.000 SATIŞ FİYATI > NDD (300.000 TL) ; KAR 679 SATIŞ FİYATI < NDD (300.000 TL) ; ZARAR 689
2.ÖRNEK: Defter değeri 600.000 TL, birikmiş amortismanı 300.000 TL olan bu bina 2015 yılında 200.000 TL ye peşin satılacak olunursa. Yapılacak yevmiye kaydı... 100 KASA 200.000 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 300.000 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR 100.000 252 BİNALAR 600.000 SATIŞ FİYATI > NDD (300.000 TL) ; KAR 679 SATIŞ FİYATI < NDD (300.000 TL) ; ZARAR 689
3.ÖRNEK: Defter değeri 600.000 TL olan bu bina satılmazsa, amortisman süresi 12 yıl olursa; a) 2020 yılına gelindiğinde amortisman süresini doldurduğundan (50.000 TL x 12 yıl = 600.000 TL Birikmiş Amortisman) ve yıkım kararı alındığından kayıtlardan çıkarılır... 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 600.000 252 BİNALAR 600.000 b) 2020 yılına gelindiği ve amortisman süresini doldurduğu halde (Birikmiş Amortismanı 600.000 TL) daha birkaç sene kullanılmaya devam edilmesi yönünde karar alınmışsa; son yıl 1 TL eksik amortisman ayrılarak kayıtlarda İZ BEDELİ ile izlenir... 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 599.999 252 BİNALAR 599.999
... HASTANESİNİN 2020 BİLANÇOSU 1. DÖNEN VARLIKLAR 2. DURAN VARLIKLAR 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. ÖZ KAYNAKLAR a) 252 BİNALAR 600.000 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN (-) 600.000... HASTANESİNİN 2020 BİLANÇOSU b) 1. DÖNEN VARLIKLAR 2. DURAN VARLIKLAR 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 252 BİNALAR 600.000 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN (-) 599.000 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. ÖZ KAYNAKLAR
... HASTANESİNİN 2020 BİLANÇOSU 1. DÖNEN VARLIKLAR 2. DURAN VARLIKLAR 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. ÖZ KAYNAKLAR a)... HASTANESİNİN 2020 BİLANÇOSU b) 1. DÖNEN VARLIKLAR 2. DURAN VARLIKLAR 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 252 BİNALAR 1 3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. ÖZ KAYNAKLAR
YENİDEN DEĞERLEME UYGULAMASI Yeniden Değerleme uygulaması, kısmi bir enflasyon muhasebesi tekniği olarak Türkiye de 1981 yılından beri uygulanmaktadır. Genel işletmelerde 2004 yılında enflasyon muhasebesine geçilmesi nedeniyle yeniden değerleme uygulamalarına 2004 yılından beri son verilmiş bulunmaktadır.. Uygulama Enflasyon Muhasebesi kapsamında bulunmayan DS işletmelerinde devam etmektedir.
YENİDEN DEĞERLEMENİN AMACI Finansal tabloların (amortismana tabi iktisadi kıymetleri içerecek biçimde) reel maliyetleri ile ifade edilmelerini sağlamak. Daha fazla amortisman gideri ayırmaya imkan sağlayarak öz sermayenin korunmasını sağlamak.
YENİDEN DEĞERLEMENİN KOŞULLARI Yeniden değerleme iki yanlı kayıt yöntemiyle (Bilanço usulü ile) kayıt tutan işletmeler tarafından uygulanabilmektedir. Uygulama işletmeler açısından ihtiyaridir. Uygulama sadece amortismana tabi iktisadi kıymetleri kapsar ve genel olarak maddi duran varlıklar üzerinde uygulanır. Uygulama VUK genel tebliğleri ile yönlendirilir. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin aktife alındıkları ilk yıl yeniden değerleme uygulaması yapılmaz Her yıl yayınlanan yeniden değerleme oranı, amortismana tabi iktisadi kıymetin hem maliyet bedeline hem de birikmiş amortismanına uygulanarak yeniden değerleme ilaveleri hesaplanır.
YENİDEN DEĞERLEME UYGULAMASI Yapılacak ilaveler arasındaki fark (ya da amortismana tabi iktisadi kıymetin değerleme sonrası ve öncesi net değeri arasındaki fark) 522 MDV Yeniden Değerleme Değer Artışı hesabında alacaklandırılarak izlenir. Amortisman giderleri yeniden değerleme işleminden sonra hesaplanır. 522 kodlu hesap sermaye şirketlerinde genellikle sermayeye ilave edilerek yok edilir. 522 kodlu hesapta biriken yeniden değerleme yedekleri sermayeye ilave edilmezse maddi duran varlığın satışı esnasında satış kârını artıran bir unsur olarak vergiye tabi tutulur. 522 kodlu hesapta biriken yeniden değerleme yedekleri sermayeye ilave edilmezse 257 kodlu birikmiş amortisman hesabı gibi işleme tabi tutulur.
YENİDEN DEĞERLEME ÖRNEĞİ İşletmenin 2014 yıl sonu itibariyle yeniden değerleme yapılacak demirbaşları tutarı 20.000 TL, ilgili demirbaşların birikmiş amortismanı ise 8.000 TL.dir. 2014 yılı için kullanılacak yeniden değerleme oranı VUK genel tebliği ile % 3,93 olarak belirlenmiştir. Yeniden değerleme işlemini gerçekleştirerek gerekli muhasebe kaydını yapınız. Tutar YD Oranı YD İlavesi Demirbaşların yeniden değerlemesi 20.000 * 0,0393 = 786 Birikmiş Amort. Yeniden Değerlemesi 8.000 * 0,0393 = 314,4 522 ye ilave edilecek tutar 471,6 X 31.12.2013 31.12.2014 B A 255 DEMİRBAŞLAR 786 (2013 (2014 Yılı demirbaş yeniden yeniden değerlemesi) değerlemesi) 257 BİRİKMİŞ AMORT. (-) 314,4 522 MDV YENİDEN DEĞERLEME DEĞ. ART. 471,6