Týp Araþtýrmalarý Dergisi 2005: 3 (3): 1-7 ARAÞTIRMA Karpal tünel sendromunda konvansiyonel ve yeni sinir ileti çalýþmalarýnýn vücut kitle indeksi ile iliþkisi Recep Aygül, Asuman Orhan Varoðlu, Orhan Deniz, Hýzýr Ulvi, Dilcan Kotan, Recep Demir Atatürk Üniversitesi Týp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalý, Erzurum Özet Amaç: Karpal tünel sendromu (KTS), üst ekstremitelerin en sýk görülen tuzak nöropatisidir. Yaþ, cins, bilek boyutu, obezite gibi kiþisel faktörlerin önemli risk faktörleri olduðu bildirilmektedir. Bu çalýþmada, KTS için bir risk faktörü olarak vücut kitle indeksinin (VKÝ) rolünü belirlemek amaçlandý. Gereç ve Yöntem: Çalýþma, el ve kollarda 3 aydan uzun süreli uyuþma, iðnelenme veya aðrý þikayetleri olan ve KTS ön tanýsý ile elektrofizyoloji laboratuarýna gönderilen ardýþýk 102 (%89.4) kadýn, 12 erkek (%10.6) toplam 114 olgunun 213 elinde prospektif olarak gerçekleþtirildi. Elektrofizyolojik incelemeler sonucunda 70 olgu KTS (%61.4), 44 kiþi non-kts (%38.6) olarak deðerlendirildiler. Bunlar da VKÝ'lerine göre VKÝ 30 üstü-30 altý olarak subgruplara ayrýldýlar. Bulgular:KTS'li olgularýn yaþ ve VKÝ'leri non- KTS'lilerden anlamlý olarak yüksek bulundu (p < 0.01). Obezlerde KTS'nin daha sýk görüldü (%54 karþý %46, p > 0.05), fakat istatistiksel olarak anlamlý düzeye ulaþmadý. Ayný zamanda obez KTS'li olgularda mmncv anlamlý daha düþük ve bilateral tutuluþ (%91 karþýn %67.6, p = 0.017) daha yüksekti. Non-KTS'li bireyler VKÝ'lerine göre karþýlaþtýrýldýðýnda, elektrofizyolojik olarak normal Yazýþma Adresi: Yrd. Doç. Dr. Recep Aygül Atatürk Üniversitesi Týp Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dalý, 25240, Erzurum Telefon: 0 442 2361212 / 1678 Fax: 0 442 2361301 E-mail: raygul@atauni.edu.tr sýnýrlarda olmakla birlikte obezlerde msnap (p = 0.024) anlamlý düþük, M2-U5 (p = 0.016) ve mmdl (p = 0.056) anlamlý daha uzundu. Sonuç: Bu çalýþma, obezitenin KTS için önemli risk faktörü olduðunu gösterdi. KTS þiddeti ile VKÝ iliþkili deðildi. Non-KTS'li obez bireyler VKÝ < 30 altýnda olanlarla karþýlaþtýrýldýðýnda elektrofizyolojik bulgularda anlamlý bir fark bulunmasý, non- KTS'li obezlerin gelecekte geliþebilecek KTS açýsýndan takip gerektirdiðini desteklemektedir. Anahtar kelimeler: Karpal tünel sendromu, vücut kitle indeksi, elektromyografi, sinir iletim çalýþmalarý Relationship of the conventional and new electrophysiologic studies with body mass index in carpal tunnel sydrome Objective: Carpal tunnel syndrome (CTS) is the most common entrapment neuropathy in the upper limbs. Personal factors such as age, gender, squarer wrist and body mass index (BMI) are reported to be important risk factors. In this study, we aimed to identify the role of the BMI as a risk factor for CTS. Methods: We prospectively studied in 213 hand of 114 consecutive patients (102 female, 12 male) referred to the electrophysiology laborotory with hand or arm complaints including numbness, tingling, or pain longer than 3 months. In result of the electrophysiologic studies, patients were diagnosed as 70 patients (61.4%) CTS and 44 subjects (38.6%) non-cts. The patients were divided to subgroups according to BMI as either > 30 or < 30. Results: The mean age and BMI of patients with CTS were found to be higher than the non-cts
2 Aygül ve ark patients (p < 0.01, for both). CTS was seen more frequent in obese patients than in non-obese patients (%54 versus %46, p > 0.05), but not reached a statistically significant level. Also, the mmncv (p = 0.006) was significant decreased and bilateral involvement was higher in obese CTS patients (%91 versus %67.6, p = 0.017). Meanwhile, when non- KTS subjects were compared according to BMI, the msnap (p = 0.024) was significant decreased, and M2-U5 (p = 0.016) and mmdl (p = 0.056) were significant prolonged in the obese non-cts subjects although the electrophysiological findings were normal range. Conclusion: This study suggests that obesity is an important risk factor for CTS. Severe CTS wasn't associated with higher BMI. Detecting a significant difference in electrophysiological findings in the obese non-cts subjects when compared with subjects BMI < 30, requires following the patients in this group for CTS which may develop in the future. Key words: Carpal tunnel syndrome, body mass index, electromyography, nerve conduction studies Karpal tünel sendromu (KTS), özellikle kadýnlarda median sinirin el bileðinde kompresyonu sonucu ortaya çýkan, üst ekstremitelerin en sýk görülen tuzak nöropatisidir (1-4). En tipik semptomlarý özellikle gece ortaya çýkan ve median sinirin innervasyon alanýna yayýlan aðrý ve parastezilerdir (1-4). KTS risk faktörlerini belirlemeye yönelik epidomiyolojik çalýþmalarda çeliþkili veriler olmakla birlikte; bildirilen en tutarlý risk faktörleri kadýn cinsiyet, obezite, yüksek vücut kitle indeksi (VKÝ), ileri yaþ, tekrarlayýcý el hareketleri ve mesleki faktörlerdir (2,3, 5-8). Bununla birlikte diabet, hipotroidi, amiloidoz, konnektif doku hastalýklarý, romatoid artrit ve gebelik gibi durumlar KTS geliþimi için önemli risk faktörlerini oluþturmaktadýr (2-4,8). Bu hastalýklarla birlikte VKÝ'nin artýþý KTS riskini yükseltmektedir. Farklý çalýþmalarda VKÝ ile KTS arasýnda anlamlý iliþki olduðu, obezitenin KTS için baðýmsýz bir risk faktörü olduðu ve obezlerde KTS geliþme riskinin arttýðý ileri sürülmektedir (2-8). Vessey ve ark. (4) KTS geliþme riskinin obez kadýnlarda 2 kat arttýðýný; Werner ve ark. (6) VKÝ > 29 üzerindeki bireylerde 2.5 kat daha yüksek olduðunu rapor etmiþlerdir. Stallings ve ark. (7) çalýþmasýnda KTS'li olgularýn %46'sý obez olarak bulunmuþ ve yüksek VKÝ ile anormal sinir iletimi çalýþmalarýnýn (SÝÇ) iliþkili olduðu sonucuna varýlmýþtýr. KTS tanýsýnda elektrofizyolojik çalýþmalarýn sensitif ve spesifik olduðu bilinmektedir. Konvensiyonel SÝÇ'ndan duysal iletilerin, motor iletilerden daha duyarlý olduðu rapor edilmiþtir (9-11). Diðer taraftan median ve ulnar sinir duysal distal latans farklarý gibi yeni tekniklerin konvansiyonel SÝÇ'larýndan daha duyarlý olduðu da ileri sürülmektedir (9). Bu çalýþmada, klinik olarak KTS ön tanýsýyla elektrofizyoloji laboratuarýna sevk edilen bireylerde, prospektif olarak konvansiyonel SÝÇ'larýna ilave olarak yeni elektrofizyolojik parametreler kayýtlandý. Böylece sinir iletileri ile VKÝ arasýnda korelasyon olup-olmadýðý ve VKÝ ile sinir iletilerinin deðiþme oranlarý belirlenerek VKÝ ile KTS iliþkisi araþtýrýldý. Gereç ve Yöntem Çalýþma, Þubat 2003- Mart 2004 tarihleri arasýnda elektrofizyoloji laboratuarýna klinik bulgularla KTS düþünülüp sevk edilen ve üst ekstremitelerde 3 aydan uzun süreli aðrý ve uyuþma þikayetleri olan 12 erkek (%10.6), 102 (%89.4) kadýn toplam 114 olgunun 213 elinden prospektif olarak gerçekleþtirildi. Diabet veya diðer nedenlerle polinöropati tanýsý alanlar ve daha önce KTS için cerrahi veya lokal steroid enjeksiyonu tedavisi geçirenler çalýþmaya alýnmadýlar. Olgularýn boy ve kilolarý ölçülerek kayýtlandý ve bireylerin kilolarý, boylarýnýn karesine bölünerek VKÝ'leri (kg/m 2 ) hesaplandý. Elektrofizyolojik olarak olgular KTS ve non-kts olarak 2 gruba; bunlarda kendi içlerinde VKÝ 30'un altýnda (VKÝ < 30) ve 30 ve üstünde olanlar (VKÝ > 30) þeklinde tekrar 2 gruba ayrýldýlar. Elektrofizyolojik inceleme: Elektrofizyolojik çalýþmalar "American Academy of Electrodiagnostic Medicine"nin (AAEM) KTS taný kiterlerine (9-11) göre 1995 model Medelec Teca Premerie Plus ve05 marka EMG cihazý (Surrey, England) kullanýlarak konvansiyonel metotla gerçekleþtirildi. Kayýtlamalar normal oda ýsýsýnda (24-26 0 ) ve el deri ýsýsý 30 0 üzerinde olacak þekilde gerekirse hasta ýsýtýldýktan sonra yüzeysel stimülatör ve kaydedici elektrotlar ile yapýldý. Uyarýlar 0.1-0.2 msn süre ile supramaksimal olarak bipolar yüzeysel elektrotlar ile verildi. Duysal SÝÇ için yüzük, motor SÝÇ'ýnda yüzeysel kare elektrotlar kullanýldý. Non-KTS'li olgularda her iki elde, KTS'lilerde yalnýzca semptomatik elde ulnar ve median sinirlerden kayýtlamalar yapýldý. Duysal sinir aksiyon potansiyelleri antidromik olarak elde edildi (Þekil 1). Filtre bandý geniþliði 20-3000 Hz, süpürme hýzý 2 ms/division, sensitivite 10-20 µv/division'du. Motor iletimler için filtre bandý geniþliði 2-3000 Hz, süpürme hýzý 2 ms/division, sensitivite 2-4 mv/division'du. SÝÇ'larýnda her iki elden median ve ulnar duysal pik latans, amplitüd ve ileti hýzlarý; median ve ulnar motor latanslar, amplitüd ve ileti hýzlarý belirlendi. Kayýtlanan parametreler median motor distal latans (mmdl), median motor iletim hýzý (mmncv), median distal bileþik kas aksiyon potansiyeli amplitüdü (mcmap), median motor terminal latans indeksi (mmtlý); median duysal distal latans (msdl), median duysal iletim hýzý (msncv), median duysal amplitüd (msnap), 4. parmak median-ulnar duysal pik latans farký (M4-U4), 2. parmak median- 5.
Karpal tünel sendromunda sinir ileti çalýþmalarýnýn vücut kitle indeksi ile iliþkisi 3 parmak ulnar duysal pik latans farký (M2-U5) ve 2. parmak median- 5. parmak ulnar duysal amplitüd oranlarýný (M2/U5) kapsamaktaydý. mmtlý terminal mesafenin mmncv ve mmdl'nin çarpýmýna bölünmesiyle (terminal mesafe/ mmncv X mmdl) hesaplandý. Terminal mesafe el bileðinde distal stimülasyon yeri ile kayýtlayýcý elektrodun ortasýna olan mesafeden ölçüldü. Laboratuarýmýz normal deðerleri ayný teknikle 30 saðlýklý kontrolün 60 elinden prospektif olarak kayýtlanan parametrelerden elde edildi. Kontrollerden kayýtlanan bu parametrelerin ortalama deðerlerinden ±2 standart deviasyona göre anormal deðerler hesaplandý. Ýki standart deviasyona göre msdl > 3.5 ms, msncv < 40 m/s, mmdl > 3.7 ms ise KTS olarak kabul edildi.
4 Aygül ve ark Ayrýca M4-U4 farký 0.45 üzerinde anormal kabul edildi. CMAP latans ve amplitüdleri median sinir için abductor pollicis brevis kasýndan, ulnar sinir için adductor digiti minimi'den kayýtlandý. mmdl stimulus artefaktýnýn baþlangýcýndan CMAP baþlangýcýna kadar geçen süreden belirlendi. CMAP kayýtlamalarýnda stimülatör ile kayýtlayýcý elektrot arasýndaki mesafe 7 cm olarak tutuldu. msdl stimulus artefaktýnýn baþlangýcýndan SNAP baþlangýcýna kadar geçen süreden belirlendi. SNAP kayýtlamalarýnda hem median hem de ulnar sinir uyarýmlarýnda bilek stimülasyon noktasý ile 2., 4. ve 5. parmaklardaki kayýtlayýcý elektrot arasýndaki mesafe 14 cm olarak tutuldu. Gerek görülen olgularda bipolar iðne elektrotlarla üst ekstremitelerde elektromyografik incelemeler gerçekleþtirildi. Ýðne EMG'sinde özellikle istirahatte spontan aktivitenin (denervasyon potansiyellerinin) olupolmadýðýna dikkat edildi. KTS þiddeti elektrofizyolojik olarak hafif (uzamýþ msdl ve/veya msnap amplitüd düþmesi), orta (hem msdl hem de mmdl uzamasý) ve aðýr (hem msdl hem de mmdl uzamasý ve mcmap düþüklüðü) olarak 3 gruba ayrýldýlar (10). Ýstatistiksel Analiz: Windows için bilgisayarlý istatistik paket programý SPSS 10.0.7 kullanýlarak her bir grup elektrofizyolojik verilerinin ortalama deðerler ve standart deviasyonlarý (SD) hesaplandý. Non-KTS ve KTS tanýsý alan olgularýn ortalama deðerleri kendi içlerinde VKÝ'ne göre independent t-testi ile karþýlaþtýrýldýlar. Yine bütün parametrelerin normal ve anormal deðerlerinin gruplar içindeki daðýlým sýklýklarý VKÝ'ne göre chi-square testiyle karþýlaþtýrýldýlar. Ayrýca sinir iletimlerinin VKÝ, yaþ ve semptom süresiyle korelasyonlarý belirlendi. Bulgular Anamnez, nörolojik muayene, elektrofizyolojik incelemeler sonucunda 70 olgu KTS (64 kadýn, 6 erkek), 44 kiþi non-kts (38 kadýn, 6 erkek) olarak deðerlendirildi. KTS'li olgularýn VKÝ'leri non- KTS'lilerden anlamlý þekilde yüksekti (p < 0.01). Cinsler arasýnda istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk yoktu (p > 0.05) (Tablo 1). KTS ve non-kts'li obezlerde yaþ, VKÝ 30 altýnda olanlara göre anlamlý daha yüksekti (p < 0.05) (Tablo 2). KTS'li olgularýn 55'i (%78.6) bilateral, 11'i (%15.7) sað, 4'ü (%5.7) sol KTS tanýsý aldý ve toplam 125 elden kayýtlama gerçekleþtirilmiþ oldu. 125 elin 45'i (%36) hafif, 45'i (%36) orta, 35'i (%28) aðýr KTS tanýsý aldý (Tablo 3). Aðýr KTS'li ellerin 21'inde (%60) msnap'ler kayýtlanamadý. Ayrýca non-kts'li 44 bireyin 88 elinden de bilateral sinir iletimleri kayýtlanmýþ oldu. Obezlerde bilateral tutuluþ anlamlý daha yüksekti. Yine aðýr KTS oraný da yüksekti, fakat fark anlamlý düzeye ulaþmadý (Tablo 3). KTS'lilerde sinir iletileri karþýlaþtýrýldýðýnda hemen bütün ortalama deðerler VKÝ 30 üzerinde olanlarda daha bozuk olmakla birlikte yalnýzca mmncv istatistiki anlamlý faklýlýk gösterdi. Normal sýnýrlarda olmakla birlikte non-kts'li obezlerde msnap anlamlý düþük, M2-U5 ve mmdl anlamlý daha uzundu (Tablo 4). Non-KTS'lilerde anormal SÝÇ görülme sýklýklarý msnap, M2/U5 ve mmdl için VKÝ 30 üstü olanlarda anlamlý daha yüksekti. KTS'li olgularda SÝÇ parametrelerinin anormal sýklýklarý arasýnda farklýlýk yoktu (Tablo 5). Diðer taraftan KTS'li olgular sub-gruplara ayrýldýðýnda obez hafif KTS'li olgularda anormal msnap sýklýðý (%80.8'e karþýlýk %36.8, p = 0.003) VKÝ 30 altýndakilerden anlamlý daha yüksekti. KTS'li olgularda VKÝ ile mmncv (r = -0.237, p = 0.008) arasýnda anlamlý negatif korelasyon belirlendi. Non-KTS'lilerde VKÝ ile M2/U5 (r = -0.215, p = 0.052) negatif korelasyon ve mmdl (r = 0.226, p = 0.034) anlamlý pozitif korelasyon göstermekteydi. Tartýþma KTS cins, yaþ, obezite, ýrk ve hamilelik gibi pek çok kiþisel risk faktörü ile iliþkilidir. Çalýþmamýzda KTS için risk oluþturan faktörlerden baþlýca VKÝ ele alýnmakla birlikte cinsiyet daðýlýmýnda kadýnlarýn belirgin baskýn olduðu görüldü. Bulgumuz farklý çalýþmalarda da (1, 5, 8, 16) gösterildiði gibi KTS'nin kadýnlarda daha sýk olduðunu ve cinsiyetin KTS için bir risk faktörü olduðunu desteklemektedir. KTS'nin kadýnlarda daha sýk olarak görülmesinin nedeni; erkeklerin KTS'den kaynaklanan rahatsýzlýklara kadýnlardan daha fazla bir toleransa sahip olmalarý ve semptomlar daha ciddi düzeye ulaþmadan muayeneye gitmemeleriyle açýklanmaktadýr (12). Yine erkeklerin daha kuvvetli ellere sahip olmasý nedeniyle el kullanýmýnýn erkeklerde kadýnlardan daha az hasara sebep olabileceði de ileri sürülmektedir (13). Fakat hormonal faktörler ve kasiskelet problemlerine kadýnlarýn yatkýnlýðý da göz önüne alýnmalýdýr (15). Çalýþmamýzda, KTS'li olgularýn yaþlarý, non-kts'lilere göre anlamlý daha yüksekti. KTS'lilerin ortalama yaþý Geoghegan ve ark. (14) ile Boz ve ark (18) çalýþmasýna benzer, Kouyoumdjian ve ark. (5) ile Becker ve ark. (8) çalýþmalarýndan düþüktü. Yaþýn KTS geliþimde baðýmsýz bir risk faktörü olduðu ileri sürülmektedir (6,5,8). Bir çok çalýþma 20 yaþ altýnda KTS'nin nadir görüldüðünü bildirmektedirler (6,5,8,17). Çalýþmamýzda da 20 yaþ altýnda olgu yoktu. Sinir iletilerinin yaþýn ilerlemesiyle daha belirgin þekilde bozulduðu (19) ileri sürülmekte, bu da yaþlanmaya eþlik eden aksonal kayýp ve vasküler anormalliklerin periferik siniri kompresyona hassas hale getirmesiyle açýklanmaktadýr (2,5). Çalýþmamýzda diðer çalýþmalara (2,3,5,6,8,14,15, 18,20) benzer þekilde KTS'li olgularda obezitenin daha yüksek olduðu görüldü. VKÝ, KTS'lilerde non- KTS'lilerden anlamlý daha yüksekti. Karpitskaya ve ark.
Karpal tünel sendromunda sinir ileti çalýþmalarýnýn vücut kitle indeksi ile iliþkisi 5 (21) KTS'li olgularda obezitenin kontrollerden anlamlý yüksek olduðunu bulmuþlar ve KTS'li olgularýnýn %37'si obez (VKÝ 30 üstünde), %34.7'si yüksek kilolu (VKÝ 25-29.9 arasýnda) olduðunu bildirilmiþlerdir. Stallings ve ark. (7) çalýþmasýnda da KTS'li olgularýn %46'sý obez olarak belirlenmiþ ve yüksek VKÝ ile anormal ileti çalýþmalarýnýn iliþkili olduðu sonucuna ulaþmýþlardýr. Bu çalýþmada KTS'li olgularýn %54'ünde VKÝ 30 veya üzerindeydi. Çalýþmamýzda KTS'liler içinde obezlerde bilateral tutuluþ anlamlý daha yüksekti, fakat aðýr KTS oranlarýnda istatistiksel farklýlýk yoktu. Yine KTS þiddeti ile SÝÇ arasýnda korelasyon belirlenmedi. Kouyoumdjian ve ark. (5) ile Alanoðlu ve ark. (20) çalýþmalarýnda KTS þiddetiyle VKÝ arasýnda iliþki belirleyemediklerini rapor etmektedirler. Mevcut bulgular VKÝ'nin KTS geliþme riskini artýrdýðýný, ama KTS þiddetini etkilenmediðini düþündürmektedir. KTS'lilerde SÝÇ'larý bütün ortalama deðerleri VKÝ 30 üzerinde olanlarda daha anormal olmakla birlikte yalnýzca mmncv anlamlý faklýlýk gösterdi. Obez kiþilerin daha kalýn bir subkutanöz dokuya sahip olduklarý ve parmak kalýnlýðýnýn arttýðý aþikardýr. Perkütanöz stimülasyonla rutin sinir iletileri kayýtlandýðýnda, obezlerde daha küçük amplitüdlü cevaplar beklenebilir (23). Nihayet önceki çalýþmalara (20, 23, 24) benzer þekilde obezlerde msnap amplitüdünün düþtüðünü ve duysal parametrelerin daha sýk etkilendiðini belirledik. Hafif KTS'li obezlerde de düþük amplitüdlü msnap sýklýðý anlamlý daha sýktý. KTS'lilerdeki bu bulgu obezlerde parmak çapýnýn artmasýyla msnap amplitüd anormalliðinin daha belirgin hale gelmesiyle açýklanabilir. Konvansiyonel SÝÇ'na ek olarak, AAEM'nin de (9)
6 Aygül ve ark iþaret ettiði gibi yeni sinir ileti teknikleriyle (M2-U5, MMTLI, M2/U5 v.s.) daha yüksek sýklýkta anormallik belirlenebilir ve KTS geliþme riski altýndaki olgularýn takibinde faydalý ek teknikler olarak kullanýlabilir. Konvansiyonel tekniklere ek bir maliyet getirmez ve ayrýca bir zaman kaybýna neden olmaz. Çalýþmamýzda non-kts'li obezlerde ortalama M2-U5, mmtli daha bozuk ve anormal M2/U5 sýklýðý anlamlý daha yüksekti. Ferry ve ark. (15) obesiteyle KTS riskinin arttýðýný, Werner ve ark. (6) obezlerde KTS'nin 2.5 kat daha fazla olduðunu, Nordstrom ve ark (22) VKÝ'inde bir ünit artýþýn KTS riskini %6 artýrdýðýný bildirmiþlerdir. Geoghegan ve ark. (14) obezitenin KTS için gittikçe artan önemli bir risk faktörü olduðunu ve 30 yaþýndan küçüklerde de önem arz ettiðini ileri sürmektedirler. KTS ve VKÝ arasýndaki iliþki karpal kanalda artmýþ yað depozitine veya obezlerlerdeki daha yüksek karpal tünel hidrostatik basýncýna baðlý olabileceði ileri sürülmektedir (5, 6, 18). Dieck ve Kelsey (25) 40 KTS'li ve 1043 kontrol hastasýnda yaptýklarý araþtýrma sonucunda hýzlý kilo alýmýnýn karpal tünelde sývý retansiyonuna neden olarak etiyolojik bir faktör olabileceðini bildirmiþlerdir. Radecki (26) VKÝ artmasýyla total kan volümününde artacaðýný ve yatar pozisyonda toraks ile üst ekstremitelere daðýlan kan volümünün artmasý sonucu karpal tüneldeki venlerde meydana gelen vazodilatasyonun basýncýn artmasýna neden olup KTS için risk faktörü oluþturacaðýna dikkat çekmektedir. Sonuç olarak bu çalýþmada, KTS'nin kadýnlarda daha yüksek olduðu, obezitenin KTS geliþimi için önemli risk faktörleri olduðu, VKÝ ile KTS þiddetinin iliþkili olmadýðý, duysal SÝÇ'larýnýn daha sýk ve belirgin etkilendiði tespit edildi. Normal sýnýrlarda olmakla birlikte non-kts'li obezlerde yeni sinir ileti tekniklerinin daha belirgin ve sýk etkilendiði görüldü. Bundan dolayý non- KTS'li obezlerin KTS geliþimi açýsýndan takibinin uygun olacaðý düþüncesindeyiz. Kaynaklar 1. Mondelli M, Giannini F, Giacchi M. Carpal tunnel syndrome incidence in a general population. Neurology 2002; 58: 289-294. 2. Radecki P. Carpal tunnel syndrome. Effects of personal factors and associated medical conditions. Phys Med Rehabil Clin N Am 1997; 8: 419-437. 3. de Krom MC, Kester AD, Knipschild PG, Spaans F. Risk factors for carpal tunnel syndrome. Am J Epidemiol 1990; 132: 1102-1110. 4. Vessey MP, Villard-Mackintosh L, Yeates D. Epidemiology of carpal tunnel syndrome in women of childbearing age. Findings in a large cohort study. Int J Epidemiol 1990; 19: 655-659. 5. Kouyoumdjian JA, Zanetta DMT, Morita MPA. Evaluation of age, body mass index, and wrist index as risk factors for carpal tunnel syndrome severity. Muscle Nerve 2002; 25: 93-97. 6. Werner RA, Albers JW, Franzblau A, Armstrong TJ. The relationship between body mass index and the diagnosis of carpal tunnel syndrome. Muscle Nerve 1994; 17: 632-36. 7. Stallings SP, Kasden ML, Soergel TM, et al. A casecontrol study of obesity as a risk factor for carpal tunnel syndrome in a population of 600 patients presenting for
Karpal tünel sendromunda sinir ileti çalýþmalarýnýn vücut kitle indeksi ile iliþkisi 7 independent medical examination. J Hand Surg [Am] 1997; 22A: 211-15. 8. Becker J, Nora DB, Gomes I, Stringari FF, Seitensus R, Panosso JS, Ehlers JAC. An evaluation of gender, obesity, age and diabetes mellitus as risk factors for carpal tunnel syndrome. Clin Neurophysiol 2002; 113(9): 1429-34. 9. Jablecki CK, Andary MT, Floeter MK, Miller RG, Quartly CA, Vennix MJ, Wilson JR. Second AAEM literature review of the usefulness of nerve conduction studies and needle electromyography for the evaluation of patients with carpal tunnel syndrome Muscle Nerve 2002; 26 (suppl): S1-S53. 10. Stevens JC. The electrodiagnosis of carpal tunnel syndrome. Muscle Nevre 1997; 20: 1477-86. 11. American Association of Electrodiagnostic Medicine, American Academy of Neurology, American Academy of Physical Medicine and Rehabilitation. Practice parameter for electrodiagnostic studies in carpal tunnel syndrome: summary statement. Muscle Nevre 2002; 25: 918-22. 12. Nathan PA, Kenneth DM, Doyle LS. Relationship of age and sex to sensory conduction of the median nerve at the carpal tunnel and association of slowed conduction with the symptoms. Muscle Nevre 1988; 11: 1149-53. 13. Padua L, Padua R, Aprýle I, Tonalý P. Italian multicentre study of carpal tunnel syndrome. J Hand Surg (Br) 1999; 24B: 5: 579-82. 14. Geoghegan JM, Clark DI, Bainbridge LC, Smith C, Hubbard R. Risk factors in carpal tunnel syndrome. J Hand Surg (Br) 2004; 29(4): 315-20. 15. Ferry S, Hannaford P, Warskyj M, Lewis M, Croft P. Carpal tunnel syndrome: a nested case-control study of risk factors in women. Am J Epidemiol 2000; 151(6): 566-74. 16. Kouyoumdjian JA. Carpal tunnel syndrome: clinical and epidemiological study in 668 cases. Arq Neuropsiquiatr 1999; 57(2A): 202-07. 17. Bland JPD, Rudolfer SM. Clinical surveillance of carpal tunnel syndrome in two areas of the United Kingdom, 1991-2001. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2003; 74: 1674-79. 18. Boz C, Ozmenoglu M, Altunayoglu V, Velioglu S, Alioglu Z. Individual risk factors for carpal tunnel syndrome: an evaluation of body mass index, wrist index and hand anthropometric measurements. Clin Neurol Neurosurg 2004; 106(4): 294-99. 19. Bodofsky EB, Campellone JV, Wu KD, Greenberg WM. Age and the severity of carpal tunnel syndrome. Electromyogr Clin Neurophysiol. 2004; 44(4): 195-99. 20. Alanoðlu E, Ulaþ ÜH, Eroðlu E, Odabaþý Z, Kütükçü Y, Çakcý A, Vural O. Vücut kitle indeksi ile karpal tünel sendromu iliþkisi. Türk Nöroloji Dergisi 2002; 8(2): 57-63. 21. Karpitskaya Y, Novak CB, Mackinnon SE. Prevalence of smoking, obesity, diabetes mellitus, and thyroid disease in patients with carpal tunnel syndrome. Ann Plast Surg 2002; 48(3): 269-73. 22. Nordstrom DL, DeStefano F, Vierkant RA, Layde PM. Incidence of diagnosed carpal tunnel syndrome in a general population. Epidemiology 1998; 9: 342-45. 23. Stetson, DS, Albers JW, Silverstein B, Wolfe RA: Effects of age, sex, and anthropometric factors on nerve conduction measures. Muscle Nerve 1992; 15: 1095-104. 24. Buschbacher MR. Body mass index effect on common nerve conduction study measurements. Muscle Nerve 1998; 21: 1398-404. 25. Dieck GS, Kelsey JL. An epidemiological study of the carpal tunnel syndrome in an adult female population. Preventive Medicine 1985; 14: 63-69. 26. Radecki P. Personal factors and blood volume movement in causation of median neuropathy at the carpal tunnel. A commentary. Am J Phys Med Rehabil. 1996; 75(3): 235-38.