TÜRKİYE DE TARIM İLACI TÜKETİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Prof. Dr. Nafiz DELEN Ege Üniv. Ziraat Fak. Bitki Kor. Bölümü Em. Öğrt. Üyesi nafiz.delen@ege.edu.tr nafiz.delen@gmail.com
Bitkisel besinlerde gıda güvenliğinin ilk ve temel basamağı, bitki koruma önlemlerinin tam ve doğru uygulanmasıyla başlar.
Bitkileri hastalık, zararlı ve yabancı otlardan korumak amacıyla uygulanan bitki koruma önlemleri değişik yöntemleri içerirse de; pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de en yoğun kullanılan yöntem tarım ilaçlarının kullanıldığı kimyasal savaşımdır.
Kimyasal savaşım kontrollü ve bilinçli uygulandığında bir çok avantaj sağlar iken; kontrolsüz ve bilinçsiz kimyasal savaşım, gıda güvenliğimizi, sağlığımızı, çevremizi olumsuz yönde etkileyen önemli bir unsurdur.
Yıllara Göre Pestisit Tüketimi (e.m.) Yıllar Tüketim (Ton) Birim alana tüketim (g/ha) 1978 8 396 506 1983 12 146 708 1989 10 875 571 1993 12 566 663 1997 13 083 703 2000 12 458 683 2004 13 146 726 2006 18 258 1 047 2007 18 944 1 118 2008 20 032 1 209 2009 15 412 950 2010 20 121 1 234 2011 26 770 1 703 (Bakır Sülfat ve Toz Kükürt hariç) (Tarım Bak., TÜİK Verilerine Göre)
RESMİ BİTKİ KORUMA ÖRGÜTÜNDEKİ DEĞİŞİMLER 1957 Yılında 6968 sayılı yasa ile Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Gnl. Müd.lüğü kuruldu 1984 Yılında reorganizasyon adı altında Zir. Müc. ve Zir Kar. Gnl. Müd. kapatıldı Bitki Kor. Hizmetleri KKGM ne (Daire Bşk.) Bitki Sağ. Araştırmaları TAGEM e (Daire Bşk) bağlandı 2010 Yılında Vet. Hiz. Bit. Sağ. Gıda ve Yem Kanunu ile Bitki Kor. Ürünleri ve Aletler Daire Bşk. Bitki Sağ. ve Karantina Daire Bşk.
1984 Reorganizasyonu ve Sonraki Değişikliklerle; -- Bazı Böl. Zir. Müc. Arş. Ens. kapatıldı, bazıları Tar. Arş. Ens. ile birleştirildi, kalanlar istasyon düzeyine indirildi. -- Bazı tüzük ve yönetmelikler kaldırılarak, Bitki Koruma disiplini ve standart yapı bozulmaya başladı. -- Uzman Bitki Koruma elemanı sayısı azalmaya başladı. SONUÇ OLARAK, Bitki Koruma Örgütü ve hizmetleri güç kaybetme sürecine girdi.
KİMYASAL SAVAŞIMI VE GIDA GÜVENLİĞİNİ İLGİLENDİREN BAZI RESMİ UYGULAMALAR
PESTİSİTLERİN RUHSATLANDIRILMASINDA DEĞİŞİKLİKLER YAPILDI -- Orijinal ve emsal preparatlar farklı biçimde ruhsatlandırılmaya başlandı Orijinal preparatın ruhsatlandırılmasında, Etkili maddenin ve Preparatın tüm toksikolojik özellikleri istenirken; Emsal preparat ruhsatlandırılırken, Etkili maddeye, miktarına ve formulasyonuna ait bilgiler yeterli bulundu (2011 sonu, %94.15 preparat emsalden ruhsatlı). (ABD; 1400 toksik d.m. 2000 preparatta idi, yasaklandılar)
ZİR. MÜC. TEKNİK TALİMATLARI (ZMTT) VE RESMİ ÖNERİLER -- ZMTT sık aralıklarla güncellenerek kimyasal savaşım önerilerini de içerecek biçimde yayınlanmamaktadır. Örneğin: 1995 de yayınlanan ZMTT 2008 de ve 2010 da güncellendi (kimyasal savaşım önerileri yok). Bunun yerine Bit. Sağ. ve Kar. Da. Başk.lığı 2011 de kültür bitkilerinin hastalık, zararlıları ve savaşımları konusunda 29 kitapçık; 2012 de İzmir İl Müd. lüğünce Bitki Sağlığı El Kitabı yayınladı.
Bu kitapçıklarda bazı kültür bitkilerine ya da bazı hastalık ve zararlılara ait bilgiler yetersizdir, yoktur. Örneğin, Nar (geçici talimatlar) Süs bitkileri (geçici talimatlar) Kestane (geçici talimatlar) İncir (geçici talimatlar) Hıyar ve domateste Fusarium, Verticillium solgunluğu Domateste kök ur nematodu Bağda salkım çürüklükleri Yaprağı yenen sebzelerde yeşilkurt, prodenya Narda Botrytis meyve çürüklüğü
1990 2012 Döneminde Pestisitlerin MRL Değerleri 5 Kez Değiştirilmesine Karşın, Bitkisel Ürünlerde Son İlaçlama Hasat Süreleri Bu Değerlere Göre Güncellenmedi.
Pestisid Ürün MRL değeri(ppm) ve bekleme süresi(gün) 1990 1997 2005 2009 2012 Captan Üzüm 3.0( 3 ) 1.0(3) 3.0 (3) 3.0(3) 0.02(3) Chlorpyrifos Hıyar 0.2( 7 ) 0.2(7) 0.5(7) 0.05(7) 0.05 (7) Şeftali 0.5(14 ) 0.5(14) 0.2(14) 0.2 (14) 0.2(14) Cypermethrin Domates 0.2(7) 0.2(7) 0.2(7) 0.5(7) 0.5(7) Iprodion Domates -- 1.0(7) 2.0(7) 5.0(7) 5.0(7) Üzüm -- 2.0(15) 10.0(15) 2.0(15) 10.0(15)
Bazı pestisitlerin ayni üründe, farklı zararlı ya da hastalıklara karşı kullanımlarında, önerilen dozlarıyla son ilaçlama hasat (bekleme) süreleri arasında önemli uyumsuzluklar bulunabilmektedir.
Üzüm: Bakır Hidroksit %35 DF Mildiyö 175g/100L su 14 gün Bakır Hidroksit %40 DF Mildiyö 250g/100L su 14 gün Detlamethrin 25g/L EC S.Güvesi 30ml/100L su 3 gün Deltamethrin 25g/L EC Dürmece 50ml/100L su 3 gün Elma Armut Chlorpyr. 480g/L EC Y.Büken,B.Kele. 100ml/100L su 14 gün Chlorpyr. 480g/L EC Göv.Kurdu 125ml/100L su 14 gün Chlorpyr. 480g/L EC S.Jose,İç Kurdu 150ml/100L su 14 gün Chlorpyr. 480g/L EC Ağ.Sarı Kurdu 200ml/100L su 14 gün Deltamethrin 25g/L EC Ağ Kurdu 5ml/100L su 3 gün Deltamethrin 25g/L EC İç Kurdu 15ml/100L su 3 gün Deltamethrin 25g/L EC Testereli Arı 30ml/100L su 3 gün
PESTİSİT YASAKLAMALARI AB uyum süreci içinde bazı pestisitlerin ülkemiz koşulları, alternatifleri tam araştırılmadan yasaklanmaya başlanması; -- Bazı hastalık ya da zararlılarla kimyasal savaşımda ruhsatlı pestisit kalmamasına ya da alternatiflerin azalmasına(14 zar, 1 hast. için ruhsatlı pestisit kalmadı; 33zar., 1 hast. için tek ruhsatlı pestisit kaldı), -- Daha pahalı pestisitlerin kullanılma zorunluluğuna yol açmıştır.
Bitki Koruma Hizmetlerinde Uzmanlık Değerini Kaybetme Sürecine Girmiştir -- Bitki Koruma Ürünlerinin Reçeteli Satış Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik e göre, her ziraat mühendisi 5 günlük kursu başarıyla bitirme sonrası, REÇETE yazabilmektedir. -- Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu na göre; Bitki Koruma Ürünleri İş ve Satış Yerlerinde, İthalatında tüm ziraat mühendisleri çalışabilmektedir.
Türkiye den AB Ülkelerine Gönderilen Bitkisel Ürün Partilerinde Pestisit Kalıntısı Nedeniyle Uygun Bulunmayan Parti Sayıları Yıl Parti Sayısı 2000 0 2001 2 2002 9 2003 22 2004 17 2005 33 2006 21 2007 28 2008 56 2009 32 2010 49 2011 111 2012 61 (16 Kasım a kadar)
T E Ş E K K Ü R L E R