İçindekiler Üçüncü Baskıya Önsöz 5 İkinci Baskıya Önsöz 7 Önsöz Yerine Geçmek Üzere Kitabın Konusu ile İlgili Açıklamalar 9 Kısaltmalar 29 BİRİNCİ KİTAP BİRİNCİ KESİM SÖZLEŞMEDEKİ HAKSIZ ŞARTLAR BİRİNCİ ALT KESİM GENEL İŞLEM ŞARTLARININ TANIMI, YORUMU VE DENETLENMESİ I. GENEL İŞLEM ŞARTININ TANIMI VE YORUMU 34 A. Tanım 34 a. Yargıtay'ın Yaklaşımı 34 b. Çeşitli Tanımlar 34 c. Genel işlem Koşullarının (Şartlarının) Ortak Özellikleri 35 B. Yorumda Ölçü 35 C. Yorum Şekli 36 a. Genel İşlem Şartlarının Lafzından Çıkan Yorum 36 b. Birden Fazla Anlama Gelmek Suretiyle Açık Olmayan Kayıtlar Bunu Hazırlayan Müteşebbis (Girişimci) Aleyhine Yorumlanır 36 c. Alışılmış (Mutad) Olmama Kuralı 38 d. Olayın Özelliklerinden Soyutlanmış (Bütünsel) Yorum Kuralı 38 e. Genel işlem Şartları Metni içinde Yer Alan ve Bireysel Anlaşma ile Çelişen Hükmün Yorumu 39 II. GENEL İŞLEM ŞARTLARININ DENETLENMESİ 40 A. Genel Olarak 40 a. Giriş 40 b. Konunun Tümünü Kapsayan Genel Bilgiler 40 B. Genel İşlem Şartlarının Geçersizliğine İlişkin Ölçütlerin Bir Bölümü 41 a. Ahlaka Aykırılık Görüşü 41 b. Gabin Görüşü 41 c. Sosyal Devlet Görüşü 41 d. Doğruluk ve Güven ilişkisine Dayanan Görüş 42 e. Edimin Tek Yönlü irade Beyanı ile Tayin Edilmesi Halinde Bunun Adil, Objektif İyiniyet Esasına ve Hakkaniyete Uygun Olarak Yapılması Gerektiği Görüşü 42 f. Bu Konuda Alman Hukukunda İleri Sürülen Diğer Görüşlerin Dökümü 43 aa. Genel Açıklama 43 bb. Özel Açıklama 43 C. Çeşitli Ülkelerde Yorum 45 a. Avrupa Birliği Üyesi Bazı Ülkelerdeki ve Ülkemizdeki Yasal Düzenlemeler 45 b. Avrupa Birliğine Üye Bazı Ülkelerde Direktiften Önceki Yasal Düzenlemeler 45 c. Avrupa Birliği Üyesi Olmayan Bazı Ülkelerdeki Yasal Düzenlemeler 47
12 Öğretide ve Uygulamada Sözleşmedeki Haksız Şartlar (Haksız Sözleşme Şartı) D. Şartların içerikleri itibariyle, Tarafların Menfaat Dengeleri Açısından Hakkaniyete Uygun Olup Olmadıklarını Hakim Kontrole Yetkili Değildir 47 E. Sonuç 47 III. UYGULAMADA DURUM 48 A. Genel İşlem Şartı Olarak Kabul Edilen (Faturaların Tebligat Anlamına Gelmek Üzere Abonelerin Bağımsız Bölümlerine Bırakılması) Hususu Geçerli midir? 48 a. Birinci Görüş 48 b. İkinci Görüş 48 c. Görüşümüz 48 B. Vakıflar Genel Müdürlüğünün Şartnameye Koydurduğu (Yetkili Mahkeme; Başmüdürlüğün, Bölge Müdürlüğünün, il Müdürlüğünün Bulunduğu Mahkemelerdir) Şeklindeki Yetki Şartı Geçerli Sayılmamıştır 50 a. Uygulamada Birden Fazla Mahkeme Yetkili Kılınabilmektedir 50 b. Yetki Sözleşmesinin (Sadece) Bir Taraf için Hak Doğurması Mümkün Değildir 50 c. Yetki Sözleşmesi ile Kanunen Yetkili Olan Genel ve Özel Yetkili Mahkemelerin Yetkisi Kaldırılamaz 51 d. Kısmi Geçersizlik 51 e. Yargıtay Uygulamasından Örnekler 51 f. İsviçre Uygulaması 53 IV. GENEL İŞLEM ŞARTLARI İLE İLGİLİ KİMİ SORUNLARIN DÖKÜMÜ 54 A. Genel işlem Şartlarının Hangi Anda Hukuksal Etki Yaratacağı Sorunu ve de Okunmadan İmzalanan Sözleşme Metinleri 54 a. Hukuksal Geçerlilik Anı 54 b. Okumadan İmzalama 54 c. Tarafların İmzasını Taşımayan Kupürler 55 B. Girişimci ile Tüketicinin Elindeki Belgelerin Değişik Olması Durumu 55 a. Birbirine Uygun Düşmeyen (Şartları) Taşıyan Kira Sözleşmesi Hükümleri Ne Şekilde Uygulanır? 55 C. Müşteri, İlişkilendirme Beyanı Vasıtasıyla Sözleşmeye Katılmakla Girişimciye Dolaylı Biçimde (Genel İşlem Şartlarını) Hazırlayabilmesi için Yetki Vermekte ve Böylece Sözleşmenin Bir Kısmına Katılmaktan Vazgeçmiş Sayılmaktadır 56 a. Giriş 56 b. Hukukumuzdaki Görünüm 56 c. Dogmatik Temeller 57 D. Genel işlem Şartları Taraflar Arasında Ayrı Ayrı Ele Alınarak Görüşme ve Tartışma Konusu Yapılmışsa (Bireysel Sözleşme) Meydana Gelmiş Olur 58 a. Tam Kabul- Global Kabul ve Alman Hukukunda Durum 58 b. Bireysel Sözleşmeler Genel İşlem Şartları Karşısında Daima Öncelik Taşır 58 E. Kredi Sözleşmelerindeki Faiz Oranları Bankalarca Tek Yanlı Olarak Değiştirilebilir mi? 59 a. Genel Açıklamalar 59 b. 4077 Sayılı Yasanın Yürürlüğe Girmesinden Önceki Durum 59 c. 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Yasanın Yürürlüğe Girdiği 09.09.1995 Tarihinden Sonraki Durum 60 F. Yeni Borçlar Kanunu'na Göre Genel işlem Şartlan 60 a. Tasarıdaki Düzenleme 60 b. Düzenlemenin Gerekçesi 61 c. Düzenlemenin İçerik Bakımından Değerlendirilmesi 65 d. Düzenlemenin Açıklanması 66 e. Düzenlemenin Eleştirisi 70
içindekiler 13 İKİNCİ ALT KESİM I. KİMİ BATI ÜLKELERİNDE TÜKETİCİNİN ADİL OLMAYAN SÖZLEŞME HÜKÜMLERİNE KARŞI KORUNMASI SORUNU 72 A. İngiliz Hukuku 72 B. Alman Hukuku 72 a. Tehlikeli Şartlar 73 b. Hakimin Takdir Hakkına Bağlı Olmaksızın Hükümsüz Sayılan Şartlar (16 Şart Çeşidi) 73 c. Bazı Özel Sözleşme Türleri 74 d. Alman Hukukunda (Borçlar Hukukunun Modernleştirilmesi Sonucunda) Ortaya Çıkan Son Durum 74 e. Alman Hukukunda Haksız Şartlar 75 C. Avrupa Birliği Tarafından Kabul Edilen Direktif Tasarısı 76 a. Genel Açıklamalar 76 b. Adil Olmayan (Gayrıadil) Sözleşme Şartının Tanımı 76 c. Tüketici Sözleşmelerindeki Adil Olmayan Sözleşme Şartlarına İlişkin Direktif Tasarısının Kimi Hükümleri 77 d. Direktif Tasarısının Geçersiz Olarak Saydığı Şartlar 77 D. Avrupa Konseyinin (Tüketicilerin Yaptıkları Sözleşmelerdeki Kötüye Kullanılan Şartlara ve Uygun Denetim Yöntemlerine İlişkin Karar Tasarısı) 78 a. Kötüye Kullanılan Şartlar 78 b. Bir Sözleşenin Kurulması, iptali ve Feshi ile Tarafların Genel Borçları ve Haklarına İlişkin Şartlar 78 c. Mal veya Hizmet Sağlayanın Sorumluluğunu Sınırlayan Şartlar 78 d. Tüketicinin Başvurabileceği Hukuksal Yolları Sınırlayan Şartlar 78 e. Mal veya Hizmetleri Sağlayan Tarafından İstenen Garantilere ilişkin Şartlar 79 f. Dava veya Usul Sorunlarına İlişkin Şartlar 79 g. Çeşitli Şartlar 79 E. Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Koşullar Hakkında 05 Nisan 1993 Tarihli Konsey Yönergesi 80 ÜÇÜNCÜ ALT KESİM I. TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUNA GÖRE SÖZLEŞMEDEKİ HAKSIZ ŞARTLAR SORUNU (4822 SAYILI KANUN MADDE 6) 83 A. Genel Açıklamalar 83 a. Almanyada 83 b. İsviçrede 84 c. Fransada 84 d. Avrupa Birliği Konseyi Yönergesinde (1993/13) 84 B. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair 4822 Sayılı Kanunun 6. Maddesi 85 a. Haksız Şartların Tanımı 86 b. Yargısal içerik Denetimi 86 c. Tüketici, Sözleşmenin içeriğine Etki Edememelidir 86 d. Bir Şartın Müzakere Edilmesi, Sözleşmenin Kalan Kısmına Yasanın Uygulanmasını Engellemez 87 e. Bir Satıcı veya Sağlayıcı, Bir Standart Şartın Münferiden Tartışıldığını ileri Sürüyorsa, Bunu İspat Yükü Ona Aittir (Mad. 6, F. 5) 88 f. Hakimin, Sözleşme Koşulunun Haklı veya Haksız Olduğunu Değerlendirirken Araştıracağı Hususlar 88 g. Sözleşme Koşullarının Haksız Olmasının Yaptırımı 88 h. Sonuç 89 C. Yönergenin Eki (Madde 3/3)'de Anılan Haksız Koşullara Örnekler 89 a. Amacı veya Etkisi Aşağıdaki Gibi Olan Koşullar 89 b. (g), (j), (ı) Bentlerinin Kapsamı 90 c. (g), (j), (ı) Bentleri Şunlara Uygulanmaz 91
14 Öğretide ve Uygulamada Sözleşmedeki Haksız Şartlar (Haksız Sözleşme Şartı) DÖRDÜNCÜ ALT KESİM I. TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİNDEKİ HAKSIZ ŞARTLAR HAKKINDA YÖNETMELİK 92 İÇTİHATLAR 95 İKİNCİ KESİM GARANTİ, KEFALET VE KELEPÇELEME SÖZLEŞMELERİ İLE İLGİLİ BANKALAR VE YARGITAY UYGULAMASINDAN ÖRNEKLER I. GARANTİ SÖZLEŞMESİ İLE KEFALET SÖZLEŞMESİNİN NİTELİKLERİ VE FARKLARI/GERÇEK KİŞİLER TARAFINDAN VERİLEN GARANTİLERİN DAHA ZİYADE KEFALET OLARAK GÖRÜNMELERİ 109 A. Garanti Sözleşmesinin Sorumluluk Sınırı 109 a. Her İki Sözleşmenin Temel Amaçları 109 b. Her iki Sözleşme Arasındaki Farklar 109 c. Her İki Sözleşmeyi Birbirinden Ayıran Kıstaslar 109 d. Garanti Sözleşmesinin Sorumluluk Sınırı 110 aa. Belirsizliğin Garantisi Olmaz 110 bb. Süresiz Garanti Sözleşmelerinde Asıl Borçlunun Kredi Limitinin Sonradan Yükseltilmesi Halinde Garanti Verenin Başlangıçtaki iradesinin Yükseltilen Limiti de Kayıtsız Şartsız Kapsamına Aldığı Anlamına Gelmez 110 cc. Garanti Edenin, Limit Artışlarından Sorumlu Tutulabilmesinin Koşulları 11 o dd. Muaccel Hale Gelen Borcun, Alacaklı Banka Tarafından Uzun Süre Takip Edilmemesi Nedeniyle Sürüncemede Kalmasından Dolayı Artması Halinde Garanti Edenin Meydana Gelen Artıştan Sorumlu Tutulamayacağı İse Açıktır 111 ee. Limit Aşımının da Garanti Edildiği Durumlarda Limit Ne Miktara Kadar Aşıldığı Takdirde Garanti Edenin Sorumlu Tutulacağı Sorunu 111 ff. Garanti Verenin Muvafakati Olmadan Esas Akdi ilişkideki Koşulların Borçlu Aleyhine Ağırlaştırılması veya Borçlunun Yeni Yükümlülükler Üstlenmesi Garanti Edilen Riskin Kapsamı Dışında Kalır 111 e. Sonuç 111 f. Yukarıda Özeti Sunulan Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı Aynen Aşağıya Alınmıştır 112 II. KEFİLİN SORUMLULUĞUNUN GENİŞLETİLMESİ YA DA KEFİLİN KENDİSİNE TANINAN HAKLARDAN BAŞTAN İTİBAREN FERAGATİ 120 A. Genel Olarak 120 B. Kefili Korumak İçin Getirilen Düzenlemeler (Giş) Yoluyla Birer Birer Bertaraf Edilmektedir. Şöyleki... 121 C. Yargıtay Uygulamasından Örnek 121 D. Eleştiri 124 a. Kefalet Sözleşmesi Yönünden 124 b. Garanti Sözleşmesi Yönünden 125 c. Olayın Tahvil Nazariyesi (Kuramı) Açısından İrdelenmesi 126 d. Olayın Garanti Sözleşmesine Hangi Hükümlerin Uygulanacağı Sorunu Açısından İrdelenmesi 126 III. KELEPÇE SÖZLEŞMELERİNE ÖRNEKLER 127 IV. HER TÜRLÜ BORÇ İLİŞKİSİNDEN DOĞMUŞ VE DOĞACAK TÜM ALACAKLARIN GARANTİ EDİLMESİNE İLİŞKİN SÖZLEŞME KAYDI GEÇERSİZDİR 133 A. Üçüncü Kişinin Fiilini Taahhüt 133 B. Kefalet mi, Garanti Sözleşmesi mi? 134 C. Para Borcu İçin Garanti Verilebilir mi? 135 D. Belirsizliğin Garantisi Olmaz 136 E. Yargıtay Uygulamasından Örnekler 136
içindekiler 15 ÜÇÜNCÜ KESİM I. KREDİ BORÇLARINDA MUACCELİYET ŞARTI 139 A. Kredi Sözleşmelerinin Hukuksal Mahiyeti 139 a. Mahiyeti 139 b. Uygulanacak Hükümler 139 c. Genel İşlem Şartlarının Geçerliliği 139 d. Bankalar Üst Düzeyde (Kredi- Güven) Kuruluşlarıdır 139 e. TTK. Mad. 1266/F-2'nin Kıyasen Uygulanması 139 f. Bir Bankanın Kendi Taahhüt Ettiği Normal Bankacılık işlemlerinin, Bankacılık ve Hukuk Kurullarına Uygun Olarak, Yerine Getirilmemesi Halinde Özellikle Asli Yükümlülüklerinin ifa Edilmemesi Halinde Bu Eylemden Doğacak Müşterilerin Zararlarından Sorumlu Olmayacağını Belirten Her Sözleşme Şartı, Açıkça MK. 2/f-1, 2; MK. 23; BK. 19 ve 20; TTK. 20/f-2 ve BK. 99 ve 100'de Yer Alan Temel Hukuk ilkelerine Aykırı Olup Geçersizdir 110 B. Bankaların Koyduğu Muacceliyet Şartı 140 C. Taksitle Satım Sözleşmesinde Durum 140 a. İsviçre Hukukunda 140 b. Alman Hukukunda 140 c. Türk Hukukunda 141 D. Kira Hukukunda Durum 141 E. Tüketici Kredisi Sözleşmelerinde Durum 142 a. Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun Değiştirilmesinden (4822 Sayılı Yasadan) Önceki Evrede.. 142 b. 4822 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun Yürürlüğe Girmesinden Sonraki Evrede 143 DÖRDÜNCÜ KESİM I. TARAFLARIN KİRA SÖZLEŞMESİNDE KARARLAŞTIRDIKLARI ŞARTLAR VE ÖZELLİKLE KİRA PARASINI ARTTIRMA ŞARTI A. Genel Olarak 144 B. Özel Olarak 144 C. Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması 145 D. Sözleşmeye Kira Bedelinin Arttırımı ile ilgili Olarak Konulan (Belli ve Muayyen) Şartlar Kiracıyı Bağlar 145 E. Kira Parasının Her Yıl Arttırılacağına ilişkin Özel Şart Değiştirilmedikçe ya da Kira Tespit Davası Açılmadıkça (Eda Davalarına Hasren) Tarafları Bağlar 1 6 0 F. Çeşitli Olasılıklar 163 G. Genel Olarak Kira Sözleşmelerine Konulan Şartların Geçerliliği Sorunu/Kira Sözleşmesinin Yorumu/Cezai Şart 177 BEŞİNCİ KESİM I. GENEL İŞLEM ŞARTLARI (GİŞ) İÇİNDE (İSPATIN MÜNHASIRAN BELİRTİLEN BELGELERLE YAPILMASI GEREKTİĞİ HUSUSUNU İÇEREN) YER ALAN DELİL SÖZLEŞMESİ HÜKÜMLERİ DAVA VE SAVUNMA HAKKININ KULLANILMASINI ESASLI OLARAK ZEDELEDİĞİ ÖLÇÜDE GEÇERSİZDİR 197 A. Uygulama Örnekleri 197 B. Münhasır Delil Sözleşmesi 197 C. Tüketicinin Göstereceği Delilleri Ölçüsüz Şekilde Sınırlandıran (GİŞ) Şartı Geçerli midir 197 a. Alman Hukukunda 197 b. Türk Hukukunda 198 İM
16 Öğretide ve Uygulamada Sözleşmedeki Haksız Şartlar (Haksız Sözleşme Şartı) aa. "Uyuşmazlık Halinde Banka Kayıtları Esas Alınır" Hükmü Delil Sözleşmesi Olarak Kabul Edilemez 198 bb. Borsa Uyuşmazlıklarında ispat Sorunu 198 cc. Değerlendirme ve Sonuç 200 1. Sınırlandırma ispat imkanını Ortadan Kaldıracak Mahiyette Olmamalıdır 200 2. Delil Sözleşmesini Geçerli Sayan Görüş 202 aaa. Bilimselöğretide 202 bbb. Yargıtay Uygulamasında 203 3. Yemin Teklifi Hakkındaki (Banka Lehine) Peşinen Feragat ve Genel işlem Şartları içinde Yer Alan Delil Sözleşmesi Hükümlerinin Geçerlilik ve Bağlayıcılıklarının Yorumu 204 D. Bilgisayar Ortamındaki Kayıtlar ve Delil Sözleşmesi 206 E. Delil Sözleşmesi Yoluyla Genel İşlem Şartlarında Yapılacak Tek Taraflı Değişikliğin Karşı Tarafa Kabul Ettirilmesi Sorunu 207 F. Taraflardan Sadece Birine Tahkime Başvurma Hakkı Tanıyan Tahkim Şartı Geçerli midir? 208 a. Tahkim Şartı ve Somut Olay 208 b. Asimetrik veya Tek Taraflı Tahkim Anlaşmaları 209 II. İŞLETMELERE DÜŞEN İSPAT YÜKÜ, GENEL İŞLEM ŞARTLARI (GİŞ) YOLUYLA MÜŞTERİLERE AKTARILABİLİR Mİ? 213 A. Genel Olarak 213 B. Mukayeseli Hukukta Durum 214 a. Avrupa Birliği Hukuku 214 b. Alman Hukuku 214 c. İsviçre Hukuku 214 d. Türk Hukuku 214 III. YETKİLİ MAHKEMENİN BELİRLENMESİ SORUNU 215 A. Genel Açıklamalar 215 B. GİŞ içinde Yeralan Yetkili Mahkeme Kaydı, İsviçre Federal Mahkemesine Göre "Beklenmezlik" İlkesi Açısından Değerlendirilmelidir 216 C. Avrupa Topluluğu Adalet Divanı (Atad)'ın "Oceano Grupo Editorial Sa" Kararı 217 IV. BİR BEYANIN MUHATABI, BU BEYANIN KENDİSİNE VARMADIĞINI İSPATLAMAK ZORUNDA BIRAKILABİLİR Mİ? 220 A. Genel Açıklamalar 220 B. Bir Beyanın Vardığını ispatlama Yükü Beyan Sahibinin midir? 220 C. Yukarıda İfade Edilen (GİŞ) Şartının Eleştirisi 221 ALTINCI KESİM I. TAKSİTLE SATIM SÖZLEŞMELERİNDE TÜKETİCİLERİN (ALICILARIN) (GİŞ) İÇERİSİNDE YER ALAN KAYITLARA KARŞI KORUNMALARI 222 A. Genel Olarak 222 B. Genel İşlem Şartlarında Yer Alan Kayıtlar, Yasanın Emredici Hükümlerine, Ahlaka, Kamu Düzenine ve Kişilik Haklarına Aykırı ise Geçersizdir 222 C. (GİŞ), Kanunun Tamamlayıcı Kurallarını Ortadan Kaldırıyorsa Sözleşmenin Akıbeti Ne Olacaktır? 222 D. Taksitle Satım Sözleşmelerinde, Hakkında Emredici Düzenleme Bulunmayan Konularda, Genel İşlem Şartlarının Tamamlayıcı Hukuk Kurallarını Bertaraf Etmesi Sorunu Üzerindeki Çeşitli Olasılıklar 222 E. Taksitle Satım Sözleşmelerinde Yer Alan (GİŞ) ile Kanunun Tamamlayıcı Hükümleri Arasındaki İlişkinin Saptanması ve içeriğinin Kontrolü Sorunu 223 a. Olması Lazım Gelen Hukuk Bakımından 223 b. Olan Hukuk Bakımından 224
içindekiler V F. Taksitle Satım Sözleşmelerinde Gabin Sorunu 225 a. Genel Olarak Gabin 225 b. Taksitle Satım Sözleşmesindeki Alıcının Durumu 225 G. Taksitle Satımlara Özel Kayıtlar Konulabilir 225 H. Taksitle Satım sözleşmesinde Alıcının Ödenmiş Taksitlerinin Yanacağına İlişkin Şartlar 818 Sayılı Borçlar Kanunu Madde 223/3'e aykırı olup Geçersizdir 225 I. Satım Sözleşmesinde 226 YEDİNCİ KESİM I. HABERLEŞME ARAÇLARININ KULLANILMASINDAN VEYA İLETİŞİM YA DA TAŞIMA SIRASINDA KAYBOLMA, GECİKME, HATA, YANLIŞ ANLAMA, ANLAMI SAPTIRMA'DAN İLERİ GELEN TÜM ZARARLARDAN VE BUNLARIN SONUÇLARINDAN BANKANIN SORUMLU OLMAYACAĞINA İLİŞKİN (GİŞ) ŞARTI GEÇERLİ MİDİR? 228 A. Uygulama Örneği 228 a. Müşterinin Beyanda Bulunması Hali 228 b. Bankanın Beyanda Bulunması Hali 228 B. İrade Beyanının Geç Varma veya Hiç Varmama Halinin Rizikosu Müşteriye Yükletilemez 228 C. Yapılacak İhbarların Noter veya Postaya Tevdi Olunduğu Tarihte Kendilerine Yapılmış Sayılacağına ilişkin (GİŞ Şartını) Geçerli Sayan Yargıtay 12. HD'nin Bir Kararı ve Eleştirisi 229 a. Yargıtay 12. HD'nin Kararı 229 b. Konu ile İlgili Bilimsel Açıklamalar 229 aa. irade Beyanları Varma Anında Hüküm ifade Eder 229 bb. irade Beyanlarının Varma Anında Hüküm ifade Edeceği Görüşünün Eleştirisi 230 cc. 0 Halde (Müşteriye) Geç veya Hiç Aktarılmayan irade Beyanlarının Sonuçlarına Kim Katlanacaktır? 230 SEKİZİNCİ KESİM I. SÖZLEŞME KOŞULLARININ DEĞİŞTİRİLMESİ 231 A. Satış Sözleşmesinde Satıcıya Malın Miktarını, Adedini, Rengini, Modelini, Hammaddesini vb. Değiştirme (edimi tek taraflı değiştirme) imkanı Verilmesi veya Tümden Bir (Aliud ifasına) İmkan Tanınması geçersizdir; Zira 231 B. Teslim Tarihine Kadar Fiyatlarda Gerçekleşen Artışların Müşteriye Yansıtılması Sorunu 231 C. Bankacılık Sözleşmelerinde Yeralan, Müşterinin Ödemesi Gereken Masraf, Komisyon, Kürtaj Gibi Bedellerin Tek Taraflı Olarak Arttırmaya Yetkili Olduğuna İlişkin Kararlaştırılan Hüküm Geçersizdir... 232 D. Bankanın Faiz Oranlarını Herhangi Bir ihbar ve İhtara Gerek Görmeksizin Dilediği Zaman Tek Taraflı Olarak Artırmaya Yetkili Olduğuna ilişkin Kararlaştırılan Hüküm Geçersizdir 232 a. Tüketici Kredileri Açısından 232 b. Kredili Mevduat Hesapları ve Kredi Kartı Sözleşmeleri Gibi Sabit Bir Faiz Oranının Olmadığı Sözleşmeler Açısından 232 DOKUZUNCU KESİM I. BANKALARA TEK TARAFLI OLARAK SÖZLEŞMEYİ DİLEDİĞİ ZAMAN SONA ERDİRME HAKKI VEREN (GİŞ) ŞARTI GEÇERLİDİR 234 A. Uygulama Örneği 234 B. Yargıtay Uygulaması 234 C. Bilimsel Öğretide Bu Konuda Tüketilen Bazı Genel ilkeler 234 a. Belirsiz Süreli Sözleşmelerde Sözleşmenin Sona Erdirilmesi 234 b. Sonuç: Belirsiz Süreli Sözleşmeler Başlıca Aşağıdaki Nedenlerle Sona Erdirilmektedir 235 aa. Olağan Fesih 235
18 Öğretide ve Uygulamada Sözleşmedeki Haksız Şartlar (Haksız Sözleşme Şartı) bb. Olağanüstü Fesih 235 c. İki Tarafın da Olağan Fesih Hakkı, Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı ile Sınırlandırılmıştır 235 d. Belirli Süreli Sürekli Borç ilişkilerinde de Kural Olarak Sözleşme ya Sürenin Sonunda ya da Haklı Fesih Halinde Sona Erer 235 e. Haklı Sebep Şunlardır 235 ONUNCU KESİM I. AYIPTAN DOĞAN SORUMLULUĞUN BERTARAF EDİLMESİ 236 A. Genel Olarak 236 B. Genel İşlem Şartları (GİŞ) İçindeki Olası (muhtemel) Düzenlemeler 236 C. GİŞ İçinde Klasik Sayılabilecek Bu Sınırlamaların Hepsi de Batıldır 236 ONBİRİNCİ KESİM I. GENEL İŞLEM ŞARTLARI (GİŞ) TARAFLAR ARASINDA AKDEDİLEN HANGİ SÖZLEŞMELERE UYGULANIR 238 A. Bankalarla Akdedilen Çerçeve Sözleşmelerde Şöyle Hüküm Yer Almaktadır 238 B. Çerçeve Sözleşmelerde Genel İşlem Şartlarına Atıf Yapılması 238 ONİKİNCİ KESİM I. SÖZLEŞMENİN KURULMASINDAN SONRA MÜŞTERİNİN FİİL EHLİYETİNİ YİTİRMESİNİN SONUÇLARINDAN BANKANIN (GİŞ) YOLUYLA KURTULMASI OLANAKLI MIDIR? 240 A. Genel Olarak 240 B. Banka, Temyiz Kudreti Olmayan Müşteri ile İşlem Yapmanın Sonuçlarına Katlanacaktır 240 C. Müşteri Temyiz Kudretinden Yoksunluk Dışında Bir Nedenle Kısıtlanmışsa Bu Durumda MK. mad. 360/II, C. 2 (Yeni TMK. Mad. 410) Hükmü Uygulama Alanı Bulur 240 D. Müşterinin Temsilcisinin Temyiz Kudretinden Yoksun Olması 241 ONÜÇÜNCÜ KESİM I. BANKADAN (SAHTE VEKÂLETNAME, SAHTE ÇEK VEYA SAHTE TALİMAT İLE) PARA ÇEKİLMESİ YA DA MÜŞTERİNİN DÜZENLEDİĞİ ÇEK ÜZERİNDE OYNAYARAK MEBLAĞIN DEĞİŞTİRİLMESİ, TALİMATIN TAHRİF EDİLEREK BAŞKA BİR ALICIYA YÖNLENDİRİLMESİ VEYA VEKALETNAMENİN DEĞİŞTİRİLMESİ DURUMLARINDA BANKALARIN SORUMLULUKLARINI (GİŞ) YOLUYLA ORTADAN KALDIRMALARI SORUNU 242 A. Uygulamadan Örnekler 242 B. Müşterinin Bankaya Yatırdığı Nedeniyle Aralarında Karz veya Usulsüz Tevdi Sözleşmesinin Oluştuğu Kabul Edilebilen Hallerde Paranın Bir Üçüncü Kişi Tarafından, Müşterinin Hiçbir Talimatı Olmaksızın "Çalınması", Müşterinin Hesabına Bu Meblağı Borç Kaydetme Olanağını Bankaya Vermez 242 C. Sahte veya Tahrif Edilmiş Bir Havale Talimatı Vesilesiyle Bankanın Yapmış Olduğu Ödeme Nedeniyle Müşteri Sorumlu Tutulamaz 243 D. Yetkili Olmayan Üçüncü Kişilerin Banka Hesabı ile ilgili Bilgileri Edinmemeleri İçin Müşterinin Gerekli Özeni Göstermesi Gerekir 243 E. Bankalar, Kendi Mal Varlıklarında Meydana Gelen Zararı (GİŞ) Hükmü ile Müşteriye Aktarabilirler mi? Örneğin Sadece İmza Taklidi ve Tahrifat Gibi Olguların Saptanmaması Durumlarında Ancak Ağır İhmalli Olmaları Halinde Sorumlu Tutulabilecekleri Öngörülebilir mi? 244 a. Sahte veya Tahrif Edilmiş Çekte Rizikonun Keşideciye Ait Olacağına Dair Şartlar 244 aa. Genel Olarak 244
içindekiler 19 bb. Sahte veya Tahrif Edilmiş Çekin Ödenmesinde, Bankanın Bir Kusuru Bulunmadığı Durumlarda, Rizikonun Keşideciye Kaydırılması Yolundaki Anlaşmalarda Hukuka Aykırı Bir Yön Bulunmamaktadır 245 cc. Bir Banka, Basit Bir Araştırmayla Saptayabileceği Sahteliği veya Tahrifatı, Çek Anlaşmasında Sorumluluktan Beraat Şartı Konulmuş Olmasına Dayanarak, Tespit Etmez ve Ödemede Bulunursa, Zararı Keşideciye Yükleyemez. Buna göre Şüphe Uyandıran Hallere Şunlar Örnek Verilebilir 245 1. Çekin Düzenlenmesiyle (ihdas Şekliyle) İlgili Hususlar 245 2. Çekin Alışılmışın Çok Üstünde Bir Meblağ İhtiva Etmesi Hususu 245 3. Hamilin Şahsından Kaynaklanan Şüpheler 245 dd. Rizikonun Keşideciye Yüklenebilmesinin Sınırlarının Yasal Dayanakları 246 ee. Riziko Dağılımının Saptanması Sorunu 246 ONDÖRDÜINCÜ KESİM I. KREDİ KARTININ KAYBOLMASI HALİNDE, KURUMUN BİLGİLENDİRİLMESİ ANINA KADAR MÜŞTERİNİN RİZİKOYU TAŞIMASI; AĞIR İHMALİ VE KASTI SÖZ KONUSU OLAN HALLERDE İSE BİLDİRİMDEN SONRA DAHİ MÜŞTERİNİN SORUMLU OLACAĞINA İLİŞKİN (GİŞ) GEÇERLİ MİDİR? 248 A. Alman Federal Mahkemesinin 1991 Tarihli Bir Kararına Göre Bildirime Kadar Müşteriyi Ancak Kusuru Varsa Sorumlu Tutmak Mümkündür; Bildirimden Sonra İse Ancak Kasti Bir Davranış Söz Konusu ise Sorumluluk Cihetine Gidilmelidir 248 ONBEŞİNCİ KESİM I. GENEL İŞLEM ŞARTLARI İÇERİSİNDE YERALAN 249 A. Bankaların Müşterilere Ait Sırları Açıklamaları Sorunu 249 B. Bankanın Sırlarının Açıklanmasından Dolayı Sorumlu Tutulamaması İçin 249 a. Bankanın Yasal Olarak Bilgi Verme Zorunluluğunda Bulunması Gerekir 249 b. Sözleşmede Bu Konuda Açık Bir Yetkilendirme Bulunması Gerekir 249 c. Kredi İlişkilerine Dair Bilgiler Kural Olarak Müşterinin izni Olmadan Dahi Mali Kurumlar Arasında Aktarılabilir 250 d. Her Somut Olayda Menfaatlerin Tartılması Sonucu Bilgi Aktarımına Olanak Bulunup Bulunmadığının Saptanması Gerektiği İlkesi Açısından Başta Sunulan GİŞ Hükmünün Değerlendirilmesi 250 OINALTINCI KESİM I. GİŞ İÇİNDE YERALAN (İFA TARİHİNİ İŞLETME LEHİNE BELİRSİZ HALE GETİREN) KAYITLAR GEÇERSİZDİR 251 ONYEDİNCİ KESİM I. ELEKTRONİK BANKACILIK AĞINDAKİ TEKNİK ARIZALARDAN BANKANIN SORUMLU TUTULAMAYACAĞINA İLİŞKİN (GİŞ) ŞARTI GEÇERLİ MİDİR? 253 A. Genel Açıklamalar 253 B. Bankanın Elektronik Ağı İçinde Yer Alan (ATM'nin) Hukuksal Niteliği 253 C. Bankaların Elektronik Bankacılık Hizmetleri Sunmak için Faydalandıkları Ağın Sebep Olduğu Zararlar İçin BK. mad. 100 Uyarınca Sorumlu Tutulmaları Gerektiği Kabul Edildiğine Göre (GİŞ) İçinde Yer Alan Yukarıdaki Hüküm, Yasal Düzenden Saptığı İçin Batıl Sayılmak Gerekecektir 254 ONSEKİZİINCİ KESİM I. BANKANIN (GİŞ) İÇİNDE KABUL ETTİRDİĞİ "HER ZAMAN TEMİNATLARIN DEĞİŞTİRİLMESİNİ, YENİ VEYA İLAVE OLARAK TEMİNAT VERİLMESİNİ" TALEP EDEBİLECEĞİNE İLİŞİN ŞART GEÇERLİ MİDİR? 255 A. Genel Olarak 255
20 öğretideveuygula^ SözleşmedekiHaksız Şartlar (Haksız Sözleşme Şart,) B. Alman Hukukunda Durum C. Bankamn Ek Teminat işleyebilmesinde Hukuka Aykın Bir Yön Bulunmamaktadır. Fakat Kend,s,ne (GİŞ) Maddesinde Olduğu Gibi İndi ve Sınırsız Bir Yetki Sağlayamaz. Zira; ONDOKUZUNCU KESİM I. BANKANIN, MÜŞTERİNİN TALİMATINI YANLIŞ YA DA EKSİK OLARAK YERİNE GETİRMESİ SORUNU * A. Uygulama Örneği ^ B. Bankanın Sorumluluğunun Dayanağı C. GİŞ Hükmünün Eleştirisi D. Sermaye Piyasası işlemlerinde Kötü İfa YİRMİNCİ KESİM I. TEMSİL YETKİSİNE İLİŞKİN KAYITLAR " 3 A. Temsil Yetkisinin Bildirimi Hangi Yöntemce Yapılmışsa Geri Alma Bildirimi de Aynı Şekilde ^ Gerçekleştirilmesi Gerekir B. Temsil Yetkisinin Yasa Gereği Sona Erme Durumlarına Aykın Genel Şart Kararlaştırılamaz 259 C "Bankaya Yazıl, Bildiri Olmaksızın Ticaret Sicili Gazetesinde veya Her Hangi Bir Yayın Organında Yapılabilecek İlan Bankayı Bağlamaz" Kaydı Geçerli mıdır? YİRMİBİRİNCİ KESİM I. SÖZLEŞMENİN DOĞASINDAN KAYNAKLANAN EN UYGUN HAK VE BORÇ DAĞILIMININ SAĞLANMASI GEREKİR. İLGİLİ SÖZLEŞME TİPİ İÇİN EN ADIL ÇOZUMU ARARKEN HAKİMİN SÜREKLİ OLARAK GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURMASI GEREKEN ŞEY SÖZLEŞMENİN AMACIDIR 2 6 0 YİRMİİKİNCİ KESİM I. GENEL İŞLEM ŞARTLARINI (GİŞ) TEK TARAFLI OLARAK KALEME ALAN KİŞİNİN -BUNLARI, KARŞI TARAF İÇİN AÇIK VE ANLAŞILIR BİR İÇERİK TAŞIYACAK ŞEKİLDE DÜZENLEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ VARDIR=SAYDAMLIK VEYA AÇIK VE ANLAŞILABİLİRLİK İLKESİ 261 YİRMİÜÇÜNCÜ KESİM I. GENEL İŞLEM ŞARTLARI (GİŞ) İÇİNDEKİ KİŞİLİK HAKLARINI İHLAL EDEN HÜKÜMLER, MK. MAD. 23'E AYKIRI OLDUĞUNDAN ÖTÜRÜ GEÇERSİZDİR 262 YİRMİDÖRDÜNCÜ KESİM I GENEL İŞLEM METNİNDE BİREYSEL ANLAŞMANIN HİÇ YAPILAMAYACAĞI VEYA ANCAK YAZILI ŞEKİLDE YAPILMASI HALİNDE GEÇERLİ OLACAĞI HÜKMÜNÜN YER ALMASI GEÇERLİ MİDİR? I YİRMİBEŞİINCİ KESİM RİSK DAĞILIMINA İLİŞKİN DÜZENLEMELERDE SİGORTA İMKANININ KİMİN AÇISINDAN VAR OLDUĞU HUSUSU MENFAATLERİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN BİR UNSURDUR» 2 6 4 A. Genel işlem Şartları Kullanılan Sözleşmede Kısmı Hüki msüzlük 264 255 259
içindekiler YİRMİALTINCI KESİM I. BANKA İLE MÜŞTERİ ARASINDAKİ İLİŞKİDE DOĞMASI BEKLENEN BORÇLAR İÇİN İLGİLİ TEMİNATLAR (GÜVENCELER) GEÇERLİDİR 265 YİRMİYEDİNCİ KESİM I. İSVİÇRE FEDERAL MAHKEMESİNE GÖRE KURAL OLARAK SADECE ZAYIF VE DENEYİMSİZ OLAN TARAF BEKLENMEZLİK (ŞAŞIRTICI, OLAĞAN DIŞI) KURALINA DAYANABİLİR 266 YİRMİSEKİZİNCİ KESİM I. BAYİLİK (TEK SATICILIK) SÖZLEŞMESİ 267 A. Tanımı 267 B. Tek Satıcının Başlıca Görevleri 267 C. Yapımcının Başlıca Görevleri 267 D. Haklı Nedenle Fesih 267 YİRMİDOKUZUNCU KESİM I. MÜNHASIR SATIŞ SÖZLEŞMESİ/GENEL İŞLEM ŞARTLARI/MUVAZAA NEDENİYLE FESİH 270 A. Maddi Olay ve İstem 270 B. Sözleşme Koşulları 270 C. Sözleşme Koşullarının Değerlendirilmesi 270 D. Sonuç 271 OTUZUNCU KESİM I. MÜŞTERİNİN ELİNE GEÇMEMİŞ OLAN CETVELİN (BELGENİN) İÇERİĞİNİ KABUL ETMİŞ SAYILACAĞINA İLİŞKİN (GİŞ) ŞARTI GEÇERLİ OLUR MU? " 6 A. Bankanın Müşteriye Kabul Ettirdiği Formül 276 B. Kural Olarak Kişinin Susması Herhangi Bir İrade Beyanı Olarak Nitelendirilemez 276 C. GİŞ Şartının Eleştirisi 277 D. Müşteri Kendisine Gönderilen Hesap Özetine (Münasip Bir İtiraz Süresi Verilmek ve Bu Sürenin Geçmesi Halinde Hesap Özetini Kabul Etmiş Sayılacağı) İhtarının Konulmasına Rağmen itiraz Etmemiş ve Bankanın Haklı Güveninin Korunduğu İçin Sözü Edilen Özet Kesinleşmişse Ne Olacaktır? 277 a. Cari Hesap Hakkında Genel Bilgiler 277 b. Borcun Yenilenmesi Hakkında Genel Bilgiler 278 c. Sonuç 279 OTUZBİRİNCİ KESİM I. GENEL SEYAHAT ŞARTLARINI (GSŞ) SÖZLEŞMENİN İÇERİĞİNE DAHİL ETME ANLAŞMASININ ŞARTLARI, GEÇERLİLİĞİ VE SONUÇLARI 2 8 0 A. Seyahat Sözleşmesinin Tanımı ve Türleri 280 B. Genel Seyahat Şartları (GSŞ) Hakkında Genel Bilgiler 280 C. Seyahat Edenin, Genel Seyahat Şartlarının Varlık ve Muhtevasından (içeriğinden) Haberdar Edilmesi Gerekir 280 a. Telefonla Yapılan Sözleşmeler 281 b. Seyahat Edenin Genel Seyahat Şartları (GSŞ) Karşısında Susması 282
22 Öğretide ve Uygulamada Sözleşmedeki Haksız Şartlar (Haksız Sözleşme Şartı) D. Seyahat Düzenleyen, Seyahat Edene, Genel Seyahat Şartlarının (GSŞ) içeriğini Öğrenme Olanağını Sağlaması Gerekir 282 a. Seyahat Edenin Şartları Okuması veya Anlaması Araştırılamaz 282 b. Seyahat Düzenleyenin Şartları Bildirme Yükümünden Kurtarılması 282 c. Sözlü Olarak Kurulan Sözleşmelerde 282 d. Yazılı Olarak Kurulan Sözleşmelerde 283 e. Genel Seyahat Şartlarının Kabulü 283 f. Broşürlerde, Genel Şartların Bir Kısmına Yer Verilmesi Sorunu 283 E. Genel Seyahat Şartlarının Kimi Sorunları 283 a. Birden Fazla (GİŞ) Bulunması 283 b. Açık Olmama Kuralı 283 c. Alışılmış Olmama Kuralı 284 d. GİŞ'nın İçeriğinin Denetlenmesi 284 e. Geçersizlik Yaptırımı 285 OTUZİKİNCİ KESİM I. KEFİLİN SORUMLULUĞUNUN GENİŞLETİLMESİ YA DA KEFİLİN KENDİSİNE TANINAN HAKLARDAN BAŞTAN İTİBAREN FERAGATİ 286 A. Genel Olarak 286 B. Kefili Korumak için Getirilen Düzenlemeler (GİŞ) Yoluyla Birer Birer Bertaraf Edilmektedir. Şöyleki...287 C. Yargıtay Uygulamasından Örnek 287 D. Eleştiri 289 a. Kefalet Sözleşmesi Yönünden 289 b. Garanti Sözleşmesi Yönünden 290 c. Olayın Tahvil Nazariyesi (Kuramı) Açısından irdelenmesi 291 d. Olayın Garanti Sözleşmesine Hangi Hükümlerin Uygulanacağı Sorunu Açısından irdelenmesi 292 E. içtihatlar 292 OTUZÜÇÜINCÜ KESİM I. İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ VE HAKİMİN SÖZLEŞMEYE MÜDAHALESİ 298 A. İşlem Temelinin Tanımı 298 B. işlem Temeliyle ilgili Borçlar Kanununda Bir Hüküm: Sözleşmenin Zorunlu Temelinde Hata (BK. mad. 24/1, b. 4) 298 C. Mukayeseli Hukukta İşlem Temelinin Çökmesi 300 a. Alman Hukukunda 300 b. Hollanda Hukukunda 300 D. Sonradan Oluşmuş Edimler Arası Dengesizliğin Uyarlama Yoluyla Düzeltilmesi 300 a. Ekonomide İstikrar Yıkılınca, Buna Dayanan Özerklik ve Eşitlik (Mübadale Adaleti) Faraziye ve "Pacta Sunt Servanda" (Ahde Vefa) ilkesi de Buna Bağlı Olarak Çökmüş Demektir 300 b. Yasa Koyucu, Konut Kiracısını (Ve Bu Arada Tüketiciyi, Acenteyi, işçiyi, Ayni ve Şahsi Teminat Verenleri ve de Benzerlerini) Korumak Üzere Harekete Geçmezse Hakimin Devreye Girmesi Gerekir 301 E. Sonradan Bozulan Eşitliğin Yeniden Sağlanmasında İşlem Temelinin Çökmesi Kuramından Yararlanma Çabaları 301 F. Sözleşmenin Sürekli ve Uzun Süreli Olması (işlem temelinin çökmesi) ilkesinin Uygulanması için Gerekli (olmazsa olmaz) Bir Şart Değildir 303 G. Hakimin Sözleşmeye Müdahalesi 304
içindekiler ^ OTUZDÖRDÜNCÜ KESİM I. SİGORTA GENEL ŞARTLARININ TABİ OLACAĞI KURALLAR 311 A. Açık Olmayan Klozlar 312 a. Alman Hukuku 312 b. isviçre Hukuku 313 B. Alışılmamış (Şaşırtıcı) Klozlar 313 C. Sigorta Genel Şartları Aksine Anlaşmalar 314 D. Genel Şartların Sonradan Değişmesi 314 E. İçtihatlar 315 OTUZBEŞİNCİ KESİM I. BİLİMSEL ÖĞRETİDE VE UYGULAMADA YORUM 329 OTUZALTINCI KESİM I. YABANCI PARA BORCU 3 6 2 A. Genel Olarak 362 B. Genel işlem Şartı Olarak Sözleşmeden Doğan Yabancı Para Borçları 365 a. Taşınmaz Rehni, Ancak Belirli Bir Alacak Miktarı Türk Parasıyla Gösterilerek Kurulabilir 365 b. Yabancı Para Üzerinden Kurulan Gemi ipoteği 365 c. Yabancı Para Üzerinden Kefalet 366 d. Gayrimenkul Mükellefiyetinin Kurulması için Tapu Siciline Türk Lirası Olarak Belli Bir Miktar Gösterilmek Gerekir 366 e. işçi Ücretinin Ödenmesi (Yabancı Para-Türk parası) 366 aa. 22.5.2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı Kanundan Önceki Düzenlemeye Göre 366 bb. 22.5.2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı Kanundan Sonraki Uygulamaya Göre 367 f. Avukatlık Ücreti Yabancı Para Olarak Kararlaştırılabilir 367 g. Taraflar Borcun Miktannı (Örneğin Kira Parasını) Yabancı Para Olarak Belirleyebilirler 369 C. İfa Yardımcılarından Dolayı Sorumluluğu Ortadan Kaldıran veya Sınırlandıran Anlaşmalarda Yasal Sınırlara Uyulmasının Sonuçları 370 a. Genel Olarak 370 b. Genel İşlem Şartlarında Durum 371 OTUZYEDİNCİ KESİM I. KİRAYA VERİLEN TAŞINMAZIN BİR BAŞKASINA (ÜÇÜNCÜ KİŞİYE) DEVİR EDİLMESİ HALİNDE KİRACININ HAKLARI 3 7 2 A. Muvazaalı Devir Halinde 372 a. Genel Olarak 372 b. İtiraz Defi 373 c. Hukuksal Yarar 373 d. Davanın Tarafları 374 e. Muvazaaya İlişkin Butlanın Hukuksal Mahiyeti 374 f. Tahliye Davalarında Kiracı Muvazaa iddiasında Bulunabilir mi? 375 B. Muvazaasız Devir Halinde 380 a. Kiraya Verilen Taşınmazın Bir Başkasına Devir Edilmesi Sonucunda Kiracının Uğradığı Zararın Tazmini Sorunu 3 8 0 b. Bilimsel Dayanakların Özeti 382
24 Öğretide ve Uygulamada Sözleşmedeki Haksız Şartlar (Haksız Sözleşme Şartı) OTUZSEKİZİNCİ KESİM I. TAPULU TAŞINMAZLARIN HARİCEN SATIŞI VE BUNA HASREN "VENIRE CONTRA FACTUM PROPRIUM" (ÇELİŞKİLİ DAVRANIŞ) "NEMO AUDITUR" (KÖTÜ OLARAK KAZANILMIŞ DURUM HUKUKSAL KORUMANIN DIŞINDA KALIR) VE "CULPA İN CONTRAHENDO" (SÖZLEŞME MÜZAKERELERİNDE KUSUR) KAVRAMLARI HAKKINDA KISA AÇIKLAMALAR 386 A. Önce, Son Zamanlarda Çok Sık Uygulanan MK. Madde 2'deki Objektif iyiniyet ilkesinin ikincilliği (Taliliği)ni Vurgulayalım ve Önemine Binaen Schwarz'ın Görüşünü Aynen Aktarmakla Yetinelim 386 B. Şimdi de, Toplu ve Kısa Olarak Dört Tane İnançları Birleştirme Kararı ile Birlikte Harici Satışların Uygulamadaki Durumunu Gözden Geçirelim 387 C. Şekil Noksanının İleri Sürülmesinin Hangi Hallerde iyiniyet Kuralları ile Bağdaşmayacağı Hakkında Kısa ve Genel Bilgiler 388 D. ileride Yeri Geldikçe Değineceğimiz ve Yargıtayımızın da Sık Sık Uyguladığı "VENIRE CONTRA FACTUM PROPRIUM" ile "NEMO AUDITUR" ilkelerinden Kısaca Söz Etmekte Yarar Vardır 390 E. Açıklamaların Özeti 402 a. Medeni Kanunun İkinci Maddesindeki ilkeler 402 F. Şekle Aykırılık Nedeniyle Geçersiz Sayılan Sözleşmeler, Koşulları Oluştuğunda BK. Mad. 41/11 Uyarınca Sorumluluk Kaynağı Oluşturabilir 403 G. Şekle Aykırı Sözleşmelerin Düzeltilmesi Hakkındaki Bilimsel ve Yargısal Çabaların Bir Kısmının Özeti 405 OTUZDOKUZUNCU KESİM I. ALACAKLILARDAN MAL KAÇIRMAYA YÖNELİK İŞLEMLERİN HUKUKEN NİTELENDİRİLMESİ SORUNU VE BU AMAÇLA YAPILAN MUVAZAALI İŞLEMLER HAKKINDAKİ YARGITAY UYGULAMASINDAN ÖRNEKLER 409 BİRİNCİ ALT KESİM I. ALACAKLILARDAN MAL KAÇIRMAK AMACI İLE YAPILAN İŞLEMLERİN HUKUKSAL NİTELİĞİ 409 A. Bu Konuda Bilimselöğretideki Görüşler 409 B. Yargıtay'ımızın Görüşü 411 a. Muvazaa Karinesi Lehindekiler 411 b. İnançlı işlem Karinesi Lehindekiler 411 C. Üçüncü Kişilerin Muvazaa Davası ile İİK. 277 vd. Maddelerde Borçlunun Bazı Hileli Tasarruflarını İptal Ettirebilmelerini Temin İçin Bahşedilen iptal Davası Arasındaki Farklar 412 D. Sonuç 414 E. Görüşümüz 416 İKİNCİ ALT KESİM II. YARGITAY UYGULAMASINDA SAPTANAN İLKELER 419 A. Yargıtay 4. HD'nin Belirlediği İlkeler ve Eleştirisi 419 a. Muvazaalı Bir Hukuksal işlem ile Üçüncü Kişiye Zarar Verilmesi 419 b. Alacağın Ödenmesini Önlemek Amacı ile Yapılan Muvazaalı işlem 419 c. Davacının Amacı Belirlenmelidir 419 d. Davacının Hakkı Kişisel Mahiyettedir 419 e. Dava Şartları 419 f. Alacağın Kesinleşmesi Gerekir 420
içindekiler 25 g. Muvazaalı İşlem ile Üçüncü Kişiye Karşı Haksız Eylem işlenmiştir 420 h. Örnek Kararlar 421 i. Değerlendirme 426 KIRKINCI KESİM I. BANKA İŞLEMLERİ VE ORTAK HESAP 428 A. Görüşmeler Esnasında (Bankalar Tarafından) Kusurlu Olarak Yanlış Bilgi Verilmesi Sorunu 428 B. Bankacılıkta Bilgisayar Kayıtlarının Delil Olma Niteliği 428 C. Tasarruf Cüzdanlarının Yetkili Olmayan Hamillerine (Taşıyıcılarına, Zilyedlerine, Sahiplerine) Yapılan Ödemeler 430 D. Miras Hukuku, Bankadaki Müşterek Hesap, Müşterek Hesaptaki Mudilerden Birinin Ölmesi Durumu, Hayatta Kalan Mudinin Payı 431 E. Mevduat Sözleşmesine Dayalı Alacak Davası 432 KIRKBİRİNCİ KESİM I. BANKA KREDİ SÖZLEŞMELERİNDE GEÇERSİZ KİMİ GENEL İŞLEM KOŞULLARI «5 A. Sözleşmenin Süresinden Önce Önel Vermeden, Neden Göstermeksizin İleriye Etkili Olarak Sona Erdirilmesi Sorunu 435 B. Bankaya Tek Taraflı Fesih Yetkisi Veren Hükümlerin Objektif iyiniyet Kurallarına Uygun Şekilde Kullanılması Halinde Geçerlidir. (TMK. Mad. 2) Zira 435 C. Açılmış Bulunan Krediyi Tamamen veya Kısmen Kullandırmama, Kredi Limitini Azaltma veya Kredinin Tamamını Her An Kesme Kayıtları Geçersizdir 435 D. Fesih Hakkının Kötüye Kullanılmasındaki Ölçütler 435 E. Vadeli Kredi Sözleşmelerini Önceden Belirlenemeyen Gelişmeler Nedeniyle Banka Vadeden Once Feshedemez 436 F. Teminatlı ve Teminatsız Kredilerde Bankanın Serbest Fesih Hakkı 436 G. Vadesiz ve Cari Hesap Şeklindeki Kredilerde Fesih 436 H. Haklı Sebeplere Örnekler 436 I. Fesih Hakkının Kötüye Kullanılmasının Sonuçları 437 i. Faiz Oranlarının Tek Taraflı Olarak Belirleme Yetkisi 437 J. Banka Kayıtlarının Geçerli Olarak Kabul Edileceğine Dair Kayıtlar 439 K. Sorumsuzluk Kayıtları 439 L. Teminatlar (ipotek veya Kefalet) Hakkındaki Kayıtlar 439 M. Kredi Borçlusunun Zamanaşımı Definde Bulunamayacağına ilişkin Hükümler Geçersizdir 440 İÇTİHATLAR 443 KIRKİKİNCİ KESİM I. TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİNDE HAKSIZ ŞARTLAR SORUNU 468 KIRKÜÇÜNCÜ KESİM VEKALET SÖZLEŞMESİNDE HAKSIZ ŞARTLAR I. MÜVEKKİL, VEKİLDEN HESAP İSTEMEKTEN ÖNCEDEN FERAGAT EDEBİLİR Mİ? YA DA VEKİLİN BÖYLE BİR YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN OLMAYACAĞI HUSUSU GEÇERLİ OLARAK KARARLAŞTIRILABİLİR Mİ? 478 A. Birinci Görüş 478
26 Öğretide ve Uygulamada Sözleşmedeki Haksız Şartlar (Haksız Sözleşme Şartı) B. İkinci Görüş 478 C. Prof. Haluk Tandoğan'ın Görüşü 478 II. VEKLET SÖZLEŞMESİNDE AZİL VEYA İSTİFA HAKLARINDAN VAZGEÇİLEMEMESİ 479 KIRKDÖRDÜNCÜ KESİM I. ADİ ORTAKLIK İŞLERİNİ İNCELEME (DENETLEME) HAKKI SÖZLEŞME İLE SINIRLANDIRILAMAZ (BK. mad. 531; TBK. mad. 631) 482 II. ASLAN PAYI ORTAKLIĞI YASAĞI (BİR ORTAĞIN ASLAN PAYINA SAHİP OLDUĞU ORTAKLIK İLE İLGİLİ YASAK) 482 III. BİR ORTAĞIN HAYATI SÜRESİNCE YAPILMIŞ ADİ ORTAKLIK SÖZLEŞMESİNİN HÜKMÜ 482 IV. FESHİ İHBAR SÜRESİ 483 V. ADİ ORTAKLIK (ŞİRKET) ÜYELİĞİ DEVİR EDİLEMEZ 483 VI. ADİ ORTAKLIK ÜYELERİNİN (ÜYELİK KİŞİSEL HAKLARI İSE) DEVİR EDİLEBİLİR 483 VII. ORTAKLIĞIN DENETLEME YETKİSİNİN DEVREDİLMEZLİĞİ İLKESİ (BK. mad. 531) 484 VIII. ADİ ORTAKLIKTA BİR YÖNETİCİ, DİĞER BİR ORTAĞI ÖNEMLİ NEDENLERDEN DOLAYI AZLETME HAKKINDAN ÖNCEDEN VAZGEÇEMEZ 484 IX. ALTIN PARAŞÜT KAYDI 484 KIRKBEŞİNCİ KESİM I. SORUMSUZLUK ŞARTI 486 II. HUKUKA UYGUNLUK NEDENİ OLARAK RIZA VE HEKİMLİK SÖZLEŞMESİ 487 KIRKALTINCI KESİM ÇEŞİTLİ İÇTİHATLAR 490 İKİNCİ KİTAP BİRİNCİ KESİM VADE FARKI CECİKME ZAMMI TEMERRÜT FAİZİ İLE İLCİLİ AÇIKLAMALAR, İÇTİHADI BİRLEŞTİRME KARARLARI VE BU KARARLARA KONU OLAN YARGITAY UYGULAMASININ KRONOLOJİSİ (İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRME KARARLARINDAN SONRAKİ VE ÖNCEKİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ) ELEKTRİK TÜKETİM BEDELLERİNİN SÜRESİNDE ÖDENMEMESİ NEDENİYLE TAHAKKUK ETTİRİLEN GECİKME ZAMMI İLE BİRLİKTE TEMERRÜT FAİZİ DE İSTENEBİLİR Mİ? 645 I. GENEL AÇIKLAMALAR 645 II. İLGİLİ DAİRE BAŞKANLARININ GÖRÜŞLERİ 645 A. Birinci Başkam/ekilinin (HGK) Görüşü 645 B. Onüçüncü Hukuk Dairesi Başkanının Görüşü 646 C. Onikinci Hukuk Dairesi Başkanının Görüşü 646 D. Onbirinci Hukuk Dairesi Başkanının Görüşü 646
içindekiler 2_7 III. FAİZ KAVRAMI VE BENZER KAVRAMLARDAN FARKI 646 A. Faiz Kavramı 646 B. Gecikme Zammı (veya) Tazminatı 647 C. Yargıtay Uygulamasından Örnekler 647 D. Vade Farkı 649 E. Gecikme Zammı ve Temerrüt Faizinin Genel işlem Şartı Olarak Kabul Edilmesi Sorunu 650 a. Faiz Hakkında Genel Bilgiler 650 b. Gecikme Zammının Genel İşlem Şartı Olarak Kabul Edilmesi 654 İÇTİHATLAR 655 VADE FARKI İLE İLGİLİ DİĞER KARARLAR 838 İKİNCİ KESİM KREDİ KARTLARI İLE İLGİLİ İÇTİHATLAR BANKA KARTLARI VE KREDİ KARTLARI KANUNU İLE İLGİLİ İÇTİHATLAR 856 Kaynakça 887 Kavramlar Dizini 893