ULUSAL SAĞLIK BĐLGB LGĐ SĐSTEMĐ MĐNĐMUM MUM SAĞLIK VERĐ SETLERĐ VE ULUSAL SAĞLIK VERĐ SÖZLÜĞÜ ÇALIŞTAYI 4-66 ARALIK 2006 KIZILCAHAMAM - ANKARA ULUSAL SAĞLIK VERĐ SÖZLÜĞÜ (USVS) YAKUP ARSLAN BĐLGĐ TEKNOLOJĐLERĐ DANIŞMANI
Sunum Planı Veri Veri Elemanı Ulusal Sağlık k Veri SözlS zlüğü SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 2
Veriden Bilgiye Veri (data): Herhangi bir konuda bilinmeyeni ortaya çıkarmak amacıyla yapılan araştırma, rma, deney, gözlem, g uğrau raşı veya olay sonucu elde edilen nicel ya da nitel ham materyaldır. r. Tek başı şına anlam teşkil eden belli bir amaç için in kullanılabilen, labilen, belli bir kapasite teşkil eden sözcs zcükler bütünü. b Bilgi (information( information): Verilerin ve önceki bilgilerin işlenmesiyle i elde edilen anlamlı mesaj veren kavramlardır. r. SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 3
Veride Bulunması Gereken Özellikler Doğruluk Güncellik Güvenilirlik Eksiksizlik Kullanılabilirlik labilirlik Amaca Uygunluk Standardizasyon ve VERĐ Tanımlama SÖZLÜĞÜ VERĐ ELEMANI VERĐ SETĐ VERĐ SETĐ VERĐ ELEMANI VERĐ SETĐ VERĐ ELEMANI SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 4
Ulusal Sağlık k Enformasyon Modeli SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 5
Veri Elemanları Veri elemanları USEM modelinin hiyerarşisinde isinde en alt seviyede yer alan elemanlardır. r. Veri elemanları sözlükte yer alacak olan her bir kaydı ifade etmektedir. Elemanların n tanımlanabilmesi amacıyla standart bir şablon geliştirilmi tirilmiştir. tir. SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 6
EVET VERİ, Bakanlığın politika geliştirme, izleme, değerlendirme, denetleme, istatistik, analiz ve raporlama amaçlı kullanacağı herhangi bir bilginin elde edilmesinde kullanılacak mı? HAYIR VERİ, bir hastanın sağlık dosyasında mutlaka bulunması gereken bir veri mi? HAYIR EVET Veri elemanı nasıl l tespit edilir? VERİ, hasta dosyasında yer alması gerekse de, doktorların mutlaka elektronik ortamda ve en hızlı şekilde ulaşmaları gereken bir veri midir? EVET HAYIR VERİ'nin USVS içerisinde yer almamasına karar verilir. VERİ, pratikte* doktorlar tarafından bir bilgi sistemine kaydedilmesi/girilmesi mümkün bir veri midir? HAYIR EVET VERİ'nin USVS içerisinde yer almasına karar verilir. MSVS içerisinde yer alacak verinin, USVS Veri Elemanı Tanımlama Şablonuna göre tanımlaması yapılır. * Doktorlarımızın iş yoğunluğu, bilgisayar kullanma becerileri ve bu verinin girilmesini gerekli kılan bir mevzuatın [verinin maaş/performans hesaplanmasında kullanılması... vb gibi] mevcut olup olmadığı gibi etmenler dikkate alınarak değerlendirilmelidir. SON SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 7
Veri Elemanı Tanımlama Şablonu Ulusal sağlık veri sözlüğünde tanımlanan bütün veri elemanları ISO/IEC Standard 11179 3 Veri Elemanlarının Tanımlanması ve Standardizasyonu* formatına göre yapılacaktır. *(Uluslar Arası Standartlar Organizasyonu (ISO) ve Uluslar arası Elektroteknik Komisyonu (IEC) tarafından tanımlanan uluslar arası standart) SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 8
SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 9
Veri Elemanı Tanımlama Şablonu Đdari Durumu: Veri elemanının n veya veri eleman konseptinin işlevsel durumunu (KULLANIMDA, KULLANIM DIŞI) I) ve bu statünün etkin olduğu u günüg gösterir. Veri eleman ID: Veri sözls zlüğündeki bir veri elemanını tanımlamak için in kullanılan lan eşsiz e sayıdır. Sürüm m numarası: Her bir veri elemanın n sürüm s m numarasını gösterir. Veri elemanının n başlang langıç sürümü 1 den başlayarak ilerler. Oluşturulma Tarihi: Veri elemanının n sözls zlükte oluşturuldu turulduğu u tarihi gösterir Sürüm m Tarihi:Sürümün n yapıld ldığı tarihi gösterir. g Kaldırılma lma Tarihi: : Veri elemanının n sözls zlükten kaldırıld ldığı(kullanim DIŞI) I) tarihi SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 10
Veri Elemanı Tanımlama Şablonu Tanımlay mlayıcı ve Niteleyici Özellikler Adı: Veri elemanına na atanan tekli veya çoklu kelimeden oluşan tanımlamad mlamadır. Metadata türü: Bir veri elemanı aşağıda belirtilen maddelerden birisinin kapsamı içerisine girmektedir. a. VERĐ ELEMANI KONSEPTĐ: : Veri elemanı formunda betimlenen bir konsepttir, diğer betimlemelerden bağı ğımsızdır. Örneğin, Kabul bir işlemdir i ve tek başı şına bir anlamı yoktur, fakat kabul tarihi, kabul türü t ü vs gibi veri elemanları ile birlikte bir anlam kazanır. b. VERĐ ELEMANI: tanımlamas mlaması,, isimlendirilmesi, betimlemesi ve izin verilen değerleri erleri birtakım özellikleri vasıtas tasıyla belirlenen bir veri birimidir. Örnek, kabul tarihi veri birimidir, bu veri için i in tanımlama, isimlendirilmesi, betimlemesi ve izin verilen değerleri erleri belirtilebilmektedir. c. TÜRETT RETĐLMĐŞ VERĐ ELEMANI: Değeri eri başka veri elemanlarının n değerleri erleri hesaplanarak oluşturulmu turulmuş bir veri elemanıdır. Örnek, Kalma zamanı taburcu tarihi ve kabul tarihi değerleri erleri hesaplanarak elde edilmektedir. d. BĐLEB LEŞĐK K VERĐ ELEMANI: Değeri eri diğer veri elemanlarının n değerlerinin erlerinin belli bir formatta gösterimiyle g elde edilen bir veri elemanıdır. Örnek, Kurum Kodu veri elemanı, Ülke Kodu, Kurum Tipi, Bölge ve Kurum numarası veri elemanlarının n belli bir sırada s gruplandırılmas lması ile oluşmaktad maktadır. Tanım: Veri elemanının n gerekliliğini ini ve diğer bütün b n veri elemanlarından ndan farklılığı ığını açıklar. Bağlam: Uygulama ortamını ve neye uygulanacağı ğını açıklar. Örnek, Kabul tarihi bağlam lamı sadece kabulü yapılm lmış hastalar için i in geçerlidir. erlidir. SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 11
Veri Elemanı Tanımlama Şablonu Đlişkisel ve Gösterimsel G Özellikler Veri tipi: Veri elemanını betimleyen bir sembol, karakter veya diğer tanımlama tipleridir. Örnekleri tam sayı, nümerik, alfa nümerik n sayılar ları içerir. Maksimum Alan BüyüklB klüğü: Veri eleman değerini erini temsil eden depolama birimidir. Örnek olarak, bir veri elemanın n değerini erini tarih gösteriminde g maksimum alan ölçüsü(8) Format: Veri elemanlarının n değerlerinin erlerinin bir dizi şeklinde tasvir edilmesidir. Örneğin, tarih için i in GGAAYYYY,, bir dijit karakter için i in N ve maliyetler için,$$$ i in,$$$ şeklinde gösterilebilir. g Veri kapsam alanı: Veri elemanı için in izin verilen değerler erler aralığı ığını belirtir. Kullanım m kılavuzu: k Veri elemanı için in eklenen fazladan yorumlardır. r. Doğrulama kuralları: Verinin geçerlili erliliğini ini sorgulama kurallarıdır. Toplama metotları: Belirli bir veriyi sahadan toplayabilmek için i in yapılan yorumlar, tavsiyeler ve kılavuzlardk lavuzlardır. Đlişkili Veri Elemanı: Veri sözls zlüğünde bir Veri elemanı/konsepti ile ilişkili herhangi bir veri elemanı/konseptidir. Destekleyici Veri Elemanı:Veri sözls zlüğünde bir Veri elemanı/konseptini destekleyen herhangi bir veri elemanı/konseptidir Bilgi modelinin linki: Model olan varlığı ığın n adı. Örnek; Ulusal Sağlık k Enformasyon Modeli, Bulunduğu u Veri Seti: Veri elamanını bulunduğu u veri setlerinin adlarını ve versiyonlarını ifade eder. Örnek: Aile Hekimliği i Minimum Sağlık k Veri Seti SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 12
Veri Elemanı Tanımlama Şablonu Yönetimsel Özellikler Kaynak organizasyon: Kaynak doküman ve veri tanımlar mlarının geliştirilmesinden sorumlu olan organizasyon Kaynak doküman man: Tanımlanan ve betimlenen özelliklerin kaynağı olan dokümand mandır. Kayıt t Otoritesi:Standartlar tandartları kayıt t altına alan organizasyon. Yardımc mcı Kurum: Verilerin içeriği i ile sorumlu olan kurum. Değerlendirmeler: erlendirmeler: Veri elemanı için in yapılan ek yorumlar. SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 13
Ana tanı Medeni hal Çıkış saati Đdari Durumu: KULLANIMDA Eşsiz Tanımlayıcı: 000000 Sürüm: 0.1 Đdari Durumu: KULLANIMDA Eşsiz Tanımlayıcı: 000000 Sürüm: 0.1 Tanımlayıcı ve niteleyici özellikler Tanımlayıcı ve niteleyici özellikler Đdari Veri Elemanı Durumu: Türü: KULLANIMDA V E RĐ ELE Eşsiz M ATanımlayıcı: NI 000000 Sürüm: 0.1 Veri Elemanı Türü: VERĐ ELE MANI Tanımı: Tanımı: Bağlamı: Tanımlayıcı ve niteleyici özellikler Bağlamı: Veri Elemanı Türü: Tanımı: Bağlamı: VERĐ için kullanılır. ELEMANI Đlişkisel ve gösterimsel özellikler Hastane sınıflandırmasında halin nasıl tarafından olduğunun ana tespit hastaya unsuru edilmesidir. teşkil hizmet etmektedir. verilen hizmetin tamamlandığı veya durdurulduğu saat. Hastaya ne kadar süre sağlık hizmeti verildiği, ne kadar süre hastanede kaldığı veya yattığı gibi değerlerin hesaplanabilmesi için gereklidir. Veri tipi: Saat (Time) Alan ölçüsü: Şablon: SS:DD Veri kapsam alanı: Toplama değeri metotları: 24 olmalıdır. saat modunda (00:00-23:59) ifade edilen geçerli bir saat Đlişkili veriler: Kabulü kodlar verilerin temel de yapılmış toplanması tanı kodları hasta gereklidir. olarak veri kullanılamazlar. elemanı konsepti sürüm 0.1, Yönetimsel özellikler Toplama kuralları: Kalma süresi hesaplanmış veri elemanı sürüm 0.1, Kaynak organizasyon: Devlet Đstatistik Kabul kodlanmalıdır. Enstitüsü veri elemanı (DĐE) konsepti sürüm 0.1, Çıkış veri elemanı konsepti sürüm 0.1, Değerlendirmeler: Hasta Kişilerin kabul medeni edildiğinde, halleri arasında eğer bir tanı özellikle ile sevk evli edilmiş türü, genellikle ise, bu tanı sosyal hastanın geçici anlamda tanısı evliliği olarak işaret işlem etmektedir. görür. Hasta Bu nedenle, çıkışı yapılırken, evli türünü hastaya iki şekilde ana tanı konmuş anlamak ise, mümkündür: geçici tanının geçerliliği kalmaz ve ana tanı geçerli olur. Geçici tanı Yönetimsel özellikler Yasalara ile ana göre tanı evli aynı (resmi olabilirler. evlilik) Yaşantı olarak evlilik hali (sosyal evlilik). Yönetimsel özellikler Kaynak organizasyon: Ulusal Medeni hali Sağlık verisi Veri toplanırken, Kurulu kişinin beyanına bakıldığı ve genellikle resmi Kaynak doküman: evliliği ICD 10 için TR bir belge istenmediği için; aslında kişi tarafından beyan edilen bilgi genelde sosyal evlilik anlamında değer taşımaktadır. Dolayısıyla, bu Kaynak SAĞLIK organizasyon: BAKANLIĞI Ulusal BĐLGĐSağlık ĐŞLEM değerin Veri DAĐRE genel Kurulu olarak BAŞKANLIĞI sosyal evliliğe USVS-MSVS işaret ettiği ÇALIŞTAYI düşünülebilir. 4-6 ARALIK 2006 14 Minimum sağlık veri seti: Kişinin medeni hâli. Sağlık kurumundaki vaka incelendikten sonra yapılan hastalık tanısıdır. Kişilerin medeni hali, onlara sunulmakta olan sağlık hizmetinin analiz edilmesinde, Sağlık Servisleri: planlanmasında Ana tanı en ve önemli sosyal, sağlık çalışma veri ve elementlerinden demografik analizlerde birisidir. Bu en temel veriler, verilerden epidemik bir araştırma, tanesidir. durum (casemix) çalışmaları ve planlama amacı Medeni hal çeşitleri belirlenirken, yasalara göre medeni haller ile birlikte, uygulaması olan sosyal bazı durumlar da medeni hal türü olarak Kabulü değerlendirilmiştir. yapımlı hasta Çünkü bakımı: burada Temel esas tanılar olan, DRG yasal veya olan diğer durumla tanı birlikte, kategorileri fiili Đlişkisel ve gösterimsel özellikler Đlişkisel ve gösterimsel özellikler Veri tipi: Nümerik Alan ölçüsü: En az 1, en fazla 1 Şablon: N Veri tipi: Nümerik Alan ölçüsü: En az 3, en fazla 6 Şablon: ANN.NN Veri kapsam alanı: 1 Bekâr Veri kapsam alanı: ICD 10 2 TR Dul 3 Boşanmış Kullanım Klavuzu: Temel 4 tanılar Ayrı ICD 10 yaşıyor TR kodlama standartlarına göre belirlenmelidir. 5 Evli (gayrı resmi birliktelik dâhil) Kabulü yapılmış hastalar mutlaka temel tanıya sahip olmalıdır ayrıca ek 6 Belirtilmemiş tanılar eklenebilir. Kullanım şekli): Doğrulama kuralları: Doğrulama kuralları: Medeni haller arasındaki evli türü, yasal evlilik olsun ya da olmasın tüm Tanılar, hastalık, durum, yaralanma, zehirlenme, belirtiler, anormal bulgular, birlikte yaşama hallerinde kullanılabilir. şikâyetler ve sağlığı etkileyen diğer faktörleri içerebilir. Doğum tarihi alanı, ödeyici kurumlar tarafından provizyon işlemleri için Tanı talep kodları edilebildiğinden, için minimum bu alanın gereklilik mutlaka ICD 10 girilmesi TR listesindeki gereklidir. geçerli kod Kişinin medeni hali, ihtiyaç duyulan sağlık hizmetinin belirlenmesinde en Vakanın temel verilerden doğasından birisidir; çok vaka ancak sebeplerini bununla birlikte, açıklayan, kişilerin V,W,X ileri veya yaşlarda Y ile başlayan duyabilecekleri tanı kodları bakım temel ve hizmetler tanı kodu için, olarak medeni kullanılamazlar. hal ile birlikte Morfoloji başka Her bir hasta için temel tanılar kaydedilmeli ve hastanın ayrılmasını takiben
Ulusal Sağlık k Veri SözlS zlüğü Türkiye deki sağlık k kurumlarında kullanılmakta lmakta olan bilgi sistemlerinin referans olarak kullanacağı ğı, içinde inde farklı kategorilerde veri kümelerinin olduğu u hiyerarşik ik terim ve nesne toplulukları ve bu terimler arasındaki ilişkileri ifade etmektedir. SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 15
Neden Veri SözlS zlüğü? Veri sözls zlüğü,, sağlık k kurumlarından verilerin belirlenmiş standartlar doğrultusunda toplanmasını,, analizini ve değerlendirilmesini erlendirilmesini sağlayacakt layacaktır. Sahadan sağlık k verisi toplama konusundaki verimi artıracak, racak, tekrarlı ve hatalı verileri azaltacak ve toplanan verinin amacına daha uygun bir şekilde kullanılmas lmasına imkân tanıyacakt yacaktır. Sunulan sağlık k hizmetlerine ilişkin veri, enformasyon ve bilgilerde tanımlama ve kavram birliğini ini sağlamak, Sağlık k verilerinde, tek düzelid zeliği i (uniformity( uniformity), bütünlb nlüğü,, doğrulu ruluğu, u, güvenilirliği i ve tutarlılığı ığı daha üst seviyelere çıkarmak, Ulusal ve uluslararası mutabakata varılm lmış standartların n mümkm mkün n olduğu kadar işlerlii lerliğini ini ve sürds rdürülebilirliğini ini sağlamak, Ulusal standartları,, tüm t m paydaşlar tarafından (vatandaşlar, özel sektör, sivil toplum kuruluşlar ları,, kamu kuruluşlar ları vb) kolay erişilebilir, ilebilir, kullanılabilir labilir ve anlaşı şılabilir hale getirmek. SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 16
Birlikte çalışabilirlik SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 17
Dünya Uygulamaları Dünya'da Sağlık k Veri SözlS zlüğü konusunda oldukça başar arılı çalışmalar mevcuttur. Bunlar arasında Avustralya ve Yeni Zelanda örnekleri, Bakanlığı ığımızca da taktir edilen ve örnek alınan çalışmalar arasındad ndadır. Ancak, şunu da belirtmekte fayda vardır r ki; veri sözlüğü çalışmaları,, her ülkenin kendi ihtiyaçlar ları ve iş süreçlerine göre g değişiklik iklik arz etmektedir. Türkiye için i in geliştirilecek olan veri sözls zlüğü de bu anlamda ulusal bir sözls zlük k olacaktır. SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 18
USVS Proje AşamalarA amaları Analiz AşamasA aması Tasarım m AşamasA aması Tanımlar mların n Yapılmas lması Aşaması USVS Editörünün n Geliştirilmesi Aşaması SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 19
USVS Revizyon-Güncelleme ncelleme USVS içerii eriğiyle iyle ilgili değişiklik iklik ve yeni eleman ekleme istekleri öneri sistemiyle devreye alınacak. Önerileri kabul komisyonları vasıtas tasıyla değerlendirilecek. erlendirilecek. Komisyonun kabul ettiği değişiklikler iklikler sözls zlüğe e yansıyacak. yacak. SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 20
Merkezi veritabanına na veri gönderen birimler SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 21
Birlikte çalışabilirlik? SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 22
Birlikte Çalışabilirlik? SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 23
Sonuç USVS, ülke çapında sağlık alanında terminolojik bir birliktelik ve ortak anlayış sağlayacak çok önemli bir çalışmadır ve büyük bir boşluğu dolduracaktır. Ancak, dikkat edilmesi gereken konu, sadece USVS nin hazırlanması ile sorunların çözüme kavuşamayacağıdır... Her şeyden önce, özellikle Merkez Teşkilat Birimlerinin ve diğer paydaşların USVS yi tam anlamıyla referans olarak kabul etmesi ve USVS nin daha sağlıklı bir şekilde işletilmesi için kurumsal altyapının oluşturulması gerekmektedir. SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 24
Teşekk ekkürler SAĞLIK BAKANLIĞI BĐLGĐ ĐŞLEM DAĐRE BAŞKANLIĞI USVS-MSVS ÇALIŞTAYI 4-6 ARALIK 2006 25