KÜRESEL EKONOMİK K KRİZİN N ENERJİ SEKTÖRÜ ÜZERİNDEKİ ETKİLER LERİ SELAHATTİN ÇİMEN MÜSTEŞAR Y. T.C. ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI Türkiye 11. Enerji Kongresi 21 EKİM 2009 İZMİR 1
DÜNYA ENERJİ SEKTÖRÜNE BAKIŞ ve EKONOMİK KRİZİN ETKİLERİ 2
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler Referans Senaryo-ekonomik kriz öncesi nasıldı? Yıllık ortalama % 1,6 artış 2030 yılına kadar, Dünya toplam enerji tüketimi %45 oranında artacaktır. Fosil kaynaklar tüketimdeki ağırlıklı payını koruyacaktır. Kaynak: World Energy Outlook, 2008 TEP = ton petrol eşdeğeri 4
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler Referans Senaryo-ekonomik kriz sonrası ne oldu? 2030 yılına kadar olan dönemde dünya genelinde birincil enerji tüketimi % 40 oranında artacaktır (yıllık ortalama %1,4 artış) Fosil yakıtlar talebin karşılanmasında ağırlıklı payını koruyacaktır. Enerji talebindeki artışın yarısından fazlası Çin ve Hindistan başta olmak üzere gelişmekte olan ülkelerden kaynaklanacaktır. Mevcut politikaların, arz ve talep dinamiklerinin devam etmesi durumunda küresel sıcaklık artışı 6 o C düzeyine çıkacaktır. (1000 ppm) Kaynak: World Energy Outlook, 2009 4
Küresel Ekonomik Krizin Etkileri Talep tarafındaki etkiler Dünya Elektrik Tüketiminin Gelişimi Küresel elektrik tüketimi 2009 yılı içerisinde 1945 yılından bu yana ilk kez azalacaktır. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı 2009 yılı G8 Zirvesi Sunumu
Küresel Ekonomik Krizin Etkileri Arz tarafındaki etkiler Dünya Genelinde Petrol ve Doğal Gaz Arama ve Üretim Yatırımları 2009 yılı Eylül ayı itibariyle petrol ve doğal gaz arama ve üretim yatırımları 2008 yılına göre 100 milyar AB doları daha az gerçekleşmiştir. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı 2009 yılı G8 Zirvesi Sunumu
Küresel Ekonomik Krizin Etkileri Arz tarafındaki etkiler Dünya Genelinde Yenilenebilir Enerji Yatırımları 2009 yılı sonu itibariyle yenilenebilir enerji yatırımlarının 2008 yılına göre 30 milyar AB doları daha az gerçekleşeceği tespit edilmiştir. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı 2009 yılı G8 Zirvesi Sunumu
Enerji ve İklim Değişikliği Enerji: Sorunun temel kaynaklarından biri, çözümün adresi Enerji Üretim ve Tüketimi CO 2 Emisyonu Küresel Isınma ve İklim Değişikliği Yaşam Kalitesi Su Çevre Tarım ve Gıda Ekonomi Dünya için Tehdit Çözüm Yolları CO 2 Emisyon azaltımları Enerji 8
Enerji Sektöründe İki Tehdit Enerji Güvenliği ve İklim Güvenliği Dünya enerji talebi 2030 yılına kadar olan dönemde % 40 artacaktır. Enerji sektöründen kaynaklı karbon salımları küresel sıcaklığı 6 0 C kadar artırabilecektir 9
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler 450 ppm Senaryosu ne öngörüyor? Dünya genelinde enerji sektöründen kaynaklı karbon salımlarının CO2 eşdeğeri cinsinden 2020 yılından daha önce azalma eğilimine girebilecektir. 2030 yılına gelindiğinde salım değerleri 2008 yılı değerlerinin daha altında gerçekleşebilecektir. Fosil yakıtlara olan talebin 2020 yılı itibariyle pik değere ulaşacağı, 2030 yılına gelindiğinde karbon içermeyen (yenilenebilir ve nükleer) kaynakların dünya enerji arzının 1/3 lük bölümünü karşılama noktasına geleceği öngörülmektedir. Enerji sektöründe karbon yoğunluğunu azaltacak dönüşüm : Enerji Güvenliği ve İklim Güvenliğine eş zamanlı çözüm Kaynak: World Energy Outlook, 2008, 2009 4
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler Alternatif Senaryolar Küresel sıcaklık artışının 2 3 o C düzeyinde sınırlanabilmesi için (450 550 ppm) yeni politikalara işlerlik kazandırılması gerekmektedir. Gt Kaynak: World Energy Outlook, 2008, 2009 4
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler 450 ppm Senaryosu ne öngörüyor? Enerji sektöründe karbon yoğunluğunu azaltacak dönüşümün maliyeti ne olacak? Enerji sektöründe ilave yatırım harcamaları 2030 yılına kadar olan dönemde toplam 10 trilyon ABD doları mertebesinde artacaktır. Bu yatırımların finansmanının ¾ lük bölümü OECD ülkeleri tarafından sağlanacaktır. Bu meblağ küresel GSYİH nın 2020 yılında %0.5, 2030 yılında ise %1,1 ine karşılık gelecektir. Her yıllık gecikmenin bu meblağa 500 milyar ABD doları ilave getirdiği hesaplanmaktadır. Kaynak: World Energy Outlook, 2008, 2009 4
Gelişen Dünyanın En Önemli Sorunlarından Biri Enerji Fakirliği 1.6 milyar insan elektrik erişiminden mahrumdur 2.4 milyar insan pişirme ve ısınma ihtiyaçlarını odun, tarımsal atıklar ve hayvan gübresi gibi geleneksel biyokütle ile karşılamaktadır. Elektrikten mahrum insanların %99 u gelişmekte olan ülkelerde beşte biri Güney Asya ve Sahra altı Afrika sının kırsal bölgelerinde bulunmaktadır. Kaynak: BM ve OECD Raporları 4
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜNE BAKIŞ ve EKONOMİK KRİZİN ETKİLERİ 14
Enerji Sektörü Stratejileri 3E İlkesi Çevresel Sürdürülebilirlik Ekonomik Verimlilik Enerji Güvenliği
Türkiye Birincil Enerji Talebi Türkiye:Birincil Enerjide Yılda % 5 artış Dünya : % 1,4 TEP = ton petrol eşdeğeri 17
milyar kwh Türkiye Elektrik Talebi Gelişimi
ELEKTRİK SEKTÖRÜ Üretim Yatırımları DEĞİŞEN YATIRIM MODELİ 5 yılda 10 000 MW 18
Türkiye de Artan Elektrik Üretim Kapasitesi 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009* TOTAL ÖZEL SEKTÖR 388 569 1183 619 384 972 1.939 6.054 KAMU - - 795 1.132 301 106-2.334 YAP-İŞLET 2.911 798 - - - - - 3.709 YAP-İŞLET-DEVRET - - 100 - - - - 100 TOPLAM 3.299 1.367 2.078 1.751 685 1.077 1.939 12.197 * 1 Eylül 2009 itibariyle 19
Cumhuriyetin Yüzüncü Yılı İçin Hedef Daha Çok Yerli- Yenilenebilir Kaynak, Daha Güvenilir Çeşitlendirme 20
Ekonomik Büyüme ve Elektrik Talebi İlişkisi Elektrik Talebinin Esnekliği
Yükselen Petrol Fiyatları Ekonomi Üzerindeki Etkisi Petrol Harcamalarının Nominal Oil Expenditures as % of Nominal GDP GSYİH içindeki payı (%) nominal World: Oil Burden & Price 8% 2nd 2. oil 7% shock Petrol 3. 3rd oil 6% krizi Petrol 1. krizi shock? 1st oil 5% Petrol mi? shock krizi 4% 3% 2% 1% 0% 2008 f'cast Yükselen trend 1971 1976 1981 1986 1991 1996 2001 2006 Oil Burden WTI Reel (real, petrol 2007 fiyatları base) ABD $ /varil $/bbl 115 105 95 85 75 65 55 45 35 25 15 Kaynak: International Energy Agency, Oil Market Update 2008
PETROL ÖDEMELERİNİN GSYİH İÇİNDEKİ PAYI DÜNYA OECD OECD DIŞI
KÜRESEL EKONOMİK K KRİZİN N ENERJİ SEKTÖRÜ ÜZERİNDEKİ ETKİLER LERİ SELAHATTİN ÇİMEN MÜSTEŞAR Y. T.C. ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI Türkiye 11. Enerji Kongresi 21 EKİM 2009 İZMİR 24