Farklı Yüzey İşlemleri Yapılmış Feldspatic Porselen Örneklere Candida Albicans Yapışmasının İncelenmesi

ARAŞTIRMA (Research) Hacettepe Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi Cilt: 32, Sayı: 1, Sayfa: 3-11, 2008 Farklı Yüzey İşlemleri Yapılmış Feldspatic Porselen Örneklere Candida Albicans Yapışmasının İncelenmesi The Effect of Different Surface Treatment on the Candida Albicans Adhesion of Feldspathic Porcelain *Yrd.Doç.Dr. Arzu ATAY, **Doç.Dr. M. Ali SARAÇLI *Gülhane Askeri Tıp Akademisi Haydarpaşa Eğitim Hastanesi **Gülhane Askeri Tıp Akademisi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı ÖZET Giriş: Feldspatik porselen simante edilmeden önce yüzey işlemlerine tabi tutulurlar. Candida albicans ın (C. albicans) sadece ağız dokularına değil, protetik malzemelere de adezyon yaptığı bilinmektedir. Ancak farklı yüzey işlemi yapılmış feldspatik porselen yüzeylerine adezyon miktarında değişiklik olup-olmadığı açık değildir. Amaç: Çalışmada, C.albicans ın farklı yüzey işlemleri yapılmış feldspathic porselen yüzeylerine yapışmasının kolorimetrik yöntemle incelenmesi amaçlandı. Gereç ve Yöntem: Bu amaçla hazırlanan porselen örneklere otoglaze, iyon değişimi, overglaze ve polisaj gibi 4 farklı yüzey işlemi yapıldı. Örneklerin yüzey özellikleri elektron mikroskopuyla (SEM) incelendi. Güçlü yapışma özelliği gösterdiği bilinen bir C. albicans kökeni (GDH 2346 ) ve klinik kaynaklı bir C.albicans kökeninin yapışma yetenekleri RPMI 1640 besiyerinde test edildi. Yapışmanın kantitatif olarak ölçülmesi XTT/KoenzimQ0 yöntemiyle gerçekleştirildi. Bulgular: İstatistiksel değerlendirme Kruskal-Wallis ve Mann-Whitney U testi ile yapıldı. Çoklu karşılaştırmalarda Bonferroni düzeltmesi yapıldı. Sonuç olarak farklı yüzey işlemleri yapılan feldspathic porselen örnekler arasında C.albicans ve farklı türünün yapış- ABSTRACT Introduction: The feldsphatic porcelain materials are undergone to some surface treatments before cementation. It is known that Candida albicans adhere not only to intraoral tissues but also to dental materials. But it s not clear if the same adherence occur to the same material treated by some surface modifications. Aim: The aim of this study was to eevaluate the adherence of C. albicans to feldsphathic porcelain subjected to different surface finishing procedures using colorimetric technique. Material and Method: Four different surface treatments have been applied to feldsphatic porcelain specimens, which are autoglaze, ion exchange, overglaze and polishing respectively. Scanning Electron Microscopy was used to evaluate the surface texture of samples. Adherence amount of C. albicans species (GDH 2346) which are known by their strong adherence feature and clinical based C. albicans speices were tested on RPMI 1640 culture. The quantitative measurement of adherence was performed with XXT/ Coenzyme Q0 method. Results: Statistical evaluation was made by using Kruskal-Wallis test and Mann Whitney U test. Pairwise comparisions were also made by using Bonferroni correction. The results of this study showed that no

ması istatistiksel olarak birbirinden farklı bulunmadı (p naturalglaze =0,34; p overglaze =0,34; p iyondeğişimi =0,31; p polisaj =0,14). Sonuç: Sonuç olarak farklı yüzey işlemi yapılmış aynı feldspatik porselen materyaline C. albicans adezyonu olabildiği, farklı yüzeylerde C. albicans adezyon miktarının birbirinden farklı olmadığı gözlendi. statistical difference of the adherence of C. albicans to feldsphatic porcelain specimens with different surface treatments (p naturalglaze =0,34; p overglaze =0,34; p iyondeğişimi =0,31; p polisaj =0,14). Conclusion: In conclusion, C. albicans can adhere to the feldsphatic porcelain material and the number of C. albicans adhered to same porcelain with different surface treatments and C.albicans different species doesn t show any difference. ANAHTAR KELİMELER Yüzey işlemleri, C. albicans, adezyon KEYWORDS Surface treatment methods, C.albicans, adhesion GİRİŞ Sabit protez uygulamalarında feldspatik porselen materyali üstün estetik özelliklerinden dolayı sıklıkla tercih edilmektedir. Porselen materyali yapısında birçok üstün özellik taşımasıyla birlikte, bitirme işlemleri öncesi kırılganlık özelliği gösterir 1,2. Bu dezavantajı ortadan kaldırmak amacıyla porselen yüzeyine bitirme işlemleri uygulanmaktadır. Farklı metotlarla uygulanan bitirme işlemleri, hem porselen materyalinin doğal diş minesini taklit edebilmesini, hem de kırılgan yapısının güçlenmesini sağlar 1-4. Bu yüzey işlemleri porselenin pişirme sonrası farklı ısılarda ısıtılması ve glaze materyali uygulanmasına göre adlandırılırlar., porselenin pişme ısısındaki ısı değerine kadar ısıtılması ile elde edilirken, overglaze porselenin pişme ısısından daha düşük bir ısıyla elde edilir, iyon değişimi ise porselen yüzeyine lityum iyonu içeren bir karışımın uygulanması ile porselen ve uygulanan karışım arasında karışılıklı olarak yüzeydeki sodyum ve potasyum iyonlarının lityum iyonlarıyla yer değiştirmesi yoluyla elde edilir 5. Bu işlem iki aşamalı ısıtma sistemi ile gerçekleştirilir. Yüzey işlemleri ile birlikte restorasyon yüzeyleri de pürüzsüz hal alır. Pürüzsüz olan yüzeyler sayesinde porselen restorasyonun kolay temizlenmesi ve doku uyumunun artması sağlanmış olmaktadır. Laboratuar ortamında yapılan yüzey işlemlerinin yanında restorasyonun simantasyonunu takiben de ağız içinde oklüzal uyumlamaların yapılması gerekmektedir. Bu durumda in-vivo polisaj işlemi ile pürüzsüz ve cilalı yüzey elde edilmeye çalışılır. Çalışmalarda farklı grenlerdeki frezler ile yapılan polisaj işleminin klinik olarak glaze yapılmış yüzey özelliklerine yakın yüzey elde edilebildiği gözlenmiştir 3,4. Dolayısı ile in-vivo polisaj işlemi de porselen materyali için yüzey bitirme işlemi olarak kabul edilebilir. Kandida türleri ağızda çok rastlanılan kommensallerdir. C. albicans ise ağız florasında bulunan ve fırsatçı bir patojen olarak rol oynayan en yaygın, zehirli kandida türüdür 6. C. albicans, oral kavitedeki mikroorganizmaların; sağlıklı bireylerde %25, çeşitli sağlık sorunlarına sahip bireylerde ve özellikle immünsüpresif hastalarda ise %50-90 kadarını oluşturlar 7. C. albicans ın adezyonunu aydınlatmaya yönelik pek çok araştırma yapılmıştır. C. albicans ın biyolojik dokular yanında akrilikler 8, resin-kompozitler 9, plastikler gibi materyallere de adezyon yaptığı bilinmektedir. Günümüze kadar yapılan çalışmalarda adezyon mekanizmasında, yüzeydeki protein reseptörlerinin önemli rol aldığı kabul edilmiştir. 10-14

C.albicans ın dentin tabakası ve proteinler gibi çeşitli yapılar üzerine adezyon yaptığı, ayrıca düz ve cilalı yüzeylere kıyasla pürüzlü yüzeylere daha fazla adezyon yaptığı bilinmektedir 9-11,12,15,16. C. albicansın, ağız dokuları yanında protetik malzemelere kolaylıkla kolonize olarak ciddi enfeksiyonlar oluşturduğu görülmüştür 17-22. Adezyon miktarı ile koloni oluşturma ve hastalık meydana getirme kaabiliyeti arasında direkt bir ilişki olduğu belirtilmektedir 7. Protetik malzemelere adezyonun nasıl oluştuğu, malzemenin yapısının buna etkisi konusunda değişik araştırmalar mevcuttur 8,14,16,20. Yapılan araştırmalarda C. albicansın yüzeye adezyonu ile ilgili olarak; yüzey pürüzlülüğü, tükrük proteinlerinin ve diğer yapışkan mikroorganizmaların varlığı, konsantrasyon, maya hücrelerinin canlılığı, kültür şartları gibi faktörler sayılmaktadır 21-22. Bu bilgilerden yola çıkılarak planlanan çalışmada, sabit bölümlü protezlerin alt yapılarının veneering işleminde sıklıkla tercih edilen feldspatik porselen materyalinin, farklı yüzey işlemleri yapıldıktan sonra C.albicans adezyonuna yatkınlığının değişip-değişmediği araştırılmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Porselen Örneklerin Hazırlanması: Feldspatik porselen materyalinden (VMK 95, A2, Vita Zahnfabrik, Bad Sackingen, Germany) 15 mm çapında ve 2 mm kalınlığında olacak şekilde metal kalıp yardımıyla 44 adet disk yapıldı. Bu amaçla her bir disk için 1.3 mg seramik tozu 0.3 cc likit oranları sabit olacak şekilde, aynı teknisyen tarafından klasik yöntemle hazırlandı. Örnekler porselen fırınında (Vacumat 200, Vita Zahnfabrik, Germany) öncelikle 6000C de 5 dk. ardından sıcaklık dakikada 1000C arttırılarak vakum altında 9400C ye kadar ısıtıldı ve hızlı bir şekilde soğutuldu. Bu şekilde standart olarak hazırlanan örnekler her grupta örnek sayısı 10 olacak şekilde 4 gruba ayrıldı. Birinci gruba naturalglaze işlemi, ikinci gruba iyon değişimi, üçüncü gruba overglaze ve son gruba da polisaj işlemi örneklerin sadece bir yüzüne olacak şekilde aşağıdaki gibi uygulandı. Tüm uygulanan glaze materyalleri aynı kişi tarafından aynı fırça ve tek kat sürülerek standart kalınlık oluşturmak amacıyla tatbik edildi. Natural glaze materyali (Vita Zahnfabrik, Bad Sackingen, Germany) porselen fırınında (Vacumat 200, Vita Zahnfabrik, Germany) üretici firma direktiflerine göre: 600 0 C sıcaklıktaki fırında 5 dakika bekletildi, ardından fırın sıcaklığı dakikada 100 0 C arttırılarak 940 0 C ye kadar ısıtıldı ve bu ısıda 1 dakika bekletildi ve ardından hızlı soğutulmak sureti ile glaze işlemi tamamlandı 23. İyon değişimi; örneklerin yüzeyine, distile su içerisinde başlangıçta % sinde 10 mol lityum klorid (LiCl) bulunan ve bu oranın % sinde 90 mol. sodyum klorid (NaCl) e yükseltildiği solüsyon uygulandı. Ardından örnekler 750 0 C de ısıtılmış fırında 30 dak. bekletildi, daha sonra fırın ısısı 450 0 C ye indirilerek örnekler bu ısıda 30 dak. daha bekletildi 24. ; overglaze tozu (Vita Zahnfabrik, Bad Sackingen, Germany) iyonize edilmiş su ile üretici firma önerisi doğrultusunda karıştırılarak örnek yüzeyine uygulandı. Uygulamayı takiben örnekler porselen fırınında önce 600 0 C de 3 dakika, ardından fırın ısısı dakikada 100 0 C arttırılarak 920 0 C de 1 dak. bekletilerek ve ardından hızlı soğutma uygulanarak yapıldı 25. ; örnekler keçe fırça üzerine değişik grenler ile elmas taneciklerinin yerleştirilmesi ile oluşturulmuş frezler (ECOMET-III, Buehler Ltd., Lake Bluff, IL, USA) ile ilk olarak 50 μm grenle, ardından sırasıyla 35 μm ve 15 μm grenler ile düzeltildi. Daha sonra cila patı (Buehler Ecomet, Buehler Ltd, Lake Bluff, IL, USA) ile ve 350 rpm devir ile 15 saniye cilalandı. Her gruptan rastgele seçilen bir örnek yüzey pürüzlülüğünün incelenmesi amacıyla elektron mikroskobu (SEM) (JSM-6 6400, Jeol Ltd., Tokyo, Japan) çalışmasına tabi tutuldu. Bunun için örnekler 25 nm altın alaşımı ile kaplanarak x500 büyütmede incelendi.

Her örnek distile su ve ultrasonik cihaz ile temizlendi. Ardından otoklavda sterilizasyon işlemi yapıldı. Adezyon Ölçümü: Adezyon ölçümü, Ramage ve ark. 16 ile Sen ve ark. 17 nın kullanmış oldukları yöntemleri esas alınarak geliştirilmiş bir teknikle gerçekleştirildi. YPD (%1 Yeast extract, %2 pepton, %2 dekstroz) agar besiyerine adezyon yaptığı bilinen C. albicans GDH 2346 kökeni ve klinik kaynaklı bir C. albicans kökeni pasajlandı. Bir gecelik kültür sonrasında yaklaşık 5 identik koloni YPD sıvı besiyerine ekildi ve 100rpm hızda çalkalamalı etüvde 37 0 C de bir gece inkübe edildi. 5000rpm hızda (9000gr) 10 dakika santrifüjlenerek elde edilen pellet iki kez PBS ph 7.2 (NaCl 8.0gr, KCl 0.2gr, Na 2 HPO 4 1.15gr, KH 2 PO 4 0.2gr, dh 2 O 1000ml) ile yıkandı. Hücre yoğunluğu mililitrede 1.0x10 13 hücre olacak şekilde L-glutaminli, MOPS ile tamponlanmış RPMI 1640 besiyeri ile süspanse edildi. RPMI 1640 besiyeri, 1.04gr RPMI 1640 (Lglutaminli ve bikarbonatsız) ve 3.453gr MOPS 90ml dh 2 O içinde çözüldükten ve 1M NaOH ile ph sı 7.0 ayarlandıktan sonra son hacmi 100ml ye tamamlanarak hazırlandı ve 0,44µm por çaplı filtre ile süzülerek sterilize edildi. Elde edilen standart maya süspansiyondan dörder mililitre altılı hücre kültür viyalleri içerisine yerleştirilmiş steril dental diskler üzerine eklendi ve 48 saat süre ile 60rpm çalkalamalı etüvde 37 0 C de inkübe edildi. Süre sonunda besiyeri aspire edildikten sonra örnekler steril PBS ile iki kez yıkandı. Örnekler steril hücre kültür viyallerine alınarak steril PBS ile bir kez daha yıkandıktan sonra üzerlerine 1ml steril PBS ve 500µl XTT/Co Q 0 karışımı (0.5mg/ml XTT, 40µg/ ml Co Q 0 / PBS de) eklenerek 2 saat süre ile 37 0 C de inkübe edildi. Süre sonunda sıvı kısım mikrosantrifüj tüplerine alınarak 10000rpm de (9400gr) iki dakika santrifüjlendi ve üst kısımdan alınan 100µl sıvı örneklerinin optik dansiteleri (OD 490) mikroplatelere aktarılarak ELISA okuyucuda (BIO-TEK EL800, Winooski, VT, ABD) 490nm de okundu. XTT/Co Q 0 karışımının OD değeri tüm okuma değerlerinden çıkarıldı. Testin tekrarlanabilirliği her bir deneyin üç kez tekrarlanması ile ölçüldü. İstatistiksel Analiz: Verilerin istatistiksel değerlendirmesi %95 güven aralığında, 0,05 anlamlılık düzeyinde; ortalama, ortanca, standart sapma, minimum, maksimum değerleri hesaplandıktan sonra, gruplar arası karşılaştırılmalar için Kruskal-Wallis testi, grupların ikişerli karşılaştırılmalarında ve oluşan farkların nereden kaynaklandığını belirlemek amacıyla Mann-Whitney U testi ve Bonferroni düzeltmesi yapıldı. BULGULAR XTT/Co Q 0 yöntemi ile kantitatif olarak ölçülen OD490 karşılıklarının ortalaması ve standart sapma değerleri Tablo I de verilmiştir. Yapılan SEM incelemesinde polisaj işlemi yapılan örneklerin diğer örneklere kıyasla biraz daha pürüzlü bir yapıya sahip olduğu belirlendi( Resim IV)., overglaze ve iyon değişimi yapılan örneklerin yüzey pürüzlülüğü birbirine yakın bulundu (Resim 1, 2, 3). Tüm örnekler arasında yüzey pürüzlülüğü açısından belirgin bir fark bulunmadı. Her iki kandida türünün de porselen materyali üzerine adezyon yaptığı belirlendi. Her bir C. albicans kökeni için araştırma kapsamında kullanılan porselen materyalleri üzerine olan adezyon değerleri arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli olmadığı tespit edildi (p>0,05). Benzer şekilde her bir materyal için farklı kökenli C. albicans adezyon oranları arasındaki fark da istatistiksel olarak önemli düzeyde bulunmadı (p>0.05) (Tablo I, II). GDH 2346 yönünden örneklerdeki farklılıklar istatistiksel olarak anlamlı bulunurken alt grup incelemesinde yapılan hiçbir karşılaştırma anlamlı bulunmadı (Tablo III). Klinik köken yönünden örneklerdeki farklılıklar istatistiksel olarak anlamlı olmadığı, alt grup incelemesinde de yapılan hiçbir karşılaştırmanın anlamlı olmadığı belirlendi (Tablo III). Grupların yüzey ve adezyon özellikleri arasındaki ilişki Tablo IV de gösterilmiştir.

TABLO I C.albicans kökenlerinin farklı yüzeylere yapışmasının XTT/CoQ0 yöntemi ile ölçülen OD490 değerlerinin ortalaması ve standart sapma değerleri Grup Tanımlayıcı istatistik GDH 2346 Klinikkoken İyon değişimi Ortalama,1204,1202 Standart Sapma,00052,00042 Ortalama,1204,1202 Standart Sapma,00052,00042 Ortalama,1206,1203 Standart Sapma,00070,00048 Ortalama,1221,1212 Standart Sapma,00160,00114 Total Ortalama,1209,1205 Standart Sapma,00116,00078 RESİM 1 yapılan örneklerin SEM x500 büyütmede incelenmesi RESİM 2 yapılan örneklerin SEM x500 büyütmede incelenmesi RESİM 3 İyon değişimi yapılan örneklerin SEM x500 büyütmede incelenmesi RESİM 4 Polishing yapılan örneklerin SEM x500 büyütmede incelenmesi

TABLO II Gruplara ilişkin tanımlayıcı istatistikler ve Mann-Whitney U testi sonuçları Grup Tanımlayıcı İstatistik GDH 2346 klinikkoken z p Ortalama 0,1204 0,1202 İyon değişimi Total Standart Sapma 0,00052 0,00042 Ortanca[Min;Max] 0,12 [0,12;0,12] 0,12 [0,12;0,12] Ortalama 0,1204 0,1202 Standart Sapma 0,00052 0,00042 Ortanca[Min;Max] 0,12 [0,12;0,12 ] 0,12 [0,12;0,12] Ortalama 0,1206 0,1203 Standart Sapma 0,00070 0,00048 Ortanca[Min;Max] 0,1205 [0,12;0,12] 0,12 [0,12;0,12] Ortalama 0,1221 0,1212 Standart Sapma 0,00160 0,00114 Ortanca[Min;Max] 0,1225 [0,12;0,12] 0,1215 [0,12;0,12] Ortalama 0,1209 0,1205 Standart Sapma 0,00116 0,00078 Ortanca[Min;Max] 0,1205 [0,12;0,12] 0,12 [0,12;0,12 ] -0,9514 0,342-0,951 0,342-1,009 0,313-1,455 0,146 TABLO III Değişkenlere Göre Grupların Kruskal Wallis ve Mann Whitney U Testi sonuçları GDH 2346 Klinik Köken X2 8,537 7,717 Tüm Grup sd 3 3 p 0,036 0,052 İyondeğişimi İyondeğişimi İyondeğişimi Z 0 0 p 1 1 Z -0,602-0,503 p 2,735 3,075 Z -2,314-2,147 p 0,105 0,16 Z -0,602-0,503 p 2,735 3,075 Z -2,314-2,147 p 0,105 0,16 Z -2,086-1,879 p 0,185 0,3 Z 0 0 p 1 1

TABLO IV Her iki kökenin farklı yüzey işlemleri yapılmış feldspatik porselen materyaline olan adezyonu arasındaki ilişki Yüzey İşlemleri ve Adezyon Özellikleri Arasındaki İlişki OD496 x hücre sayısı/mm 2 XTTCQO İyon değişimi Polsaj TARTIŞMA C. albicans adezyonunu; ışık veya elektron mikroskobu kullanılarak histolojik düzeyde gösterme, metabolik aktivitenin ph değişimi veya formazon oluşumuna dayanan kantitatif tekniklerle ölçmek mümkündür. Ramage ve ark. 16 ile Sen ve ark.nın 17 çalışmalarında, XTT yönteminin ışık ve elektron mikroskobu çalışmalarına kıyasla daha avantajlı olduğunu gözlemlemişlerdir. Çalışma kapsamında bu araştırmacıların tanımladıkları tekniklerden modifiye edilen bir yöntem kullanılmıştır 22. C. albicans ın biyolojik materyaller dışındaki malzemelere olan adezyonunu incelemede etkili yöntemler arasında en az dezavantajı olan yöntemin, bir tetrazolium tuzu olan (2,3) bis(2-metoksi-4-nitro-5-sulfofenil)-5-[(fenilamino)-karbonil]-2h-tetrazolium hidroksitin (XTT), 3-(4,5-dimetil-thiazole-2-yl)-2,5-difenil tetrazolium bromide yükseltilmesi düzeyinin metabolik aktivite göstergesi olarak kantitatif ölçüldüğü kolorimetrik yöntem olduğu kabul edilmektedir 26,27. C. albicansın pürüzsüz ve cilalı yüzeylere adezyonunun az olduğu bilinmekle beraber, farklı yüzey işlemlerinin bu adezyona etkisi konusunda fazla bir bilgi yoktur. Kawai ve ark. çalışmalarında glazelenmiş porselen yüzeylere polisajlı yüzeylere kıyasla daha fazla adezyon olduğunu tespit etmişlerdir 20. Ancak çalışmamızda yüzey işlemleri arasında adezyon açısından fark görülmemiştir. Sonuçlar arasındaki farkın Kawai ve ark. nın araştırmalarında glukan sentezleyebilen bakterileri kullanmalarından kaynaklandığı değerlendirilmektedir. Radford ve ark. C. albicansın adezyonunun erken safhalarında yüzey pürüzlülüğünün önemini ilk vurgulayanlardır 21. Farklı polimerizasyon özelliği gösteren protez malzemelerine olan adezyon miktarını inceledikleri in vitro çalışmalarında pürüzlü yüzeylerde adezyonun, düzgün yüzeylere oranla daha fazla olduğunu belirlemişlerdir. Çalışmamızda örneklerin yüzey pürüzlülüğü SEM ile incelenmiş ve örnekler arasında belirgin bir yüzey farklılığı görülmemiştir. Adezyon değerlerinin birbirinden anlamlı bir fark içermemesinin yüzey pürüzlülüğü ile paralel olduğu değerlendirilmektedir.

10 Bregula ve ark. akrilik resinlerle yaptıkları çalışmalarında C. albicansın polisajlı yüzeylere kıyasla polisajsız ve pürüzlü yüzeylere daha fazla adezyon yaptığını gözlemlemişlerdir 8. Çalışmalar arasındaki farkın malzemenin yapısı arasındaki farkdan kaynaklandığı değerlendirilmektedir. Wang ve ark. ise çalışmalarında porselen yüzeylerin glaze yapılmış ya da polisajlı olmalarının, adezyonda bir fark oluşturmadığını belirtmişlerdir 15. Araştırmamız kapsamında elde edilen veriler doğrultusunda; polisaj ile farklı ısılarda uygulanan glaze işleminin C.albicans adezyonu açısından feldspatik porselen materyallerde bir fark oluşturmadığının tespiti, çalışma sonuçların birbirine paralel olduğunu göstermektedir. Çalışmada anlatılan iyon değişimi ile yapılan glaze diğer yöntemlere kıyasla rutin laboratuvar işlemlerinden olmayıp genellikle in-vitro çalışmalarda kullanılan bir yöntemdir. Klinik uygulamalarda simantasyon sonrası zaman zaman yapılmak zorunda kalınan aşındırmalarda, çalışmada uygulanan polisaj işleminin standartlara oturtularak uygulanabilir olabileceği düşünülmektedir. Böylece oluşturulacak yüzey pürüzlülüğünün diğer yüzey işlemleri ile Candida adezyonu açısından fark oluşturmayacağı ifadesini destekleyen bu çalışma sonuçların, klinik çalışmalarla desteklenmesi gerektiği değerlendirilmektedir. KAYNAKLAR 1. Fischer H, Marx R. Improvement of strength parameters of a leucite- reinforced glass ceramic by dual-ion exchange. J Dent Res 2001; 80:336-339. 2. Fischer H, Maier HR, Marx R. Improved reliability of leucite reinforced glass by ion-exchange. Dent Mater 2000; 16:120-128. 3. Cook, PA., Griswold HW, Post AC. The effect of superficial colorant and glaze on the surface texture of vacuum-fired porcelain, fixed prosthodontics. Oper Dent 1984; 51:476-484. 4. Mc Lean JW. The science and art of dental ceramics. A collection of monographs. Louisiana State University. School of Dentistry, Continuing Education Programme, 1974. 5. Holloway JA, Denry IL, Rosenstiel SF. Surface layer characterization after dual ion exchange of a leucitereinforced dental porcelain. Int J Prosthodont 1997; 10:136-141. 6. Scully C, Flint SR, Stephen RP, Moos KF. Oral and maxillofacial diseases. 3th ed. New York: Mosby Co. 2004:114-115. 7. Odds FC. Candida and Candidosis. 2nd ed. London: Bailliere Tindalll, 1988. 8. Bregula L, Trzeciak H, Nolewajka-Lasak I. The study of adhesion of Candida albicans to the selected acrylic resins. Med Dosw Mikrobiol. 2006;58:67-71 9. Maza JL, Elguezabal N, Prado C, Ellacuria J, Soler I, Ponton J. Candida albicans adherence to resin-composite restorative dental material: influence of whole human saliva. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2002;94:589-92. 10. Mc Courtie J, Douglas LJ. Relationship between cell surface composition, adherence and virulence of Candida albicans. Infect Immun. 1984;45:6. 11. Calderone RA Calderone RA, Braun PC: Adherence and receptor relationships of Candida albicans.microbiol Rev. 1991;55:1-20. 12. Makihira S. Nikawa H, Tamagami M, Hamada T, Samaranayake LP: Differences in Candida albicans adhesion to intact and denaturated type I collogen in vitro. Oral Microbiol Immunol 2002;17:129-31. 13. Roehm NW, Rodgers GH, Hatfield SM, Glasebrook AL. An improved colorimetric assay for cell proliferation and viability utilizing the tetrazolium salt XTT. J Immunol Methods 1991;142:257-65. 14. Kim E, Driscoll CF, Minah GE. The effect of a denture adhesive on the colonization of candida species in vivo. J. Prosthodont.2003 Sep;12:187-91. 15. Wang YN, Wen GJ, Shi B, Pan XH Adhesion of oral microorganisms on dental porcelain polished and glazed Zhonghua Kou Qiang Yi Xue Za Zhi. 2003;38:342-4. 16. Ramage G, VandeWalle K, Wickes B L, Lopez JL. Characteristics of biofilm formation by Candida albicans. Rev Iberoam Micol 2001;8:163-170. 17. Sen BH, Chugal NM, Liu H, Fleischmann J. A new method for studying the adhesion of Candida albicans to dentin in the presence or absence of smear layer. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2003;96:201-6. 18. Hawser S. Adhesion of different Candida spp. to plastic: XTT formazan determinations. J Med Vet Mycol 1996;34:407-10. 19. Chandra J, Mukherjee PK, Leidich SD, et al. Antifungal resistance of candidal biofilms formed on denture acrylic in vitro. J Dent Res 2001;80:903-8. 20. Kawai K, Urano M, Ebisu S. Effect of roughness of porcelain on adhesion of bacteria and their synthesizing glucans. J Prosthet Dent 2000;83:664-7. 21. Radford DR, Challocombe SJ, Walter JDi Denture plaque and adherence of C.albicans to denture base materials in vivo and in vitro. Crit Rev Orla Biol Med. 1999;10: 99-116.

11 22. Yanıkoğlu N, Aktaş E, Duymuş Z. Candida albicansın yapışmasının incelenmesi. Atatürk Üniv. Diş Hek. Fak. Derg. 2003;13:16-20. 23. Mc Lean JW. The science and art of dental ceramics. A collection of monographs. Louisiana State University. School of Dentistry, Continuing Education Programme, 1974. 24. Holloway JA, Denry IL, Rosenstiel SF. Surface layer characterization after dual ion exchange of a leucitereinforced dental porcelain. Int J Prosthodont 1997; 10:136-141. 25. Giordano RA, Campbell S, Pober R. Flexural strength of feldspathic porcelain treated with ion exchange, overglaze, and polishing. J Prosthet Dent 1994; 71: 468-472. 26. Roehm NW, Rodgers GH, Hatfield SM, Glasebrook AL. An improved colorimetric assay for cell proliferation and viability utilizing the tetrazolium salt XTT. J Immunol Methods 1991;142:257-65. 27. Paul KD, Shoemaker RH, Boyd MR, et al. The synthesis of XTT: a new tetrazolium eagent that is bioreducible to a water-soluble formazol.j Heterocycl Chem 1988;25:911-4. Geliş Tarihi : 27.04.2007 Received Date : 27 April 2007 Kabul Tarihi : 07.12.2007 Accepted Date : 07 December 2007 İLETİŞİM ADRESİ Yrd.Doç.Dr. Arzu ATAY Gülhane Askeri Tıp Akademisi Haydarpaşa Eğitim Hastanesi İstanbul-Türkiye Tel: 0216 542 20 20-4609 Fax: 0216 348 78 80 E-mail:arzuatay@gmail.com