BANKA MUHASEBESİ 3 MEVDUAT VE DİĞER YABANCI KAYNAKLAR

BANKA MUHASEBESİ 3 MEVDUAT VE DİĞER YABANCI KAYNAKLAR

Mevduat: Yazılı ya da sözlü olarak veya herhangi bir şekilde halka duyurulmak suretiyle ivazsız veya bir ivaz karşılığında, istendiğinde ya da belli bir vadede geri ödenmek üzere kabul edilen parayı, Tasarruf mevduatı: Mevduat bankaları nezdinde açtırılan, gerçek kişilere ait ve münhasıran çek keşide edilmesi dışında ticari işlemlere konu olmayan mevduat hesaplarını, Özel cari hesap: Katılım bankalarında açılabilen ve istenildiğinde kısmen veya tamamen her an geri çekilebilme özelliği taşıyan ve karşılığında hesap sahibine herhangi bir getiri ödenmeyen fonların oluşturduğu hesapları, Katılma hesabı: Katılım bankalarına yatırılan fonların bu kurumlarca kullandırılmasından doğacak kâr veya zarara katılma sonucunu veren, karşılığında hesap sahibine önceden belirlenmiş herhangi bir getiri ödenmeyen ve anaparanın aynen geri ödenmesi garanti edilmeyen fonların oluşturduğu hesapları, Bankalar topladıkları mevduat ve katılım fonları üzerinden Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından belirlenen oranlarda zorunlu karşılık ayırarak TCMB nezdindeki hesaplarda tutmak zorundadır,

Bankalar Kanununun 60-64 maddeleri mevduat işlemlerine ayrılmıştır. 60.madde mevduat ve katılım fonu kabulüne ilişkin olup; Kredi kuruluşları ile özel kanunlarına göre yetkili olanlar dışında hiçbir gerçek veya tüzel kişi, aslen veya fer'an meslek edinerek mevduat veya katılım fonu kabul edemez, ticaret unvanları ve kamuya yapacakları açıklamalar ile ilân ve reklamlarında bu izlenimi yaratacak ifade ve deyimleri kullanamaz. Karşılığında hesap cüzdanı yerine makbuz, katılma belgesi, senet ve benzeri belgelerin verilmesi, alınan paraların mevduat veya katılım fonu kabulü sayılmasına engel değildir. Kredi kuruluşları, mevduat hesapları ile katılım fonu hesaplarını Kurulun görüşü alınmak suretiyle Merkez Bankasınca tespit edilecek vade ve türlerine göre tasnif etmek, tasarruf mevduatı ve gerçek kişilere ait katılım fonunu diğer hesaplardan ayırmak zorundadırlar.

61.Madde mevduatın ve katılım fonlarının çekilmesine ilişkin olup; 4721 sayılı Türk Medenî Kanununun rehinlere ve hapis hakkına, 818 sayılı Borçlar Kanununun alacağın devir ve temlikine, takasa dair hükümleri ile diğer kanunların verdiği yetkiler ve koyduğu yükümlülükler saklı kalmak şartıyla mevduat ve katılım fonu sahiplerine ödenmesi gereken tutarları geri alma hakları hiçbir suretle sınırlandırılamaz. Mevduat veya katılma hesabı sahipleri ile kredi kuruluşları arasında vade ve ihbar süresi hakkında kararlaştırılan şartlar saklıdır. 62.Madde zamanaşımına ilişkin olup; Bankalar nezdlerindeki mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklardan hak sahibinin en son talebi, işlemi, herhangi bir yazılı talimatı tarihinden başlayarak on yıl içinde aranmayanlar zamanaşımına tâbidir. Aranmayan mevduat ve katılım fonları tutarları Fon a gelir kaydedilmek üzere devredilir.

63.Madde mevduat ve katılım fonlarının sigortalanmasına ilişkin olup; Kredi kuruluşları nezdlerindeki tasarruf mevduatı ve gerçek kişilere ait katılım fonları, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından sigorta edilir. Risk esaslı sigorta priminin oranı, yıllık bazda sigortaya tâbi tasarruf mevduat ve katılım fonunun binde yirmisini aşamaz. Risk esaslı sigorta priminin tarifesi, tahsil zamanı, şekli ve diğer hususlar Kurulun görüşü alınmak suretiyle Fon Kurulu tarafından belirlenir. Türkiye'de faaliyet gösteren bir mevduat bankasının yurt içi şubelerinde gerçek kişiler adına açılmış olan ve münhasıran çek keşide edilmesi dışında ticari işlemlere konu olmayan Türk Lirası, döviz ve kıymetli maden cinsinden; Tasarruf mevduatı hesaplarının anaparaları ile bu hesaplara ilişkin faiz reeskontları toplamının, her bir gerçek kişi için 100 Bin Türk Lirasına kadar olan kısmı sigorta kapsamındadır.

Sigorta kapsamında ödemeler Türk Lirası olarak yapılır. Döviz cinsinden hesapların Türk Lirası karşılıkları, bankanın faaliyet izninin kaldırıldığı tarihteki Merkez Bankası döviz alış kurları esas alınarak belirlenir. Altın cinsinden hesapların Türk Lirası karşılıkları ise, bankanın faaliyet izninin kaldırıldığı tarihteki İstanbul Altın Borsası seans kapanış fiyatına ve Merkez Bankası döviz alış kurlarına göre belirlenir. 64.Madde sigorta kapsamı dışında kalan mevduat ve katılım fonlarına ilişkin olup kapsam dışı hesaplar; *Bankanın hakim ortakları ile bunların ana, baba, eş ve velayet altındaki çocuklarına ait mevduat. *Bankanın yönetim kurulu başkan ve üyeleri, genel müdür ve yardımcıları ile bunların ana, baba, eş ve velayet altındaki çocuklarına ait mevduat. *Türkiye deki bankaların yurtdışındaki şubelerinde açtırılan mevduat. *Türkiye'de münhasıran kıyı bankacılığı faaliyeti göstermek üzere kurulan bankalarda bulunan mevduat. *5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nun 282. maddesindeki suçtan kaynaklanan malvarlığı değerleri kapsamına giren mevduat.

Mevduat ve katılım hesaplarının vade ve türleri MEVDUAT VE KATILIM FONLARININ VADELERİ VE TÜRLERİ HAKKINDA TEBLİĞ (SAYI: 2007/1) (03 Şubat 2007 tarih ve 26423 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır) ile belirlenmiştir. Tebliğe göre;mevduatın vadeleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. a) Vadesiz mevduat: Bankanın izni aranmaksızın hesap sahibi tarafından istenildiği zaman kısmen veya tamamen çekilebilen, herhangi bir ihbar veya vade koşulu taşımayan ve faiz tahakkukları yıl sonunda veya hesabın kapatılmasında yapılan mevduattır. b) İhbarlı mevduat: Çekileceği tarihten 7 gün önce yazılı bir ihbar verilmek suretiyle çekilebilecek mevduattır. c) Vadeli mevduat: 1 aya kadar vadeli (1 ay dahil), 3 aya kadar vadeli (3 ay dahil), 6 aya kadar vadeli (6 ay dahil), 1 yıla kadar vadeli ve 1 yıl ve daha uzun vadeli (1 ay, 3 ay, 6 ay ve yıllık faiz ödemeli) olarak açılabilecek mevduattır. ç) Birikimli mevduat: Asgari 5 yıl vade ile açılan, sözleşme ile belirlenen aylık veya üç aylık sürelerde hesaba para yatırmaya imkan veren mevduattır.

Mevduatın türleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. a) Tasarruf b) Resmi Kuruluşlar c) Ticari Kuruluşlar ç) Bankalar d) Diğer Kuruluşlar Tasarruf Mevduatı; Mevduat bankaları nezdinde açtırılan, gerçek kişilere ait ve münhasıran çek keşide edilmesi dışında ticari işlemlere konu olmayan mevduattır. Resmi Kuruluşlar Mevduatı; Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine, özel bütçeli idarelere, düzenleyici ve denetleyici kurumlara, sosyal güvenlik kurumlarına, yerel yönetimlere, mahkemelere, savcılıklara, icra ve iflas dairelerine ve tereke hakimliklerine ait hesaplar Resmi Kuruluşlar başlığı altında sınıflandırılır.

Ticari Kuruluşlar Mevduatı; Gerçek kişilerin ticari işletmelerine, her çeşit ortaklıklara, kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunlara ait müesseselere, bağlı ortaklıklara, iştiraklere ve müesseselerin ve bağlı ortaklıkların işletmelerine, yerel yönetimlerin ticari işletmelerine, döner sermayeli kuruluşlara, vakıfların, derneklerin, sendikaların, birliklerin ve mesleki kuruluşların kurdukları veya katıldıkları ticari işletmelere, kooperatiflere, sigorta şirketlerine, emeklilik şirketlerine ve banka dışı diğer mali kesime ait hesaplar "Ticari Kuruluşlar" başlığı altında sınıflandırılır. Bankalar; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve bankalar ile özel kanunlarına göre mevduat kabulüne yetkili bulunan kuruluşlara ait hesaplar "Bankalar" başlığı altında sınıflandırılır.

Diğer Kuruluşlar; Vakıflara, derneklere, birliklere, sendikalara, tasarruf ve yardımlaşma sandıklarına, elçilik ve konsolosluklara, uluslararası kuruluşların Türkiye'deki büro ve temsilciliklerine, fonlara, apartman yönetimine, noter teminat ve emanetine ait hesaplar ile mahkemeler, savcılıklar, icra ve iflas daireleri ve tereke hakimlikleri nezdindeki paralara ilişkin hesaplar ve mahkemelerce tevdi mahalli gösterilmek suretiyle yatırılan paralara ilişkin hesaplar "Diğer Kuruluşlar" başlığı altında sınıflandırılır. Döviz Tevdiat Hesapları; Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkındaki karar ve buna ilişkin tebliğler uyarınca bankalar tarafından gerek Türkiye de yerleşik gerek yurtdışında yerleşik gerçek ve tüzel kişiler adına konvertibl dövizler üzerinden açılabilen hesaplar olup, pasif niteliklidir. Sabit fiyat üzerinden hareket görür. Dönem sonlarında hesap bakiyesi evalüasyon işlemine tabi tutularak Türk parasına dönüştürülür.

Örnek; X Bankası A.Ş. müşterisi Ali Zengin için 1.1.2013 tarihinde 100.000 USD DTH (döviz tevdiat hesabı) açmış, 31.03.2013 tarihinde hesaba 5.000 USD faiz işlemiş, %18 stopaj kesilmiştir. 31.03.2013 de 1 USD=2 TL dir. 01.01.2013 Borç Alacak 011 Efektif Deposu 100.000.-USD 311 Döviz Tevdiat Hes. 100.000.-USD 31.03.2013 295 Döviz Vaziyeti 5.000.- USD 611 Mevduata Verilen Faizler 10.000.- TL 311 Döviz Tevdiat Hes. 5.000.-USD 294 Döviz Alım Satım Hes. 10.000.-TL 31.03.2013 311 Döviz Tevdiat Hes. 900.-USD 294 Döviz A/S Hes. 1.800.-TL 295 Döviz Vaziyeti 900.-USD 380 Ödenecek Vergi ve Fonlar 1.800.-TL

Para Piyasalarına Borçlar Bankaların TCMB ve Borsa İstanbul Takas ve Saklama Bankası aracılığı ile bu ve diğer bankalardan aldığı TL borçlar 328 hesap skontunda takip edilir. Örnek; X Bankası A.Ş. TCMB den 10.000.000.-TL gecelik borçlanma sağlamış, ertesi gün ana para ve 100.000.-TL faiz ödemesi gerçekleştirmiştir. Borç 020 TCMB Hes. 10.000.000.- Alacak 328 Para Piyasalarına Borçlar 10.000.000.- 328 Para Piyasalarına Borçlar 10.000.000.- 626 Para Piyasası İşl. Ver. Faizler 100.000.- 020 TCMB Hes. 10.100.000.-

346 Sermaye Benzeri Borçlar Sermaye Benzeri Borçlar; BANKALARIN ÖZKAYNAKLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK (Resmi Gazete Tarih/No:5/9/2013-28756) ile tanımlanmıştır. 2013 de çıkarılan yönetmelikte sermaye benzeri borçlar yerine ilave ana sermaye terimi kullanılmıştır. Genel olarak; imtiyazlı paylara tekabül eden sermaye tutarları ile vadesi ihraç tarihinden itibaren en erkan 5 yıl olan menkul kıymetler ve en az 5 yıl vadeli kullanılan krediler sermaye benzeri olarak adlandırılır.

350 Karşılıklar Genel karşılıklar, Kıdem Tazminatı karşılığı ve Vergi karşılıkları gibi bankaca ayrılan tüm karşılıkların izlendiği hesaptır. Genel Karşılıklar; Bankaların karşılık yönetmeliğinde belirlenen usul ve esaslar dahilinde ayırdıkları genel karşılıkların kaydedildiği pasif nitelikli hesaptır. a) Standart nitelikli nakdi kredileri toplamının yüzde biri (% 1) ve teminat mektupları, aval ve kefaletleri ile diğer gayrinakdi kredileri toplamının binde ikisi (% 0,2) oranında, b) Yakın izlemedeki nakdi kredileri toplamının yüzde ikisi (% 2) ve teminat mektupları, aval ve kefaletleri ile diğer gayrinakdi kredileri toplamının binde dördü (% 0,4) oranında genel karşılık ayırırlar.

350 Karşılıklar Bankanın çalışanları için ilgili Türkiye Muhasebe Standardı hükümlerine göre hesaplayacağı kıdem tazminatından dönemsel olarak ayrılması gereken karşılığın izlendiği pasif karakterli (35001) hesaptır. Borç Alacak 820 Karşılık ve Değer Düşme Giderleri 100.000.- 82001 Kıdem Tazminatı Karşılığı 350 Karşılıklar Hesabı 100.000.- 35001 Kıdem Tazminatı Karşılığı Kıdem Tazminatı ayrılması 350 Karşılıklar Hesabı 1.000.- 35001 Kıdem Tazminatı Karşılığı 010 Kasa Hesabı 1.000.- İşten ayrılan Personele Kıdem Tazminatı Ödenmesi

360 Faiz ve Gider Reeskontları Dönem sonları itibariyle mevduat, alınan krediler, çıkarılan tahviller ve diğer faiz ve gider doğurucu pasif hesaplar ile bilanço dışı hesaplarda kayıtlı diğer yükümlülükler üzerinden cari hesap dönemine ait olan faiz ve giderler reeskonta tabi tutularak bu hesaba alacak ve ilgili gider hesabına borç kaydolunur. Örnek; Bir yıl vadeli tasarruf mevduatı hesabına 15.05.2013-31.12.2013 dönemi için hesaplanan 120.000 TL reeskont hesaplanmıştır. 31.12.2013 Borç Alacak 610 Tasarruf Mevduatına Ödenecek Faizler 120.000.- 360 Faiz ve Gider Reeskontları 120.000.-

380 Ödenecek Vergi Resim Harç ve Primler Bankanın kendi tüzel kişiliği personeli ve ilişkide bulunduğu üçüncü kişilere ait işlemler nedeniyle vergi sorumlusu veya vergi yükümlüsü olması halinde ödeyeceği vergi, resim, harç ve primlerin izlendiği pasif karakterli hesaptır. Örnek; X Bankası A.Ş. Bir mudisine ait vadeli mevduat için tahakkuk eden faizden 2.000.-TL menkul sermaye iradı gelir vergisi kesintisi yapmıştır. Borç 310 Tasarruf Hes.-Vadeli 2.000.- Alacak 380 Ödenecek Vergi Resim Harç 2.000.- ve Primler 38000 Ödenecek Vergiler 380002 MSİGV