ANKARA ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ ENERJI HUKUKU-1 HKS-303 2015-2016 GÜZ DÖNEMİ Alparslan BAYRAKTAR LL.M. 25 Aralık 2015
ÇEVRE HUKUKU Neden İhtiyaç Duyuyoruz? Enerji Çevre İlişkisi Küresel Isınma ve İklim Değişikliği
Küresel Isınma ve İklim Değişikiği
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İNSAN KAYNAKLI ANTROPOJENİK. Sebepler : İktisadi kalkınma, nüfus artışı, enerji tüketimi, sübvansiyonlar Küresel ortalama sıcaklık artışını 2 derecenin altında tutmak için 1870 den beri toplam sera gazı salım miktarımızı 2 bin 900 gigaton ile sınırlamak zorundayız. Bu karbon bütçesinin 2/3 ünü 2011 itibariyle tüketmiş bulunuyoruz. 1880 den günümüze kadar yeryüzünün ortalama sıcaklığı 0.85 derece artı. Kara ve deniz sıcaklıkları artıyor. Kar örtüsü ve buzullar küçülüyor, deniz seviyeleri değişiyor ve yağış düzeni değişiyor.1880 de 280 ppm ( milyonda bir parçacık) olan karbondioksit yoğunluğu %40 arttı ve 400 ppm e yükseldi. 2010 yılında toplam emisyonların %65i fosil yakıt kullanımı ve endüstriyel süreçlerden kaynaklandı. Ormanların yok olması ve arazilerin tarım amaçlı kullanımı da diğer etkenler.
Neler Olacak Kasırga sel deniz seviyesindeki yükselmelerden dolayı küçük ada devletlerinin ve kıyı bölgelerinde yaşamın olumsuz etkilenmesi ve göç dalgası. Ani seller, hastalık tehditlerinin artması. Aşırı hava şartları ve meydana gelecek ani ve şiddetli değişklikler sonucu altyapı sistemlerinin bundan etkilenmesi, elektrik su temini ile sağlık ve acil yardım hizmetlerinin düzenli sağlanaması. Sıcak hava dalgalarının yaşanacağı dönemlerde kentsel ve kırsal alanlarda ölüm ve hastalık oranlarının artması. Sıcaklık artışı, kuraklık, sel veya yağış rejimindeki değişiklikler ve aşırılıklar ile gıda güvenliğinin gıda temininin tehlikeye düşmesi. İçme ve sulama suyuna yetersiz erişim ve tarımsal üretimde düşüş.
Uluslararası Çevre Hukuku Nasıl Ortaya Çıktı? Amaca Özel gelişti. Sistematik Değil. Stockholm Deklerasyonu 1972 Yaşanabilir Çevre bir İnsan Hakkıdır. Egemenlik hakkı hiçbir Ülkeye ya da Ortak Kullanım Alanına Çevresel Zarar verme hakkı değildir. Rio Konferansı 1992 Daha Geniş Katılım. Politik Mutabakat Kalkınma Endişeleri ile Çevresel Prensipler Buluştu.
Uluslararası Çevre Hukuku Brundtland Komisyonu 1987 Sürdürülebilir Kalkınma dünya kamuoyunun gündemine geldi. Tanımı yapıldı. Fakir ülkelerin durumu gündeme getirildi. Kyoto Protokolü 1997 BM Milenyum Kalkınma Hedefleri BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Paris İklim Zirvesi 2015
Uluslararası Çevre Hukuku Temel Prensipler Egemenlik Hakkı Kalkınma Hakkı Çevreye Zarar vermeme İlkesi Önleyici Tedbir İlkesi Katılımcılık Ortak Miras Nesiller arası eşitlik Ortak ancak farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi
Sürdürülebilir Büyüme & İklim Değişikliği Dünya birincil enerji talebi - TPED (WEO 14) Doğru politikalar ile talep artışı etkin şekilde yavaşlatılabilir. Nükleer enerjideki ve gazdaki artış göze çarpıyor. Ancak, mevcut tablo atmosfer açısından hale iç karartıcı
Enerji Verimliliği 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu Enerjiyi Etkin Kullanma İsrafın Önlenmesi Enerji Maliyetlerini Düşürme Çevresel Etkileri Asgariye İndirme Enerjinin kullanımında verimliliğin artırılmasıdır.
800 700 600 500 400 300 200 100 0 Enerji Verimliliği Enerji Yoğunluğu (kg ep/1000 ) Enerjiyi Verimli Kullanmıyoruz Bizim için Küçük, Türkiye için BÜYÜK bir Adım Enerji Tasarrufu
Enerji Verimliliği Kanunu Enerjinin üretim, iletim, dağıtım ve tüketim aşamalarında, endüstriyel işletmelerde, binalarda, elektrik enerjisi üretim tesislerinde, iletim ve dağıtım şebekeleri ile ulaşımda enerji verimliliğinin artırılmasına ve desteklenmesine, toplum genelinde enerji bilincinin geliştirilmesine, yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanılmasına yönelik uygulanacak usûl ve esasları kapsar.
Enerji Verimliliği Kanunu Eğitim ve bilinçlendirme MADDE 6 (1) Enerji verimliliği hizmetlerinin etkinliğini ve enerji bilincini artırmak amacıyla aşağıdaki esaslar çerçevesinde eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri gerçekleştirilir. 1) Şirketler için Genel Müdürlük ve/veya yetkilendirilmiş kurumlar tarafından, enerji yöneticileri için Genel Müdürlük, yetkilendirilmiş kurumlar ve şirketler tarafından teorik ve uygulamalı eğitim programları düzenlenir. 2) Genel Müdürlük veya yetkilendirilmiş kurumlar, yetkilendirme anlaşması yaptıkları şirketlerin eğitim programlarına laboratuvar kullanım desteği sağlar. b) Enerji ve enerji verimliliği ile ilgili temel kavramlar, Türkiye nin genel enerji durumu, enerji kaynakları, enerji üretim teknikleri, günlük hayatta enerjinin verimli kullanımı ile iklim değişikliği ve çevrenin korunmasında enerji verimliliğinin önemi konularında teorik ve pratik bilgilerverilmek üzere, Milli Savunma Bakanlığı tarafından, askeri liseler ile er-erbaş eğitim merkezlerinde ders ve eğitim programları yürütülür;; örgün ve yaygın eğitim kurumlarının ders programlarında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından, kamu kurum ve kuruluşlarının hizmet içi eğitimlerindeilgili kurum ve kuruluşlar tarafından gerekli düzenlemeler yapılır.
Enerji Verimliliği Kanunu c) Enerjinin verimli kullanımının yaygınlaştırılması amacıyla kamuoyunun bilinçlendirilmesine yönelik yapılacak faaliyetler şunlardır: 1) Ulusal ve/veya bölgesel yayın yapan televizyon ve radyo kanalları, Genel Müdürlük tarafından hazırlanan veya hazırlattırılan enerjinin verimli kullanılması ile ilgili eğitim programlarını, yarışmaları, kısa süreli film ve/veya çizgi filmleri, 13/4/1994 tarihli ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun 31 inci maddesi gereğince bilinçlendirme ve bilgilendirme amaçlı eğitim programları kapsamında, toplam yayın süresi ayda asgarî otuz dakikadan az olmamak üzere 07:00 ila 23:00 saatleri arasında yayınlar. 2) Lisansları kapsamında elektrik ve/veya doğal gaz satışı yapan tüzel kişiler bir önceki malî yıla ait tüketim miktarı ve bu miktara karşılık gelen tüketim bedeliniiçeren aylık bazdaki bilgileri internet ortamında müşterilerinin bilgisine sunar. 3) Üreticiler ve ithalatçılar, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından tespit ve ilan edilen Türkçe kullanım ve tanıtma kılavuzu ile satılmak zorunda olan enerji tüketen malların kullanım kılavuzlarında, malın enerji tüketimi açısından verimli kullanımı ile ilgili bilgilere ayrı bir bölümde yer verir. Bu hükmün uygulanması Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından denetlenir. 4) Milli Eğitim Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, meslek odaları ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği işbirliği ile Genel Müdürlük tarafından her yıl Ocak ayının ikinci haftasında Enerji Verimliliği Haftası etkinlikleri düzenlenir. Bu kapsamdaki etkinliklerin nitelikleri Kurul tarafından belirlenir.
Enerji Verimliliği Kanunu Uygulamalar MADDE 7 (1) Enerji verimliliğinin artırılması amacıyla aşağıdaki uygulamalar gerçekleştirilir. a) Enerji yönetimi ile ilgili olarak yürütülecek faaliyetler şunlardır: 1) Endüstriyel işletmeler, çalışanları arasından enerji yöneticisi görevlendirir. Organize sanayi bölgelerinde, bölgedeki bin TEP ten daha az enerji tüketimi bulunan endüstriyel işletmelere hizmet vermek üzere enerjiyönetim birimikurulur. 2) Toplam inşaat alanı en az yirmibin metrekare veya yıllık enerji tüketimi beşyüz TEP ve üzeri olan ticarî binaların, hizmet binalarının ve kamu kesimi binalarının yönetimleri, yönetimlerin bulunmadığı hallerde bina sahipleri, enerji yöneticisi görevlendirir veya enerji yöneticilerinden hizmet alır. 3) Kamu kesimi dışında kalan ve yıllık toplam enerji tüketimleri ellibin TEP ve üzeri olanendüstriyel işletmelerde, enerji yöneticisinin sorumluluğunda enerji yönetim birimikurulur. Organizasyonlarında kalite yönetim birimi bulunanendüstriyel işletmeler, bu birimlerini enerji yönetim birimi olarak da görevlendirebilir.
Önce Kyoto Vardı Kyoto Protokolu : Kyoto Protokolü, küresel ısınma ve iklim değişikliği konusunda mücadeleyi sağlamaya yönelik uluslararası tek çerçeve. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi içinde imzalanmıştır. Bu protokolü imzalayan ülkeler, karbon dioksit ve sera etkisine neden olan diğer gazların salımını azaltmaya veya bunu yapamıyorlarsa karbon ticareti yoluyla haklarını arttırmaya söz vermişlerdir. Protokol, ülkelerin atmosfere saldıkları karbon miktarını 1990 yılındaki düzeylere düşürmelerini gerekli kılmaktadır. 1997'de imzalanan protokol, 2005'te yürürlüğe girebilmiştir. ABD nin Duruşu. Paris için Ne Değişti
Paris Yolunda 2014 itibariyle dünya karbon emisyonlarının %60 ı 6 ülkeden kaynaklanıyor. Çin, Amerika, Hindistan, Rusya, Japonya ve Almanya
Sera Gazı Emisyonları
Paris BM İklim Zirvesi AB, 1990 seviyesine göre 2030 itibariyle yüzde 40 lık bir azaltım, ABD 2025 itibariyle 2005 seviyesine göre yüzde 28 lik bir azaltım taahhüt ederken, Çin sera gazı salım artışını 2030 itibariyle zirve yapıp net olarak azaltmayı, Hindistan 2030 itibariyle ekonomisinin karbon yoğunluğunu 2005 e göre yüzde 35 azaltmayı, Türkiye ile benzerlik gösteren Meksika ve Güney Kore ise referans senaryoya göre 2030 itibariyle sırasıyla yüzde 25 ve 37 azaltım taahhüt ettiler. Türkiye nin BM ye sunduğu taahhüt 2030 yılı itibariyle referans senaryoya göre sera gazı salım artış miktarını yüzde 21 azaltmak.
Almanya ve Çin ALMANYA: Kömür gazdan iki kat fazla karbon emisyonu salıyor. Toplam dünya elektrik üretiminin %41 i kömürden. Toplam enerjinin %30 u demek bu. Almanya %45 kömürden %35 yenilenebilirden sağlıyor. Madenler sendikalar çok güçlü ve almanya kömürden vazgeçemiyor. Yenilenebilir için bu yılın ilk yarısında 30 euro cent kwh başına destek için para ödedi. Yıllık 12 milyar euro 20 yıl boyunca ödenecek. Kendi ekipmanını kullandı bunun mutlaka istihdama ihracata ekonomiye katkısı var. ÇİN : %75 kömürden elektrik üretiyor. Hedef bunu %60 a düşürmek. Hava kalitesi çok kötü. Ama artık buna dikkat ediyorlar 2012 ye kadar hiçbir şehir hava kalitesini açıklamazken şu anda 400 şehir bunu açıklıyor. Nükleer santral yapıyorlar ve yenilenebilir de dünyada yapılan yatırımın 3 te 1 i Çinde.
YENİ EKONOMİK DÜZEN EKONOMİSTLER NE DİYOR? Küresel bir karbon vergisi. Yani genele yayılarak bunun çözülmesi. Ancak kimse sonuçlardan çok emin değil. Yeni bir vergi getirmenin ne kadar zor olduğunu düşünürsek bir de burdan istenilen sonucun alınamama ihtimali karşısında bu çözüm oldukça tartışmalı. Cap and trade yani belli hedeflerin konulması ve bir ticaret mekanizması oluşturulması. Karbon piyasasının oluşması. Avrupa bunu gönüllülük esasına göre yaptı. Ancak mesela bugünlerde fiyat 10 euro ton mertebelerinde. Yani herhangi bir caydırıcılığı olmayan bir fiyat. Herkes buna katılmak istemiyor. Şayet ölçeklendiremezseniz Avrupa Örneğinde olduğu gibi etkin bir piyasa olma şansı yok. Ölçüm, verilerin güvenliği yasaların ve hukuk sisteminin çalışması bunu etkileyecek. (VW Skandalı) Onun için örneğin Nordhaus Yale üniversitesinden tüm ülkeler karbona vergi koyarsa toplam gayri safi yurt içi hasılalarının %1-2sini harcayarak 2 derece hedefini tutturabiliriz diyor.
Karbon Piyasaları
Temel Problem Birlikte Hareket
Paris BM İklim Zirvesi Paris teki zirvenin amacı 2020 sonrasını belirleyecek bir uluslararası anlaşmaya varmak. 2 derece limitini koruyacak Bağlayıcı ölçülebilir ve verilen taahhütleri gözden geçirme mekanizmalarının olduğu bir anlaşma üzerinde uzlaşmaktı. 1)Tüm ülkeleri kapsayacak, hızla yürürlüğe girecek bir küresel bağlayıcı sözleşme;; 2) Sera gazı salınımlarının azaltılması, kontrol edilmesi ve azaltım hedeflerinin gözden geçirilmesi için ulusal taahhütlerin ortaya konması;; 3) İklim değişikliğiyle mücadele için finansal kaynakların ve teknoloji transferi için imkanların yaratılması. Özellikle iklim etkilerine en fazla kırılgan olan gelişmekte olan ülkelerin maddi destek alması, zararlarının tazmin edilmesi;; 4) Şu ana kadar verilen taahhütlerin 5 yıllık döngüler içerisinde gözden geçirilerek azaltım konusundaki azmin artırılması.
Türkiye Ne Durumdayız 2013 verilerine göre elektrik üretiminden kaynaklı CO2 emisyonun payı %31, Sanayide kullanılan fosil yakıtlardan %17, Binalarda kullanılan fosil yakıtlardan %15, Ulaştırmada kullanılan yakıtlardan %19 Sanayide endüstriyel işlemlerden kaynaklı emisyonlar %11 Metal üretiminde %6 Ulaştırma, elektrik üretimi, binalar ve sanayi sektörlerinde enerji verimliliği, fosil yakıtlardan temiz yakıtlara geçişle bu emisyonları düşürmemiz söz konusu olabilecektir. Bu aynı zamanda enerjide arz güvenliği ve hava kalitesi açısından da önemli katkılar sunacaktır.
Türkiye Ne Durumdayız Karbon yoğunluğu, ülkelerin, 1000 dolarlık milli gelir elde etmek için harcadıkları karbon miktarını gösteren bir göstergedir. Türkiye, 1990 lardan 2008 yılına kadar karbon yoğunluğunu azaltmayı başarmıştır. Türkiye, kişi başına karbon salımı düşük olmasına karşın, karbon yoğunluğu yüksek düzeydedir. Mesela, 1000 dolarlık milli gelir için Amerika 330 kg, AB ortalama olarak 220 kg CO2 salarken, Türkiye, AB nin yaklaşık 2.5 katı, 560 kg CO2 salmaktadır.
Enerjide Gelecek Akıllı Şebeke ve Sistemler İnovasyon ve Sürprizler
Sınavda Başarılar