PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER. Kaynak: Mühendis ve Makina Cilt : 48 Sayı: 571

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER Kaynak: Mühendis ve Makina Cilt : 48 Sayı: 571

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER 1- İNCELEME FAALİYETLERİ

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 1.ADIM : İNCELEME FAALİYETLERİ

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 1.ADIM : İNCELEME FAALİYETLERİ -Bir fabrikada yeni kurulmuş bir iletim sisteminde yırtılma hasarları ve aşırı miktarda plastik şekil değişimleri meydana gelmiştir. -Fabrika yetkilileri, yeni kurdurdukları bu sistemde üretim hatası veya yanlış zincir baklası seçimi yaptıkları için üretici firmayı suçlamaktadır. -İleticiyi üreten firma ise kendilerine verilen çalışma şartlarına göre hesaplamaları doğru yaptıklarını ve ona göre iletici sistemi kurduklarını söylemektedirler. Kendilerine sunulan çalışma şartlarının dışına çıkıldığı için böyle bir problemin ortaya çıktığını söylemekte ve kendilerinde bir suç bulunmadığını iddia etmektedirler.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 1.ADIM: İNCELEME FAALİYETLERİ -Durum mahkemeye intikal eder. Ve mahkeme bilir kişi olarak sizi görevlendirir. Soru: Olayın Sorumlusu kimdir? Nasıl bulursunuz? Cevap: Çalışma şartları, İleticiyi Üreten firmaya resmi bir surette fabrika tarafından verilmiştir. Firmanın yaptığı hesaplamalar incelenmeli ve gerekirse ek hesaplamalar yapılmalıdır. Bu hesaplamalarda herhangi bir eksiklik veya yanlışlık yapılmış ise doğrusu yapılmalıdır. Bu doğru hesapların üstünden değerlendirmeler yapılmalıdır. Zira hesapların yanlış olması da firmanın hatalı olduğunu tam olarak ortaya koymayacaktır.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 2. ADIM: İNCELEME TOPLANTILARI 2.1-Firmanın yaptığı hesaplama tarzının incelenmesi 2.1.1 Toplam iletici çekme yükü hesabı

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 2.1-Firmanın yaptığı hesaplama tarzının incelenmesi a-) Dönüş Faktörü 2. ADIM: İNCELEME TOPLANTILARI Sonuç olarak firma, bu hesaplama tarzından bulduğu iletici çekme yükünü taşıyabilecek zincir baklası tipini seçerek iletici sistemleri kurmaktadır. (Herbir zincir baklası tipinin taşıyabileceği yük belirlenmiştir.) Yapılan ilk incelemelerde bu hesaplama tarzının doğru ve yeterli olduğu kanaatine varılmıştır.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 2. ADIM: İNCELEME TOPLANTILARI 2.2 İletici sistem için fabrikadan istenmiş bilgiler (resmi evrak)

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 2. ADIM: İNCELEME TOPLANTILARI 2.3 Uygun Bakla Tipi doğru Seçilmiş mi? Bu istek formundaki bilgilere göre yapılan standart hesaplamalardan ileticiye uygulanması gereken çekme kuvveti 500 N olarak bulunur. Firmanın resmi kataloğunda bu kuvvet için uygun bakla tipi: -Fabrikaya kurulan sistemde de bu bakla tipinin kullanıldığı görülmüştür. Dolayısıyla Firma kendi kataloğuna göre uygun seçim yapmış görülmektedir.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 2. ADIM: İNCELEME TOPLANTILARI Soru: Bu tespitlerden sonra problemin muhtemel sebepleri neler olabilir? Cevap: -Üretici firma aksini söylese de, kullandığı bakla bu yüke dayanmıyor olabilir. -Fabrikanın çalışma şartlarıyla ilgili resmi beyanında hata olabilir. -Diğer?

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 2. ADIM: İNCELEME TOPLANTILARI Öncelikle çalışma şartlarını yerinde incelemek ve fabrika beyanındaki bilgileri kontrol etmek daha faydalı olacaktır. Bu amaçla tekrar fabrikaya gidilmiş ve incelemeler yapılmıştır.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 2. ADIM: İNCELEME TOPLANTILARI Yapılan ilk incelemelerde fabrikanın beyanındaki verilerin de doğru olduğu görülmüştür. Ancak önemli bir ayrıntı dikkatimizi çekmiştir. İletici üzerine koyulan paketlerin başlangıçta 80 o C lik bir sıcaklıkla yüklendiği, ileticiden çıktığı zaman ise sıcaklığının 60 o C ye düştüğü tespit edilmiştir. Soru: Bu durum mevcut problemin sebebi olabilir mi? Olabilir. Zira malzemelerin mukavemeti sıcaklıkla azalır. Özellikle plastik malzemeler sıcaklıktan daha fazla etkilenmektedir.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 2. ADIM: İNCELEME TOPLANTILARI Yapılan sözleşmede sıcaklıkla ilgili herhangi bir ibareye rastlanmamış ve ileticiyi üreten firmaya (Nehir ltd) durum sorulmuştur. Verdikleri cevap: İletici hesaplarının oda sıcaklığına göre yapıldığını, sıcak bir malzeme ile çalışılacağını bilmediklerini ve fabrikanın da bunu kendilerine beyan etmediğini söylemişlerdir. Ancak bu durumun sözleşmeye yazılmaması önemli bir eksikliktir.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 2. ADIM: İNCELEME TOPLANTILARI Soru: Bu durumda problemin Nehir ltd. den kaynaklandığını söyleyebilir miyiz? Cevap: Tam olarak yine de söyleyemeyiz. Zira sıcak malzeme için de plastik baklaların mukavemet sınırları aşılmıyor olabilir. Soru: O halde şimdi ne yapmalıyız? Cevap: Sıcaklığında dahil edildiği durum için baklada oluşan gerilmeleri bulursak ve mukavemet değerleriyle karşılaştırırsak durum açığa çıkacaktır. Bu ise BDM analizlerini gerektirir.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 2.4 İnceleme Alternatifleri 2. ADIM: İNCELEME TOPLANTILARI Sebepler, aşırı yükleme, sıcaklık, yanlış bakla seçimi olabilir. Herbirisi ayrı ayrı incelenebilir. Karar: İnceleme Şekline Karar Verilmesi Mevcut bakla modellenerek, oda sıcaklığı ve çalışma sıcaklığında ortaya çıkan gerilmelerin analizleri yapılacak ve sıcaklığın etkisi araştırılacaktır. - 3 farklı sıcaklık değeri için bulunan çekme eğrilerinin plastik bölgeleri sisteme sırayla girilir ve her birisi için aynı çekme kuvveti ve paket yükünde gerilme analizleri yapılır. Toplam 3 analiz yapılacaktır.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 3. ADIM: İNCELEME RAPORU İnceleme Toplantılarının Seyri, Tartışılan Konular, Muhtemel Sebepler ve Karar Verilen İnceleme Şekli nin yer alacağı bir rapor hazırlanmalıdır.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / İnceleme Aşaması 4. ADIM: TEMEL BİLGİLERİN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ Bu kısımda statik gerilme analizleri için temel mukavemet bilgilerinin, malzeme özelliklerine sıcaklığın etkileri konularının gözden geçirilmesi faydalıdır.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 5.ADIM- BDM AÇISINDAN YAPILABİLECEK KOLAYLIKLAR VE BASİTLEŞTİRMELER Burada baklanın geometrisinde bir simetri olmaması katı model kurmamızı gerekli kılar. Modelleme açısından bir kolaylık yapılamaz. Aslında plastik bakla üzerinde oluşan gerilmelerin oluşumunda 2 farklı sebep vardır. 1- Çekme ve Paket yükünden kaynaklanan gerilmeler (Statik yükleme) 2- Soğumadan kaynaklanan gerilmeler (zamana bağlı ısıl analiz) -(Herhangi bir dış yük yokken sadece soğuma sırasında oluşan ısıl gerilmeler) Bu gerilmelerin ayrı ayrı bulunup üst üste toplanması gerekir. Ancak sıcaklık farkları çok yüksek olmadığından ve bakla tek malzeme olduğundan soğuma ile oluşan ısıl gerilmeler çok düşük seviyede kalır ve 2. sebep ihmal edilebilir.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 6.ADIM- GEOMETRİK MODELİN KURULMASI 6.1 Kullanılan baklanın modellenmesi

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 7.ADIM-ELEMANLARA AYIRMA (MESHING)

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 8.ADIM - ANALİZ GİRDİLERİ a - Sınır Şartları, b-yükleme Hesaplanan 500N luk çekme yükü sol bağlantı bölgesinin iç yüzeyine uygulanır. Üst kısma paket ağırlığından kaynaklanan yayılı yük uygulanır. Sağdaki pim deliğinin iç yüzeyi ise ankastre yapılır.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 8.ADIM - ANALİZ GİRDİLERİ c- Malzeme Özellikleri Malzeme özellikleri firma tarafından daha önceden belirlenmiş olmasına rağmen bunların tekrar bulunması çok daha doğru olacaktır. Zira problem bu özelliklerin yanlış hesaplanmasından da kaynaklanmış olabilir. Bu amaçla önce üretici firmadan malzeme alınarak çekme numuneleri hazırlanır.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 8.ADIM - ANALİZ GİRDİLERİ c - Malzeme Özellikleri -Devam Hazırlanan numuneler çekme testine tabi tutulur. Akma ve çekme mukavemeti cihazın üzerindeki skaladan elde edilebilir. Ancak E ve n değerleri elde edilirken mutlaka strain gage (gerinme ölçerler) kullanılmalıdır. Soru: Niçin gerinme ölçerler kullanılmalıdır? Cevap: Çünkü çekme sırasında cihazın çenelerinde de elastik uzamalar sözkonusu olur. Bu durumda cihazın göstergesinden toplam elastik uzama okunur. Numunenin üzerindeki gerinme ölçerler ise sadece numunenin elastik uzamasını ölçerler.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 8.ADIM - ANALİZ GİRDİLERİ c- Malzeme Özellikleri - Devam Soru: Akma ve Çekme mukavemeti için niçin gerinme ölçerlere gerek yoktur. Cevap: Plastik bölgeye giren sadece numunedir. Cihazın çeneleri yüksek mukavemetli malzemeden yapıldığı için plastik bölgeye girmez. Sıcaklık Faktörü: - Çalışma şartlarında yükleme paketlerinin sıcak yüklenmesi, plastik malzemenin de sıcaklığının artmasına sebep olur. Bu durumda yüksek sıcaklıklar içinde çekme testlerinin yapılması gerekir. maksimum (80 o C) ve minimum (60 o C) sıcaklık için bu testlerin yapılması uygun olacaktır. Sıcak çekme testlerinde numunenin tüm noktaları aynı sıcaklığa getirilir. Bu cihaza bağlanan ve numunenin içine koyulduğu fırınlarla olur. Böylece bu sıcaklık için test sonuçları elde edilir.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 8.ADIM - ANALİZ GİRDİLERİ c - Malzeme Özellikleri - Devam Sonuçlar: 20 o C, 60 o C ve 80 o C için test sonuçları T( o C) E(GPa) n 20 40 0.35 60 30 0.4 80 20 0.43 3 farklı sıcaklık için E ve n değerlerinden başka plastik bölge eğrisinin de programa tanımlanması gerekir.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 9.ADIM - PROGRAM AYARLARI Çözümün yapılabilmesi için programda varsa gerekli ayarlamalar yapılmalıdır. Elasto-plastik gerilme analizleri için bazı komutların aktif hale getirilmesi gerekebilir. Bu programa göre değişiklik gösterir.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 10.ADIM - ÇÖZÜM Solve veya benzer bir komutla programın otomatik çözüm yapması sağlanır.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 11- ANALİZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE DESTEKLENMESİ Sonuçlara dikkat edilirse: 1-20 o C için elastik sınırlar içinde kalınmaktadır. 2-60 o C ve 80 o C için plastik bölgeye geçilmiştir.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 11- ANALİZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE DESTEKLENMESİ Soru 1- Çıkan sonuçlar Mantıklı mı? Gerilmeler makul sınırlar içinde çıkmıştır. Çekme kuvvetinin uygulandığı bölgede gerilmelerin yüksek çıkması mantıklıdır. Oda sıcaklığında plastik bölgeye geçilmemesi mantıklıdır. Zira firmanın hesaplarına da uygundur. Diğer?

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 11- ANALİZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE DESTEKLENMESİ Soru 2- Sonuçların gerçeğe yakınlığını nasıl destekleyebilirim? Cevap: Straingage ler yapıştırılıp, çalışma şartlarında belli noktalardan ölçümler alınmıştır. 60 o C ve 80 o C için ölçümlerin özellikle akma gerilmesinin geçilmediği noktalardan alınmasına dikkat edilmiştir. Aynı noktalar için deneysel gerilme değerleri ile analizlerdeki gerilme değerleri karşılaştırılmıştır. Sonuçların birbirlerine yakın olduğu tespit edilmiştir. Diğer?

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 11- ANALİZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE DESTEKLENMESİ Soru 2- Sonuçların gerçeğe yakınlığını nasıl destekleyebilirim? Soru 2.1 Niçin 60 o C ve 80 o C için ölçümlerin özellikle akma gerilmesinin geçilmediği noktalardan alınmıştır? Cevap: Çünkü straingage ler ile ölçülen gerinme e değerlerinden Hooke kanunu ile o noktadaki gerilme değerleri hesaplanır. Ancak Hooke kanunu elastik bölgede geçerlidir. Soru 2.2 Genel yükleme durumunda, deneysel gerilme tespitinde bir noktada en az kaç straingage kullanılmalıdır? Cevap: En az 3 straingage kullanılır.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 11- ANALİZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE DESTEKLENMESİ Soru 3 Çıkan Sonuçları Nasıl Yorumlayabilirim? Malzeme sünek (şekil alabilir) olduğundan özellikle von-mises gerilmelerine bakılması gerekir. Sonuçlara dikkat edilirse: 1-20 o C için elastik sınırlar içinde kalınmaktadır. 2-60 o C ve 80 o C için plastik bölgeye geçilmiştir.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 11- ANALİZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE DESTEKLENMESİ Soru 3 Çıkan Sonuçları Nasıl Yorumlayabilirim? SORU: Yapılan inceleme neticesinde problemin sebebi nedir? Cevap: Sıcaklık Faktörünün dikkate alınmamasıdır. Bilirkişi olarak size mahkemede sorulan soru: Problemde hangi taraf kusurludur? Cevap: Sıcaklık faktörünün etkisini sözleşmede veya başka herhangi bir resmi belgede belirtmediği için Üretici firma hatalıdır. Diğer Yorumlar?

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Analiz ve Değerlendirme Aşaması 12- PLANLANMIŞ DİĞER ANALİZLERİN YAPILMASI VE GENEL DEĞERLENDİRME Toplam 3 farklı analiz yapılmıştır. Oda sıcaklığındaki analizler yapıldıktan sonra sonuçların mantıklı olduğu görülmüş ve diğer 2 analiz de kısa sürede yapılmıştır. Ancak analiz sayısı çok fazla olsaydı ilk analizden sonra sonuçların mantıklı olduğunu görüp bir yöntemle desteklenmesi ve daha sonra diğer analizlere devam edilmesi daha doğru olacaktı. 13. ADIM: Analiz Raporu (Bilirkişi Raporu) Bu adımda yaptığımız tüm incelemeleri ve analizleri kapsayacak Bilirkişi Raporu hazırlanabilir.

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Geliştirme ve Yargı Aşaması 14.ADIM- GELİŞTİRME Üretici firma, Sıcaklık etkisini de dikkate alarak bakla tiplerini önerebilmelidir. Ve yazışmalarına mutlaka çalışma sıcaklığı maddesi eklemelidir. Aksi taktirde aynı tip problemlerle karşılaşılması kaçınılmazdır. Bu nedenle Nehir Ltd. firması iletici istek formuna bu maddeyi de eklemiştir. Diğer?

PLASTİK ZİNCİRLİ İLETİCİLER / Geliştirme ve Yargı Aşaması 15. ADIM- YARGILAR ve BİLİME KATKI Sıcaklık faktörü, özellikle şekil alabilir malzemelerde mutlaka dikkate alınması gereken bir dizayn kriteridir. Diğer Yorumlar? 16. ADIM GELİŞTİRME VE YARGI RAPORU Üretici firma, sıcaklık etkisini de göz önüne alarak yaptığı yeni analizleri ve geliştirmeleri bir rapor haline getirebilir.