Adviezen na een totale heupvervanging (Turks)
Kalça eklemi değişiminden sonraki tavsiyeler İçindekiler Giriş 1 Yatma sırasında 1 Genel tavsiyeler 1 Temel beceriler 2 Günlük aktiviteler 3 Diğer aktiviteler 6 İltihaplar 6 Ergoterapi 6 Sorular 7 Adres ve telefon numaraları kapağın arkasında
Bu broşür Radboudumc un Ortopedi bölümünde kalça eklemi değişimi geçirmiş hastalara yöneliktir. Bunda, ameliyattan sonra nasıl hareket etmeniz hakkında talimat bulabilirsiniz. Bu talimatlar en az ameliyattan sonraki ilk üç ay boyunca geçerlidir. Bunlara daha uzun bir müddet uymanızın gerekli olup olmadığı doktorunuz sizinle görüşecektir. Bu broşürü okuduktan sonra yine de soracaklarınız olursa bunları çekinmeden fizyoterapiste veya ergoterapiste yöneltiniz. Bu broşürün arkasında yazılı telefon numaralarıyla onlara ulaşabilirsiniz. Yatma sırasında Fizyoterapi Fizyoterapist size yatakta bazı alıştırmalar yaptırarak, yürümek, oturmak ve merdiven çıkmak gibi temel becerilerinizi gözden geçirir. Evde oluşabilecek sorunlar da sizinle konuşulur. Taburcu olmanızdan sonra genellikle fizyoterapi tedavisi gerekmez. Polikliniğe ilk kontrol ziyaretinizde bu durum doktor tarafından bir daha değerlendirir. Ergoterapi Ergoterapist sizinle birlikte günlük hayatınızdaki aktivitelerde oluşabilecek sorunları çözmeyi çalışır (örneğin yıkanmada, giyinme ve soyunmada). Ergoterapist ortopedi bölümünde her gün bulunmaz, ancak doktorun isteği üzerine gelir. Genel tavsiyeler İyileşme süreci sırasında kalça eklemini kuvvetlendirmek, onun etrafındaki dengeyi arttırmak ve protezin yuvadan çıkmasını önlemek için aşağıda bazı tavsiyelerde bulunmaktadır. Fazla bir şey yapmayınız ve vücudunuza hiçbir zorlamada bulunmayınız. Kaslar ağrılı ve sertse ve istirahat ile geçmezse veya uzun süre ağrı kesici gerekiyorsa bunlara fazla yüklenme söz konusudur. İlk altı hafta aşağıdaki hareketlerden kaçınız: - Kalçayı 90 dereceden daha fazla eğmeniz, - Bacağı içe doğru döndürmeyiniz (yani dizi içeriye doğru döndürmeniz), - Bacaklarınızı üstü üste atmayınız (dizlerin üstü üste gelmesi). Evde aşağıdaki alıştırmalara devam edebilirsiniz: - İlk üç ay boyunca her gün dizle bükme alıştırmaları, - Fitness bisikleti sürmek (mukavemetsiz). 1
Temel beceriler Yatmak Ameliyattan sonraki ilk altı hafta bacaklarınızı ayrı tutmak üzere aralarında bir yastık kullanınız. Altı haftadan sonra dizlerinizin arasında sağlam ve kalın bir yastık bulunması şartıyla yan tarafınıza yatabilirsiniz. Üç aydan sonra yastığı artık kullanmanız gerekmez. İlk üç ay bacağınızı dik olarak kaldırmayınız. Oturmak Tercihen yüksek dik, kol destekleri bulunan bir sandalyede oturunuz. Sağlam bir yastıkla gerektiğinde sandalyenin yüksekliğini ayarlayabilirsiniz. Kaçınacağınız şeyler: - Bacaklar üst üste atılmış vaziyette oturmak, - Bacağı içe doğru döndürmek, - Sandalyede ters oturmak, - Oturarak yana eğilmek. Oturmadan veya yine kalkmadan önce ameliyat edilen bacağı biraz öne doğru koyunuz. Ayakta durmak Her iki bacağın üzerine basarak onları hafifçe ayrı tutunuz. Dönmek: yavaşça dönünüz, bacaklar ve gövde aynı anda, ayaklarıyla birlikte hep küçük adımlarla yürüyerek dönünüz. Yürümek Ameliyattan sonraki ilk altı hafta iki adet kanedyen tip koltuk değneği ile yürürsünüz. Akabinde ameliyat edilmemiş tarafınızdaki elinizde bir değnek tutarak yürürsünüz. Uzun mesafeler için bir baston kullanmak iyi olur. Her gün birkaç kez kısa yürüyüşlere çıkınız. Bu, iyileştirme sürecini ilerletir, kan dolaşımını teşvik eder ve genel kondisyonunuzu artırır. Eğmek Dizleri bükmeden önce ameliyat edilen bacağı arkaya doğru götürünüz. Gerektiğinde ameliyat edilen taraftaki elle bir sandalyeye veya masaya dayanınız. Şimdi boş elinizle sorunsuz olarak yerden bir şeyler alabilirsiniz. İlk üç ay, ameliyat edilen bacağın ayak kısmına uzanıp yetişmeyi denemeyiniz. Yardımcı araç kullanınız. 2
Diz çökmek Ameliyattan sonraki ilk üç ay en iyisi diz çökmeyiniz çünkü o zaman kalçanızı fazla bükersiniz. Merdiven çıkmak Ameliyattan sonraki ilk üç ay boyunca merdivene aşağıda yazılı şekilde çıkacaksınız: - Bir elle tırabzanı tutunuz ve diğer elinize her iki değneği de alınız, - Önce ameliyat edilmeyen bacağı bir üstteki basamağa koyunuz, - Akabinde ameliyat edilen bacağı ve değneği diğer bacağın yanına koyunuz, Ameliyattan sonraki ilk üç ay boyunca merdivenden aşağıda yazılı şekilde ineceksiniz: - Bir elle tırabzanı tutunuz ve diğer elinize her iki değneği alınız, - Önce ameliyat edilen bacakla birlikte değneği bir basamak aşağıya koyunuz, - Akabinde diğer bacağı onun yanına koyunuz. 3
Günlük aktiviteler Genel tavsiyeler Aktiviteleri emniyetli bir şekilde yerine getiriniz: - Mümkün olabildiğince (yüksek) dengeli sehpa veya sandalyede oturarak çalışınız ve uzun vadeli ayakta durmak veya yürümekten kaçınınız, - Kaygan veya nemli bir tabanda durduğunuzda veya yürüdüğünüzde ayakkabı giyiniz, - Boştaki kabloları, halıyı ve ayağınızı takılabilecek diğer nesneleri etraftan kaldırınız, Öne eğilmeyi kısıtlayınız. Bunun için basit, pratik yardım araçları kullanınız (banyo fırçası, uzun saplı fırça ve faraş, uzun ayakkabı çekeceği). Yere yakın işleri dizlerinizin üzerine durarak yapabilirsiniz fakat bu arada kalçalarınızı 90 dereceden fazla bükmeyiniz. Her gün kullandığınız dolap ve çekmeceleri en önemli eşyalarınız elinizin altında bulunacak şekilde düzenleyiniz. Şahsi bakım Yıkanmak ve kurulanmak: - Duşun ve banyonun tabanına kaymayan (antislip) bir paspas koyabilirsiniz, - Yıkanırken mümkünse bir (duş) taburesi veya sandalye kullanınız, Banyonun içine daha kolay girmek için banyonun kenarından biraz daha yüksek olan bir sandalye kullanabilirsiniz. Sandalyeyi banyoya bitişik olana kadar kaydırınız, bacaklarınızı banyo küvetinin kenarın üzerine getiriniz ve akabinde banyoda ayakta kalınız veya banyonun oturağına oturunuz, Ayaklarınızın yıkanmasında ve kurulamasında kollarınızı (örneğin saplı bir sünger veya fırçayla, ucuna bir el bezi sarılmış bir sopayla veya uçlarından tutup ayaklarınızın etrafına sardığınız büyük bir havluyla) uzatabilirsiniz, - Ucuna ip bağlanmış sabun veya duş köpüğü kullanınız. Giyinmek ve soyunmak: - İlk üç ay oturarak giyininiz ve soyununuz, - Pantolon, çorap ve ayakkabı giyerken ve bunları çıkarırken kalçada fazla bükülme olmaması açısından basit yardım araçlarını 4
kullanabilirsiniz. Bunlardan bazı örnekler: uçlarında jartiyer bulunan iki kurdele,uzun ayakkabı çekeceği, çorap veya külotlu çorap giydirici veya yardımcı el. Tuvalete gitmek: Tuvalet klozetinin yüksek olması tuvalete oturmayı kalkmayı kolaylaştırır. Haç derneğinden klozet yükseltici yardımcı araç kiralayabilir veya ödünç alabilirsiniz. Ev işleri Ağır şeyler veya çanta taşımayınız. undan kaçınamazsanız yükü ameliyat edilen tarafta taşıyınız ve ağırlığı vücudunuza yakına tutunuz. Alışveriş arabası kullanınız. Ev dışında hareket etmek Genel: Yolculuğa gittiğinizde tekerlekli bir valiz kullanabilirsiniz. Yürümek: Yürümek iyi bir alıştırmadır. Ancak sağlam ayakkabı giyiniz ve düşmemeye bakınız (ıslak tabanlarda ve yağmurda değneklerle yürürken dikkat ediniz). Gerektiğinde bir baston kullanınız. Bisiklet sürmek: İlk üç ay trafikte bisiklet süremezsiniz. Fitness bisikletine müsaade edilir. Bu üç aylık nekahet döneminden sonra erkekler en iyisi bir bayan bisikleti kullanabilir ve buna kadınların stilinde binebilirler. Araba sürmek: İlk altı hafta araba süremezsiniz. Arabayı süren başkasının oturmak tabi ki mümkündür. Halen değnek kullandığınızda başka kişilere karşı olan sorumluluğunuzla ilgili olarak sigorta şirketinize danışınız. Arabaya binerken ve inerken kalçanızı 90 dereceden daha fazla bükmemeye dikkat ediniz. En iyisi aşağıda yazılı şekilde arabaya binersiniz: - Koltuk sırtlığını biraz arkaya yaslayınız, - Koltuğu arkaya kaydırınız, - Sırtınızı arabaya dönünüz, - Kapının çerçevesinden tutunuz, - Ameliyat edilen bacağı biraz öne doğru koyunuz, - Sakinci oturunuz, - Dönerken ameliyat edilen bacağı tutarak arabaya kaldırınız (koltuğun oturulan yerine plastik bir torba koyarsınız daha rahat dönersiniz, - Koltuğu doğru vaziyete getiriniz. 5
Diğer aktiviteler Spor: Yüzmek uygun bir aktivitedir. Doktorunuzdan bundan başka daha hangi sporlara izin verildiğini sorabilirsiniz. Cinsel aktivite: Cinsel temas için herhangi bir engel yoktur. Bu durum ameliyattan sonraki ilk dönem için bile geçerlidir. Doktorunuz size konuyla ilgili tavsiye verir. Arabadan inmek için aynı işlemin tersini yaparsınız: - Koltuğu arkaya kaydırınız, - Bacaklarınızı ve gövdenizi hep birlikte arabanın dışına döndürünüz, - Ayağa kalkınız ve bunu yaparken koltuğa ve kontrol paneline veya kapı çerçevesine dayanınız. Uçakla yolculuk: Havaalanındaki güvenlik kontrolü nedeniyle bir kapıdan geçmeniz gerekirse metal detektör kalça protezinize tepki göstermez. Enfeksiyonlar Kalça protez sahibi olarak enfeksiyon ihtimali devam eder. Normal veya azı dişi çekilecekse, diş köküne müdahale yapılacaksa veya başka ameliyat veya müdahale gerekiyorsa ev doktorunuza, dişçinize veya uzman doktorunuza konuyu anlatmanız gerekir. Bu müdahaleler sırasında enfeksiyonu önlemek için size antibiyotik verilebilir. Aşağıda yazılı durumlarda ev doktorunuzla veya ortopedi bölümüyle kontak kurunuz: Aniden ortaya çıkan ağrı, şişme veya sıcaklık ya da cilt enfeksiyonlarında (iltihaplanmış yara, sivilce veya ete batan ayak tırnağı gibi durumlarda). 6
Ergoterapi Belli aktivitelerin uygulanmasında sorun yaşıyorsanız veya bu konuda sorularınız varsa doktorunuzla irtibata geçebilirsiniz. Doktorunuz sizi ergoterapi bölümüne havale edebilir. Ergoterapist mümkün olabildiğince bağımsız hareket etmeyi öğrenmeniz için ilgili aktiviteleri sizinle birlikte alıştırma yapar. Ergoterapi bölümüne geldiğinizde çorap, ayakkabı ve diğer giysileri beraberinizde getiriniz ki; aktiviteler mümkün olabildiğince gerçekçi olarak alıştırılabilsin. Ergoterapi sırasında yardım araçlarına ihtiyacınız olabilir. Serbestçe alınamayan yardım araçlarını ergoterapi bölümünden temin edebilirsiniz. Diğer başka tür yardım araçlarını Thuiszorg dükkânlarından veya rehabilitasyon ürünleri satan yerlerden alabilirsiniz. Sorular Protezle veya ameliyatın sonuçları ile ilgili sorular için ortopedinin yatma bölümüyle kontak kurabilirsiniz. 7
06-2012-6056 Fizyoterapi Merkezi Bölümü Giris Hoofdingang güzergâh 645 Geert Grooteplein-Zuid 10 6525 GA Nijmegen Telefon 024-361 38 12 (8.00-12.00) Radboud universitair medisch centrum Radboudumc Overname van (gedeelten van) deze tekst is uitsluitend mogelijk na toestemming.