OCAK ÖZEL SEKTÖR DI BORCU Doç.Dr.Mehmet Emin Altundemir 1 Sakarya Akademik Dan man Özel sektörün yurt d ndan sa lad k sa ve uzun vadeli kredilerin borçlu ve alacakl bilgileri, döviz cinsi, kullan m, anapara/faiz ödemeleri ve ödeme planlar eklindeki kredi ayr nt lar, i lemlere arac k eden bankalar taraf ndan TCMB ye i lem baz nda gönderilen bildirim formlar ndan derlenmektedir 2. y ay sonu itibar yla özel sektörün yurt d ndan sa lad uzun vadeli kredi borcu 2014 y lsonuna göre %2 (~3,3 milyar dolar) azalarak 164,1 milyar ABD dolar olmu tur. Ayn dönemde k sa vadeli kredi borcu ise %1,4 lük bir art la 45 milyar ABD dolar seviyesinde gerçekle mi tir. Böylelikle toplam kredi borcu yakla k 2,7 milyar ABD dolar azalarak 209,1 milyar ABD dolar seviyesine gerilemi tir ( ekil 1). ekil 1: Özel Sektörün Yurt D ndan Sa lad Kredi Borcu (2004 ) 180 160 Milyar ABD Dolar 155.95 167.49 164.15 140 120 121.99 141.13 128.62 119.79 126.87 139.69 100 80 82.28 60 40 20 0 36.98 10.18 50.88 13.30 10.76 8.58 10.64 6.60 19.02 24.89 30.64 41.46 44.43 45.04 Uzun Vadeli Kredi Borcu sa Vadeli Kredi Borcu 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1 Sakarya Üniversitesi BF Ö retim Üyesi Cep: 0 506 627 3355 e-posta: altundemir@sakarya.edu.tr 2 TCMB, her ay verileri geçmi e dönük revize etti i için bilgi notlar nda yer alan tablolardaki eski y llara ait veriler farkl k gösterebilmektedir. Özel Sektör D Borcu 1
OCAK ÖZEL SEKTÖRÜN YURT DI INDAN SA LADI I KRED BORCU GEL MELER Özel sektörün yurt d ndan sa lad uzun vadeli kredi borcunun borçluya göre da incelendi inde, finansal kesimin kredi borcunun (%51,17), finansal olmayan kesimin kredi borcundan (%48,83) daha fazla oldu u görülmektedir. Bununla birlikte 2014 y n son çeyre ine kadar uzun vadeli krediler içinde finansal kesimin pay n, finansal olmayan kesimin pay ndan daha dü ük bir seviyede oldu u görülmekteydi. Finansal kesimin pay n yükselmesinin temelinde, bankalar n kredi ve tahvil borcunda gerçekle en art yatmaktad r. Büyük ço unlu unu bankalar n olu turdu u finansal kesimin uzun vadeli kredi borcu, 2014 y lsonuna 884 milyon ABD dolar artarak 84 milyar ABD dolar seviyesinde gerçekle mi tir. Finansal olmayan kurulu lar n borcu ise 2014 y lsonuna göre yakla k 2,5 milyar ABD dolar azalm ve 80,2 milyar ABD dolar na gerilemi tir. Alacakl ya göre da m verileri, tahvil hariç toplam kredi borcunun büyük ölçüde özel alacakl lara olan borçlardan olu tu unu göstermektedir (%89,1). Özel alacakl lar n uzun vadeli kredi borcu y ay nda, 2014 y lsonuna göre 3,4 milyar ABD dolar azalarak 119,5 milyar ABD dolar seviyesinde gerçekle mi ve böylelikle toplam uzun vadeli kredilerdeki pay da %73,4 ten %72,8 e gerilemi tir. Tahvil hariç toplam kredi borcunun %10,9 unu olu turan resmi alacaklar ise 384 milyon ABD dolar daralarak 14,7 milyar ABD dolar seviyesinde gerçekle mi tir (Tablo 1). Tablo 1: Özel Sektörün Yurt D ndan Sa lad Uzun Vadeli Kredi Borcu (borçlu ve alacakl ya göre da m) (Milyar ABD dolar ) 2010 2011 2012 2013 2014 Borçluya Göre Da m 119.79 126.87 139.69 155.95 167.49 164.15 I- Finansal 41.37 48.13 57.16 73.03 84.88 83.99 i- Bankalar 28.75 34.92 41.75 54.80 66.13 65.61 - Krediler 27.75 31.62 31.35 38.75 44.61 43.67 - Tahvil 1.00 3.30 10.41 16.05 21.53 21.94 ii- Bankac k D Finansal Kurulu lar 12.62 13.22 15.41 18.22 18.75 18.38 - Krediler 12.50 12.96 15.11 16.40 15.32 14.92 - Yabanc Sermaye Say lan Krediler 0.12 0.26 0.30 0.33 0.40 0.38 - Tahvil 0.00 0.00 0.00 1.50 3.02 3.08 II-Finansal Olmayan 78.42 78.74 82.53 82.93 82.61 80.15 - Krediler 71.95 72.94 74.86 73.36 72.19 70.04 - Yabanc Sermaye Say lan Krediler 5.65 5.28 5.85 5.88 5.09 4.84 - Ticari Krediler 0.62 0.31 0.42 0.34 0.33 0.31 - Tahvil 0.20 0.21 1.41 3.35 5.00 4.97 Alacakl ya Göre Da m 119.79 126.87 139.69 155.95 167.49 164.15 I- Resmi Alacakl lar 10.92 13.35 14.43 15.50 15.05 14.67 II- Özel Alacakl lar 107.67 110.02 113.45 119.56 122.88 119.48 i- Yabanc Ticari Bankalar 60.88 66.20 66.91 70.95 74.93 72.92 ii- Yerle ik Bankalar n Yurtd ube ve tirakleri 28.26 24.60 23.71 23.77 24.26 23.72 iii- Bankac k D Finansal Kurulu lar 6.30 7.36 9.33 10.47 10.22 9.80 iv- Finansal Olmayan 12.23 11.85 13.50 14.37 13.47 13.04 III- Tahvil Alacakl lar 1.20 3.50 11.82 20.89 29.55 30.00 Özel Sektör D Borcu 2
Özel sektörün yurt d ndan sa lad k sa vadeli kredi borcunun borçluya göre da incelendi inde, tamam na yak n finansal kesime ait oldu u görülmektedir. Finansal kurulu lar n kredi borcunun toplam k sa vadeli borçlar içindeki pay %92,8 iken finansal olmayan kesimin pay %7,2 dir. sa vadeli kredi borcu içinde finansal kurulu lar n borcu y ay sonu itibar yla, 2014 y lsonuna göre 137 milyon ABD dolar artarak 41,81 milyar ABD dolar na ula rken finansal olmayan kurulu lar n borcu ise 476 milyon ABD dolar artm ve 3,24 milyar ABD dolar olarak gerçekle mi tir. Alacakl ya göre da m incelendi inde ise k sa vadeli toplam kredi borcunun (tahvil hariç) neredeyse tamam n özel alacakl lara olan borçlar oldu u (%99,76), bunun da büyük ölçüde yabanc ticari bankalara olan borçlardan olu tu u görülmektedir. Yabanc ticari bankalara olan borçlar, y ay nda, 2013 y lsonuna göre 707 milyon ABD dolar artm ve 38,7 milyar ABD dolar seviyesinde gerçekle mi tir (Tablo 2). Tablo 2: Özel Sektörün Yurt D ndan Sa lad K sa Vadeli Kredi Borcu (borçlu ve alacakl ya göre da m) (Milyar ABD dolar ) 2010 2011 2012 2013 2014 Borçluya Göre Da m 19.02 24.89 30.64 41.46 44.43 45.04 I- Finansal 17.99 23.46 28.12 38.82 41.67 41.81 i- Bankalar (*) 16.96 22.16 26.25 36.45 39.63 39.70 - Krediler 16.96 22.16 26.24 34.98 35.78 36.20 - Tahvil 0.00 0.00 0.01 1.47 3.85 3.50 ii- Bankac k D Finansal Kurulu lar 1.03 1.30 1.87 2.38 2.04 2.11 - Krediler 1.03 1.30 1.87 2.38 2.04 2.10 - Yabanc Sermaye Say lan Krediler 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 - Tahvil 0.00 0.00 0.00 0.00 0.01 0.01 II- Finansal Olmayan 1.03 1.43 2.52 2.63 2.76 3.24 - Krediler 0.96 1.38 2.41 2.59 2.67 3.11 - Yabanc Sermaye Say lan Krediler 0.07 0.05 0.11 0.04 0.09 0.13 - Tahvil 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 Alacakl ya Göre Da m 19.02 24.89 30.64 41.46 44.43 45.04 I- Resmi Alacakl lar 0.50 0.22 0.05 0.00 0.02 0.10 II- Özel Alacakl lar 18.52 24.67 30.58 39.98 40.55 41.44 i- Yabanc Ticari Bankalar 17.30 23.06 28.61 38.14 37.97 38.68 ii- Yerle ik Bankalar n Yurtd ube ve tirakleri 1.01 1.26 1.50 1.46 1.73 1.76 iii- Bankac k D Finansal Kurulu lar 0.06 0.16 0.14 0.14 0.51 0.64 iv- Finansal Olmayan 0.15 0.20 0.33 0.25 0.33 0.36 III-Tahvil Alacakl lar 0.00 0.00 0.01 1.47 3.86 3.50 IV-Di er (**) 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 (*) Repo i lemlerinden do an borçlar dahil de ildir. Özel Sektör D Borcu 3
Uzun vadeli kredi borcunun döviz kompozisyonuna bak ld nda, özel sektörün yurt ndan a rl kl olarak ABD dolar cinsinden borçland görülmektedir. ABD dolar cinsinden borçlar n, toplam kredi borçlar içindeki pay 2014 y Aral k ay na göre 1,3 yüzde puan artm ve y ay itibar yla %62,3 seviyesine ç km r. Bunun ard ndan ras yla, %30,1 ile Euro, %5,8 ile Türk Liras ve %1,8 ile di er dövizler gelmektedir ( ekil 2). sa vadeli kredi borcunun döviz kompozisyonuna bak ld nda da a rl n ABD dolar cinsinden kredilerde oldu u görülmektedir. ABD dolar cinsinden borçlar n, toplam k sa vadeli kredi borçlar içindeki pay bir önceki aya göre 2 yüzde puan artarak y ay itibar yla %56,1 e ç km r. Bunun ard ndan s ras yla, %33 ile Euro, %10,5 ile Türk Liras ve %0,3 ile de di er dövizler gelmektedir ( ekil 2). ekil 2: Özel Sektörün Yurt D ndan Borçland Kredilerin Döviz Kompozisyonu (, yüzde da m) Uzun vadeli kredilerin döviz kompozisyonu sa vadeli kredilerin döviz kompozisyonu Di er Dövizler Türk Liras 5,8% 1,8% Türk Liras Di er Dövizler 1 0,3% Euro 30,1% 62,3% Euro 33,0% 56,1% ABD Dolar ABD Dolar Özel Sektör D Borcu 4
2014 y lsonu itibar yla özel sektörün uzun vadeli finansal olmayan kredi borcunun %56,5 i hizmetler, %43 ü sanayi ve %0,5 i de tar m sektörü taraf ndan kullan lm r. 2000 li y llar n ba lar ndan 2007 y na kadar kredi borcunda sanayi sektörü öne ç karken 2007 y ndan sonra hizmetler sektörünün uzun vadeli borçlanmadaki pay artmaya ba lam r ( ekil 3a). sa vadeli finansal olmayan kredi borcunun sektörel da nda ise sanayi sektörü, 2014 lsonuna göre pay 8,4 yüzde puan art rm ve hizmetler sektörünün önüne geçmi tir. Sanayi sektörü taraf ndan kullan lan kredilerin, k sa vadeli finansal olmayan krediler içindeki pay y ay sonu itibar yla %48,1 olarak gerçekle mi tir. Hizmetler ve tar m sektörlerinin paylar ise s ras yla; %39,3 ve %2,7 dir ( ekil 3b). ekil 3a: Özel Sektörün Yurt D ndan Sa lad Uzun Vadeli Kredi Borcunun Sektör Da (2004-, yüzde) Tar m 0,6% 0,7% 0,4% 0,6% 0,8% 0,8% 0,7% 0,6% 100% Sanayi 57,0% 55,7% 53,8% 44,8% 44,7% 45,0% 45,1% 44,3% 45,1% 44,6% 42,5% 43,0% Hizmetler 42,4% 43,6% 45,6% 54,8% 54,8% 54,4% 54,1% 54,9% 54,2% 54,8% 57,0% 56,5% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ekil 3b: Özel Sektörün Yurt D ndan Sa lad K sa Vadeli Kredi Borcunun Sektör Da (2004-, yüzde) Tar m 0,2% 0,2% 0,1% 0,1% 0,2% 2,3% 2,7% 100% Sanayi 71,1% 51,0% 60,6% 63,7% 71,8% 60,9% 73,9% 63,3% 45,1% 51,6% 49,7% 58,1% Hizmetler 28,9% 49,0% 39,4% 36,3% 28,2% 38,9% 25,8% 36,5% 54,9% 48,2% 48,1% 39,3% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Özel Sektör D Borcu 5
Son olarak özel sektörün yurt d ndan sa lad kredi borcu y ay sonu itibar yla kalan vadeye göre incelendi inde, 1 y l içinde toplam 72 milyar ABD dolar kadar anapara geri ödemesi gerçekle tirilece i görülmektedir. ekil 4: Özel Sektörün Yurt D ndan Sa lad Kalan Vadesi 1 Y la Kadar Olan Toplam Kredi Borcunun Aylara Göre Da (Ticari krediler hariç) (Milyar ABD Dolar ) 11,23 9,01 7,38 6,09 5,78 5,05 3,96 6,16 4,47 4,94 4,48 3,46 ubat Mart Nisan May s Haziran Temmuz ustos Eylül Ekim Kas m Aral k 2016 Özel Sektör D Borcu 6