AŞAĞI SEYHAN OVASI NA ADANA TARIM İL MÜDÜRLÜĞÜ YAYIM ELEMANLARINCA GÖTÜRÜLEN YAYIM HİZMETLERİNİN ANALİZİ * Analysis Of Agricultural Extension Services Provided By Adana Directorates of Agriculture in Low Seyhan Plain Eda ALAGÖZ Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Müge K.DAVRAN Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı ÖZET Bu çalışmada, Aşağı Seyhan Ovası na Adana Tarım İl Müdürlüğü yayım elemanlarınca götürülen yayım hizmetleri yayım elemanları ve üreticilerle yapılan bireysel görüşmelerle ortaya konmaya çalışılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre üreticilerin bitkisel üretimle ilgili en önemli bilgi kaynaklarını sırasıyla tohum ve ilaç firmaları, komşu üreticiler ve özel ziraat mühendisleri oluşturmaktadır. Üreticilerin hayvansal üretim konusundaki bilgi kaynakları ise önem sırasına göre komşu üreticiler, özel veterinerler, tohum ve ilaç firmalarıdır. Araştırma kapsamındaki üreticilerin son beş yıl içerisinde yalnızca %19 luk bir bölümünün bitkisel üretim konusunda, %8 lik bir bölümünün ise hayvancılık konusunda Adana Tarım İl Müdürlüğü yayım elemanlarından bilgi aldıkları belirlenmiştir.büyük ölçekli işletmelerin yayım hizmetlerinden daha fazla faydalandıkları tespit edilmiştir. Diğer taraftan, Adana Tarım İl Müdürlüğü yayım elemanlarının kendilerini mesleki açıdan yeterli gördükleri fakat bürokrasinin yoğunluğu, kaynak yetersizliği ve genel olarak üreticilerin finansal ve pazarlama sorunları nedeniyle etkin yayım hizmeti veremedikleri saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Tarımsal Yayım, Tarımsal Yayım Elemanı,Yayım Hizmetlerinin Analizi, Aşağı Seyhan Ovası, Adana. ABSTRACT In this study, the extension services provided by Adana Directorates of Agriculture in Low Seyhan Plain, were determined by face to face interwiev method which was applied to farmers and agricultural extension officer. Research results show that the most important information sources of farmers about plant production in Low Seyhan Plain are seed and chemical companies, neighbour farmers, private agriculture professionals. Research results also show that the most important information sources of farmers about animal pruduction are neighbour farmers, private veterinaries, and seed and chemical companies. In the research area, only 19% of farmers received information about plant production and only 8% of the farmers were received information about animal production from the Adana Directorates of agriculture extension officers during the last five years. It was determined extension services are more used by large scale enterprises than small scale enterprises. On the other hand, extension officers believe that they have * Yüksek Lisans Tezi-MSc Thesis 23
efficiency in their job as a professional, but because of the bureaucratic problems, resource scarcity, and the financial and marketing problems of the farmers the extension officers can not give sufficient extension services. Key Words: Agricultural Extension, Agricultural Extension Officer, Analysis of Extension Services, Low Seyhan Plain, Adana. Giriş Kırsal toplumların kalkınma süreci içinde tarımsal yayım çalışmalarının önemli işlevleri vardır. Tarımsal yayımın genel amaçları: tarımsal üretimde verimliliği arttırmak; pazarlama, dağıtım ve tüketimde etkinlik sağlamak; doğal kaynakların korunması ve kullanımında etkinliği arttırmak; üreticilerin kaynak geliştirmelerine katkıda bulunmak; üretici ve ailesinin hayatını düzenli ve mutlu kılmaktır (Özçatalbaş ve Gürgen, 1998). Toplumların gelişmişlik düzeyleri arttıkça, değerleri ve yaşam biçimleri değişime uğradıkça, dinamik bir yapıya sahip olan tarımsal yayım çalışmaları da değişim göstermektedir (Gürgen, 1990). Yaşanan gelişmeler tarımsal yayımın tarımsal kalkınma işlevinin önemini arttırırken, bir yandan da amaçları ve işlevlerine yeni boyutlar kazandırmaktadır. Değişen koşullara uyum sağlayabilen, örgütlenme yeteneği yüksek, yenilikleri denemekten kaçınmayan, sorunlarını doğru saptayıp sorunlarının çözümlerini arayan, sadece verilen bilgiyi kullanan değil, bilgiye talep yaratan çiftçilere olan ihtiyaç artmaktadır. Bu nedenle son yıllarda tarımsal yayımın işlevleri içerisinde yer alan insan kaynaklarını geliştirmek boyutu her zamankinden daha fazla öne çıkmaktadır (Taluğ, 1993). Tarımsal yayımın değinilen işlevleri ve artan önemi bir tarım ülkesi olan Türkiye için de tarımsal yayım çalışmalarına özel önem verilmesini gerektirmektedir. Tarımsal yayım faaliyetlerinin yeniden örgütlenmesi çalışmaları çerçevesinde 1984 yılında Tarımsal Yayım ve Uygulamalı Araştırma Projesi başlatılmıştır. Tarımsal Yayım ve Uygulamalı Araştırma Projesi ile Eğitim ve Ziyaret Yaklaşımı nın kurumsallaşması hedeflenmiştir. Bu kapsamda tarımsal yayım birimleri üreticilere en yakın olması amaçlanan köy gruplarına kadar kurulmuştur. Merkezlerde görevlendirilen yayım elemanlarının ise görev alanlarındaki çiftçileri ve yayımcıları belli aralıklarla ziyaret etmeleri, eğitmeleri sağlanmıştır. Tarımsal Yayım ve Uygulamalı Araştırma Projesi nin 6 yıl olarak belirlenen birinci aşamasının kapsamı genişletilerek, ülke genelinde uygulanması kararlaştırılmıştır. İkinci aşaması ise 1990-1997 yılları arasında devam edecek şekilde 21 ilde başlatılmıştır. Tarımsal Yayım ve Uygulamalı Araştırma Projesi kapsamında uygulanan model düzenli çiftçi ziyaretleri ve yayımcıların periyodik eğitimlerine dayanan Eğitim ve Ziyaret Sistemi nin uyarlamasıdır. Model esas olarak üretim ve verim artışını hedeflemektedir (Anonim, 2004). Günümüzde kamu kesimi tarafından yürütülen yayım faaliyetleri Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bünyesinde yer alan Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü ne bağlı birimler tarafından gerçekleştirilmektedir. Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren Yayım Dairesi Başkanlığı tarım politikaları doğrultusunda, yayım 24
politikalarını ve stratejilerini geliştirmek, yayım programları hazırlamak, hazırlatmak, uygulamalara teknik destek vermek, izlemek ve değerlendirmek, iç ve dış kaynaklı projeler hazırlamak ve uygulandığı illerdeki hizmetlerin plan ve programlar doğrultusunda yürütülmesini sağlamak, çeşitli kuruluşlarla işbirliği yapmak, personelin eğitim çalışmalarını ve yayım araçlarını sağlamak gibi sorumlulukları taşımaktadır Geçmiş yıllarda tarımsal yayım çalışmalarının planlanmasında ağırlıklı olarak merkezden taşraya bilgi akışı etkinken, son yıllarda benimsenen yayım yaklaşımlarına bağlı olarak yerel öncelikler dikkate alınmaya başlanmıştır. Tarımsal yayım faaliyetlerinin götürüleceği illerin mevcut tarımsal durumu, ilgili kuruluşların, çiftçilerin ve ilçe müdürlüklerinin katılımı ile yapılan toplantılarda, çiftçilerle yapılan görüşmelerde ve toplantılarda analiz edilmektedir. Çiftçilerin gereksinimleri, sorunları ve sorunlarının nedenleri irdelenerek tarımsal yayımın amaçları belirlenmektedir. Belirlenen tarımsal yayım amaçlarına ulaşmak için hangi yayım faaliyetlerinin yapılacağına karar verilerek, zaman planlaması yapılmaktadır. Türkiye de özellikle 1980 sonrası dönemde kamu dışı tarımsal yayım hizmetlerinde artış olmuştur. Ne var ki, bu hizmetler belirli bölge ve konularla sınırlıdır. Ülke geneli göz önüne alındığında küçük ölçekte kalan kamu dışı yayım çalışmaları üretici örgütleri (ziraat odaları, kooperatifler, yetiştirici birlikleri), tarımsal danışmanlık dernekleri, danışmanlık firmaları, gönüllü kuruluşlar, tarımsal sanayi kuruluşları, üniversiteler, medya kuruluşları gibi çeşitli aktörler tarafından gerçekleştirilmektedir (Boyacı, 2005). Tarımsal yayım çalışmaları hem gelişmiş ülkeler hem de gelişmekte olan ülkeler için giderek önem kazanmakta, bu durum da tarımsal yayım çalışmalarının başarısını etkileyen sorunların çözümünü kaçınılmaz kılmaktadır. Buna bağlı olarak bu makalede, Aşağı Seyhan Ovası na Adana Tarım İl Müdürlüğü yayım elemanları tarafından götürülen yayım hizmetlerinin analizi yapılmış, mevcut sorunalar ortaya konmuş ve çözüm önerileri getirilmiştir. Materyal ve Metot Materyal Bu araştırmanın ana materyalini; Adana Tarım İl Müdürlüğü Çiftçi Eğitim ve Yayım Şubesi nde görev yapan yayım elemanlarıyla, araştırma kapsamındaki tarım işletmelerinden alınan birincil veriler ve konuyla ilgili özellikle Tarım ve Köyişleri Bakanlığı nın ve diğer ilgili kurum ve kişilerin hgazırlamış oldukları ikincil veriler oluşturmaktadır. Metot Bu çalışmada araştırma alanı olarak seçilen Aşağı Seyhan Ovası, Seyhan, Ceyhan ve Berdan nehirlerinin deltalarından oluşan bir ovadır. Aşağı Seyhan Ovası Çukurova Bölgesi nin en büyük ovası olup, kuzeyde Toros Dağları, güneyde Akdeniz, doğuda Ceyhan, batıda Berdan Nehri ile sınırlanmıştır. Araştırma çerçevesini oluşturan köyler Aşağı Seyhan Ovası nda yer alan tüm tarım işletmeleri içerisinden gayeli örnekleme metodu kullanılarak belirlenmiştir. Gayeli örnekleme 25
metodu, anket formlarının ön testi, çerçevenin belirlenmesi veya tüm birimlerden bilgi alınamaması ve benzeri durumlarda kullanılmaktadır (Güneş ve Arıkan, 1988). Araştırma alanındaki köylerin gayeli olarak seçilmesinin nedeni bu köylere Adana Tarım İl Müdürlüğü Çiftçi Eğitim ve Yayım Şubesi tarafından yoğun olarak hizmet götürüldüğü saptanmış ve aynı zamanda köylerin alanda coğrafi olarak dengeli dağılımları dikkate alınmıştır. Gayeli örnekleme yöntemi ile belirlenen 8 köydeki işletmelerin tam listesi temin edilerek, tam listenin temin edilemediği durumlarda ise uzman görüşüne başvurularak toplam işletme sayısı ve bu işletmelerin işletme genişliklerine göre belirlenen dört gruba (1-50 da., 51-100 da., 101-200 da., 201 da. ve üstü) oransal dağılımı belirlenmiştir. Bu işletmeler içerisinden örneklem belirlenmesi için %95 güven düzeyi ve %10 örnekleme hatası sınırları içerisinde çalışılarak aşağıda açıklanan oran için örneklem büyüklüğü belirleme formülü kullanılmıştır. n Z 2. P. 1 P 2 e Formülde; n: Örneklem büyüklüğünü Z: Güven düzeyini P: Başarı oranını e: Örnekleme hatasını göstermektedir. Araştırma alanına yayım hizmetlerini götüren yayım elemanlarının görev alanları (köyler) aylık ve hatta hafta bazında değişebildiğinden yayım elemanları ile yapılacak görüşmelerin, sadece örnek köylere yayım hizmeti götüren elemanlarla değil tüm çalışma alanına (köylere) hizmet götüren yayım elemanları ile yapılması uygun görülmüştür. Bu nedenle yayım elamanları için tam sayım yöntemi kullanılmıştır. Toplam 27 kişi olan yayım elemanlarından (toplam 9 kişi) bir kısmı görüşme yapmak istememiş bir kısmı da izinde olması nedeniyle görüşme sağlanamamıştır. İzinde olan elemanlarla tekrar irtibata geçilmiş fakat zamanları olmadığı nedeniyle görüşmeyi reddetmişler ve bu nedenle görüşülebilen toplam yayım elamanı sayısı 18 kişi olmuştur. Araştırma için görüşülen toplam üretici sayısı ise 104 kişidir. Görüşmelerden elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılmış ve yüzde dağılım, ANOVA vb. istatistiksel yöntemlerle analiz edilmiştir. 26
Araştırma Bulguları Yayım Elemanları İle İlgili Araştırma Sonuçları Yayım Elemanlarının Yaş ve Eğitim Durumları Yayım elemanlarının %50 si (9 kişi) 20 34 yaş grubunda, diğer %50 si (9 kişi) ise 35 55 yaş grubunda yer almaktadır (Çizelge 1). Çizelge 1. Yayım elemanlarının yaş gruplarına göre dağılımları Yaş Gurupları Sayı % 20 24 1 5.6 25 29 3 16.7 30 34 5 27.9 35 49 8 44.5 50 55 1 5.6 Toplam 18 100.0 Araştırma kapsamındaki yayım elemanlarının hepsi en az üniversite mezunudur. Yayım elemanlarının %61.1 inin (11 kişi) lisans, %16.7 sinin (3 kişi) önlisans yine %16.7 sinin (3 kişi) yüksek lisans ve %5.6 sının (1 kişi) da doktora programından mezun olduğu belirlenmiştir (Çizelge 2). Çizelge 2. Yayım elemanlarının eğitim durumları Eğitim Durumu Sayı % Önlisans 3 16.7 Lisans 11 61.1 Yüksek Lisans 3 16.7 Doktora 1 5.6 Toplam 18 100.0 27
Yayım Elemanlarının Mesleki Yeterlilikleri ve Alana Götürdükleri Hizmetler ile İlgili Fikirleri Görüşülen yayım elamanlarının yarısı (9 kişi) Adana Tarım İl Müdürlüğü nde 1 ile 5 yıl arasında görev yapmıştır. Diğer yarısı ise 6-20 yıl arasında değişen sürelerde çalışmıştır (3 kişi 6-10 yıl, 3 kişi 11-15 yıl, 3 kişi 16-20 yıl). Görüşülen elamanların yarısının iş tecrübesinin 1 ile 5 yıl arasında olması tecrübe açısından önemli bir dezavantaj olarak görülebilir. Buna rağmen yayım elemanları kendilerini mesleki açıdan çoğunlukla yeterli görmektedirler. Yayım elemanlarının mesleki yeterlilikleri ile ilgili fikirlerini ortaya koymak için kendilerine üreticilerin sorunlarını çözme konusunda kendinizi yeterli buluyor musunuz? sorusu yöneltilmiştir. Buna göre yayım elemanlarının çoğunluğu (%61.1) üreticilerin sorunlarını çözme konusunda kendilerini kesinlikle yeterli bulmakta, sadece 1 kişi kendisini kesinlikle yetersiz bulmaktadır (Çizelge 3). Çizelge 3. Yayım elemanlarının üreticilerin sorunlarını çözme yeterlilikleri ile ilgili düşünceleri Düşünceler Sayı % Kendilerini Kesinlikle Yeterli Bulanlar 11 61.1 Kendilerini Kısmen Yeterli Bulanlar 4 22.2 Kendilerini Kısmen Yetersiz Bulanlar 2 11.1 Kendilerini Kesinlikle Yetersiz Bulanlar 1 5.6 Toplam 18 100.0 Yayım elamanlarının Adana Tarım İl Müdürlüğü yayım elemanları tarafından Aşağı Seyhan Ovası na yeterli sıklıkta hizmet götürülmesi ile ilgili fikirleri incelendiğinde yayımcıların %33.3 ünün yeterli sıklıkta hizmet götürdüğü görüşüne kesinlikle katıldıkları, %38.9 unun ise kısmen katıldıkları saaptanmıştır. (Çizelge 4). Buna göre yayım elemanlarının bölgeye götürülen hizmet sıklığını genellikle yeterli buldukları söylenebilir. 28
Çizelge 4. Yayım elemanlarının aşağı seyhan ovası na götürülen yayım hizmetlerinin sıklığı ile ilgili fikirleri Hizmet Sıklığı Sayı % Kesinlikle Katılanlar 6 33.3 Kısmen Katılanlar 7 38.9 Kısmen Katılmayanlar 5 27.8 Toplam 18 100.0 Kullanılan Yayım Yöntemleri Araştırmada görüşülen yayım elemanlarının 2004 yılı içerisinde Aşağı Seyhan Ovası üreticilerine yönelik gerçekleştirilen yayım çalışmalarında kullandıkları yayım yöntemleri incelendiğinde, en sık kullanılan yöntemlerin sırasıyla demonstrasyon, çiftçi broşürü ve çiftçi toplantıları olduğu saptanmıştır (Çizelge 5). Çizelge 5. Yayım elemanlarının kullandıkları yayım yöntemleri Kullanılan Yayım Yöntemi Sayı % Demonstrasyon 7 24.1 Çiftçi Broşürü 6 20.7 Çiftçi Toplantıları 5 17.2 Tarla Günleri 4 13.8 Film-Video Kaset 3 10.3 Sergi ve Teşvik Müsabakaları 2 6.9 Kısa Vadeli Kurs 1 3.4 Gazete 1 3.4 Toplam 29* 100.0 * Birden fazla cevap verilmiştir. 29
Yayım Elemanlarına Açısından Yayım Hizmetlerinin Başarısını Etkileyen Üretici Kaynaklı Sorunlar Yayım elemanlarına göre yayım hizmetlerinin amaçlarına ulaşmasının önündeki üretici kaynaklı sorunlar incelendiğinde, yayımcılar bunun en önemli nedenleri arasında üreticilerin pazarlama konusunda karşılaştıkları sorunları (%21.7), finansal kaynak bulma konusunda karşılaştıkları sorunları (%20.2) ve üreticilerin üretim girdilerinin temininde karşılaştıkları sorunları (%18.9) belirtmişlerdir (Çizelge 6). Bir diğer ifadeyle yayım elemanlarına göre yayım hizmetlerinin amaçlarına ulaşmasının önündeki en büyük nedenler %61 oranında üreticilerin pazarlama, finansal kaynak bulma, üretim girdilerinin temininde karşılaştıkları sorunlardır. Çizelge 6. Yayım elemanlarına göre yayım hizmetlerinin başarısını etkileyen üretici kaynaklı sorunlar Sorunlar Sayı % Pazarlama 15 21.7 Finansal Kaynak 14 20.2 Üretim Girdilerinin Temini 13 18.9 Geleneksel Yöntemlere Aşırı Bağımlılık Yayım Faaliyetlerine Katılım İsteksizliği 12 17.3 10 14.4 Yeniliklere Açık Olmama 5 7.2 Toplam 69* 100.0 * Birden fazla cevap verilmiştir. Üreticiler İle İlgili Araştırma Sonuçları Arazi Varlığı ve Tasarruf Şekli Görüşme yapılan üreticiler toplam 21.485 dekar arazi işlemektedir. İşletmelerin ortalama işletme genişliği 195 dekar olup 59 dekar olan Türkiye ortalamasının üzerindedir. Arazi genişlik gurupları itibariyle bakıldığında 1-50 dekar arası işletme genişliğine sahip olan işletmelerin ortalama işletme genişliği 38 dekar; 51-100 dekar arası işletme genişliğine sahip olan işletmelerin ortalama işletme genişliği 76 dekar; 101-200 dekar arası işletme genişliğine sahip olan işletmelerin ortalama işletme genişliği 134 dekar; 201 dekar ve üzeri genişliğe sahip olan işletmelerin 30
ortalama işletme genişliği ise 529 dekardır. (Çizelge 7). İşletmelerin %99 u (102 işletme) mülk araziye sahiptir. Çizelge 7. Arazi genişlik gruplarına göre işletmelerin ortalama işletme genişliği İşletme Genişliği İşletme Sayısı % Ortalama İşletme Genişliği (da.) 1-50 23 22 38 51-100 31 30 76 101 200 21 20 134 201 - + 29 28 529 Toplam 104 100.0 206 İşletmelerde Ürün Deseni Görüşme yapılan üreticiler işlemiş oldukları toplam 21.485 dekar arazinin %57.2 sinde (12.294 da) mısır, %26.7 inde (5764 da) buğday, %8.8 inde (1880 da) pamuk, %3.7 sinde (797 da) karpuz ve %3.6 sında (770 da) narenciye üretimi gerçekleştirmektedirler. Arazi genişlik guruplarına göre ürün deseni Çizelge 8 de verilmiştir. Çizelge 8. İşletme genişlik gruplarına göre ürün deseni İşletme Genişliği İşlet. Say.ısı Mısır Buğday Karpuz Narenciye Pamuk Toplam Alan % Alan % Alan % Alan % Alan % Alan % 1-50 23 731 6 504 9 0 0 30 4 30 2 1295 6 51-100 31 1470 12 720 13 25 3 120 16 45 2 2380 11 101 200 21 1285 11 982 17 47 6 270 35 615 33 3199 14 201 - + 29 8808 72 3538 61 725 91 350 46 1190 63 14611 69 Toplam 104 12294 100 5744 100 797 100 770 100 1880 100 21485 100 31
Üreticilerin Bitkisel ve Hayvansal Üretim İle İlgili Bilgi Kaynakları Üreticilerin bitkisel üretimle ilgili bilgiye ihtiyaç duydukları konuların %20 sini (90 kişi) hastalık ve zararlılar, %16 sını (75 kişi) ilaçlama zamanları ve %13 ünü de (57 kişi) gübre türleri oluşturmaktadır. Üreticilerin bitkisel üretimle ilgili bilgi kaynakları incelendiğinde, görüşülen kişilerin %3.8 inin (4 kişi) 2000-2005 yılları arasında bitkisel üretimle ilgili olarak herhangi bir kaynaktan bilgi almadıkları belirlenmiştir. Geriye kalan çiftçiler (%96.2) 2000-2005 yılları arasında tohum ve ilaç firmalarından (%37), komşu çiftçilerden (%33), yayım elemanlarından (%19) ya da özel ziraat mühendislerinden (%11) oluşan bilgi kaynaklarının herhangi birinden bilgi edindiğini belirtmiştir. Araştırma alanındaki işletmelerin %41 inde (43 işletme) hayvansal üretim de bulunmaktadır. Bu işletmelerin sadece 3 tanesi pazara dönük üretim yapmaktadır. Bölgede maliyetlerin yüksekliği ve işgücü eksikliği hayvansal üretimi olumsuz etkilemektedir. Üreticilerin %14 ü (6 kişi) son 5 yıl içerisinde hiçbir kaynaktan hayvansal üretim ile ilgili bilgi edinmemiştir. Bilgi edinenlerin kaynaklarını ise %51 ile komşu çiftçiler, %22 ile özel veterinerler, %19 ile ilaç firmaları ve %8 ile yayım elemanları oluşturmaktadır. Üreticilerin ihtiyaç duydukları konular hayvan hastalıklar, bakımı ve yetiştirilmesinden oluşmaktadır. Araştırma bulgularına göre bitkisel veya hayvansal üretimle ilgili olarak yayım elemanlarından bilgi edinme oranı araştırma alanında oldukça düşüktür. Bilgi edinme arazi genişlik guruplarına göre de faklılık göstermekte ve arazi büyüklüğü ile doğru orantılı olarak artmaktadır. 201 da ve yukarısında araziya sahip olan işletmelerin (29 adet) %66 sı yayım elemanlarından bilgi alırken; 1-50 da arasında araziye sahip işletmelerin (23 adet) %30.4 ü yayım elemanlarından bilgi almaktadır. Yayım Elemanlarıyla Görüşen Üreticilerin En Faydalı Buldukları Yayım Yöntemleri Araştırma kapsamındaki üreticilerin en faydalı buldukları yayım yöntemleri önem sırasına göre %32 (21 kişi) ile çiftçi toplantıları, %24 (16 kişi) ile çiftçi broşürleri, %19 (13 kişi) ile demonstrasyon, %9 (6 kişi) ile TV programları, yine %9 (6 kişi) ile tarla günleri, %7 (5 kişi) ile gazete ve %1 (1 kişi) ile radyo programlarından oluşmaktadır. Yayım Elemanlarıyla Görüşen Üreticilerin Yayım Elemanlarının Önerilerini Uygulayamamalarının Nedenleri ve Uygulanabilirliği ile İlgili Fikirleri Üreticilerin yayım elemanları tarafından getirilen önerileri uygulayamamalarının nedenleriyle ilgili veriler analiz edildiğinde bunun nedenlerinin önem sırasına göre %37 (19 kişi) üretim girdilerinin temininde karşılaşılan sorunlar, %33 (17 kişi) pazarlama konusunda karşılaşılan sorunlar ve %30 ile (15 kişi) finansal kaynak bulma konusunda karşılaşılan sorunlar olduğu belirlenmiştir. Üreticiler tarafından belirtilen bu nedenler, yayım elemanlarının bu konu ile ilgili belirttikleri fikirlerle örtüşmektedir. 32
Daha önce de belirtildiği gibi ürünlerin pazarlanması, işletme kaynaklarının temini ve optimum kullanımı gibi konularda bilgi sağlanması tarımsal yayımın konu alanlarına girmekle birlikte (Özçatalbaş ve Gürgen, 1998) bu sorunlar tarımsal yayımcılık faaliyetlerinin sorumluluğunda değildir (Benor ve ark., 1984). Yayım elemanlarıyla görüşen üreticilerin (45 kişi) %60 ı önerilerin uygulanabilir olduğunu, %31 i kısmen uygulanabileceğini ve %9 u ise uygulanmasının zor olduğunu belirtmiştir. İşletme büyüklüklerine göre görüşlerin farklılaşıp farklılaşmadığı test edildiğinde, %95 güven aralığında, farklı arazi genişlik guruplarındaki üreticilerin önerileri uygulanabilir bulma ile ilgili fikirlerinin birbirinden farklılaştığı ancak bunun istatistiksel olarak anlamlı olmadığı (F>0.05) saptanmıştır. Tartışma ve Sonuçlar Araştırma alanında yayım hizmeti veren elemanlar ne çok genç ne de çok yaşlıdırlar. Bu durum 20-34 yaş grubunda yer alan yayım elemanlarının 35-55 yaş grubundaki deneyimli yayım elemanlarının tecrübelerinden yararlanabilmeleri açısından uygun bir ortam yaratmaktadır. Bu da yayım hizmetlerinin başarısı için önemli bir etken olabilmektedir. Araştırma sonuçları yayım elemanlarının mesleki açıdan kendilerini yeterli bulduklarını göstermektedir. Ne var ki yayım hizmetlerinin başarısı açısından yayım elemanlarının teknik konulardaki yetkinlikleri yanı sıra yayım hizmetlerinin götürüldüğü bölgeyi iyi tanımaları da önemlidir. Araştırma sonuçları yayım elemanlarının kurumlarındaki çalışma sürelerinin kısa olduğunu ortaya koymaktadır. Yayım elemanlarının çalışma sürelerinin kısa oluşu, hizmet götürülen bölgeyi yeterince tanıyamamaları, dolayısıyla hizmet götürülen bölgenin özelliklerine uygun yöntem ve teknolojileri geliştirmek ve bölge çiftçilerinin istek ve ihtiyaçlarını karşılamak konusunda yetersiz kalmalarına neden olabilmektedir. Mevcut yayım personelinin bölgeyi, bölgedeki tarım işletmelerini, çiftçileri, çiftçi ailelerini, kullanılan teknolojileri, benimsenen yöntem ve uygulamaları konu alan hizmet içi eğitimler almaları gerekmektedir. Hizmet içi eğitim programlarının hazırlanması ve yürütülmesi sürecinde bölgedeki tarım faaliyetleri konusunda ciddi birikimleri olan kurum ve kuruluşlarla koordinasyon ve işbirliği içerisinde olunmalıdır. Üreticilerden elde edilen bilgiler, üreticilerin yayım hizmetlerinden yeterince yararlanamadıklarını göstermektedir. Bu durum bölgede yayım hizmetleri çalışmalarında bulunan Adana Tarım İl Müdürlüğü ve ilgili birimlerinin sağlıklı bir bilgi akışından yoksun olduklarının göstergesidir. Yayım hizmetlerinin üreticilerin istek ve ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için öncelikli olarak bölgede çiftçilerinden yayım kuruluşlarına sağlıklı bilgi akışının sağlanmasıyla gerçekleştirilebilecektir. Bunun gerçekleşmesi için ise yayım elemanlarının bölgeyi yeterli sıklıkta ve sistematik olarak ziyaret etmeleri; yayım hizmetlerinin götürüldüğü bölgeyi, bölgedeki tarım faaliyetlerini, tarımsal işletmeleri, çiftçileri, çiftçi ailelerinin sorunlarını iyi tanımaları ile gerçekleşebilir. 33
Araştırma sonuçları yayım elemanlarınca en etkili yayım yöntemi olarak benimsenen demonstrasyon ve çiftçi toplantılarının çiftçiler tarafından da en etkili yayım yöntemleri olarak benimsendiğini ortaya koymaktadır. Öncelikli olarak bu yöntemlerin kullanıldığı yayım hizmetlerinin, bu hizmetlerden yeterince yararlanamayan çiftçileri de kapsayacak şekilde arttırılması gerekmektedir. Bunun yanı sıra, yayım hizmetlerinin amaçları, çiftçilerin istek ve ihtiyaçlarına göre geliştirilerek yayım hizmetlerinin işlevselliğinin ve etkinliğinin artırılması gerekmektedir. Araştırma sonuçlarına göre, yayım hizmetlerinin etkinliğini azaltan en önemli üretici kaynaklı sorunlar, yayım elemanları ve çiftçiler tarafından benzer şekilde (finansal sorunlar, girdi temini ve pazarlama) tespit edilmiştir. Bununla birlikte araştırma sonuçları, çiftçilerin yayım hizmetlerinden yeterince yararlanamadıklarını ve büyük ölçekli işletmelerin yayım hizmetlerinden daha fazla faydalandıklarını göstermektedir. Kaynaklar Anonim, 2004. Osmanlıdan Günümüze Tarım ve Tarıma Hizmet veren Kurumların Teşkilatlanma Süreçleri, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Ankara. BENOR,D.,J.Q. Harrıson,M. Baxter,1984. Agricultural Extension: The Training and Visit System, The World Bank, Washington DC. BOYACI, M., 2005. Tarımsal Araştırma ve Yayım. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Yayınlanmamış Kitap Bölümü, Ankara. ÖZÇATALBAŞ, O., Y. GÜRGEN, 1998. Tarımsal Yayım ve Haberleşme. Baki Kitabevi Yayınları, Adana. GÜNEŞ, T., A. ARIKAN, 1988. Tarım Ekonomisi İstatistiği. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları: 1349, Ders Kitabı: 305, Ankara. GÜRGEN, Y., 1990. Tarımsal Yayım ve Haberleşme. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ders Kitabı, Adana. TALUĞ, C., 1993. Zirai Yayım, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Dergisi: Tarım ve Köy, Sayı: 84. 34