Hayat Boyu Öğrenme Programı 2007-2013 Leonardo Da Vinci YENİLİK TRANSFERİ LLP-TOI-2008-1-BG1-LEO-05-00436 Öğrenciler İçin Cazip Mesleki Yönlendirme @VGP (www.avgproject.eu) Erken Mesleki rehberlik İçin Yöntem Mutlu kişi Kendi yeteneklerine uygun işi bulandır Thomas Carlyle Hayalleri gerçekleştirmek çok çalışmayı gerektirir. Modern dünyada insanlar sadece geçimlerini sağlayabilmek için bile çok çalışmak durumundadırlar. Mutlu olmak, başarılı ve atılımcı olduğunu hissetmek için, kişinin kendine uygun bir meslek bulması şarttır. Kişi bu seçimde ne kadar dikkatli ve ilgili olursa, başarı ve haz şansı o kadar artar.
Kişiler yaptıkları çalışmalarda hem kendi ihtiyaçlarını hem de endüstrinin gereklerini karşılamak durumundadır. Yeteneklerini kullanarak sadece kendilerine değil çevresindekilere de tüm toplumun ekonomik ve sosyal yaşamı - katkıda bulunurlar. Modern dünya kişilerin esnek olmalarını ve kendilerini her alandaki hızlı değişimlere adapte edebilmelerini ister. Okullardaki mesleki yöneltme öğrencilere gerekli olan bilgiyi sağlamak için yapılır ve böylece doğru seçimler yapmalarını sağlar. Bu yöneltme öğrencilerin bağımsız bir şekilde eğitim alanında ve mesleki gelişimlerini kontrol ederek yeteneklerini geliştirmelerini sağlar. Bilgi toplumunun büyümesi ve yaşamboyu çalışma gerekliliği kişinin beceri ve yeteneklerini yaşamboyu geliştirmeye sevk eder; böylece iş piyasasına uyum sağlar. Bu geleceğe dair ilk kararların alınmaya başlandığı ilkokul döneminde başlamalıdır. Kariyer seçimi bireyin kişisel mesleki yönünü büyük ölçüde belirler. Ailelerin yeterli derecede bilgi sahibi olmamaları ve çocuklarının kariyer seçimi için hazırlıklı olmamaları hep karşımıza çıkan bir sorundur. Bulgaristan da ilkokullarda yürürlükte olan bir mesleki yöneltme programı yok ve birkaç çalışma uygulanıyor olsa da, bunlar tek tük, rastgeledir ve gencin ihtiyaçları, iş piyasası ve eğitim sistemi kaynaklarına üzerine yapılan araştırma sonuçlarına dayanmıyor. Bu nedenle, süreç denetlenmiyor ve genç insanlar gelecekleriyle ilgili kararları rastgele faktörler ve durumlara dayanarak almak zorunda kalıyorlar. Kariyerde olgunlaşma asıl amaçları planlama, adaptasyon ve verimlilik olan kariyer danışmanlarının yardımıyla sağlanabilir. Uygun bir iş bulmak kariyer alanının ve eğiliminin belirlenmesini ve kişisel ilgi ve özelliklerin değerlendirilmesini gerektirir. Günümüzde kaliteli eğitim sağlayan ve öğrencileri seçtikleri alanda çalışmalarını üniversitede de sürdürmeleri için hazırlayan bir çok meslek yüksekokulu var. Ancak ilkokul boyunca, birçok çocuk bu bakış açısının farkında değildirler ve kararları medya veya aileleri tarafından yönlendirilir. Bu nedenle, genellikle kendilerini hayal kırıklığı yaratan doğru yerde bulamazlar ve bu var olan potansiyellerini kullanmalarını engeller. - Mesleğin temeli neye dayanır; işin karakteri, çalışma şartları ve sürecin gerektirdikleri nedir, - Uzmanlardan beklenen özellikler, bilgiler ve beceriler nedir, - Uygun eğitimi nereden alacağını, - Okuldan mezun olduktan sonra nerede iş bulacağını, - Çalışmak için kendi yetenek ve tercihlerinin ne olduğunu, gençlerin bilmesi gerekir. Erken mesleki yöneltmenin amacı bu bilgileri sağlamak ve gençlere en uygun alanda mesleki gelişim için yardım etmektir.
Kariyer Rehberliği için Araçlar Proje takımı tarafından oluşturulan CD deki 18 meslekle ilgili yukarıdaki sorulara cevaplar bulacaksınız. Sorular şu konuları kapsamaktadır: Sürecin kuramsal temeli Deneysel araştırmanın sonuçları 9 ekonomik sektöre ilişkin 18 meslek hakkında bilgi Her meslek hakkında kısa filmler Bu bilgiler projenin şu adresteki web sitesinde de bulunabilir: www.avgproject.eu Rehberlik derslerinin tasarımı Öğrencilerin CD deki mesleki alanlardan veya mesleklerden yaptıkları tercihler konusunda yapılan psikolojik araştırmanın sonuçlarına göre 20 kişilik sınıflar oluşturulur. Çalışmanın şekli, meslek temsilci ve psikolog ile yapılan gurup tartışmaları şeklindedir. Bu kişiler: - Öğrencilerin bilgilendirme toplantılarından ve psikolojik araştırmadan elde edilen geribildirimlerden öğrendiklerini özetler. Sorular sormak suretiyle onların erken mesleki yönlendirmenin faydalarının ortaya koyulmasında aktif katılımlarını sağlamak üzere onları teşvik ederler. - CD ye dayalı olarak, çalışma şartları, işçi talepleri, mesleği öğrenebileceğiniz okullar ve ulusal ve Avrupa çapındaki farkındalık boyutlarını inceleyerek elde edilen bilgilerle mesleğin özelliklerini anlatmaya çalışırlar. - Meslek hakkındaki filmi izletirler - Kişisel tecrübesini ve seçimini nasıl yaptığı, hangi zorluklarla karşılaştığı, kendini nasıl geliştirdiği, o meslekle ilgili cazip kısımlar nelerdir gibi konular çerçevesinde öğrencilerin de sorularını cevaplayarak- işe karşı yaklaşımını paylaşmakta olan meslek temsilcisi ve çocuklar arasındaki tartışmayı yönetir. Yedinci Sınıftaki Mesleki Rehberliğin Aşamaları: 1. Gurup tartışmasının teorik olarak gösterilmesi 4 saat:
Rehberliğin faydaları Kendini tanımanın kariyer rehberliğindeki rolü, kişilik tipolojisi Meslek ortamının tipolojisi 2. Psikolojik Teşhis (Psychodiagnostics) 2 Saat. Kişilik türlerini belirlemek için uygulanacak anket Meslek ortamı konusundaki tercihleri belirlemek için yapılacak anket Sonuçların işlenmesi ve her çocuk için bir profil hazırlanması 3. Her bir Çocuk için Psikolojik Teşhisten Alınan Geri Bildirim 2 saat 4. Mesleki Rehberlik 2 saat Mesleki rehberlik ile ilgili broşürlerin ve faydalı bağlantıların çocuklara dağıtılması Teorik çalışmalardan elde edilen temel kavramların ve sonuçların özetlenmesi Belirli bir mesleğin veya ekonomik sektörün gösterilmesi CD de yer alan bilgilere dayalı olarak. Proje Cd sinden meslekle ilgili filmin gösterilmesi Öğrenciler ve meslek temsilcisi arasındaki konuşma kendisinden, işinden, o işe nasıl yöneldiğinden, işin avantaj ve dezavantajlarından, mesleği icra edebilmek için gereken özellikler, uygun eğitim ve gelişim beklentilerinden bahsetmesi için meslekte tanınmış bir kişi davet edilir. Çocukların sorularının cevaplanması 5. Geribildirim Rehberliğin Teorik Sunumu sürecin birinci aşamasını teşkil etmektedir. Bu aşamada öğrenciler faydalı yönleri ve önemli noktaları görmüş olurlar. Rehberliğin amacı ve ortaokul tercihinde karar vermeyle ilgisi ve hedeflerin belirlenmesinde kendini tanımanın rolü ve sonuçlardan memnuniyet konuları multimedya sunumları ve gurup tartışmaları ile açıklığa kavuşturulur. Bu görüşmelerde
katılımcıların yanı sıra ailelerinde bulunması; özet bilgiler içeren yazılı materyallerin dağıtılması ve bu konu üzerindeki konuşmaların aile içinde de devam edebilmesi tavsiye edilmektedir. Bu çalışmanın kalite performansı, mesleki rehberlik çalışmasına katılmak ve bu saatlerin etkin kullanılabilmesi konusunda kişileri motive etmek için bir ön gereklilik gibi görülmektedir. Psikolojik test, meslek seçiminde kendini tanıma şartını sağlamak için tasarlanmıştır. Teşhis konusu psikologlar tarafından gerçekleştirilmelidir. Kariyer seçimi şans almaktan ziyade kişiliğin ifadesidir. Kişinin başarısı ve kariyerinde oluşturduğu kişiliğinin çalışma şartlarına ne denli uyduğuna dayalıdır. Mesleki kimliğin tanımlanması kişinin hedefleri, ilgileri ve yetenekleri hakkında ne kadar açık bir değerlendirme yapabildiğini gösterir. Öğrenciler, henüz mesleki kişiliklerini şekillendirme aşamasında oldukları halde mesleki yönelimlerine genellikle 13-14 yaşlarında başlarlar. Bu projenin teorik modeli ünlü psikolog ve kariyer danışmanı John Holland a aittir. Bu modele göre, çoğu insanlar iki ve üç genel tipin karışımı olarak gruplandırılabilir: - Gerçekçi elleriyle çalışmayı, çeşitli materyalleri kullanmayı veya makinelerle çalışmayı sever. Yaptığı işin tamamlanmış ürününü görmeyi ister. - Araştırmacı zihniyle çalışmayı, karışık problemleri çözmeyi ve fikirler üzerinde çalışmayı sever. - Sanatsal roller oynamayı, boyama vs. işler için gibi aletleri kullanmayı, sanat alanlarında çalışmayı, yaratıcı olmayı sever. - Sosyal diğer insanlarla birlikte veya başkaları için çalışmayı sever. - Girişimci yönetmeyi, sorumluluk almayı, ön safta çalışmayı, politika ve ekonomide aktif olmayı, başarıyı, gücü ve maddi şeyleri sever. - Geleneksel belirlenmiş şeyleri sever ve destekleyici rol almayı ister. Düzene bayılır. Her bir kişilik tipi, farklı seviyelerde gösterilen veya geliştirilen niteliklere sahiptir. Holland ın teorisine göre, kendine göre özellikleri olan altı çalışma alanı vardır. Her birine ait kişilerin seçtiği meslekler listelenmiştir.
Çalışmanın amacı öğrencilerin kendilerini tanıması ve mesleki alanlarını belirlemede yardımcı olmak üzere yukarıdaki tiplerin hangilerine uygun olduklarını belirlemektir. Kişilik tipleri/çevre tipi Gerçekçi Alçakgönüllü, samimi, görüşlerini açıkça ifade eden, pratik, inatçı,, pragmatik, itibarlı, dengeli, sağduyulu, utangaç, çekingen, tutumlu Araştırmacı Analitik, bağımsız, dikkatli, düşünceli, karamsar, ukala, eleştirici, akılcı, araştırmacı, ihtiyatlı, ilgisiz Kişilik özelliği Çevre özelliği Meslekler Sanatsal Hayal gücü geniş, orijinal, düzensiz, mantıksız, düşüncesiz, duygusal, görüşlerini açıkça ifade eden, sezgisel Sosyal İdealist, yardımsever, işbirlikçi, nazik, merhametli, sabırlı, anlayışlı, cömert, sorumlu, uyumlu Girişimci Otoriter, iyimser, maceracı, enerjik, haz almayı seven, hırslı, düşüncesiz, kendine güvenen, sosyal, popüler Geleneksel Geleneklere bağlı, inatçı, iyi niyetli, pratik, düşünceli, sezgisel, idareli, gayretli, gayretli Makineler ve hayvanlarla olan açık, düzenli veya sistematik işleri yapması uygundur; Mekanik işleri yapmaya yeteneği olan, basit, kolay ve geleneksel şeyleri düşünüp görürler. Fiziksel, kültürel ve biyolojik fenomenleri sistematik ve yaratıcı şekilde çalışarak yapması uygundur. Dünyayı karmaşık ve geleneksel bakış açısı dışında algılamayı, bilimsel yeterliliği ve başarıyı destekler. Sanatsal ürünleri ortaya çıkartmak için hırslı, serbest ve sistemsiz çalışmaya uygundur. Sanatlar yetenek ve sezgileri vardır. İlham veren, eğitici, geliştirici, mevcut durumu iyileştirici ve aydınlatıcı çalışmalar yapmaya uygundur. Kişiler kendilerini toplumun bir parçası olarak görürler ve daha geniş bir bakış açısına sahiptirler. Organizasyonun veya kişisel amaçları başarmak için diğerlerini manipüle ederek çalışmalar yapmaya uygundur. Sosyal, kendine güvenen, lider kişiliğe sahiptirler. Diğerlerinin üzerindeki etkisini artırırlar. Katı, belirlenmiş veya sistematik verileri içeren işleri yapar. Pilot, ambalaj mühendisi, elektrikçi, lokomotif mühendisi, polis memuru, itfaiyeci, şoför, anahtarcı, çiftçi, orman mühendisi, marangoz, makine yapımcısı Programcı, mühendis, biyolog, eczacı, fizikçi, matematikçi, kimyager, diş hekimi, medikal teknisyen, mimar, sosyal bilimci, araştırmacı, lab asistanı, meteoroloji uzmanı Modacı, grafik tasarımcısı, aktör, besteci, dj, müzisyen, dansçı, dans öğretmeni, kameraman, senaryo editörü, stilist, kuaför. danışman, sosyal yardım uzmanı, hemşire, psikolog, kütüphaneci, antrenör Avukat, hakim, muhabir (TV veya radyo),tüccar, tezgahtar, gümrük memuru, yönetici. Sekreter, muhasebeci, postacı, postane personeli, banka memuru, daktilo sekreteri, kontrol memuru, resepsiyon
memuru Projenin amacını gerçekleştirmek için konuyla ilgili iki kişilik testi kullanılmıştır: BIG 5 - Parkinson, M. (1997) How to Master Personality Questionnaires. London: Kogan Page. Kişisel profil ve kariyer anketi hazırlamak üzere: Holland's model Nybakken, Ch., Siegel, G., Ferlazzo. C. (2003) Merging Two Worlds. Transition/Career Planning. Arizona: Arizona Department of Education. Bu anketler çalışmamızda kullanılmak üzere, Department of Psychology at Sofia University Sv.Kl.Ohridski, Karabeliova, S. (2007). Psychological characteristics of preferences to the type of career in early adulthood. Annual of Sofia University, Book Psychology, Vol 100, (in press). den alınmıştır. Bu aşamadaki yönlendirmede karşılaşılan problemler, lisanslı psikolojik testlerin kullanılmasındaki kısıtlamalar ve bunların elde edilmesinde karşılaşılan karmaşık prosedürlerdir. Fakat her tecrübeli ve çalışkan psikolog diğer teşhis araçlarını kullanarak öğrencilerin profillerini çıkarabilir ve teorik modelimizin alanına göre sonuçları yorumlayabilir. Katılımcıların gruplanması ve rehberlik derslerinin planlanması psikolojik testlerin sonuçlarına bağlıdır. İdeali benzer profillere ve kariyer tipi, çalışma alanı konularında benzer tercihlere sahip 15-20 kişilik öğrenci gurupları oluşturmak ve CD den ilgili meslekleri onlara göstermektir. Gurupların sayılarına göre rehberlik çizelgesi oluşturulur. Katılımcılardan elde edilen geri bildirim üzerinde, her katılımcıdan anket formları doldurmaları istenerek, rehberlikten sonra 1 ila 3 ay içinde çalışma yapılır.