1
2 Bu kitabı Sanat Kitabevi nden edinebilirsiniz.
Doç. Dr. Orhan YILMAZ 1962 doğumlu. 1984 yılında Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü nü bitirdi. 1997 yılında University of Aberdeen de yüksek lisans, 2007 yılında Ankara Üniversitesi nde doktora çalışmasını tamamladı. Halen öğretim üyesi olarak görevine devam etmektedir. Yayımlanmış Kitapları 1. Kangal Köpeği (2003, 2004, 2005, 2008) 2. Her Yönüyle Tokat Zile Küçüközlü Köyü (2004) 3. Zile İsyanı (2005, 2014) 4. Şair Esi Köylü Ürfet Pehlivan (2005) 5. Turkish Kangal (Karabash) Shepherd Dog (2007) 6. Zileli Halil Yalçınkaya (2008) 7. Le Chien Karabash (2008) 8. Sıraçlar (Beydili Alevi Türkmenleri) (2009) 9. Sünni Gözüyle Alevilik-Kızılbaşlık-Bektaşilik (2009) 10. Kelleci Efo (2009) 11. Sezar ile Farnake nin Zile Savaşı (2010) 12. Çakır (Bir Hain! Çerkez Ethem Analizi) (2010) 13. TürkischerKangal (Karabasch) Hirtenhund (2010) 14. Kangal (Karabash) Cane Da Pastore Turco (2011) 15. At, Eşek, Katır Terimleri Sözlüğü (2011) 16. 100 Soruda Köpek Yetiştiriciliği (2011) 17. Domesticated Donkey (2012) 18. Güvercin Yetiştiriciliği (2012) 19. Atçılık (Irk, Don, Nişane ve Yürüyüş Çeşitleri) (2012) 20. Güvercin Terimleri Sözlüğü (2012) 21. Zileliyiz Dediler (2013) 22. Kafesteki Çocuk (2013) 3
Veni Vidi Vici Yayınları: 4 Sezar ile II. Farnake nin Zile Savaşı Yeri Doç. Dr. Orhan Yılmaz zileliorhan@gmail.com Anahtar sözcükler: Roma, Pontus, resimleme, savaş alanı, mil taşı, coğrafi etken. Key words: Roman, Pontus, illustration, battle field, milestone, geographic factor Bu kitabın yayın hakkı Veni Vidi Vici Yayınevi ne aittir. İzinsiz kopya edilemez ve kullanılamaz. Kaynak göstermek şartıyla, alıntı yapılabilir. 1. Baskı: 2010 ISBN : 978-605-89397-3-8 Ön kapak resmi: Zile Kalesi (Dr. Orhan Yılmaz) Baskı: Konak Kırtasiye, Ankara Veni Vidi Vici Yayınevi 4
SEZAR ile II. FARNAKE NİN ZİLE SAVAŞI (M.Ö. 48) YERİ Doç. Dr. Orhan YILMAZ Veni Vidi Vici Yayınevi 5
İÇİNDEKİLER Giriş... 7 Bölüm 1. Yazılı Kaynaklar... 9 Bölüm 2. Hirtius a Göre Zile Savaşı... 13 Bölüm 3. Suetonius Tranquillus a Göre Zile Savaşı... 17 Bölüm 4. Life of Julius Caesar (Julius Sezar ın Hayatı).. 19 Bölüm 5. Resimlemeler (İllüstrasyonlar)... 21 5.1. Rice Holmes İllüstrasyonu... 21 5.2. Kromayer-Veith İllüstrasyonu... 23 Bölüm 6. Hangi Savaş Yeri Doğru?... 25 Bölüm 7. Bir Dergi Yeni Bir Savaş Yeri İcat Ediyor... 27 Bölüm 8. Savaşı Etkileyebilecek Coğrafi Faktörler... 29 8.1. Bitki Örtüsü... 29 8.2. Arazinin Eğimi... 29 8.3. Savaş Alanının Zile ye Uzaklığı... 36 Bölüm 9. Tarihte Anadolu Yollarının Durumu... 39 Bölüm 10. Roma Mil Taşları... 45 Bölüm 11. Sezar ve Farnake Zile ye Hangi Yollardan Geldi?... 47 11.1. Sezar ın Rotası... 47 11.2. Farnake nin Rotası... 48 Bölüm 12. Savaş Meydanı Niçin Tekkavak Mevkisi Olmalıdır?... 51 Ekler 1. NTV Tarih Dergisine mektup... 53 Kaynaklar... 59 Dizin... 61 6
Giriş Zile, bazı Hitit çivi yazı tabletlerinde Anzilia/ Anziliya olarak adlandırılmaktadır. Bu nedenle en azından Hititler zamanından beri var olduğu söylenebilir (Akdoğan 2008: 8-9). Tokat ilinin 67 km batısında yer alır. 40 18 kuzey enlem ve 35 53 doğu boylamları arasında yer almaktadır. Zile nin doğu sınırlarında Tokat a bağlı Turhal, güneydoğusunda Artova ve Sulusaray ilçeleri, güneyinde Yozgat a bağlı Kadışehri, güneybatısında Çekerek ve Aydıncık ilçeleri, batı ve kuzeybatısında Amasya nın Göynücek ilçesi, kuzeyinde ise Amasya merkez ilçe yer almaktadır. Yüzölçümü 1512 km2, rakımı 710 metredir. İlçenin güneyinde, Tokat-Yozgat sınırının bir bölümünü çizen ve doğu batı istikametinde uzanan, zirvesi 1.892 metre Deveci Dağı silsilesi yer alır (Yılmaz 2004: 23-24). Zile Kalesi, Bergama Kalesi gibi, Anadolu nun nadir toprak dolgu kalelerinden birisidir. Anadolu daki amfi tiyatroların hemen tamamı Ege ve Akdeniz sahillerinde yer alan antik yerleşim yerlerinde inşa edilmiştir. Zile Kalesinin doğu yamacında yer alan amfi tiyatro ise, Anadolu nun iç kesimlerinde inşa edilmiş tek amfi tiyatro özelliğini taşımaktadır. Hititlerden kalma birçok pişirilmiş kil tablette, 7
Anzilia (Anziliya) adı geçmektedir. Zile nin yaklaşık 30 km güneybatısında yer alan Tapigga (Maşat Höyük) kalıntıları da Hititlerden kalma önemli merkezlerden birisidir. Tapigga, son 30 yıla kadar ismi Maşat Köyü, günümüzdeki Yalınyazı Kasabası olarak bilinen yerleşim yerinin yaklaşık 1 km güneyinde, ufak bir tepecik üstündedir (Özgüç 1978: 1-2). Zile, birçok farklı kültürü bünyesinde barındıran bir bölgedir. İlçe sınırları içinde Yörük, Alevi, Sıraç, Sünni Kürt, Alevi Kürt, Yörük, Çerkez, Balkan ve Doğu Muhaciri, Gürcü, Papaklı adları ile anılan çeşitli ırk ve inanışlardan kişiler barış içinde yaşamaktadır. İlçede Sıraç olarak adlandırılan kişiler, Oğuzların Beydili Boyuna mensup, Alevi inanışında kişilerdir. Tokat merkezli olan Sıraçların günümüzde Hubyar ve Anşabacılı olmak üzere iki ana kolu bulunmaktadır. Anşabacılı Kolunun çıkış yeri ve merkezi Zile ye bağlı Acısu Köyüdür (Yılmaz 2009: 31-33). Gerçekleştirilen bu çalışmada, M.Ö. 47 yılında Roma İmparatoru Sezar ile Pontus Kralı II. Farnakes arasında meydana gelen Zile Savaşı nın nerede yapıldığı incelenmiştir. 8
Bölüm 1. Yazılı Kaynaklar Günümüzden yaklaşık 2.050 yıl önce meydana gelmiş Zile Savaşında bizzat bulunmuş bir kişiden günümüze ulaşan bir belge bulunmamaktadır. Savaşta bizzat bulunmuş kişilere ait belge bulunamadığından, 2. Elden yazılmış belgelere bakmak gerekmektedir. Bu konuda yazılmış ve günümüze ulaşmış bir kaynak vardır. Eserin adı C. Julius Caesar s Commentaries of His Wars in Gaul and Civil War with Pompey as also Commentaries of the Alexandrian, African and Spanish Wars (Hirtius 1750:1). Kitabın ismi Türkçeye İskenderiye, Afrika ve İspanya Savaşlarının Değerlendirmeleri ile Birlikte, C. Julius Sezar ın Galya ve Pompeius İç Savaşının Değerlendirmeleri olarak tercüme edilebilir. Eserin yazarı konusunda kesin bir bilgi yoktur. Orijinali Michigan Üniversitesi Kütüphanesi nde muhafaza edilen Latince eser, Alb. Martin Bladen tarafından İngilizceye tercüme edilmiştir. Çevirinin kapağında Attributed to Julius Caesar, possibly written by Gaius Oppius or Aulus Hirtius cümlesi, Julius Sezar a dayandırılarak, muhtemelen Gaius Oppius veya Aulus Hirtius tarafından yazıldı şeklinde tercüme edilebilir. Yani bu eser savaşı bizzat gören bir kişi tarafından değil, daha sonra Sezar ın açıklamalarını dinleyen iki kişiden biri tarafından ya 9
10 Bu kitabı Sanat Kitabevi nden edinebilirsiniz.
Alaca 43 Altıağaç mevkii 23 Amasya 43, 45, 47 Ankara 39, 42 Anzilia 7, 8 Anziliya 7, 8 arazi eğimi 29 bitki örtüsü 29 Bladen, Martin 9, 11 Bolu 43 Childs 49, 50 Çankırı 43 Çoum 43 Derebaı Köyü 25 Farnake 14, 23, 25, 27, 47, 51, 56 French, David 37, 45 Gatheral, G. 39 Gerede 43 Göynücek 43 Hattuşa 43 Hirtius, Aulus 9, 10, 13, 36, 51 Hititler 7 illüstrasyon 21 İskilip 43 İstanbul 43 Komana 47 Kromayer-Veith 21, 23, 25, 27 Dizin Liddel, H. G. 19 Maşat Höyük 8, 45 Mecitözü 43 Mithridates 19 NTV Tarih Dergisi 53 Oppius, Gaius 9, 10, 36, 51 Ortaköy 43 Ramsay 39 Rice Holmes 21, 25, 27 Roma mil taşı 45 Roma mili 36, 37 Sezar 9, 11, 14, 23, 25, 27, 47, 51,55 Strabon 43 Suetonius Tranquillus 10, 17 Tapigga 8, 45 Tavium 43 Tekkavak mevkii 51 Terziköy 45 Tokat 7 Turhal 7, 45, 47 Yünlü Köyü 27, 36, 51 Zela 56 Zile 7, 13, 19, 36, 45, 47 Zile Kalesi 7 Zile Savaşı 13 Zile yolu 48 11
12