Solunum Sistemi Allerjik Hastalıklarının Tanısında Mast-Cla, Deri Testleri ve Allerjik Semptomlar Arasındaki İlişki Sibel ATIŞ*, Candan ÖZTÜRK**, Mukadder ÇALIKOĞLU*, Nuran DELİALİOĞLU**, Minür TÜMKAYA* * Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, ** Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, MERSİN ÖZET Bu çalışmada, solunum yolu allerjik hastalıklarının tanısında MAST-CLA sistemi ile ölçülen spesifik IgE cevabının değerini ölçmek ve bu testin prick deri testi ve allerjik semptomlarla uyumunu araştırmak amaçlandı. Astım ve/veya rinitli 190 olguya prick yöntemi ile deri testleri uygulandı ve serumlarında MAST-CLA sistemi ile spesifik IgE düzeyleri ölçüldü. Sonuçlar, ev tozu akarları (D. farinea, D. pteronyssinus), çim, tahıl, ağaç, yabani ot polenleri, küf mantarları ve hayvan epitelleri (kedi ve köpek) için ayrı ayrı karşılaştırıldı. Küf mantarları hariç diğer allerjenler için MAST-CLA ve deri testleri arasında anlamlı korelasyon saptandı (p< 0,0001). Ev tozu akarları ve çim poleni allerjenleri için korelasyon katsayısı diğer allerjenlere göre daha yüksek bulundu. Ayrıca her bir allerjen için cilt testi ve klinik öyküye dayanarak MAST-CLA sisteminin duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değer ile tanı değerleri ölçüldü. D. farinea, D. pteronyssinus ve çim polenleri için duyarlılık %85, %84 ve %84 olarak, özgüllük %76, %81 ve %86 bulundu. MAST-CLA nın D. farinea, D. pteronyssinus ve çim poleni allerjenlerini saptamada tanı değeri %81, %83 ve %84 idi. Sonuçlarımız, allerjik hastalıkların tanısında MAST-CLA allerji sisteminin invivo testlere yardımcı olarak kullanılabileceğini göstermektedir. ANAHTAR KELİMELER: Allerji, MAST-CLA, cilt testi SUMMARY RELATIONSHIP BETWEEN SKIN PRICK TEST, MAST CHEMILUMINESCENT ASSAY AND THE CLINICAL HISTORY FOR THE DIAGNOSIS OF ALLERGIC RESPIRATORY DISEASES The purpose of this study was to compare Multiple Allergosorbent Chemiluminescent Assay (MAST-CLA) system with skin prick tests and the clinical history to the diagnosis of allergic respiratory diseases. The results of skin prick tests and MAST- CLA tests to D.farinea, D. pteronyssinus, grasses, cereals, trees, weeds, molds, animal epithelia (cat fur and dog hair) were evaluated in 190 patients with bronchial asthma and/or rhinitis. Good correlations were found between MAST-CLA and skin prick test for the all allergens except molds (p< 0,0001) with lineer regresion analysis. The correlation coefficients for dermatophagoides and grass pollen were greater than the others. In addition, we calculated sensitivity, specifity and diagnostic efficiency of MAST-CLA in reference to clinical history and skin prick test. The sensitivities of MAST-CLA for D. farinea, D. pteronyssinus and grass pollen were 85, 84 and 84% respectively; specificities were 76, 81 and 86 %. The efficiency of MAST-CLA for detection of allergy to D. farinea, D. pteronyssinus and grass pollen was 81, 83 and 84% respectively. Our results showed that, the MAST-CLA allergy system can be used to supplement skin prick test for diagnosis of allergies. KEY WORDS: Allergy, MAST- chemiluminescent assay, skin prick test 251
Atış S, Öztürk C, Çalıkoğlu M, Delialioğlu N, Tümkaya M. GİRİŞ Solunum sistemi allerjik hastalıklarının tanısında hastanın ayrıntılı anamnezi ve fizik muayenesinin yanı sıra invivo laboratuvar yöntemlerinden de yararlanılmaktadır (1-6). Bunlar arasında deri testleri kolay uygulanabilen en duyarlı yöntem olmakla beraber bazı hastalarda (dermografizm, egzema, ürtiker gibi ciddi deri lezyonları, deri hiper veya hiporeaktivitesi, antihistaminik gibi bir farmakolojik ajan kullanımı) uygulanamamaktadır. Bu gibi durumlarda invitro tanı yöntemlerine gerek duyulmaktadır. Allerji testlerinde in vitro teknikler insanlarda allerjik reaksiyonlardan sorumlu antikor olarak spesifik IgE yanıtının karakterize edilmesinden sonra gelişmiştir (1-4). Bunlar arasında, allerjen spesifik IgE ölçümünde yeni bir metot olan MAST - CLA (Multiple Allergosorbent - Chemilunescent Assay) test sistemi, 35 in üzerinde allerjene karşı spesifik IgE yanıtını tanıyabilen semikantitatif bir sistemdir (3). Bu çalışmanın amacı, solunum yolu allerjenlerine karşı MAST-CLA sistemi ile ölçülen spesifik IgE cevabının tanı değerini ölçmek ve bu testin prick deri testi ve allerjik semptomlarla uyumunu araştırmaktır. GEREÇ ve YÖNTEM Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Polikliniği ne allerjik solunum semptomları (astım ve/veya rinit) ile başvuran 10-61 yaşları arasındaki 190 olguyu (118K, 72E) çalışmamıza aldık. Hastalara 11 adet standart aero allerjen kullanılarak prick yöntemi ile deri testleri (SPT) (Stallergenes S.A.- Pasteur Fransa) uyguladık. Ayrıca tüm hastalardan alınan serum örneklerinde total IgE ve 35 standart allergene karşı spesifik IgE düzeylerini MAST-CLA (Turkish mixpanel 36) ile ölçtük. Sonuçlar CLA Luminometer ile otomatik olarak okundu ve Luminesanse unit (LU) olarak tespit edildi. Allergen spesifik IgE düzeylerini 0-4+ arasında sınıflandırdık. Mast sınıflaması 2+, 3+ ve 4+ olan sonuçları pozitif; 0 ve 1+ sonuçları negatif olarak kabul ettik (Tablo 1). İstatistik Korelasyonlar, bilgisayarda Instat 2 programı kullanılarak lineer regresyon analizi ile değerlendirildi. Duyarlık, özgüllük, tanı değeri, pozitif ve negatif prediktif değerler her bir allerjen için standart metotlarla hesaplandı (6). SONUÇLAR Çalışmaya alınan yaşları 10-61 arasındaki, yaş ortalaması 34.31 ± 12.74 olan toplam 190 (118 K, 72 E) hastanın allerjik semptomlarını, prick cilt testi sonuçlarını ve MAST-CLA ile ölçülen spesifik IgE sonuçlarını karşılaştırdık. Tablo 2 ve 3 de sonuçları özetledik. Dokuz allerjen, (D. farinea, D. pteronyssinus, çim polenleri, tahıl polenleri, ağaç polenleri, yabani ot polenleri, küf mantarları ve hayvan epitelleri: kedi, Tablo 1. MAST-CLA sistemi sınıflaması. MAST-CLA LU (net) Allergen spesifik class IgE düzeyleri 0 0-11 Saptanamayan 0/1 12-26 Çok düşük 1+ 27-65 Düşük 2+ 66-142 Orta 3+ 143-242 Yüksek 4+ > 242 Çok yüksek Tablo 2. Klinik hikaye, MAST-CLA ve cilt testi sonuçlarının karşılaştırılması. n Tüm sonuçlar pozitif 84 Tüm sonuçlar negatif 45 Pozitif klinik hikaye, tüm testler negatif 19 Negatif klinik hikaye,testlerden biri veya tümü pozitif 30 MAST-CLA ve cilt testi uyumsuz 42 MAST-CLA pozitif, cilt testi negatif 23 MAST-CLA negatif,cilt testi pozitif 19 n: Birey sayısı 252
Solunum Sistemi Allerjik Hastalıklarının Tanısında MAST-CLA, Deri Testleri ve Allerjik Semptomlar Arasındaki İlişki Tablo 3. MAST-CLA, cilt testi ve klinik hikaye sonuçları. Toplam Pozitif klinik hikaye Negatif klinik hikaye MAST-CLA pozitif 107 87 20 MAST-CLA negatif 83 27 56 Cilt testi pozitif 110 94 16 Cilt testi negatif 80 20 60 Tablo 4. Her bir allerjen için MAST-CLA ve cilt testi sonuçlarının karşılaştırılması. Allerjen Toplam MAST (+) MAST(+) MAST(-) MAST (-) cilt testi (+) cilt testi (-) cilt testi(+) cilt testi (-) D. farinea 190 84 22 14 70 D. pteronyssinus 190 87 16 16 71 Çim polenleri 190 28 20 9 133 Tahıl polenleri 190 7 8 4 171 Ağaç polenleri 190 2 6 4 178 Yabani ot polenleri 190 6 7 4 173 Küf mantarları 190 1 5 8 176 Hayvan epitelleri 190 1 4 5 180 Tablo 5. MAST-CLA yönteminin sensitivite, spesifite, PPD, NPD ve tanı değerleri. Allerjen n P(%) D(%) Ö(%) PPD(%) NPD(%) TD (%) D. farinea 190 51 85 76 79 82 81 D. pteronyssinus 190 54 84 81 86 79 83 Çim polenleri 190 19 84 86 24 98 84 Tahıl polenleri 190 5 63 95 4 99 93 Ağaç polenleri 190 3 33 96 1 99 94 Yabani ot polenleri 190 5 60 96 4 99 94 Küf mantarları 190 4 11 97 0.8 99 93 Hayvan epitelleri 190 3 16 97 0.6 99 95 n: Test edilen hasta sayısı, P: Prevalans, D: Duyarlılık, Ö: Özgüllük, PPD: Pozitif prediktif değer, NPD: Negatif prediktif değer, TD: Tanı değeri köpek) için ayrı ayrı cilt testi ve MAST-CLA sonuçlarını karşılaştırdık (Tablo 4). Her bir allerjen için cilt testi ve klinik öyküye dayanarak MAST-CLA sisteminin duyarlılık, özgüllük, pozitif prediktif değer, negatif prediktif değer ve tanı değerlerini hesapladık. Sonuçları Tablo 5 de özetledik. MAST-CLA ile klinik hikaye arasında lineer regresyon analizi ile korelasyon katsayısını r= 0.49 olarak saptadık. Bu istatistiksel olarak anlamlı idi (p< 0.0001). MAST-CLA ile cilt testi arasındaki korelasyonu her bir allerjen için ayrı ayrı hesapladık. Küf mantarları hariç diğer allerjenler için iki test arasındaki korelasyonlar istatiksel olarak anlamlı idi (Tablo 6). TARTIŞMA Çalışmamızın sonuçları, allerji tanısında MAST-CLA yöntemi ile ölçülen spesifik IgE antikorları ile cilt 253
Atış S, Öztürk C, Çalıkoğlu M, Delialioğlu N, Tümkaya M. Tablo 6. MAST-CLA ile cilt testleri arasındaki korelasyon. Allerjen Korelasyon katsayısı (r) İstatistiksel önem (p) D. farinea 0.62 < 0.0001* D. pteronyssinus 0.66 < 0.0001* Çim polenleri 0.57 < 0.0001* Tahıl polenleri 0.53 < 0.0001* Ağaç polenleri 0.26 0.003* Yabani ot polenleri 0.49 < 0.0001* Küf mantarları 0.10 0.16 Hayvan epitelleri 0.15 0.02* *Anlamlı korelasyon testi sonuçları arasında iyi bir ilişki olduğunu göstermiştir. Allerji tanısında MAST-CLA allerji sistemi ile cilt testinin karşılaştırıldığı daha önceki çalışmalarda bu iki test arasında sıklıkla iyi bir ilişki bulunmasına rağmen sonuçlar oldukça değişken bulunmuştu (2-9). MAST-CLA allerji sistemi, allerji tanısında allerjen spesifik IgE antikorlarını değerlendirmede yaygın olarak kullanılan basit ve pratik bir invitro ölçüm metodudur (3,5,8). H. Agatha ve arkadaşları, 47 allerjik çocukta MAST- CLA ile cilt testi sonuçlarını karşılaştırmışlar ve MAST-CLA sisteminin spesifik IgE antikorlarını saptamada kullanışlı bir yöntem olduğunu ve allerji tanısında doğru sonuçlar verdiğini vurgulamışlardır (6). Scolozzi ve arkadaşları, allerjik hastalıkların tanısında MAST-CLA yönteminin değerini saptamak amacıyla astım veya allerjik rinitli hastalarda 6 inhaler allerjen için MAST-CLA ve cilt testi sonuçlarını karşılaştırmışlar ve anlamlı bir korelasyon bulmuşlardır (2,7). Bonetti SM ve arkadaşları, 43 allerjik çocukta yaptıkları çalışmada spesifik IgE antikor yanıtı ile cilt testi arasındaki ilişkinin ev tozu akarları allerjenlerinde, çim polenleri karışımı ve diğer allerjenlere göre daha kuvvetli olduğunu saptamışlar (5). Finnerty ve arkadaşları, 47 atopik hastada inhalan allerjenler için MAST-CLA ve cilt testi uygulamışlar ve alternaria dışında tüm allerjenler için iki test arasında anlamlı bir korelasyon bulmuşlar (8). Ho TM ve arkadaşları, MAST-CLA allerji sistemini ev tozu akarları ve kedi epiteli allerji tanısında değerlendirmişler ve D. farinea için MAST-CLA ile cilt testi sonuçları arasında anlamlı bir lineer korelasyon bulmuşlar ancak kedi epiteli ve D. pteronyssinus için anlamlı korelasyon bulamamışlar (9). Çalışmamızda MAST-CLA ile ölçtüğümüz spesifik İgE antikorları ile cilt testleri arasında 9 allerjenden küf mantarları hariç tümünde anlamlı bir korelasyon saptadık. Bu korelasyon ev tozu akarı allerjenlerinde (D. farinea ve D. pteronyssinus) daha yüksek olup, çim poleni allerjeninde biraz daha az, diğer allerjenlerde (tahıl polenleri, yabani ot polenleri, ağaç polenleri, hayvan epitelleri) giderek azalan derecelerde idi. Bunun nedenini çalışma grubumuzda ev tozu ve çim poleni allerjenlerine duyarlılık oranının diğer allerjenlere göre daha yüksek olmasına bağladık. Literatürde MAST-CLA yönteminin klinik hikaye ile korelasyonunu değerlendiren çalışmalar daha nadir olup, Finnerty ve arkadaşlarının, 47 atopik hastada yaptıkları çalışmada çim poleni ve kedi epitel allerjenlerinde MAST-CLA nın klinik hikaye ile iyi bir korelasyon gösterdiğini saptamışlardır (9). Bu çalışmada, atopik semptom öyküsü ile MAST- CLA sonuçları arasında anlamlı korelasyon bulduk. MAST-CLA nın duyarlılık, özgüllük, tanı değeri, pozitif ve negatif prediktif değerlerinin saptandığı önceki çalışmalarda, ev tozu akarları için duyarlılık %69-90, özgüllük %38-100, tanı değerleri %54-98 arasında olduğu bulunmuş (4-7). Bu farklılıklar muhtemelen olgu sayıları, çalışmanın yapıldığı coğrafi bölgenin allerjen prevalansının farklılığı nedeni iledir. 254
Solunum Sistemi Allerjik Hastalıklarının Tanısında MAST-CLA, Deri Testleri ve Allerjik Semptomlar Arasındaki İlişki Bizim çalışmamızda D. farinea için MAST-CLA nın sensitivite, spesifite ve tanı değerini %85, %76 ve %81; D. pteronyssinus için %84, %81 ve %83 olarak saptadık. MAST-CLA nın negatif prediktif değerlerini %79-99 arasında bulduk. Bu sonuç, MAST-CLA nın inhalan allerjen duyarlılığının varlığını ekarte etmekte oldukça kullanışlı olduğunu göstermektedir. Buna karşıt olarak pozitif prediktif değerlerimiz oldukça değişken (%1-86). Pozitif prediktif değerleri, ev tozu akarları için yüksek, diğer allerjenler için düşük bulduk. Bu sonuçları, populasyonumuzda ev tozu akarı duyarlılığının diğer allerjenlere göre daha fazla olmasına bağladık. Bu da MAST-CLA sisteminin allerjen duyarlılığının varlığını saptamada tek başına kullanılamayacağını düşündürmektedir. Sonuç olarak, solunum sisteminin allerjik hastalıklarının tanısında, cilt testleri dermagrafizm veya egzema gibi deri hastalıkları, bazı ilaçlar (antihistaminikler), allerjen ekstraktların standardize olmaması veya cilt testi sonuçlarını yorumlayan doktorun tecrübesi gibi bazı kısıtlamalarına rağmen, hasta anamnezi ve fizik muayene bulguları ile birlikte değerlendirildiğinde oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Sonuçlarımız, allerjik hastalıkların tanısında basit ve pratik bir spesifik IgE yöntemi olan MAST- CLA sisteminin in vivo testlere yardımcı olarak kullanılabileceğini göstermektedir. KAYNAKLAR 1. Slavin RG. Diagnostic Tests in Allergy In: Fireman P, Slavin RG. Atlas of allergies, 2 nd ed. Mosby-Wolfe 1999: 43-5. 2. Scolozz R, Boccafogli A, Vincentini L et al. Correlation of chemiluminescent (CLA) with RAST and skin prick test for diagnosis of inhalant allergic diseases. Ann Allergy 1989;62:193-9. 3. Nielsen JP, Ostergoard PAA, Harris RI, Gammelby P. Comparison of CLA with BPT, SPT, and RAST in children with asthma. Allergy 1992;47:30-4. 4. Brown CR, Higgins KW, Frazer K et al. Simultaneous Determination of Total Ig E and Allergen Spesific Ig E in serum by the MAST Chemiluminescent Assay System. Clinical Chemistry 1985;31:9:1500-5. 5. Bonetti SM, Bonizzato CM,Piacentini GL et al. Relationships between skin prick test, radioallergosorbent test, and chemiluminescent assays in allergic children. Ann Allergy 1991;66:137-41. 6. Agata H, Yomo A, Hanashiro Y et al. Comparison of the MAST Chemiluminescent assay system with RAST and skin tests in allergic children. Ann Allergy 1993;70:153-7. 7. Scolozzi R, Vincentini L, Boccafogli A et al. Comparative evaluation of RAST and MAST-CLA for six allergens for the diagnosis of inhalant allergic disease in 232 patients. Clin Exp Allergy 1992;22:227-31 8. Finnerty JP, Summerell S, Holgat ST. Relationship between skin-prick test, the multipl allergosorbent test and the symptoms of allergic disease. Clin Exp Allergy 1989;19: 51-6. 9. Ho TM, De Bruynnne J, Ahamad M, Darussamin H. Evaluation of the MAST-CLA allergy system for diagnosis of allergies to house dust mites and cats. Asian Pac J Allergy Immunol 1997;15:123-6. Yazışma Adresi Sibel ATIŞ Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı MERSİN 255