Üriner sistemde yer alan organların görüntülenmesi Renal (böbrek) ultrason; çabuk, güvenli, ucuz ve invaziv (girişimsel) olmayan ve ultrason (insan kulağının işitemeyeceği kadar yüksek frekanslı ses) dalgalarının kullanıldığı bir yöntemdir. Böbrek ultrasonu için hasta sırt üstü yatırılır. Karın bölgesine jel sürülür. Ultrason probu ile vücudun üzerinde gezilir ve değişik açılardan görüntüler alınır. Bu esnada hastanın yan ya da yüz üstü yatması da istenebilir. İnravenöz pyelografi (IVP); böbrek, üreter ve mesaneyi incelemek için yapılır. Öncelikle düz grafi çekilir, iyot içeren kontrast (görülebilen) madde intravenöz verilir. Sonra nefrogram (böbreklerin kontrast tuttuğunu gösteren grafi) uygulanır. Kontrastın eksresyonu (pelvikalisiyel sistem ve üreterler görüntülenesi ve mesanenin dolması) gerçekleşir. Miksiyon sonrası grafi alınarak distal üreter ve mesanenin boşalması sağlanır. Üretrografi; üretra ya kontrast (görülebilen) madde verilerek grafiler alınır. Kontrast üretral bir katater ile verilir. Sistografi; mesaneye kontrast madde verilerek grafiler alınır. Kontrast madde genellikle üretral bir katater ile verilir. Bazen suprapubik (leğen kemiğinin ön bölümü olan pubis in üst kısmı) kateterden verilebilir. Renografi; böbrekler tarafından tutulan Teknesyum 99 ile işaretli bir maddenin intravenöz yolla verildiği bir nükleer tıp çalışmasıdır. Bir gama kamera ile böbrek ve mesanedeki radyoaktivite sayılarak sonuç elde edilir. Böbrek fonksiyonunun ve ekskresyonunun (organizmadaki metabolik artıkların dışarı atılması) araştırılması amacıyla tasarlanmıştır. Statik renografi (dimerkaptosüksinik asit, DMSA); renal fonksiyonlar değerlendirilir. İzotop proksimal kıvrımlı tüpler tarafından tutulur ve idrara eksrete edilmez. Dinamik renografi (merkaptoasetil triglisil, MAG 3); hidronefrozun obstrüksüyona (tıkanıklık) bağlı olup olmadığını açıklamak için tasarlanmıştır. İzotop tübüller tarafından alınıp idrara ekskrete edilir, obstrüksüyon olmayan böbrekten hızla mesaneye iner. Obstrüksüyon varlığında izotop aktivitesi böbrekte birikir. Çalışma sırasında intravenöz furase- 1
2 mid verilmesi diürezi (idrara çıkma) arttırarak obstrüksiyonu göstermeye yardımcı olur. Retrograd (geriye doğru) üreteropyelografi; lokal veya genel anestezi altında sistoskop yardımı ile bir üreter katateri üreter orifisine yerleştirilir. Kontrast (görülebilen) madde verilir ve grafiler alınır. Üreter, üreteropelvik birleşke ve pelvikalisiyel yapılar en iyi şekilde görüntülenir. Antegrad (ileriye doğru) üreteropyelografi; lokal anestezi altında nefrostomi ince iğnesi veya tüpünden kontrast (görülebilen) madde verilir. Üreter, üreteropelvik birleşke ve pelvikalisiyel yapılar en iyi şekilde görüntülenir. Obstrüksüyona (tıkanıklık) yol açan dolma defektleri daha iyi belirlenebilir. Retrograd üreteropyelografinin mümkün olmadığı durumlarda veya hastada nefrostomi katateri varsa endikedir (yapılması uygun). Renal arteriogram; intravenöz kontrast (görülebilen) madde verilerek arteriyel fazda renal arter, dalları ve küçük arterlerin, takiben kapillerlerin anatomisi, sonunda venöz fazda renal venin anatomisi görüntülenir. Sistoüretroskopi; mesane ve üretranın gözle incelenmesidir. Mikroskopik veya makroskopik hematürisi (idrarda kan bulunması), tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu, açıklanamayan işeme semptomları olan veya mesane tümörü sebebiyle takip edilen hastalarda uygulanır. Lokal veya genel anestezi altında, fleksible veya rijit sistoskop kullanılarak yapılır. Hastalardan biyopsi alınabilir. Fleksible üreterorenoskopi; sedasyon anestezi altında üretradan girilip, üreter içinden renal pelvise ulaşılabilen ince fleksible endeskoplar ile yapılan gözle incelenmedir. Aletlerin çapından dolayı biyopsi imkanı sınırlıdır. Üriner sistem; vücut için zararlı metabolizma artıklarını kandan süzerek idrarın meydana getirilmesi ve bunun dışarı atılmasını sağlar. İki adet ren (böbrekler), 2 adet ureter (üreter ler, böbreği idrar torbasına bağlayan borucuk), vesica urinaria (mesane, idrar torbası) ve urethra dan (üretra) oluşur.
Üriner sistem 3
4 Böbrekler; vücudun metabolik artıklarını ve fazla suyu idrar haline getiren, aynı zamanda endokrin fonksiyonları da olan fasülye şeklinde, kapsüllü bir çift retroperitoneal organlardır. Sağ böbrek üstünde karaciğer ile olan komşuluğu nedeniyle sola göre daha aşağıdadır. Ren (böbrekler)
Glandulae suprarenales (böbrek üstü bezleri); her iki böbreğin üzerinde (üst uçlarına yakın) bulunurlar ve adrenalin, kortizol ve androjen hormonları salgılayan endokrin bezlerdir. Glandulae suprarenales (böbrek üstü bezleri) 5
6 Ureter (üreter ler)
Mesane; ureter ler yoluyla gelen idrarın toplandığı ve idrar hacmi belli bir dereceye çıktıktan sonra da kasılarak burada biriken idrarın urethra yoluyla dışarı atılmasını (işeme; miksiyon) sağlayan muskuler bir organdır. Vesica urinaria (mesane, idrar torbası) 7
8 Ostium ureteris (üreter in açıklığı)
Ostium urethrae internum (üretra nın iç açıklığı) 9
10 Trigonum vesicae (mesane üçgeni); mesanenin iç yüzünde, iki ostium ureteris ile ostium urethrae internum un birleştirilmesi ile oluşan üçgen benzeri bölgedir. Trigonum vesicae Urethra feminina (kadın üretrası)
Urethra masculina (erkek üretrası) 11