Kanunî Sultan Süleyman Muhteşem Fatih Akçe
Tarihin Büyükleri Serisi-3 Kanunî Sultan Süleyman MUHTEŞEM Copyright Yitik Hazine Yayınları, 2015 Bu eserin tüm yayın hakları Işık Yayıncılık Tic. A.Ş. ye aittir. Eserde yer alan metin ve resimlerin Işık Yayıncılık Tic. A.Ş. nin önceden yazılı izni olmaksızın, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. Editör Salih GÜLEN Kapak Engin ÇİFTÇİ Sayfa Düzeni Ahmet KAHRAMANOĞLU ISBN 978-605-5129-86-6 Yayın Numarası 116 Basım Yeri ve Yılı Çağlayan A. Ş. TS EN ISO 9001:2008 Ser No: 300-01 Sarnıç Yolu Üzeri No: 7 Gaziemir / İZMİR Tel: (0232) 274 22 15 Ekim 2015 Genel Dağıtım Gökkuşağı Pazarlama ve Dağıtım Merkez Mah. Soğuksu Cad. No: 31 Tek-Er İş Merkezi Mahmutbey / İSTANBUL Tel: (0212) 410 50 60 Faks: (0212) 445 84 64 Yitik Hazine Yayınları Bulgurlu Mahallesi Bağcılar Caddesi No:1 34696 Üsküdar / İSTANBUL Tel: (0216) 522 11 44 Fax: (0216) 522 11 78 www.hazineyayinlari.com www.yitikhazine.com hazine@hazineyayinlari.com facebook.com/kitapkaynagi Kapak resmi, Sn. Engin ÇİFTÇİ tarafından Kanunî nin tablo, gravür ve minyatürlerindeki yüz ölçüleri dikkate alınarak kolaj şeklinde çalışılmıştır.
İÇİNDEKİLER Muhteşem Süleyman... 11 Trabzon ve Kırım Yılları... 12 Kefe Günleri... 13 Manisa Yılları... 13 Yavuz Vefat Ediyor... 14 Saltanat Avantajları... 17 Adaleti... 17 Adı Nereden Geliyor... 18 İlk Sıkıntısı İsyanlar... 19 Canberdi Gazali İsyanı... 19 Avrupa nın Titretildiği Yıllar... 22 Fatih ten Yadigâr Top... 23 Ah Şehzadeler... 24 İlk Deniz Seferi... 25 Rodos Yollarında... 27 Şövalyelerin Barış Taktikleri... 28 Yolsuzlukla Mücadele... 29 Gel Müslüman Ol... 30 Kanuni Fatih i Geçti mi... 30 Pargalı İbrahim... 31 Ve Ahmed Paşa... 32 Bu Parayı Nereden Buldun Paşa... 33 Yeniçeriler İsyan Ediyor... 34 Dünyanın En Kısa Meydan Muharebesi: Mohaç... 35 5
Kanunî Sultan Süleyman Dinin Işığı... 38 Acem Ajanları Anadolu da... 39 Bir Kıvılcımla Parlayan Yangınlar: Anadolu İsyanları... 40 Baba Zünnûn İsyanı... 41 Yeni Bir Sıkıntı: Molla Kâbız... 43 Macaristan a Atanan Kral... 46 Türkler Az Söyler Çok Yaparlar... 49 Budin ve Ferdinand ve Viyana... 50 Macar Krallık Tacı Kayıp... 53 Ve Viyana... 54 Şenlikler Şenlikler... 59 Kanuni Alaman Seferinde... 61 Ferdinand Cezasız Kalmamalı... 63 Gelen Acı Haber... 65 Ey Düşman Nerelerdesin... 65 Alaman Seferi nin Kazancı... 66 Osmanlı yı Koron la Korkutmak... 68 Kanuni ve İran... 70 Valide Sultan Vefat Etti... 72 İlk Öğretmen de Vefat Etti... 74 İran a İlk Seferi... 76 Pargalı İbrahim e Veda... 79 Bir Efsane Osmanlı Hizmetinde: Barbaros... 82 Tunus Düştü... 85 İtalya ya Sefer Var... 86 Boğdan Yollarında... 88 Venedik Adaları Tek Tek Düşerken... 89 Sadrazama Veda... 92 İki Düğün Bir Arada... 93 Yeniden Andrea Dorya... 94 Macaristan... 95 Fransa ya Yeniden Yardım... 96 Barbaros Fransa Denizlerinde... 97 6
İçindekiler Nice Muhasarası... 98 Budin Yeniden... 101 Bir Hazin Hatıra: Şehzade Camii... 102 Turgudca... 103 Barbaros un Ahiret Seferi... 104 Batı yı Emniyete Alma Çabası... 104 Yeniden İran Yollarında... 105 İstanbul da Durmayan Padişah... 109 Şehzadeler Arasında Başlayan Kımıldanmalar... 110 Gemiler Yürür mü... 111 En Son Asker Şehit Olunca... 112 Cerbe ye Hücum Var... 113 Trablusgarp Osmanlı Oluyor... 114 Erdel Erdel... 115 Zaferler Arasında Eğri Bir Başarısızlık... 115 Yine İran... 117 Bir Şehzade Hikâyesi: Mustafa... 119 Hint Deniz Seferleri... 124 Ah Cihangir... 125 İran Üzerine Üçüncü Sefer... 125 İranlılar Barış İstiyor... 130 Amasya Antlaşması... 130 Kırım da Bir İlginç Darbe... 133 Şehzade Mustafa Ölmemiş miydi?... 134 Kara Ahmed Paşa... 136 Edirne de Geçen Bir Kış Daha... 137 Süleymaniye Açılıyor... 138 Ve Hürrem Sultan... 141 Şehzadeler... 143 Şehzadeler Savaşıyor... 145 Bayezid İçin Yolun Sonu... 146 Cerbe Zaferi nin Mutluluğu... 149 Rüstem Paşa da Ölür... 151 7
Kanunî Sultan Süleyman Ölüm Tehlikesi... 152 Barış Süreci... 153 Malta... 153 Devletin İtibarını Kurtarmak... 156 Avusturya Meselesi... 156 On yıl Sonra Sefer Yollarında... 158 Sefer Yolunda Bir Mutlu Haber... 159 Seferin Ellinci Günü... 159 Vaziyetten Vazife Çıkartılmaz... 161 Zigetvar Önlerinde... 162 Bir Dünya Hâkimi Vefat Etti... 163 En Gizli Namaz... 164 Padişah Cuma Namazına Gelecek mi... 165 Arabayla Gelinen Tabutla Dönülen Sefer... 168 Muhteşemin Ardından... 170 Karakteri... 171 Sultan Süleyman Çağı... 172 Devlet İdaresi... 173 Fizikî Özellikleri... 174 Din Anlayışı... 176 Haremeyn Hizmetleri... 178 Çok Uzun Saltanat... 179 Edebiyata Merakı... 180 Ailesi... 181 Eserleri... 183 Kuyumculuk... 185 Hasret... 185 Kaynakça... 187 8
Türk-İslam tarihinin 16. asırdaki gururu olan sultanın aziz hatırasına...
MUHTEŞEM SÜLEYMAN Yavuz Sultan Selim gibi efsanevi bir padişahın tek oğlu olmak, uzaktan bakıldığında belki büyük bir talih olarak düşünülebilirdi. Ancak o, bunun büyük bir sorumluluk ve babanın gölgesinde kalma tehlikesini de beraberinde getirdiğinin farkındaydı. Osmanlıların onuncu padişahı devletini âdeta on numara yönetti ve babasından aldığı sancağı çok daha ilerilere taşımasını bildi. Tarihler onu Sultan Süleyman yerine Kanunî diye bildi. Her ne kadar çok sonra verildiğinden kendisinin Kanunî unvanından haberi olmasa da bu unvan isminin önüne geçti. Müslümanlar her zaman yanlarında bir koruyucu olarak onu gördüler. Avrupalılar ise hem korktular on dan hem de hakkını teslim ettiler Muhteşem diyerek. Büyük Türk diyenler de oldu. Osmanlı sultanları ilk zamanlar şah unvanı kullanmaz, Yavuz Sultan Selim den itibaren padişahların tuğralarında isimle han kelimesi arasında şah unvanına da yer verilmiştir. Bu unvanı Osmanlı tarihinde ilk olarak babası kullanmış (Selimşah), kendisi de babasının yolundan gitmiş ve tuğrasında Süleymanşah tabirini kullanmıştır. 11
Kanunî Sultan Süleyman Trabzon ve Kırım Yılları Babasının şehzadelik yaptığı Trabzon da 6 Kasım 1494 de dünyaya gelen Süleyman ın annesi, Hafsa Valide Sultan dır. Babasına göre çok daha sakin bir karaktere sahiptir. Küçük yaşlardan itibaren çok iyi bir eğitim aldı ve büyük bir titizlikle yetiştirildi. Ailenin tek erkek çocuğu değildi. Ancak Şehzade Selim den sonra hayatta kalan tek şehzade olacaktı. Trabzon da bir erkek bir de kız kardeşi doğsa da Şehzade Salih ve Kamerşah Sultan, bebek yaşta vefat edecektir. Kayıtlara geçen ilk hocası Hayreddin Efendi dir. Eğitiminde devlet ve ordu yönetimi ile İslâmî ilimlere ağırlık verildi. Trabzon (18. yüzyıl) Şehzadelerin devlet ve orduyu daha iyi tanıması, devlet yönetiminde tecrübe sahibi olması maksadıyla yapılan sancağa çıkma usulüne göre Trabzon da sancakbeyi olan babasının isteğiyle 13 yaşındayken Şebinkarahisar sancağına verildi. Genellikle 10 yaşında sancağa çıkma gerçekleşirken Şehzade Süleyman ın babası Şehzade Selim in ele avuca sığmaz 12
Muhteşem Süleyman karakterinden dolayı sancağa geç çıkartıldığı görülür. Şebinkarahisar tayinine taht iddiasında bulunan büyük amcası Şehzade Ahmed in karşı çıkmasıyla yeni tayin yeri olarak Bolu belirlenir. Amcasının buna da itirazı gelince bu defa Ana dolu dan hayli uzak bir köşeye Kırım daki Kefe sancakbeyliğine tâyin edilir. Kefe Günleri Trabzon dan Kefe ye gemi ile yolculuğu onun ilk uzun mesafeli deniz seyahati oldu. Annesi, lalası ve hocasıyla beraber Kırım ın bu küçük şehrine ulaştı. Kefe de geçen üç yıllık sancak beyliği döneminde babası Şehzade Selim in taht mücadelelerine destek oldu. Babasının amcası ile olan taht rekabeti ve Doğu da yayılmaya başlayan İran fitnesine karşı çalışmalarının neticesinde tahta çıkmaktan başka alternatifi olmadığını biliyordu. Babasının Trabzon dan İstanbul a yaptığı yürüyüşe destek oldu. 1512 de Yavuz Sultan Selim in padişah olması üzerine tek erkek şehzade olarak kendine taht yolu gözüktü. Veliaht şehzade, İstanbul a gelerek babasının amcalarıyla yaptığı taht mücadelesi esnasında payitahtta ve Edirne de oturdu. Manisa Yılları Veliaht şehzade olarak Manisa ya sancakbeyi vazifesiyle gönderildiğinde takvimler 1513 Nisan ını gösteriyordu. Kayıtlara göre Manisa ya vardığında annesi Hafsa Sultan, kız kardeşi Fat ma Sultan, ilk şehzadesi Mustafa ve onun annesi Mâhi devran, hocası Hayreddin, lalası Kasım, sonradan veziriazam olacak olan Pargalı İbrahim yanındadır. Kanuni yaklaşık yedi yılını Manisa da geçirir, zaman zaman babasının görevlendirmesiyle Edirne de bulunur. Manisa daki vazifesi ile Ege yi, avcılık merakı sayesinde İç Anadolu yu 13
Kanunî Sultan Süleyman tanıma fırsatı bulur. Veliaht olduğu için taht için yetiştirilir. Çok sevdiği eşi Hürrem Sultan la Manisa da tanışır. Yavuz Vefat Ediyor Babası Sultan Selim in dopdolu geçen saltanatı, genç şehzadeye ufuk açtı. Babasının vefatına kadar Saruhan (Manisa) sancak beyliğinde bulundu. Babası nereye yöneleceği tam bilinmeyen meçhul seferi için Çorlu civarına gittiğinde Manisa daydı. Yavuz Sultan Selim in sanılanın aksine şirpençeden değil vebadan vefat etmesi üzerine (22 Eylül 1520) acı haber Manisa ya ulaştı. Sadrazam Pîrî Paşa nın gönderdiği haberciden babasının vefat haberini alan şehzade süratle İstanbul a doğru yola çıktı. Sekiz günde İstanbul a ulaşarak 30 Eylül 1520 de Topkapı Sarayı nda yapılan cülûs merasiminin ardından tahta çıktı. Böylece devlet yönetiminde boşluk olmasına mani oldu. Ertesi gün, Edirnekapı da babasının cenazesini karşıladı. Babasının cenaze namazı binlerce kişinin iştirakiyle Fatih Camii nde kılındı. Namazın ardından babasının dedesi Fatih Sultan Mehmed in türbesini ziyaret etti. Yeni padişahın ilk emri, babası için imâret, türbe, cami yapılması konusunda oldu. Günümüzde Fatih semtinde bulunan yanı başında padişahın türbesinin de olduğu Yavuz Sultan Selim Camii bu şekilde yapılmış oldu. Cülûs bahşişi dağıtma geleneğini sürdürdü. Manisa yıllarında kendi yanında olan eşleri ve şehzadelerinin (Mustafa, Mahmud ve Murad) İstanbul a getirilmesini istedi. Devlet yönetiminde ilk icraatı babasının vezîriâzamı Pîrî Mehmed Paşa yı aynı makamda bırakması oldu. Eski lalası ve bir rivayete göre sütkardeşi olan Kasım Paşa ya vezirlik pâyesi verdi; böylece divandaki vezir sayısını artırmış ve dörde yükseltmiş oldu. 14
Muhteşem Süleyman Yavuz Sultan Selim in vefatı (Selimname) 15
Kanunî Sultan Süleyman Kanunî nin cülus merasiminden detay (Hünername) 16
Muhteşem Süleyman Osmanlı da mühim olaylar üzerine yazılan ve mısradaki harflerle o hadisenin tarihini verme sanatı oldukça yaygındır. Sultan Süleyman ın tahta çıkışı üzerine Müjde kim Sultân Süleymân oldı mülke pâdişâh ve Sultân Süleymân dâd ile oldı Emîrü l-mü minîn (H.926/M.1520) tarihleri düşürüldü. Saltanat Avantajları İran tehlikesinin o seneler için bertaraf edildiği, Anadolu da huzurun sağlandığı, Memlûkler in tarihte kaldığı, Avrupa da Venediklilerin sindirildiği bir dönemde padişah oldu. Hazine Dairesi ne sığmayacak büyüklükte bir devlet hazinesi, devrin askerî şartları içinde en güçlü ordu ve donanma ile kabiliyetli bir bürokrat sınıf ve saltanatına rakip olacak şehzadenin olmadığı bir ortamda padişah oldu. Osmanlı tarihinde bu kadar avantajlı olarak tahta çıkan başka bir şehzade olmadı. Adaleti Devlet yönetiminde iki temel esası benimsedi: adaleti sağlamak ve halkı her türlü tehlikeden korumak. Saltanatının ilk yıllarında adalete ehemmiyet vereceğinin işareti olarak Yavuz zamanında İran sıkıntısından dolayı konulan siyasi yasakları kaldırdı. Artık tehlikeli bir durum kalmadığı için bu yasakları kaldıran kanun, hukuk prensipleriyle meşhur hünkârın ilk kanunudur. Yavuz Sultan Selim in tedbir maksatlı olarak Mısır dan ve Tebriz den İstanbul a getirttiği sayıları altı yüzü bulan çeşitli idareci, emir ve sanatkârları tekrar hürriyetlerine kavuşturdu. İran la yapılan ipek ticareti serbest bırakıldığı gibi ticaret yaptığı için mallarına el konulan tüccarın ya malları iade edildi 17
Kanunî Sultan Süleyman ya da zararları devlet hazinesinden karşılandı. Bu tazminatın 1 milyon akçe gibi büyük bir rakam tuttuğu bilinir ki devletin bu şekilde maddi fedakârlığı yeni padişahın faaliyetlerinde neye mal olursa olsun adaletten taviz vermeyeceğinin işaretidir. İç isyanlar çıktığı dönemde âdil ve dürüst bir yönetim ile tebaayı korumanın ve onların gönlünü kazanmanın ne kadar mühim olduğunu görecektir. Babasına Yavuz unvanının verildiğinden Sultan Selim in haberinin olmadığı gibi, Kanuni unvanının verilmesinden de Sultan Süley an ın haberi yokt r. Adı Nereden Geliyor Adı, koyduğu kanunlar dolayısıyla her ne kadar Kanunî olarak benimsense de bu unvan 18. yüzyılda ilk defa Dimitri Kantemir tarafından kullanılmış ve sonraki yıllarda Osmanlı tarihçileri tarafından benimsenip yaygınlaşmıştır. Aynen babasına Yavuz unvanının verildiğinden Sultan Selim in haberinin olmadığı gibi, Kanunî unvanının verilmesinden de Sultan Sü leyman ın haberi yoktur. Padişahla çağdaş olan Batılı tarihçiler onu Muhteşem/ Magnificent/ Magnifique veya Büyük Türk/ Grand Turc lakaplarıyla anmışlardır. Sultan Süleyman Osmanlı tarihlerinde ilk Süleyman olarak nitelendirilse de -Fetret döneminde bir süre Osmanlı tahtına otursa da genelde padişah olarak kabul edil me yen- Süleyman Çelebi dolayısıyla Batı kaynakları onu II. Süleyman şeklinde de nitelendirmiştir. İsminin verilmesi konusunda Hüner nâme de anlatılan bir rivayet de dikkat çekicidir. Doğum haberini alan Şehzade Selim, Kur ân-ı Ke rim i açar, çıkan sayfada Hz. Süleyman dan 18
Muhteşem Süleyman bahsedildiği için oğluna bu ismi verir. Bir diğer rivayet ise babası Selim in, Süleyman adını kendi isminin kü çült mesi (tasgir) olan Süleym den hareketle verdiği şeklindedir. İlk Sıkıntısı İsyanlar İlk saltanat yıllarında halka kötü muamelede bulunan devlet adamlarını ve eşkıyaları da şiddetle cezalandırmaktan çekinmemiştir. Kanlı Cafer diye nam bulan halka yaptığı eziyetlerden dolayı hakkında çokça şikâyet bulunan Gelibolu Sancakbeyi Cafer Bey i araştıran padişah, suçlamaların haklı olduğunu görünce şiddetle cezalandırmıştır. Benzer şikâyetler gelen diğer beyleri, silahtarları da haklarındaki iddialar gerçekse cezalandırmaktan çekinmemiştir. Saltanatına çok büyük imkânlarla başlamasına rağmen ilk yıllarda gerek Ana dolu da gerekse Mısır da çıkan ayak lanmalarla uğraşmak zorunda kaldı. Ana do lu da Yozgat civarlarında Safevi etkisiyle çıkan Baba Zünnun (1526) ve Karaman civarında tımar meselesinden çıkan Kalenderoğlu (1527) ayaklanmalarıyla uğraştı. Mısır da Memlûkleri yeniden kurmak için çıkan Canberdî Gazali (1521) ve Ahmed Paşa ayaklanmalarını (1524) bastırmadıktan sonra dışta fetihlere girişemeyeceğini biliyordu. Canberdi Gazali İsyanı Mısır daki isyanı, Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı hizmetine giren dönemin Şam Valisi Canberdi Gazali çıkartmıştır. Aslen Slav bir esir olan Canberdi, Memlükler zamanında gösterdiği kabiliyetlerle azat edilmiş ve Tomanbay ın gözüne girmiştir. Mercidabık Savaşı nda Osmanlı ordusuna karşı savaşmıştır. Memluk emirlerinden Hayırbay aracılığıyla Osmanlı ordusu Kahire ye girdikten sonra Memlük Hükümdarı Tumanbay yakalanarak Yavuz Sultan Selim in huzuruna getirildiğinde padişah kendisiyle sohbet etmiştir. 19
Kanunî Sultan Süleyman Tumanbay o sırada orada bulunan Hayırbey ve Gazali yi göstererek, Ey Osmanlı sultanı bu konuda günahın yoktur biliriz, amma bu şeytanların iğvasıyla hareket ettiniz. Eğer bunlarda bir hayır olsaydı kendi cinslerine ve velinimetlerine olurdu. demiştir. Yavuz, Mısır ı ele geçirince Hayırbay ı Mısır a, Gazalî yi ise Şam a beylerbeyi yapmıştır. Ancak Tumanbay ın haklılığı Yavuz un vefatından sonra anlaşılır. Canberdi, Sultan Süleyman ın genç ve tecrübesiz oluşundan hareketle Osmanoğullarına en büyük güç ve zenginlik Sultan Selim Han sayesinde gelmiştir. Oğlu Sultan Süleyman ın başarılı olması şüphelidir, asla babasının yerini dolduramaz, çok gençtir, yalnızca etrafındaki düşmanları ile başaçıkabilir. Saltanatı bir seneye varmaz. demiş ve kendi hükümdarlığını ilân etmiştir. Kendi adına hutbe okutup para bastırarak Sultan Süleyman ı tanımadığını ilan etmiştir. Ayrıca Safevî Hükümdarı Şah İsmail e, birlikte hareket etmek için mektuplar yollamış, Osmanlı hizmetine birlikte girdikleri Mısır Beylerbeyi Hayırbay a da elçiler göndererek kendi yanına çekmeye çalışmıştır. Canberdi nin Rodos Şövalyeleri nden dahi yardım alması çıkarttığı fitnenin büyüklüğünü gösterir. Canberdi nin gayesi önce Suriye yi, ardından Mısır ı ele geçirmekti. Mısır Beylerbeyi Hayırbay ı ısrarla yanına çağırmaktaydı. Hayırbay ise bir yandan onu oyalarken diğer yandan olan biteni padişaha bildiriyordu. Canberdi, Halep i kuşatırken Kanunî, Ferhad Paşa yı bu isyanı bastırmakla görevlendirdi. Osmanlı kuvvetleri daha yolda iken bölgeye yakın olan Dulkadır Vilâyeti Beyi Şehsuvaroğlu Ali Bey hemen 20
Muhteşem Süleyman Halep e gitmiş bunun üzerine Gazalî derhal Şam a geri çekilmiştir. Canberdi nin Şam da padişaha bağlı olan ve emrine uymayan yeniçerileriyle halkın bir kısmını katletmiştir. Kahire nin girişi Bölgedeki Osmanlı kuvvetleri harekete geçerken Ferhad Paşa kuvvetleri de kendilerine yetişmiş, birlikte hareket eden kuvvetler, Şam yakınlarında Ocak 1521 de şiddetli bir savaşa tutuşur Canberdi kuvvetleri mağlup olur. Canberdi derhal cezalandırılmıştır. Safevîler in bu isyanda devreye girme ihtimali padişahı endişelendirdiyse de isyanın kısa sürede bastırılması yeni padişahın saltanatını perçinlemiştir. Bu hadise esnasında kendisine bir fırsat doğacağı umuduyla müsait bir zaman bekleyen Şah İsmail, Canberdi nin ortadan kaldırıldığını duyunca apar topar geri çekilmiştir. Sultan Süleyman isyanın tesirlerinden kısa sürede kurtulmak ve gazâ geleneğini canlandırmak için büyük bir sefere çıkma ihtiyacını gündeme getirdi. 21
Kanunî Sultan Süleyman Avrupa nın Titretildiği Yıllar Kanunî döneminde Roma-Germen İmparatoru Şarlken in gerek Macaristan gerekse Avusturya ile akrabalık bağları bulunmaktadır. Şarlken in Akdeniz de ve Orta Avrupa da Osmanlı varlığını tehdit eder duruma gelmesi, padişahın sefer yönü olarak Avrupa yı seçmesine sebep olmuş ve Yavuz devrinde daha çok Doğu ve Güney e yönelen Osmanlı orduları Kanunî devrinde ekseriyetle Batı da görülmüştür. Uzun seneler sürecek olan Batı ya karşı gazâ siyasetinde ilk etapta iki ana hedef belirlemiştir. Bunlar Orta Avrupa ya giden yolu açacak olan Belgrat ve Akdeniz in kontrolünü sağlayacak olan Rodos. 19 Mayıs 1521 de İstanbul da atalarının ve Eyüp Sultan ın türbelerini ziyaret Or a Avr pa ya giden yolu eden padişah, Halkalıpınar da ordu gâ hı nı açacak olan kurmuş ve Edirne üzerinden Filibe-Sofya-Niş istikametini takip ederek Belgrat a Belg at ve gelmişti. Akdeniz in Sefer esnasında ordunun ilerleyeceği kont olünü yolların temizlenmesinden, akarsular üzerine köprü yapımına, askerin kuşatma böl- sağlayacak olan Rodos. gesine sevkine kadar pek çok teferruatla bizzat kendisi ilgilendi. Bu sefer onun padişahlığının ilk seferiydi ve muhtemel bir başarısızlık, babasının devrinde zaferden başka bir haber almayan halk ve devlet adamları arasında büyük bir soru işareti meydana getirebilirdi. Belgrat ı kuşattıktan sonraki çarpışmaları yakından takip etti, yirmi sekiz günlük bir kuşatmanın ardından Belgrat ın 22
Muhteşem Süleyman düşmesiyle ilk fethini gerçekleştirmiştir. (1521) Fethin ertesinde şehre giren padişah her tarafı dolaştı. Ramazan bayramını burada karşıladı ve bayram namazını Belgrat ta kıldı. On sekiz gün kaldıktan sonra İstanbul a döndü. Her tarafa fetihnâmeler yollandı, büyük şenlikler düzenlendi. Belgrat ta kiliseden camiye çevrilen ilk ibadethanede cuma namazı kılan padişah, büyük dedesi Fatih Sultan Mehmed e nasip olmayan Belgrat ı düşürerek Belgrat Fatihi unvanıyla İstanbul a dönmüştür. Belgrat ın fethi, Osmanlılara Macaristan yolunu açmış ve Avrupa fetihleri için mühim bir üs kazandırmıştır. Fatih ten Yadigâr Top Bu konuda ilginç bir hadise de yaşanır. Fatih Sultan Mehmed in karadan kuşattığı hâlde alamadığı tek yer Belgrat tır. Osmanlı tarihinde büyük kuşatma toplarını ilk döktüren padişah olarak bilinen Fatih Sultan Mehmed Han a, o devasa toplara rağmen Belgrat ı almak nasip olmaz. Fatih in döktürdüğü toplardan biri kuşatmanın ardından Uzunca isimli bir kaleye yerleştirilir. Belgrat ı ikinci defa kuşatan Kanunî, bu topu Uzunca Kalesi nden alarak şehrin önüne getirtir ve kuşatma sırasında da kullanır. Sonunda Belgrat fethedilir. Her ne kadar Fatih e Belgrat ın fethi nasip olmasa da kendi döktürdüğü top ve hiç görmediği torununun oğlu bu şehrin Osmanlı yurdu olduğunu görecektir. Semendire nin Tapu tahrir defterinde (1536) şöyle geçer: İki pareden burma kebiri büyük hisar topu ki Sultan Mehmed Han (aleyhimirrahmet-i ve r-rıdvan) Uzunca nam kal ada koyup Belgrat fethinde emr-i padişahiyle buradan götürülmüştür. 23
Kanunî Sultan Süleyman Fatih Sultan Mehmed (Levni) Ah Şehzadeler Kanunî fethin ertesinde Belgrat a girerek, camiye çevrilen kilisede Cuma namazını kılmış, daha sonra da askerlere ve beylere bahşişler dağıtmıştır. Ayrıca Belgrat ta yaşayanlardan Macaristan a gitmek isteyenlere izin verilmiş, kalmak 24
Muhteşem Süleyman isteyenlere de İslam fıkhına göre cizye ödeme karşılığında kalabilecekleri bildirilmiştir. Belgrat tan bir kısım ahali İstanbul a getirilerek, Büyükdere üstünde bir Belgrat köyü kurulmuştur. Günümüzde bölgedeki bulunan ormana Belgrat denilmesinin sebebi de buradan kaynaklanır. Belgrat tan geri dönmeye karar veren padişah, kuşatma sırasında yıpranan şehrin imar ve tamiri için ciddi miktarda para bıraktığı gibi her Osmanlı kentinde bulunan cami, imaret, han yapılmasını emretmiştir. Fethedilen her yeni yerde olduğu gibi askerlerin bir kısmı geri memleketlerine dönmeyecek burada kalacaktır. Belgrat için de aynı durum geçerlidir. Şehrin muhafazası için hayli asker ve onların iaşesi için hayli erzak bırakılarak dönüş yoluna çıkılır. Kanuni nin bu esnada aldığı bir haber, fethin bütün neşesini kaybettirir. Padişaha Şehzade Murad ın vefat haberi gelir, genç padişah hayli üzülmüştür. Üç hafta kadar süren yolculuğun ardından Ekim 1521 ortalarında Edirne ye varmıştır. Ayın sonlarına doğru İstanbul a dönen Padişah, burada diğer şehzadelerden Mahmud un vefatını duyunca bir defa daha sarsılır. Belgrat ın fethi gibi mühim bir hadise dahi halk içinde sayısı hayli fazla olan mutsuz kimseleri tatmin etmemiştir. Toprak dağıtımından kaynaklanan hoşnutsuzluk ve Safevilerin sürekli olarak Anadolu insanı arasında fitne çıkartması sebebiyle ciddi miktarda gayrimemnun bir kitle bulunmaktadır ki bu çeşitli isyanlar çıkmasının en mühim sebebidir. İlk Deniz Seferi Kanunî ilk deniz seferini ertesi yıl yine büyük dedesi Fatih in denizden kuşattığı hâlde alamadığı tek yer olan Rodos a yapmıştır. Belgrat ın ardından Rodos a yönelmesi büyük dedesinin izinde bir siyaset izlediğini gösterir. 25
Kanunî Sultan Süleyman Adanın korsan yatağı hâline gelmesi, adada bulunan Sen Jan (Aziz Yahya) şövalyelerinin Osmanlıların Akdeniz ticaretine engel olması ve Batı Anadolu kıyılarını tehdit etmesi Rodos un fethini zaruret hâline getirmiştir. Osmanlıların Mısır ı, Suriye yi topraklarına katarak Doğu Akdeniz sahillerine sahip olmalarıyla bu bölge ile İstanbul ve Anadolu arasında su yolu emniyetini sağlamak zarureti doğmuştur. Rodos, bir yönden de Hıristiyanlığın tehlikeli bir ileri kalesi durumunda bulunmaktaydı. Adada bulunan şövalyelerin Yavuz devrinde olduğu gibi, Kanunî nin ilk zamanlarında da zararlı faaliyetlerini sürdürmeleri öte yandan da Canberdi Gazali ye çıkarttığı isyanda büyük ölçüde yardımda bulunmaları affedilecek gibi değildir. Akdeniz de bulunan Osmanlı tüccar ve hac gemilerine saldırarak dinî vecibelerini yerine getirmek için Mukaddes Topraklara gitmeye niyetlenen insanları esir alıp köle olarak kullanmaları kabul edilemez. Rodos ta bir süre bulunan Cem Sultan ın oğlu Murad ın çok küçük yaşlarda şövalyelerce Hristiyan olarak yetişti- Mukaddes Topraklara rilmesi ve Osmanlı taht vârisi olarak ortaya çıkartılması ihtimali de adayı vur- git eye niyetlenen ma sebeplerinden biridir. Zira Şehzade insanları esir Murad ı şövalyeler bir koz olarak ellerinde tutuyorlardı. Bu şehzade ile Şah İsma- alıp köle olarak il de ısrarla ilgilenmiş, onu Osmanlı üzerine yapacağı seferlerde ve Anadolu da kullanmaları kabul edilemez. yeni İran fitneleri çıkartmak için kullanmayı istemiştir. Yazdığı mektuplardan bir netice alamayınca bu defa doğrudan Şehzade Murad a elçisini göndermişse de bunda da başarılı olamamıştır. 26
Bu kitabımıza ve yayınevimizin diğer ürünlerine aşağıdaki satış kanallarından ulaşabilirsiniz. Basılı kitap: kitapkaynagi com ve tüm seçkin kitapçılarda... Dijital kitap: kitapkaynagi com