Fatih BERBER Gazi Üniversitesi Bilişim Enstitüsü Adli Bilişim Tezsiz Yüksek Lisans
Dünden Bugüne İnternet İnternet, Dünya genelindeki bilgisayar ağlarını ve kurumsal bilgisayar sistemlerini birbirine bağlayan elektronik iletişim ağıdır. (TDK) Günümüz hayatının vazgeçilmez parçası olan internet aslında çok kısa bir geçmişe sahip. Amerika Savunma Bakanlığı ve bazı Amerikan Üniversiteleri tarafından başlatılan bir proje günümüz sanal aleminin temelini oluşturuyor. 1970, ARPANET Başta sadece 15 bilgisayarın birbirine bağlı olduğu bir ağ ve özel kullanıcılara kapalı. Dünya bildiğimiz anlamıyla internetle yani World Wide Web deyimiyle 1991 de tanıştı. 1994 te gelindiğinde internetteki site sayısı 10 bine, host sayısı ise 3 milyona ulaşmıştı 1995 te Hong Kong da ilk hacker yakalandı. 1995 te alan adı isimleri paralı oldu. Netscape ve Microsoft arasında yazılım savaşları başladı.
Günümüz İnternet Kullanım İstatistikleri Dünya üzerinde 2.5 milyar insan internet kullanıyor. Bu kullanıcıların 1.8 milyarının sosyal medya ağlarında hesabı var. Yalnızca 2013 te, 135 milyon insan sosyal ağlarda hesap oluşturdu. Sosyal medya aktif kullanıcı sayıları her geçen yıl artıyor. Facebook, 1,184 milyarlık güncel aktif kullanıcı sayısı ile sosyal ağlar arasındaki liderliğini koruyor. Global Digital Statistics, 2014
(Ehrenberg, Juckes, & White, Cyber Psychology, 2008 ) İnternet kullanımının getirdiği riskler: Vakit Kaybı/ Yanlış bilgi paylaşımı/ Takibin zorluğu Asosyal Yaşam Kötü içeriklerin psikolojik etkileri Bağımlılık Sosyal paylaşım ağları Yalnızlık, içe kapanıklık İnternet pornosu/çocuk pornosu İnternet kumarı Arkadaş ve aile ile iletişim kuramama Erotik içerikli siteler İnternet oyunları Cinsel istismar/çocuk istismarı Download (müzik, film vb)
İnternet ve Sakıncalı İçerikler İnternette müstehcen görüntü kullanımı bazı etik ve ahlaki sorunları da beraberinde getirmektedir. Ülkemizde her ne kadar gerek toplumsal gerek hukuki alanda, bu tarz eylemler onaylanmasa da, internette sakıncalı içerik arama ve ulaşma konusunda, dünya istatistiklerinde ÜST sıralarda yer almaktayız.
Örnek: «Porno» arama terimi için gösterilen bölgesel ilgi grafiği
Türkiye Almanya Fransa ingiltere Google Arama Kavramları(2012) - Youtube - Alışveriş(ebay) - Bilgi arama - Haber(bbc) - Mynet - Youtube - sarı sayfalar - Oyun(games) - Msn - İndir - Mp3 - Facebook - İIetişim(gmxeposta) - Hava durumu - Yol durumu - Wikipedlasözlük - Skyblog - Meteo - Yahoo - msn - Alışveriş(ebay) - Bilgi arama(weather) - Tel rehberi
Nereye Gidiyoruz? İnternet = (Eşittir) Sosyal Medya mı?
Sosyal Medya Nedir? Web 2.0'ın kullanıcı hizmetine sunulmasıyla birlikte, tek yönlü bilgi paylaşımından, çift yönlü ve eş zamanlı bilgi paylaşımına ulaşılmasını sağlayan medya sistemidir. Zaman ve mekân sınırlaması olmadan (mobil tabanlı), paylaşımın ve tartışmanın esas olduğu bir insanî iletişim şeklidir. Sosyal medya platformlarında insanlarla buluşur ve iletişimde bulunursunuz. İnsanlara yardım eder, insanlardan yardım alır, insanların sorularına cevap verir ve insanlara kendi sorularınızı sorarsınız. Teknoloji, telekomünikasyon, sosyal iletişimin kelimeler, görseller, ses dosyaları yolu ile sağlandığı bir yapıya sahiptir. İnsanların hikâyelerini ve tecrübelerini bu bağlamda paylaştığı bir çerçeveye de sahiptir.
Sosyal Medyanın Özellikleri Sosyal medya katılımcıdır; tüm internet kullanıcısı bireyler birer haber ve bilgi kaynağıdır. Sosyal medya şeffaftır; hangi bilginin kimler tarafından üretildiği ya da paylaşıldığı görülebilir. Sosyal medya ulaşılabilirdir; internet bağlantısı olan herkes kolaylıkla sosyal medyada olan biteni takip edebilir. Sosyal medya aynı zamanda bir iletişim kanalıdır; Sosyal medya kullanıcıları birbirleriyle iletişim kurabilirler.
Aktif kullanıcı istatistiklerine göre en popüler ilk 10 sosyal medya platformları ise şöyle: Facebook (1,184 milyar) QQ (Tencent) (816 milyon) Qzone (632 milyon) Whatsapp (400 milyon) Google+ (300 milyon) Wechat (272 milyon) LinkedIn (259 milyon)
Aktif kullanıcı istatistiklerine göre Türkiye de en popüler sosyal medya platformları: Facebook u (%93) Twitter (%72), Google+ (%70), LinkedIn (%33) Global Digital Statistics, 2014
Sosyal Paylaşım Sitelerinde Geçirilen zaman, yaşantıyı ne açıdan olumsuz etkiliyor? 45 18 16 13 8 Derslere ayrılan vaktin azalmasına neden olma Arkadaşlara ayrılan vaktin azalmasına neden olma Aileye ayrılan vaktin azalmasına neden olma Yaşa Uygun Olmayan İçerik Karşılaşma Sosyal etkinlik azlığına neden olma
En çok bilinen yanlışlar: İnternet bir öcü değildir. «Herkes bilgisayar/internet kullanımını biliyor» cümlesi gerçeği yansıtmamaktadır. Bilgisayar kullanımı sadece word, excel ve powerpoint ten; internet kullanımı facebook ve email den oluşmamaktadır. Dünya «Sanal dünya ve gerçek dünya» olarak ayrılmaz./sanal dünyanın yansımaları direk olarak gerçek yaşamı etkilemektedir.
Sosyal Medya ve Toplumsal Hayata Etkileri Toplum, sosyal medya ile belirli belirsiz mecburi bir ilişkiye girdi. Sosyal medyanın dönüştürme gücü, toplumun değişime açık yönü, iletişimin sihirli gelişimi toplumu etkileme noktasında tarihte hiç olmadığı kadar etkili olmaya başladı. Sosyal ağların günlük hayata etkisi, kültüre sanata, katkısı ve/veya baskısı, toplumların geleceğinde söz sahibi olma imkânı, sosyal medya toplumun önünde fırsat ve dezavantaj olarak irdelenmesi gereken koca bir yapı olarak duruyor. Medya'nın içeriğini üreten ve medyayı izleyen arasındaki katı ayrım ortadan kalktı. Sosyal medyada var olan içerik kullanıcı tarafından oluşturulduğundan yaratıcılık önem kazanmaya başladı ve katılım çağı doğdu. Bu oluşuma bağlı olarak değişim hızı arttı. İnsanlar için yenilikçi olmak ve yeniliklerde başı çekmek önem kazandı. Sosyal medya platformlarının kullanıcıları özgürce fikirlerini aktarabilme imkanı bulmaktadır
Sosyal Medya ve Eğitim Sosyal medyanın gelişmesiyle, eğitim alanında yenilikler yapılması zorunlu hale geldi. Web 2.0'a doğan çocukları eğitebilmek için yeni yöntemlerin oluşturulması ve bu yöntemlerin yeni şeyler öğretmesi gereksinimi doğdu. Sosyal medya ile okullar duvarlar arasında kalmaktan kurtuldu. Eğitimde Web 2.0 ile geliştirilen yeni teknikler kullanılmaya başlandı.
Sosyal Medya ve Mahremiyet
Sosyal Medya ve Linç Denetim mekanizması olmayan bir ortam olan sosyal medyada, kişiler sadece bireysel hayatlarını ifşa etmekle kalmayıp, diğer insanlara yönelik olumsuz tutum ve davranışlar içinde de bulunabiliyorlar.
Aileler daha mı mutlu? Toplumun en küçük yapı taşı aile, sosyal medya aileyi nasıl etkiliyor? Facebook-Messenger üzerinden askerdeki oğlu ile konuşan bir anne, facebook albümlerinde akrabalar, sürekli etkileşim, haberdarlık ve ortak paylaşımda zirve, linkedin de iş bulan aile bireyi, öte yandan yıkılan yuvalar, aile bireylerinden çalınan vakit, uykudan çalınan vakit, dijital kaytarma.
Sosyal medya ve Bilgi Kirliliği Sosyal medya ile birlikte özellikle ergenler ve genç kullanıcılar, bilgiyi süzgeçten geçirmiyor. Bir bilginin en önemli kriteri onun doğru olması değil çok paylaşılması, eğer o bilgi çok beğeni alıyorsa, çok rt ve favori alıyorsa paylaşılmalıdır. Öte yandan nereden doğrulayacak bilgiyi? Bağımlı ve taraflı olduğu bilinen arkasındaki dev sermayelerle ve medyayı baskı aracı olarak kullanmaktan başka ulvi gayesi olmayanlar mı? Özellikle görseller videolar aracılığıyla ciddi anlamda bir algı yönetimi yapılıyor, yanlış bilgi ışık hızı ile doğru bilgi kaplumbağa hızıyla yayılıyor, 140 karaktere sığmıyor diye kesilen ya da az harfli eş anlamları ile değiştirilen ayetler, hadisler, veciz sözler!
Sosyal medya ve manipülasyon Sosyal medya vesilesiyle kaynağı, doğruluğu bilinmeyen, hassas noktalara dokunan, toplumsal huzursuzluğu tetikleyen olaylar ve istihbarat örgütlerinin sosyal medyayı kendi çıkarları için kullanması. Sosyal medya manipülatif oluşumları hareketleri deşifre etmeyi öğrenmeli, kendi oto-kontrol sistemini oturtmalı. Akil fenomenler belki de bu noktada öncülük yapabilir ya da yine toplumun sevdiği kanaat önderleri, sosyal medyayı da aktif kullanarak burada bir bilinç oluşturmayı hedefleyebilir yoksa sosyal medyanın kırılgan yapısı, manipülasyona her zaman açık olacaktır.
Sosyal medya ve İletişim Sosyal medya iletişimde herkese bir fırsat eşitliği sunmuştur. Sosyal medyayı iletişim için kullananlar bu işi sanata dönüştürecek kadar başarılı işler çıkarmıştır. İletişim alanında etkileşim ve sosyalleşmenin zirve yapması, toplumsal grupların sosyal medya üzerinden bir araya gelerek, toplumsal uzlaşı noktasında zemin hazırlanması, farklı etnik grupların birbirini tanışması, sosyal arkadaşlıkların yer ve zamandan bağımsız gelişmesi sosyal medyayı çekici hale getirmeye yetiyor.
Sosyal medya ve narsizm Narsizm, Sosyal medya ile bir veba gibi yayılmaktadır. Ergenler üzerinden hastalık boyutunda fiziksel, zihinsel gelişimi ve günlük yaşamı olumsuz etkilemektedir. Sürekli paylaşımların beğenilmesi istemek, daha çok takipçiye ulaşmak, daha çok rt almak, bloğunun daha çok ziyaretçi alması vb istatistiki veriler üzerinden içerikten yoksun suni bir kendini beğenmişlik olgusu sosyal medya kullanıcılarını sarmaktadır. Az paylaşım ile kendini değersiz hissetme, sosyal medya kavgaları üzerinden sexting vakaları ve benzeri durumlarda intihara kadar gidecek bir psikolojik hale davetiye çıkarmaktadır. Yapılan araştırmalarda kullanıcıların en az %20 sinin tuvalette sosyal medya kullandığı yine büyük bir oran kullanıcıların sabah kalktığında ilk iş olarak sosyal medyasına baktığı ortaya çıkmıştır. Sosyal medya bağımlılığı da bu anlamda yakın gelecekte toplumun başını ağrıtacaktır.
Sosyal Medya ve Arap Baharı Arap Baharı bize en yakın coğrafyayı yani Ortadoğu yu toz duman etti. Wikileaks ten sızan bilgi ve belgeler ile toplumsal kaynamanın başladığı varsayılan Arap Baharı, Tunus ta el arabasında sebze satan bir işportacının kendisini yakması ile somut olarak başlamış oldu. Sonra ardı sıra Mısır, Libya, Suriye, Yemen, Irak devam etti ve hala Suriye de iç savaş sürüyor. Mısır da tekrar eski sisteme dönülmüş durumda. Libya bir çok bölgeye ayrılmış durumda, Arap Baharı nda çocuklarının adını facebook koyan araplar gibi fantastik haberlerin gölgesinde asıl fotoğrafı görmemiz engelleniyor, Arap Baharı ile hedeflenen neydi, ne gerçekleşti? Mısır örneğinden hareketle Arap Baharı nın Mısır daki öncülerinden 6 Nisan hareketi Mısır ın ilk demokrasi ile seçilmiş Cumhurbaşkanı Mursi cunta ile devrildiğinden tepkisi ne olmuştur mesela? Binlerce İhvan mensubu öldürüldüğünde kimler karşı çıkmıştır? Arap baharından istenilen sonuç nedir? Neden Suudi Arabistan da en ufak bir toplumsal hareket gözlenmemiştir. Uluslararası güçler arap gençlere sosyal medya eğitimi vermiş midir? Maddi manevi desteklemiş midir? Bunlar iyi araştırılmalı ve akademik çalışmalar yapılmalıdır.
Sosyal Medya ve Arap Baharı Sanıldığı gibi twitter facebook Arap Baharında çok etkili değildir en büyük etki Katar Merkezli El Cezire kanalı tarafından yapılmıştır, o dönem için arap dünyasında en çok twitter kullanan ülke Kuveyt tir orada da oran %9 u geçmemiştir. Eylemciler forumlarda bloglarda daha çok örgütlenmişlerdir. Arap baharından sonra arap dünyasında sosyal medya kullanımı zirve yapmıştır. Arap Baharı diktörlerin yıkılması açısından son derece önemli, küresel güçlerin halkın eliyle arap dünyasında iş tutması açısından dikkatli olunması gereken bir olaylar zinciridir. Şimdilerde Google tüm dünyaya gökyüzünden internet sağlayacak bir teknoloji üzerinde çalışmaktadır.
Öneriler: İnternet teknolojilerinin kullanımının ülkemizde informal öğrenmeden çıkarılıp formal olarak öğretilmesi İlkokulda bilgisayar derslerinin zorunlu hale getirilmesi Okullarda Sosyal Medya Okuryazarlığı derslerinin konulması Okullarda bilgisayar derslerinin programının yeniden yapılandırılması: Öğrencileri zararlı içerikler konusunda yönlendirme Sanal dünyanın yansımalarının direkt olarak gerçek dünyayı etkilediğini gösterme İnternet kullanımı konusunda rehberlik etme Fatih projesi ve 4+4+4 eğitim sistemi fırsat bilinerek internet kullanımının getirdiği riskler yeniden ele alınmalı İnternet içeriğini denetlemeyi sağlayan sistemleri kullanma (BTK internet filtrelemesi)
Öneriler: Son olarak; sosyal medya kazanımlarının artması, sosyal medyanın bilinçli kullanılması, sosyal medya konusunda bilgi alınması zorunlu olmalıdır. Ailelerin sosyal medyayı yasaklamak yerine sosyal medyada çocukları ile arkadaş olmaları onların doğru kullanmalarını teşvik etmeleri gerekmektedir. Türkiye nin, yerli bir sosyal ağ projesini çok acil başlatması, yerli arama motoru nun yerli otomobilden daha önemli olduğunun farkına varması Özellikle ilk ve orta öğrenim düzeyinde İnternet ve Bilgi Güvenliği derslerinin müfredata eklenmesi Toplumsal farkındalık yaratmak adına Bilinçli İnternet Kullanımı eğitimlerinin her yaş ve eğitim seviyesindeki bireylere ulaştırılması Bilişim Suçları konusundaki yasal boşlukların ortadan kaldırılması
Soru: Sosyal medyanın özellikleri nelerdir? Cevap: Sosyal medya katılımcıdır; tüm internet kullanıcısı bireyler birer haber ve bilgi kaynağıdır. Sosyal medya şeffaftır; hangi bilginin kimler tarafından üretildiği ya da paylaşıldığı görülebilir. Sosyal medya ulaşılabilirdir; internet bağlantısı olan herkes kolaylıkla sosyal medyada olan biteni takip edebilir. Sosyal medya aynı zamanda bir iletişim kanalıdır; Sosyal medya kullanıcıları birbirleriyle iletişim kurabilirler.
Kaynakça: Block, J.J. (2008). "DSM-V'in Sorunları: İnternet Bağımlılığı". American Journal of Psychiatry. 165:3; Mart 2008; s. 306-307. Er, Gamze (2008). Sanal Ortamda İtibar Yönetimi - Kurumsal İtibar Yönetimi ve İnternet'te İtibarı İzlemenin, Korumanın ve Güçlendirmenin Yolları. İstanbul: Cinius Yayınları Kaplan, Andreas M.; Michael Haenlein (2010) "Users of the world, unite! The challenges and opportunities of Social Media". Business Horizons 53(1): 59 68. Global Digital Statistics from http://www.dijitalajanslar.com/internet-ve-sosyal-medya-kullanici-istatistikleri- 2014/ Yrd. Doç. Dr. Mehmet Akif Ocak Gazi Üniversitesi - TBMM Araştırma Komisyonu Türkiye de İnternet Kullanım Trendleri from http://www.tbmm.gov.tr/arastirma_komisyonlari/bilisim_internet/docs/sunumlar/23_05%20- %20Mutlu%20Cocuklar%20Dernegi.pdf http://tr.wikipedia.org/wiki/%c4%b0nternet#cite_note-webster-1 http://www.e-psikiyatri.com/category/bagimlilik-tedavileri/internet-bagimliligi-bagimlilik-tedavileri HABERTÜRK from http://www.haberturk.com/gundem/haber/1016654-sosyal-medyada-buyuk-rezalet Özkan, R. (2012) " Arap Baharı Sürecinde Internet ve Sosyal Medyanın Rolü " from https://www.academia.edu/3464365/arap_bahar%c4%b1_s%c3%bcrecinde_%c4%b0nternet_ve_sosyal_medyan%c4 %B1n_Rol%C3%BC Yamaç, Fatih. Dokurer, Semih. Özcan, Mehmet (2001). Bilişim Suçları. VII Türkiye de Internet Konferansı19-21 Aralik 2002. http://inet-tr.org.tr/ Said Ercan - Sosyalmedyahaber.com