2013 0
Başkan: M.Erol SÖZEN Raportörler: Ömer ÖCAL, Dr. Orhan ERMETİN Komite/Çalışma Grubu üye sayısı: 18 Yapılan Toplantı Sayısı: 5 Başkan Yardımcıları: Dr.Kürşat IŞIK Sorumlu Uzman: İsmail ARAS İL KURUM İSİM KONYA Önder Çiftçiler Derneği M.Erol SÖZEN KONYA Veteriner Kontrol Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Dr.Kürşat IŞIK KONYA İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Dr.Orhan ERMETİN KONYA Önder Çiftçiler Derneği Ömer ÖCAL KONYA Veteriner Kontrol Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Anıl ÇETİNKAYA KONYA Veteriner Kontrol Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Dr. Kadri GÜNDÜZ KONYA KOP Bölge İdaresi Başkanlığı Yakup SEZGİN KONYA İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Süleyman ÖZCAN KONYA Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü N.Kürşat AKBULUT KONYA Arı Yetişiricileri Birliği Ali Ulvi HAFIZOĞLU KONYA Karatay Süt Üreticileri Birliği Şadan ERCAN KONYA Konya Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği Fettah ÖZTÜRK KONYA Selçuk Üniversitesi Prof.Dr.Birol DAĞ KONYA Selçuk Üniversitesi Doç.Dr.Emel GÜRBÜZ KONYA Meram Ziraat Odası Ali ATAİYİBİNER KONYA Veteriner Hekimleri Odası Ramazan GÜRBÜZ KONYA Selçuk Üniversitesi Doç.Dr. Alper YILMAZ KONYA Selçuk Üniversitesi Prof.Dr. Aytekin GÜNLÜ 1
İÇİNDEKİLER 1 GİRİŞ... 3 2 MEVCUT DURUM... 4 3 GZFT ANALİZİ... 7 4 ÖNCELİKLER VE STRATEJİLER... 10 2
1 GİRİŞ 2014 2023 Konya Karaman Bölge Planının bölge aktörleri tarafından benimsenmesi için 21.12.2011 tarihinde yapılan 7. Kalkınma Kurulu toplantısında kurulan "Sanayi, Tarım ve Gıda, Hizmetler, Turizm ve Sosyal Kalkınma İhtisas Komisyonları" ve bu komisyonların altında çalışması gereken "Teknik Komiteler" oluşturulmuştur. Komisyon ve komite üyelerinin belirlenme çalışmalarına sonraki süreçte de devam edilmiş olup ayrıca Çevre ve Şehircilik teknik komitesi oluşturulmuştur. Bu komiteler altında ise, 12 tane çalışma grubu belirlenmiştir. Bunlar; Arge-Yenilikçilik-İnovasyon, Dış ticaret-lojistik, Enerji, İşgücü-İstihdam, Toprak ve Su, Bitkisel Üretim, Hayvansal Üretim, Gıda, Hizmetler, Sosyal Kalkınma, Turizm, Çevre ve Şehircilik çalışma gruplarıdır. Bu çalışma sonucunda oluşturulmuş raporların bölge planına girdi sağlayabilecek nitelikte olması için gönüllü katılım temel ilke olarak benimsenmiştir. Öncelikle Teknik Komite çalışma grubu üyelerinin belirlenmesi için paydaş analizi yapılmıştır. Paydaş analizinden sonra tüm paydaşlarla irtibata geçilerek çalışma hakkında bilgi verilmiş ve katılım sağlayıp sağlamak istemeyecekleri sorulmuştur. Böylelikle çalışmanın gönüllülük esasına dayanması sağlanmıştır. Bu aşama da yapılan toplantılar ile tarımdan sanayiye, turizmden sosyal politikalara kadar oldukça geniş bir yelpaze de Konya - Karaman olarak gerçekleştirmek istediğimizi kalkınma hedeflerine ulaşabilmek için gerekli olan öncelik ve tedbirlerimiz alanında uzman paydaşlarımız ile belirlenmeye çalışılmıştır. 12 gruptan oluşan Teknik Komiteler ajans uzmanlarının koordinasyonunda çalışmalarını yürütmüştür. Teknik Komite çalışmalarında toplamda 49 toplantı gerçekleştirilmiştir. Bu toplantılar sonucunda Teknik Komiteler tarafından öncelik ve stratejilerin belirlendiği Özel İhtisas Raporları oluşturulmuştur. 3
2 MEVCUT DURUM Aşağıdaki tablolarda Konya ve Karaman illerinde hayvancılıkla ilgili istatistiki bilgiler verilmiştir. Tablo 1. Büyükbaş Hayvan Sayısı(2011) man ya iye Kara Kon Sığır (Yerli) Manda Sığır (Kültür) Sığır (Melez) TOPLA M 1.199 34 25.932 18.865 46.030 43.461 98 317.247 157.583 518.389 Türk 2.429.1 97.632 4.836.547 5.120.621 69 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr, [Ziy. Tar. :14/02/2013]. 12.483.96 9 Tablo 1 incelendiğinde Türkiye sığır varlığının % 4,2 si Konya da, % 0,37 sinin Karaman da olduğu görülmektedir. Tabloda Türkiye kültür ırkı sığır varlığının % 6,6 sı Konya da, % 0,5 inin de Karaman da olduğu görülmektedir. Tablo 2. Küçükbaş Hayvan Sayısı (2011) Koyun (Merinos) Koyun (Yerli) TOP LAM Keçi (Kıl) Keçi (Tiftik) 230.81 328. 97.760 Karaman 7 577 91.809 8.938 1.398.4 1.47 76.871 Konya 29 5.300 146.037 3.361 Türkiye 1.220.5 23.811. 25.0 151.09 7.126.862 29 036 31.565 1 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr, [Ziy. Tar. :14/02/2013]. TOP LAM 100.7 47 149.3 98 7.127. 013 Tablo 2 incelendiğinde Konya ve Karaman illeri ve Türkiye'nin Küçükbaş Hayvan Varlıkları verilmiş olup, Konya da toplam koyun sayısı 1.475.300 olup, toplam koyun sayısının Türkiye toplam koyun sayısı içerisindeki payı % 5,9 dur. Aynı oran Karaman ili için % 1,31 dir. Konya da toplam keçi sayısı 149.398 olup, toplam keçi sayısının Türkiye toplam keçi sayısı içerisindeki payı % 2,1, Karaman ili için % 1,4 dür. Tablo 3. Kümes Hayvancılığı (2011) Yumurta Tavuğu Ördek Et Tavuğu Hindi Kaz Karaman 1.239.455 864-3.630 1.265 Konya 10.697.284 7.559 516.200 53.244 16.418 Türkiye 78.956.861 382.223 158.916.608 2.563.330 679.516 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr, [Ziy. Tar. :14/02/2013]. 4
Tablo 3 incelendiğinde Konya ilinde yumurta tavuğu sayısının 10.697.284 ile Türkiye içerisinde ki payı %13,5 olup, önemli bir yere sahiptir. Tablo 4. Büyükbaş Hayvanlardan Elde Edilen Süt Miktarı (2011) Sığır (Yerli) Ma nda Elde Edilen Süt(Ton) Sığır (Kültür) Sığır (Melez) TOPLAM Kara man 542 8 33.803 20.526 54.879 Kon ya 18.823 74 477.453 155.801 652.151 Türk iye 1.221.560 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr, [Ziy. Tar. :14/02/2013]. 40. 372 7.239.644 5.341.224 13.802.468 Tablo 4 incelendiğinde Konya ili büyükbaş hayvan varlığında toplam sığırdan elde edilen süt miktarı 652.151 ton olup, bu miktarın Türkiye içerisindeki payı % 4,7 olmuştur. Tablo 5. Küçükbaş Hayvanlardan Elde Edilen Süt Miktarı (2011) man ya iye Koyun (Merinos) Elde Edilen Süt Miktarı (Ton) Ke çi Koyun (Yerli) (Kıl) Kara 4.8 2.580 8.685 06 Kon 6.2 1.546 65.538 65 Türk 31 27.245 865.577 8.273 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr, [Ziy. Tar. :14/02/2013]. Keçi (Tiftik ) TOPL AM 166 16.237 2.315 46 73.395 1.213.4 10 Tablo 5 incelendiğinde küçükbaş hayvanlardan elde edilen süt miktarı incelendiğinde 73.395 ton olup bu oranın Türkiye de küçükbaş hayvanlardan elde edilen süt miktarının % 6 sı olmuştur. Tablo 6. Arıcılık Verileri (2011) Toplam Kovan (Adet) Bal Üretimi (Ton) Karaman 46.245 820 Konya 80.465 1.117 Türkiye 6.011.332 94.245 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr, [Ziy. Tar. :14/02/2013]. 5
Tablo 6 da toplam kovan sayısı ve bal üretiminde Konya sırasıyla %1,3-%1,2 ve Karaman %0,8-%09 dur. 6
3 GZFT ANALİZİ Konya- Karaman Bölgesi Hayvancılık GZFT Analizi Güçlü Yönler - İlde mevcut 4 adet üniversitenin varlığı - Veteriner ve ziraat fakültesinin varlığı - İlde mevcut 3 adet araştırma enstitüsünün bulunması -KOP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığının kurulmuş olması -Bölgede Kırsal kalkınma ajanslarının varlığı - Tigem işletmelerinin varlığı - Merkezi hükümetin duyarlılığı -Yerel yönetimlerin (Özel İdare) duyarlılığı. -Yeterli teknik elemanın varlığı -Bilgiye ulaşmanın kolay olması - Tarımsal üretim (bitkisel üretim, hayvancılık) potansiyelinin zenginliği ve potansiyel ürün çeşitliliği, -Mera Alanlarının geniş olması -Çeşitli Kaba yemlerin yetiştirilme imkanları -Nitelikli Hayvan varlığı potansiyelinin yüksekliği -Süt üretim kapasitesinin yüksekliği -Hayvansal üretim potansiyelinin gelişmeye müsait olması -Güçlü ve modern işletmelerin varlığı -Düşük maliyetli hayvancılık yapılabilme potansiyeli -Hayvancılığa uygun iklim koşulları -Arazinin süt toplama ve nakliyesine uygun olması. -Güçlü bir Süt sanayinin varlığı -Markete yönelik süt sanayinin güçlü olması -Gıda sanayine ham madde üreten süt sanayinin varlığı -Süt sektörü makine sanayinin gelişmiş olması -Süt sektöründe yeni yatırım alanlarının varlığı -Tarım makineleri sanayinin sektörün tüm ihtiyaçlarını karşılayabilecek olması -Günlük üretilen sütün tamamının işlenmesinin mümkün olması -Yem sanayinin gelişmiş olması Zayıf Yönler - Konya İlinin geniş yüzölçümü sebebiyle koordinasyon sorunlarının ortaya çıkması - İşletmelere hizmet götüren kamu, üniversite, sivil toplum kuruluşları arasındaki koordinasyon yetersizliği, -Süt toplama işinde yapılmaması yeterince denetleme - Süt ile ilgili örgütlerde koordinasyon eksikliği - Süt sektöründe örgüt yetkileri konusunda mevzuatın karışıklığı ve bunun sektöre yansıması - Hastalıklardan ari bölge olmaması - Tarım sigortalarının salgın hastalıkları kapsamaması - Sosyal amaçlı hayvancılık projelerin amaca hizmet etmemesi - Hayvan barınaklarının projelendirilmesinde Ziraat Mühendisleri Odası ile işbirliği eksikliği -Ahır koşullarının yetersiz olması, mevcut ahırların modernizasyon ihtiyacı, -Eğitim düzeyinin yetersizliği -Üretimin bireysel yapılması -Geleneksel üretim tarzının yaygın olması -Yeniliklere karşı direnç gösterilmesi -Hayvanların bakım ve beslenmesinin yetersizliği -Koruyucu hekimliğe önem verilmemesi -Tarım sigortasının yaygınlaşmaması -Çiftçilerin danışmanlık hizmetine sıcak bakmaması -Küçük işletmelerde kadınların başat rolünün ortaya çıkardığı sorunlar -Üreticilerin örgütlenme eğiliminin düşüklüğü -Sütün %71 nin aracılar tarafından toplanması ve bu toplayıcıların etkinliği - Örgüt yönetimlerine olan güvensizlik - Faal kooperatif sayısında ki düşüklük -Kredi kullanımında gayrimenkul ipoteği sorunları -Mera alanlarının kullanımı ve ıslahı ile ilgili sorunlar -Nitelikli Kaba yemlerinin üretiminde ve kullanımında yetersizlikler -İşletmelerin küçük ve dağınık olması -Küçükbaş hayvanlarının sütlerinin değerlendirilmesine uygun altyapının bulunmaması -Süt kalitesine ilişkin algı sorunları 7
-Güçlü STK yapısı -Pazara yakınlık -Kredi sağlayıcı kuruluşların varlığı ve erişilebilirliği -Çiftçi örgütlenmesinin ve kooperatifleşmenin güçlü olması -Arazi fiyatlarının uygunluğu - Mevcut çiftçi sayısının fazlalığı - Ekonomik faaliyetler içerisinde hayvancılığın önemli yer tutması - İhracat potansiyeli -Nitelikli sütün iyi fiyatta alıcı bulması - İthal edilen damızlık potansiyeli - istihdam oluşturma kapasitesi - Başka sektörlerden ilde yatırım yapmaya olan ilginin varlığı - Nitelikli işgücü potansiyeli, -Marka olabilecek yöresel ürün çeşitliliği, - Altyapının önemli ölçüde tamamlanmış olması, - Organik tarım potansiyeli bulunması, - Kırsal kalkınma projeleri deneyimi, -Sütün yapısı itibariyle taklit ve tağşişe açık olması -Toplam üretim içinde soğutulan süt oranının azlığı süt soğutma makinelerinin sayıca eksikliği -Sağım ünitesi sayısının eksikliği -Modern işletme sayısının eksikliği -Üretimin mevsimlere göre değişiklik göstermesi -Hayvancılık işletmelerinin ortalama makine ekipman kullanımı yetersizliği -Yetişmiş iş gücü eksikliği -Mekanizasyonun pahalı olması -Sulama maliyetlerinin yüksekliği - Bölgenin yağış yetersizliği -Süt üretilen bölgelerde alıcıların çokluğu -Fiyat istikrarının sağlanamamış olması -Sıcak süt oranının yüksekliği -Yerel işletmelerin markalaşma eğilimlerinin zayıflığı -Ulusal ve uluslar arası işletmelerin bölgedeki faaliyetlerinin yetersizliği -Dağlık arazilerin varlığı ve buralarda yapılan geleneksel süt inekçiliğinin varlığı, -Tarımsal istihdamın ve gelir kaynaklarının ağırlıklı olarak tarımsal faaliyetlere dayanması, tarım sektöründe gizli işsizlik ve tarımda kayıt dışılığın yaygınlığı, - Tarımsal eğitim ve yayım hizmetleri ile işbirliği konusundaki yetersizlikler, - Kalite ve standartlara uyum konusunda güçlükler, - Tarım-sanayi entegrasyonunda ve sütün pazarlama faaliyetlerinde etkinlik sorunları, - İşletmelerin sermaye ve mali kaynak yetersizlikleri, - Hayvanların genetik kapasitelerinin yüksek olmasına rağmen verim düşüklüğü. -İşletme sahiplerinin genel eğitim düzeyinin düşük olması - Doğal kaynakların (toprak, su, orman, çayır ve mera,su ürünleri stokları gibi) kullanımı ile ilgili sorunlar, - Hayvan hastalıklarının yaygın olması, - Kırsal alanların ekonomik ve sosyal yapılarının analizinde ihtiyaç duyulan verilerin yetersizliği. 8
9
4 ÖNCELİKLER VE STRATEJİLER ÖNCELİKLER VE STRATEJİLER 1. HAYVANSAL ÜRETİME YÖNELİK EĞİTİMİN ETKİNLİĞİNİN ARTTIRILMASI Strateji1. Eğiticilerin, Üreticilerin ve teknik elemanların eğitimleri gerçekleştirilecek Önceleri geleneksel Hayvancılık yapılırken şimdilerde modern işletmeler, modern alet ve ekipmanlar artmaktadır. Ancak bu alet ve ekipmanları kullanan kişi sayısı azdır. Bu nedenle Hayvansal üretime yönelik eğitimin etkinliğinin arttırılabilmesi ancak uygulamalı eğitim modeline geçilmesi ile mümkün olabilecektir. Bunun için öncelikli olarak dünyada hayvansal üretimde lider konumda bulunan ülkelerin eğitim modelleri incelenmelidir. Almanya ve Hollanda gibi ülkelerin eğitim modelleri incelendiğinde eğitimin Uygulamalı Eğitim şeklinde ortaya çıktığı gözükmektedir. Bunun için oluşturulan eğitim merkezlerinde kursiyerler teorik bilgilerin yanında bu bilgeleri hemen uygulayabilecekleri eğitim laboratuvarlarına sahiptirler. Bu şekilde uygulamalı eğitim sistemine geçilmesi için sağlam bir irade gösterilmelidir. Bu bağlamda Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve Üniversite koordinasyonu ile üretici örgütlerinin öneri ve görüşleri doğrultusunda, MEVKA koordinasyonunda bu eğitimleri eğiticiler, üreticiler ve teknik elemanların almasını belirli bir program dahilinde gerçekleştirmelidir. Bu eğitim modelinde eğitim laboratuvarlarında hayvansal üretimde kullanılan alet, araç ve ekipmanların birebir örnekleri bulunmalı bu sayede kursiyerler teorik olarak kendilerine anlatılan Hayvancılık tesislerinde bulunan yem karma makineleri, sıyırıcılar, süt sağım sisteminde yer alan Vakum Pompası, vakum tankı, süt hattı, hava hattı, süt sağım başlıkları, pulsatör, vakum ölçer, süt soğutma tankı, pastörizasyon makinesi, Tırnak bakım aletleri, doğum aletleri, kırkım makineleri, yemleme robotları vb. tüm ekipmanların temel mantığını öğrenmelidirler. Üretim aşaması tamamlandıktan sonra hayvansal ürünlerin muhafazası ve işlenmesi için gerekli olan alet ve makineler tanıtılmalı tüm ekipmanların bakım ve kullanım şekilleri kursiyerlere gösterilmesine dikkat edilmelidir. Oluşturulacak uygulamalı eğitim modelinin başarısı için fiziksel şartların yanında bu eğitimleri verecek olan eğitici grubunun oluşturulması büyük önem arz etmektedir. Gelişmiş ülkelerdeki örnekler incelendiğinde uygulamalı eğitim merkezlerinde en önemli sermayenin 10
yetişmiş insan gücü olduğu bu bağlamda uzmanların bu modelde çok önemli yer tuttuğu gözükmektedir. Bu sebeple eğitim merkezlerinde eğitici olarak görev yapacak personelin eğitimi öncelik kazanmaktadır. Uzman eğiticisi olmayan hiçbir eğitim merkezinin başarılı olamayacağı unutulmamalıdır. Hayvansal üretimde istenilen amaçlara ulaşmanın ilk şartı üretimin piyasa için yapılmasıdır. Bu ise piyasada istenilen ve arzu edilen üretimin yapılmasının zorunluluk olduğudur. Genelde tüm gıda ürünleri özelde ise hayvansal ürünlerde kalite ve hijyen artık aranan ilk özelliktir. Hayvansal üretimin kırsal ekonomik kalkınmanın lokomotifi olabilmesi için küresel rekabete hazır hale gelmelidir. Küresel rekabet ortamında var olabilmenin ön şartı kaliteli ve hijyenik üretimdir. Tüketicilerin hayvansal ürün ihtiyacını karşılamak ve bunun karşılığında kar elde eden hayvancılık işletmelerinin tüketicilere karşı olan sorumluluklarının birinci şartı da tüketici sağlığını koruyan ve gözetleyen ürünlerin üretilip pazarlanmasıdır. Tüketicilere sunulan nihai ürünlerin kalitesinin ilk şartı bunların elde edildiği hammaddelerin (süt, et vb) istenilen kalitede olmasıdır. Hayvancılık sektöründe çalışan personelin eğitimi ve bilgi birikimlerinin arttırılması işletmelerde üretim maliyetinin azaltılması içinde oldukça önemlidir. Bilimsel bilgi üretiminin her geçen dakika hızla katlanarak arttığı günümüzde her iş alanında alana özgü güncel ve gerekli bilgilerin öğrenilerek sektöre aktarılması işletmelerin de kalıcılığı açısından önemli hale gelmiştir. Sektörde yeni bilgilerin takibi, analiz ve sentez edilerek bilimsel süzgeçten geçirilmesi; gelişen hızla değişen ve gelişen Türkiye mizde AB süreci de dikkate alındığında hayvancılık sektöründe mevzuat (Örneğin son iki yıl içerisinde 5996 sayılı Kanun çerçevesinde hayvancılıkla bağlantılı mevzuat kapsamında 100 ün üzerinde yeni düzenleme yapılmıştır) ve düzenlemeler açısından da önemli değişimler olduğu görülmektedir. Bu bilimsel, teknik ve normatif değişimlerden eğitim kapsamına alınması gerekenlerin belirlenerek programlarının hazırlanması ve sunumu da ayrı bir özen ve emek isteyen bir süreçtir. Tamamlanacak olan bu sürecin sürdürülebilirliği ve sahaya aktarılması eğiticilerin, üreticilerin ve teknik elemanların eğitimi ile mümkün olabilecektir. Tarımsal üretimi arttırmanın, kaliteli ürün elde etmenin ve tarım ile uğraşanların yaşam düzeylerini yükseltmenin en önemli yollarından biri, üreticilerin etkili bir biçimde örgütlenmesidir. Tarımda üretici örgütlenmesinin ana amacı: verimliliği yükseltmek ve üretimden tüketim aşamasına kadar tarımsal ürünlerin değerlendirilmesi suretiyle üreticinin gelirini ve pazardaki konumunu yükseltmektir 11
Üreticilerin bakım ve besleme konusundaki bilgi eksiklikleri hayvanların verim düzeylerinin yükseltilmesi yanında hijyenik şartlarda ve kaliteli üretim yapılmasını da engellemektedir. Hayvansal ürünlere dayalı sanayinin en çok yakındığı konulardan birisi de hijyenik şartlarda üretilmiş hammadde elde edememektir. Bu durum hayvansal ürün ihracat imkânlarını kısıtladığı gibi tüketicilerin de sağlıksız gıda tüketmek zorunda kalmalarına neden olmaktadır. Bunun yanında Türkiye deki kültür ırkı hayvanların sayıları gün geçtikçe artmaktadır. Bu hayvanlardan istenilen verimlerin alınması onların uygun şartlarda bakım ve beslenmeleri ile mümkün olabilir. Kısaca, genetik kapasite ne kadar arttırılırsa arttırılsın üreticilere bakım ve besleme konusunda gerekli bilgi aktarımını yetersiz kalırsa istenilen başarı elde edilemez. Strateji2. Hayvancılık faaliyetleri için ara elaman (çoban, sağımcı vb.) eğitimi, istihdamının sağlanması ve kamu kurumlarının hizmetleri arttırılacak Hayvancılık sektöründe ara eleman ihtiyacı önemli bir sorun olmakla birlikte, yetişmiş ve bilgili ara eleman bulmakta neredeyse imkânsıza yakın gözükmektedir. Ara eleman eğitimi işletmelerde usta çırak ilişkisi ya da sorumlu teknik personel tarafından verilmektedir. Zaman zaman Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı taşra teşkilatlarının yaptıkları eğitim programları olsa da bunlara ilaveten işletmelere özel eğitim programları da yapılmalıdır. Örneğin süt üretim işletmelerinin, besi işletmelerinin, tavukçuluk işletmelerinin işleyiş ve çalışma yöntemleri farklıdır ve buna yönelik teknik ve normatif bilgi aktarımlarının ve aktarılan bilgilerin uygulamalarının öğretildiği eğitim programları şarttır. Örneğin, ara elemanların AB de çok önemli olan ve Ülkemizde de gereklilik ve zorunluluk haline getirilmeye çalışılan hayvan gönenci (refahı) konusunda bilgi sahibi olması ve bunun gereklerini yerine getirmesi gerekir. AB bu kapsamda yediden yetmişe eğitim programları ile sadece ara elemanları değil bilimsel farkındalık için toplumun tüm kesimleri eğitim programlarına almaktadır. Hayvansal üretimde işletme verimliliği ve karlılığının arttırılması için tüm ekonomik faaliyetlerde olduğu gibi emek gücü önemini korumaktadır. Hatta sektörün ana üretim materyali olan canlı hayvanın izlenmesi ve kontrolü daha da önemlidir. Üretim sürecinde ön plana çıkan işgücünün işletmenin hedefleri ile uyumlu nicelik ve niteliklere sahip olmasının önemi açıktır. Nitekim son zamanlarda işletme sahipleri, yöneticileri ve iş görenlerinin eğitimine yönelik çalışma ve projeler uygulamaya konulmaktadır. Bu çalışmalarda gıda hammaddesi ve gıda üretiminde işin gerekleri ile iş görenin uyumlu hale getirilmesi işlevi yerine getirilmeye çalışılmaktadır. 12
Hayvancılık işletmelerinde çalışanların yapmış oldukları iş ile olan uyumlarının sağlanması arzu edilen amaçlara uygun bir üretimin gerçekleşmesine diğer yandan çalışanın kalifiye hale gelmesinin ortaya koyacağı, ekonomik, sosyal ve psikolojik avantajlar işletme verimliliği ve karlılığının yanı sıra sosyal barış ve denge içinde önemlidir. Bunun uygulamada yaygınlaşabilmesi için uygulanacak makro ekonomik politikaların uygulamanın yaygınlaşmasına katkı sağlayacak şekilde düzenlenmeli ve yol gösterici olmalıdır. Örneğin bu tip eğitimli işgücü istihdamı iyi tarım uygulaması olarak değerlendirilmeli ve teşvik edilmelidir. Eğitim faaliyetlerinde hayvancılık işletmelerindeki çalışanların bilgilendirilmeleri yanında aynı zamanda beceri kazanmalarına yönelik pratik uygulamalara ve iş sürecinde denetim ve kontrolle iş sürecindeki kritik uygulamaların iyice yerleşmesine yönelik uygulamalar sağlanmalıdır. Hayvancılık sektörünün istihdam bakımından var olan dezavantajlarını azaltacak önlemler sektörde eğitimin etkinliğinin sağlanabilmesi açısından önemlidir. Bu amaçla eğitimli personel istihdamına yönlendirecek vergi avantajları, prim iadeleri vb uygulamalar yapılmalıdır. Hayvancılık işletmelerinde eğitimli ve kalifiye eleman istihdamının işletmelere sağlayacağı ekonomik ve teknik avantajlar hakkında işletme sahip ve yöneticilerine anlatılmalı ve bu konu ön plana çıkarılmalıdır. Nitelikli ve eğitilmiş işgücünün tarımsal işletmelerde yaygınlaşması için bu istihdam alanının çaresizlikten yapılan değil ancak belirli özellik ve birikime sahip bireylerin yapabileceği ve kendi içerisinde avantajlar taşıyan bir iktisadi faaliyet alanı olarak kabul görmeye yönelik adımlar atılmalıdır. Hayvancılık sektöründe yer alan kurumların işbirliği içinde bu eğitim faaliyetlerinde bulunması, eğitim alan kişilerin istihdamı ve sosyal güvence altına alınması hedeflenmelidir. Bu amaçla kamuoyunda farkındalık oluşturulmalıdır. Strateji3. Eğitim ile ilgili kurum ve kuruluşların işbirlikleri geliştirilecek ve sektöre yönelik Meslek Okullarının etkinliği arttırılacak Bölgemizde yer alan üniversiteler, kamu kurumları ve sivil toplum örgütleri ile işbirliğinin sektörel bütünleşme ve bilimsel işbirliği açısından önemi büyük olup, analiz sentez süzgecinden geçmiş saha için gerekli ve elzem olan bilgilerin hayata geçirilmesi ve sektörün Türkiye ve Dünya ile rekabet edebilir düzeyini sürekli yükseltebilme için gerekli gözükmektedir. 13
Günümüzde artan tüketici bilinci, küresel rekabet ve daha sağlıklı ürünlerin tüketimine yönelen talep yapısı işletmeleri bu değişen şartlara uymaya zorlamaktadır. Özellikle küresel rekabet ortamında yeni pazarlar bulma veya var olan pazarların muhafazası ve genişletilmesi için bu noktada en akılcı yol üretimin kontrollü olarak yapılmasıdır. Kontrollü ve bilinçli üretim ancak eğitimli işgücünün istihdamı ve üretim sürecindeki etkinliklerinin arttırılması ile mümkündür. Hayvansal üretimin her aşamasında eğitimli işgücünün istihdamı işletmelerde üretimde otokontrolün sağlanmasının ilk şartıdır. Ancak; nitelikli ara eleman eğitim süreci piyasa şartları ile uyumlu ve koordineli hale getirilmelidir. Bu amaçla faaliyet gösteren teknik okullar değişen şartlara göre programlarını ve bölümlerini güncellemelidirler. Eğitimde bu işlevin fonksiyonel olması için hayvansal üretimdeki meslek örgütleri (Birlik, Kooperatif, Dernek vb) ile eğitim kurumları arasında bilgi transferi sağlanmalıdır. 2. GÜVENİLİR GIDA VE PAZARLAMA ALTYAPISININ GÜÇLENDİRİLMESİ Strateji1. Hayvansal ürün pazarlamasında etkinlik sağlanacak Başarılı bir üretim ancak ürünlerin doğru bir şekilde pazarlanabilmesi ile mümkündür. Hayvansal ürünlerde pazarlamayı öne çıkaran neden bu ürünlerin uygun şartlar altında tüketim merkezlerine veya işleme merkezlerine ulaştırılmasının zorunluluğudur. Bunun gerçekleştirilmesi bu alanda yatırım yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Pazarlama verimliliğinin artışı bir yandan aracı sayısının azalmasına diğer yandan nihai ürün fiyatlarında sağlanacak iyileşme ile tüketiciye olumlu yansımalar sağlayacaktır. Pazarlama verimliliğinin arttırılabilmesi için üretici örgütleri aracılığıyla yada köy tüzel kişilikleri tarafından aracı sayısını azaltmaya yönelik yapılacak yatırımlar desteklenmelidir. Bu alanda özellikle üretici örgütlerinin ürün fiyatlarında dalgalanmanın yaşandığı dönemlerde üreticilerin çıkarlarını koruyabilecek girişimleri gerçekleştirebilecekleri türden pazarlama yatırımlarına öncelik sağlanmalıdır. Hayvansal üretimde yerel veya lokal ürünlerin markalaştırılması, coğrafi etiketlenmesi, tanıtımı ve reklam yolu ile pazar payının arttırılması teşvik edilecektir. Pazarlama verimliliğinin ve etkinliğinin sağlanabilmesi için üreticilerin ürettikleri hayvansal ürünlerde belirli üretim standartlarını sağlayabilmelerine yönelik yaptırım veya teşvikler bu tip yatırımlar için ön şart olarak konulmalıdır. 14
Hayvansal ürünler üzerinde oluşan eksik ve hatalı bilgi kirliliğini giderici, yanlışları düzeltici bilgilendirme ve reklam faaliyetlerinin düzeltilmesi talep artışı sağlayabileceği için pazarlama verimliliğinin artışına katkı sağlayabilir. Strateji2. Sağlıklı, ekonomik ve güvenilir hayvansal gıdaların piyasa arzı sağlanacak Tüm işletmeler gibi hayvan ve hayvansal ürün üreten işletmelerde topluma karşı olan sorumluluklarını yerine getirmek zorundadırlar. Bu sorumluluklarının başında tüketicilerin sağlığını gözetleyen ürünlerin piyasaya sunumunu gerçekleştirmektir. Bunun birinci şartı üreticilerde bu bilincin oluşmasına katkı sağlamaktır. İhtiyaçlar hiyerarşisinin ilk basamağında bulunan gıda maddeleri içerisinde özel konumda bulunan hayvansal ürünler her bireyin mutlaka tüketmesi gereken stratejik bir üründür. Bu özellikleri dolayısıyla her bireyin bu ürünlere ulaşabilmesi, yeterli miktarda tüketimin sağlanabilmesi ve üretimin verimli olması için işletme içi tedbirler alınmalıdır. İşletmelerde amaç üretim maliyetini minimum kılarak işletme karlılığını maksimize etmek ve bu sayede tüketicilere ürünü daha uygun fiyattan pazarlamak genel üretim stratejisi olarak belirlenmelidir. Hayvansal ürünlerde ürün özelliklerinin bozulmasına neden olan kritik noktalarda gerekli önlem ve denetimler arttırılmalıdır. Örneğin süt toplama merkezleri, hayvansal ürünlerin nakilleri, perakende satış yerleri vb noktalarda denetim ve bilgilendirme çalışmaları yapılmalıdır. Özellikle etkin bir süt toplama yönetmeliğinin çıkarılması ve yürürlüğe konulması tüketici sağlığı ve ürün kalitesi açısından özel bir önem taşımaktadır. Sektör paydaşlarının bu konuda birlikte hareket ederek güç birliği yapmasının önünün açılması yararlı olacaktır. Hayvansal üretimde üretim maliyetlerinin düşürülmesi için girdi tedarikini azaltacak ve üretim maliyetini düşürmeye yönelik adımlar desteklenecektir. Bu amaçla yapılacakların başında rasyonel üretim arasında olmayan ancak geleneksel anlayışla uygulanan hatalı uygulamalardan işletmelerin vazgeçmesi sağlamaya yönelik çalışmalara öncelik verilecektir. Bilindiği gibi gıda ve beslenme insanlığın temel ihtiyacıdır. Ancak tüketime sunulan gıdalarında sağlık açısından da güvenli olması gerekir. Sağlıklı hayvansal gıdalar üretmenin ön koşulu sağlıklı hammadde sağlanmasıdır. Sağlıklı hammadde üretmenin başlıca şartı; et, süt ve yumurta gibi başlıca hayvansal ürünlerin, modern teknolojiye sahip işletmelerde sağlıklı koşullarda yetiştirilen ve düzenli bir şekilde veteriner hekim kontrolünde olan sağlıklı hayvanlardan elde edilmesidir. Sağlıklı hammadde üretmenin bir başka şartı da; etin asgari teknik ve hijyenik koşullara sahip mezbahalarda tekniğine uygun olarak yapılan kesimlerden, 15
sütün modern teknolojiye sahip işletmelerde yapılan hijyenik sağımlardan, yumurtanın modern teknolojiye sahip işletmelerde gerçekleştirilen üretimden sağlanmış olmasıdır. Toplam kalite anlayışının yaygınlaştığı günümüz toplumunda gıdaların sağlıklı olmasının ön koşul olduğu göz önüne alınırsa tüketicilerin hayvansal gıdalar üzerinde şüpheleri haklı olarak görülebilir. Çünkü hayvansal besinler, bitkisel besinlere göre, üretimin herhangi bir aşamasında kontaminasyonlara daha çok maruz kalmakta ve hayvansal gıdalar ile insanlara bulaşan zoonotik hastalıklar, gıda infeksiyon ve intoksikasyonları, veteriner ilaç kalıntıları, balık ve diğer su ürünlerinde görülen ağır metal kontaminasyonları bitkisel kökenli gıdalara göre daha fazla önem arz etmektedir. Gıda Kodeksinde yer alan risk analizi ve izlenebilirlik üzerine dayanan ve tüketicilere sağlıklı gıda sunmayı amaçlayan çiftlikten sofraya güvenli gıda üretimi uygulamalarına bir an önce tam bir işlerlik kazandırılmalıdır. Halk sağlığının korunmasındaki asli vazifelerinden biriside "sağlıklı ve üstün kaliteli hayvansal besinlerin üretimi" olan teknik elemanların özellikle hayvansal gıdaların çiftlikten sofraya kadar olan her safhasında başlıca sorumlu ve denetçi olarak yer alması sağlanmalıdır. Strateji3. Tüketim tercihlerine yönelik sertifikalı üretim desteklenecek Sertifikalı üretim özellikle belirli bölgelerde geleneksel olarak yapılan ve kendine has özelliklerin üreticilerin bilinçlendirilmeleri ile gelenekselden sertifikalı üretime dönmeleri mümkündür. Bunun için ilk başta üreticiler bilinçlendirilmesi gereklidir. Bunu takip eden dönem içerisinde işletmelerde ihtiyaç duyulan teknik destek ve süreç içerisinde yapısal iyileşmelerin ve teknik altyapının iyileştirilmesi için gerekli finansal destek mekanizmasının oluşturulması sürecin yaygınlaşmasını olumlu yönde etkileyecektir. Konya ili hayvansal üretim açısından tek bir ırk veya türe bağımlı olmaktan kurtarılmalıdır. Hayvansal üretimde bilinçli ırk ve tür tercihinin işletme karlılığı ve verimliliği üzerine olan etki ve katkısı üreticilere anlatılmalıdır. Küresel rekabet ve kar maksimizasyonu işletmeleri farklı arayışlara yönlendirmiştir. Bu süreç içerisinde tüketicilerin bilinçlenmesi yada bazı üretim tekniklerinin veya bu tekniklerin kullanılarak gerçekleştirilen ürünlerin tüketici sağlığı üzerine olası istenmeyen etkileri farklı üretim seçenekleri yada biçimlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Helal gıda yada sertifikalı üretim bunlar arasında sayılabilir. 16
Konya ili sahip olduğu sosyo-kültürel alt yapı nedeniyle bu konuda önemli avantaja sahiptir. Bu avantajın ilin kalkınmasında harekete geçirilmesi gerekmektedir. Sertifikalı ürünler üretimi için işletmelerin bilinç eksikliğini giderici çalışmalar yapılacaktır. Sertifikalı üretim tüketici zevk ve tercihlerine göre belirli özelliklere yönelmiş olan talepten işletmelerin faydalanması ve ürettikleri ürünü daha kolay hedef kitleye ulaştırabilmeleri açısından önemlidir. İldeki büyük ve küçükbaş hayvancılık işletmelerinde klasik üretim ve gelir kalemlerinin yanında özellikle nitelikli damızlık üreten/üretebilecek işletmeler oluşmasına katkı sağlanmalıdır. Bu sektörde rekabet ve tekelci oluşumların ortaya çıkmasına engel olabileceği gibi dışsatım yolunun açılmasına ve işletmelerin ülkesel ve bölgesel pazarlardan uluslar arası pazarlara açılabilmenin ön şartı olabileceği için üzerinde çalışılmalı ve desteklemeler yapılmalıdır. Hayvansal üretimde sürdürülebilirliğin sağlanması açısından önemli noktalardan biri üretim sanayi entegrasyonun sağlanmasıdır. Bu amaçla üretim işletmelerine pazar ve fiyat istikrarı sağlamaya yönelik yapılacak uygulamalar desteklenecektir. Hayvancılığa dayalı sanayi işletmelerinin işletme içi verimliliklerini arttırıcı, nihai ürün ve hammadde maliyetlerini minimize etmeye yönelik uygulama ve yatırımları desteklenmelidir. Örneğin sanayi işletmeleri üreticileri sadece girdi sağlayan tedarikçi olarak algılamaktan paydaş gibi algılama ve sinerji oluşturulması gereken stratejik ortak olarak algılama anlayışının oluşmasına yönelik adımlar atılmalıdır. Kırsal alanlardaki organik ürün üreticilerin yoğun işgücü kullanarak ürettiği ürünleri daha yüksek fiyatla değerlendirilmesine olanak sağlaması, organik ürünlerin Dünya da ve ülkemizde gelişmekte olan ekoturizm ve agroturizm gibi turizm faaliyetlerinde üretim ortamında ve organik ürün pazarında değerlendirilmesi kırsal alanda gelir düzeyini artırmada ve kırsal kalkınmada önemli etkisi bulunmaktadır. Organik hayvancılık, çevrenin korunması ve daha sağlıklı ürünlerin üretilmesi yanında, küçük üreticinin ürünlerini değerlendirmek, üretimde yerli bitki ve hayvan türlerini kullanarak gen kaynaklarının korunmasına katkıda bulunmak, kırsal alanda gelir düzeyini artırarak ve yasam koşullarını iyileştirerek kırsal kalkınmaya da olumlu katkıda bulunmaktadır. Sertifikalı organik arıcılık teşvik edilerek katıksız kimyasal etkilerden arınmış saf bal üretimi sağlanacaktır. Sertifikalı arıcılığın Konvansiyonel arıcılığa göre girdileri daha masraflıdır. Dolayısı ile üreticiler ilgisiz davranmaktadır. Bunun için cazibesinin arttırılmasına yönelik ekonomik yükü hafifletilmelidir. 17