Enstitü Yayın No: 62 ISBN: 978-605-63361-2-6 ANTALYA ŞEHİRİÇİ BİTKİLERİNİN POLİNİZASYON OLAYININ TESBİTİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ (ODC: 181. 521) The Determination and Evaluation of Pollination in Antalya City Center Proje No: 19.2001/2006-2011 Dr. Saime BAŞARAN Doç. Dr. Ramazan S. GÖKTÜRK Doç. Dr. Zafer KAYA Doç. Dr. Ali KAVGACI Şenay ÇETİNAY Prof. Dr. Ayşen BİNGÖL BOZ Prof. Dr. Ender TERZİOĞLU Dr. Arzu Didem YALÇIN TEKNİK BÜLTEN NO: 46 ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BATI AKDENİZ ORMANCILIK ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ SOUTH-WEST ANATOLIA FOREST RESEARCH INSTITUTE (SAFRI) ANTALYA/TÜRKİYE 1
YAYIN KURULU Editorial Board Başkan Head Dr. Mehmet Ali BAŞARAN Üyeler Members Melahat ŞAHİN Dr. Ufuk COŞGUN Şenay ÇETİNAY Kader Hale ORHAN YAYINLAYAN Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü P.K.: 264 07002 ANTALYA Published by South-West Anatolia Forest Research Institute P.O. Box: 264 07002 ANTALYA TURKEY Tel.: +90 (242) 345 04 38 Fax: +90 (242) 345 04 50 E-posta: baoram@ogm.gov.tr Web: http//www. baoram.gov.tr ACAR OFSET Tel : +90 (242) 242 65 01 Faks: +90 (242) 243 88 82 2
İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... i ÖNSÖZ... iii ÖZ... v ABSTRACT... vi 1. GİRİŞ... 1 2. LİTERATÜR ÖZETİ... 2 3. MATERYAL VE YÖNTEM... 7 3.1. Materyal... 7 3.2. Yöntem... 7 4. BULGULAR... 8 5. TARTIŞMA SONUÇ VE ÖNERİLER... 18 ÖZET... 19 SUMMARY... 20 KAYNAKÇA... 21 3
4
ÖNSÖZ Antalya Şehiriçi Bitkilerinin Polinizasyon Olayının Tesbiti ve Değerlendirilmesi isimli projenin elde edilen sonuçlarının değişik meslek dallarına hizmet edeceği düşünülmektedir. Proje çalışmaları sayesinde sağlık çalışanlarının polen alerjisi konusundaki gelişmeleri içinde takip edebilmeleri açısından önemlilik arz etmektedir. Ülkemizde palinoloji konusunda çalışmalara öncülük yapmış olan ve projenin başlamasında büyük desteğini gördüğümüz değerli hocamız Prof.Dr. Burhan AYTUĞ a sonsuz teşekkürlerimizi sunarız. Proje verilerinin sağlıklı alınmasında katkısı olan Orman Fidanlık Müdürlüğünde görevli orman mühendisi Serpil ERKAN a teşekkür ederiz. Proje çalışmalarında yardımlarını esirgemeyen Enstitü Müdürü Dr. Neşat ERKAN ile müdür yardımcısı Melahat ŞAHİN e teşekkürü bir borç biliriz. Ayrıca proje ekibine her zaman destek olan ve yardımlarını esirgemeyen isimlerini sayamadığım Batı Akdeniz Araştırma Enstitiüsü Müdürlüğü teknik ve idari personele teşekkürlerimizi sunarız. Kasım, 2011 Proje Ekibi 5
ÖZ Bu araştırma çalışmasında Antalya atmosferinde bulunan polenlerin hangi bitkilere ait oldukları ve özellikle alerjen olanların ortaya konulması ile tıbbi çalışmalara yol gösterici olunması amaçlanmıştır. Antalya kenti için yapılan bu aeropalinolojik çalışmada iki yere Durham cihazı konulmuştur. Çalışmanın materyalini Durham aletine haftalık olarak yerleştirilip, alınan polen preparatları oluşturmaktadır. İki yıl boyunca toplanan preparatlarda mikroskopta polen sayımları ve tanımlama çalışmaları yapılmıştır. Mikroskopta incelenen preparatlardaki polenlerin 1cm² deki sayısı, yoğunlukları ve hangi bitkilere ait oldukları saptanmıştır. İncelenen preparatlardan Pinaceae, Cupressaceae, Oleaceae, Gramineae, Ericaceae ve Chenopodiaceae/Amaranthaceae familyaları ile Quercus sp. bitkilerine ait polenlerin aylık bazda 1 cm² ye düşen polen sayısı ve yoğunlukları belirlenmiştir. Buna göre 1 cm² ye düşen polen sayısı hesaplanmış; en fazla polenin mayıs, en az ise ocak ayında olduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Antalya, Polen, Alerji, Preparat 6
ABSTRACT In this work, the identifications of airborne pollens in Antalya were carried out and especially it was aimed to help to the medicinal studies by defining the allergenic pollens in the Antalya s atmosphere. Two Durham Tools were established in this aeropalinolojik study. The materials of the study are the pollen tablets which were weekly fixed on the Durham tool. Pollen numbers were counted and their identifications were done on the pollen tablets which were collected for two years. The number, density and identification of pollens in the each 1 cm 2 on the tablets were determined under the microscope. On the examined tablets, the pollen number and density of Pinaceae, Cupressaceae, Oleaceae, Gramineae, Ericaceae, Chenopodiaceae/Amaranthaceae families and Quercus genus in 1 cm² were counted in monthly scale. According to that, pollen numbers in each 1 cm² were counted and it was determined that the richest and poorest time of airborne pollens are May and January respectively. Key Words: Antalya, Pollen, Allergy, Tablet 7
1. GİRİŞ Ülkemiz dünya üzerinde bitki çeşitliliğinin yüksek olduğu yerler arasında önemli bir yer tutmaktadır. Günümüzde 10.000 nin üzerinde bitki taksonunun kayıtlı olduğu bilinmektedir. Çalışma alanı Antalya da ülkemizde bitki çeşitliliğinin yüksek olduğu yerlerin başında gelmektedir. Antalya Şehir Florasını içeren araştırmada 1069 takson tanımlanmıştır (Göktürk ve Sümbül 1997). Antalya nın içinde bulunduğu C3 karesinde Plants of Turkey e göre 2473 tür bulunmaktadır (Kutluk ve Aytuğ.2004). Bununla birlikte kent içerisinde park, bahçe ve yol kenarlarında değişik egzotik bitkiler de kullanılmaktadır. İnsanlar yaşam alanlarındaki bitkilerin polenlerinden farklı derecelerde etkilenmektedirler. Çevremizde polenlere bağlı olarak belli dönemlerde insanların yoğun şikayetleri olduğu bilinmektedir. Atmosferde polen analizi yapmak suretiyle farklı bilgiler elde etmeye yönelik bir çalışmanın yapılması yararlı olacağı düşüncesiyle böyle bir proje çalışması alınmıştır. Antalya atmosferindeki polenlerin hangi bitkilere ait oldukları ve bunların hava içerisinde hangi tarihlerde bulunduklarının belirlenmesi bu araştırma projesinin temel amacını oluşturmaktadır. Atmosferde bulunan diğer alerjenlerle birlikte polenlere bağlı olarak gelişen alerjik hastalıklar, allerji-immunoloji polikliniği başvurularının önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Havadaki polenlerin miktarlarını ve hangi bitkiye ait olduklarını saptamaya yönelik araştırmalar aeropalinolojik çalışmaların temelini oluşturmaktadır. 8
2. LİTERATÜR ÖZETİ Ülkemizde aeropalinoloji ile ilgili çalışmalar 1950 li yılların sonlarında başlatılmıştır. 1967 yılında (Özkaragöz ve Karamanoğlu 1967) tarafından Allergenic Pollen and Mold Spore Survey in the Ankara Area ile (Aytuğ ve ark. 1971) tarafından İstanbul Çevresi Bitkilerinin Polen Atlası adlı yayınları ile bildirilen çalışmalar yapılmıştır. Sonraki yıllarda değişik bölgelerde aeropalinoloji konusunda çalışmalar yapılmıştır. Aytuğ B, Efe A, Kürşat C. 1990 Trakya nın Alerjen Polenleri isimli yayında Trakya yöresine ait alerjen polenli bitkileri ortaya koyan bir çalışma yapılmıştır. Pınar ve ark. 1995 tarafından Ankara nın Polen takvimi (1990-1993) isimli çalışmada kent içerisindeki bitkilerin mevsimsel dağılımını ortaya çıkarmak amacıyla üniversite kampüsüne Burkard spor tutma aleti 15m yüksekliğe konulmuştur. 3 yıllık incelenen preparatlarda yoğun olarak %76 odunsu, %14 Gramineae ve %10 diğer otsu bitkilere ait olduğu bulunmuştur. Doğan ve Erik 1995 tarafından Beytepe kampüsünün ağaç ve çalılarının atmosferdeki polen dağılımları çalışılmıştır. Doğan ve İnceoğlu 1995 tarafından Beytepe kampüsünün otsu bitkilerinin polenlerinin atmosferdeki dağılımları incelenmiştir. Altıntaş ve ark. 2004 tarafından doğu akdenizde yapılan atmosferde polen analizi ile iklim değişkenleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Ayvaz ve ark. 2008 tarafından Trabzon atmosferindeki alerjen polenlerin mevsimsel değişimleri incelenmiştir. Selanik te Havada taşınan polenlerin transportu: rüzgar yönü, hızı ve devamlılığının etkisi. Çalışmada 4 yıl boyunca Selanik te bulunan hakim bitkilerin polen dolaşımı üzerinde rüzgarın (yön, hız ve süreklilik) etkileri incelenmiştir. Cupressaceae, Urticaceae, Quercus L. ve Olea europea nın havada taşınan polenler, toplam yıllık ortalama polen sayısının yaklaşık % 70 ini oluşturmaktadır. Bütün taksonların polen konsantrasyonları üç rüzgar bileşeninden en az biriyle istatistiki olarak önemli bir ilişki göstermiştir (Damialis, A., Gioulekas, D., Lazopoulou, C., Balafoutis, S.V., 2005). Bu çalışmada, Betula, Quercus ve Platanus un Londra daki polen sezonunun başlangıcı belirlenmeye çalışılmaktadır. Kümülatif günlük polen sayılarının 8 farklı eşiğinin geçirildiği zamanlar; sıcaklık toplamları, 9
soğukluk üniteleri, kümülatif güneşli saatler, aylık meteorolojik parametreler ve önemli birlikleri (grupları) belirlemek için erken polen sezonlarıyla ilişkilendirilmiştir( Norris-Hill 1998). Bu çalışmada Cagliaria daki hava polenleri (şehir hava planktonları hakkındaki bilgiyi arttırmayı da hedefleyerek) 2 yıl süreyle belirlenmeye çalışılmıştır (1999-2000). Toplam polen sayısı 23087. Bunlar 52 familya (32 ağaç ve çalı, 20 otsu) aittir. En fazla tekerrüre sahip olan familyalar Cupressaceae, Pinaceae, Urticaceae, Anacardiaceae, Oleaceae ve Polygonaceae dir. Önceki izlemelerle karşılaştırıldığında bu çalışmada daha fazla familya ve daha az havayla taşınan polen sayısı tespit edilmiştir. Ek olarak bir adet daha önceki çalışmalarda asla görülmemiş havayla taşınan polen komponenti tespit edilmiştir( Ballero ve Maxia 2003) İsviçre Baseldeki çayır polenlerine ait 30 yıllık çalışma. Bu çalışma yıllar arası varyasyonları ve meteorolojik kayıtlarla olan ilişkileri ortaya koymaya çalışmaktadır. Sonuçta polen takviminin yıllar arası belirli bir düzeni ve meteorolojik verilerle kesin bir ilişki tespit edilememiştir. (Leuschner, ve ark. 2000). J. oxycedrus: Cupressaceae familyasından yeni bir alerjenik polen. Bu çalışma sonucunda türün familyanın diğer türleri gibi alerjenik olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca polinizasyonu familyanın diğer üyelerine göre daha erkendir ve bu nedenle familyanın diğer üyelerinin de bulunduğu bölgelerde (örneğin İtalya) alerji sorununun daha geniş bir dönemde gerçekleşmesine neden olmaktadır( Lacovacci ve ark. 1988). Balıkesir e ait atmosferde polen analizinde elde edilen sonuçlar şu şekildedir. Bu çalışmada durham aleti yardımıyla polen tanecikleri sayılmıştır. İki yıl boyunca santimetre karede toplam 17256 polen kaydedilmiştir. bunların 8576 sı 1996 yılında, 8680 i 1997 yılında kaydedilmiştir. Polenler toplam 50 taksona ait olup bilinmeyen polenlerde vardır. Bu 50 taksonun 30 u arboreal 20 si ise arboreal olmayan bitkidir. Polinizasyonun en yüksek olduğu ay mayıstır. En yüksek konsantrasyona sahip bitkiler: Pinus, Cupresaceae/Taxaceae, Gramineae, Platanus, Quercus, Olea, Salix, Urticaceae, Moraceae, Plantago, Chenapodiceae/Amaranthaceae, Ailanthus, Juglans, Carpinus ve Rosaceaedir( Bıçakçı ve Akyalçın, 2000). Brisbane-Australiadaki atmosferik hava ile taşınan Pinus polenleri, ve meteorolojik verilerle ilişkileri. Bu çalışmada sonuç olarak: Brisbanedeki Pinus polen sezonu ve oluşumu üzerinde etkin olan ana faktörlerin 10
maksimum ve minimum sıcaklıklar olduğu tespit edilmiştir(gren ve erk. 2003). Havadaki polen ve sporların Doğu Akdeniz e doğru hareketlerinin araştırıldığı çalışmada elde edilen sonuçlar önemli görülmüştür. Çünkü havadaki polen ve sporların teşhisi alerjiye sebep olan kaynakların yerlerini belirmede yardımcıdır. Örneğin çöl bitkilerin polenlerin varlığı kaynağın Afrika ve Arap yarımadası olduğuna işaret etmektedir. Öte yandan kuzey Akdeniz bitkileri ise Avrupa orijinine işaret etmektedir. İsrail in Akdeniz kıyılarında yapılan polen kayıtları zaman zaman lokal flora için tipik olmayan bitkilerin polenlerinin de bulunduğunu göstermektedir. Bu konudaki asıl varsayım polenlerin Türkiye, Balkan ya da kuzey Afrika ya ait olabileceği ve İsrail e taşınmış olabileceğidir. Sonuçta, büyük bir ihtimalle Yunanistan ve Türkiye merkezli az sayıda polen taneciği ve çok sayıda sporun Akdeniz i geçerek İsrail sahillerine ulaştığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte, bazı bitkiler için patojenik olan mantarların taşındığını da belirtmek gerekir. Böyle mantarlar güney Avrupa ülkelerinden doğu Akdeniz ülkelerine bazı hastalıkların bulaşmasına neden olabilirler (Waiisel ve ark. 2008). Bu çalışmada Perugia da, zeytinin polen sezonu ile atmosferik paremetreler arasındaki ilişkiyi ortaya koymaya çalışmaktadır. Bahar ve geç bahardaki yüzey sıcaklığının polen sezonu üzerinde açık bir etkisi vardır. Yüksek ortalama sıcaklığın olduğu yıllarda polen sezonu daha erken başlamaktadır. Örneğin 1 derecelik ortalama yüzey sıcaklığındaki artış polen sezonunun da 1 hafta erken başlamasına neden olmaktadır. Polen sezonuyla geniş ölçekli atmosferik olaylar arasındaki ilişkiye bakıldığında ise Akdeniz deki siklonik hareketlerin polen sezonu başlangıcıyla açık bir şekilde ilişkide olduğu görülmektedir. Akdenizdeki ortalama bir siklon olayından daha geniş olan bir aktivitede, polen sezonu da ortalamadan daha sonra gerçekleşmektedir. Kuzey Avrupa ve Sibirya daki daha geniş bir siklon olayında ise polen sezonu daha erken gerçekleşmektedir(avolia, ve ark. 2008). İspanya nın güneyinde Cupressaceae familyası polenlerinin havadaki hareketleri ile ilgili bir çalışma yapılmıştır. Çalışmanın sonuçları göstermiştir ki bu polenler yılın büyük bölümünde havada bulunmaktadır. kış aylarında bile yüksek bulunuşa sahiptir. Bu polenler yıl içinde düzensiz davranmakta yıllık, mevsimsel ve aynı gün içinde dalgalanmalar göstermektedir. Sıcaklık ve nem bu polenlerin havada bulunuşunu en fazla etkileyen parametrelerdir. Çiçeklenmeye kadar olan yağmurlar ise polen 11
miktarını arttırmaktadır. Klinik çalışmalar alerji hastalarının %30 unun bu polenlere hassas olduğunu göstermiştir. Her iki cinsiyeti de eşit şekilde etkilemektedir. Buna karşın en hassas yaş aralığı 21-40 dır. Çocuklar ve yaşlılar ise pek hassas değildir. Çevresel kirlenmenin daha yoğun olduğu şehir ve metropolde yaşayanlar kırsaldakilere oranla daha hassastırlar. Alerjiye karşı en önemli belirti üst solumun yetmezliği ve astımdır( Guardia ve ark. 2006). Görükle Kampüsü(Bursa) Atmosferinde Polen Konsantrasyonları(1991-1992) isimli çalışmada iki yıllık süre içerisinde 6997 adet polen tesbit edilmiş olup, 4261!i odunsu bitkilere, 1155 i Gramineae, 1581 i ise diğer otsu bitkilere ait olduğu bulunmuştur(bıçakcı, Malyer ve Sapan 1995). Afyon ilindeki atmosferik polenler Bıçakçı ve ark. 2002 tarafından incelenmiş, mevsimler dağılımları ortaya konulmuştur. Bıçakçı ve ark. 2005 yayınında Türkiye nin değişik bölgelerinde yapılan aeropalinoloji yayınlarını bir arada değerlendirmişlerdir. Serik(Antalya) Havasının Alerjenik Polenleri ile ilgili Bir Araştırma isimli yayında 1985-1986 yılları arasında iki vejetasyon döneminin incelenmesiyle Pinus, Gramineae ve Cupressaceae polenlerine daha çok rastlanılmıştır. Cupressus sempervirens, Olea europaea ve Gramineae polenleri araştırma bölgesinin önemli alerjenik polenleri olarak ortaya konulmuştur(ince ve Pehlivan 1990). Bilecik (Bozüyük) atmosferindeki polenlerin incelendiği çalışmada 2000-2001 yıllarında toplam 5170 polen sayılmıştır. Bu polenlerin %78,66 sı odunsu, %19,20 si otsu ve %2,12 si tanımlanamamıştır. Ağırlıklı olarak görülen polenler Pinus, Platanus, Quercus, Cupressaceae, Gramineae, Fagus, Salix, Rosaceae, Compositae ve Chenopodiaceae dir. (Türe ve Salkurt 2005). Karadeniz Bölgesi nde yapılan bir çalışmada (Trabzon Atmosferindeki Aeroallerjenlerin Mevsimsel Dağılımı) Trabzon atmosferinde %59,2 odunsu bitki poleni, %40,8 otsu bitki poleni tesbit edilmiştir. Yıllık ortalamada Corylus %17,9, Poaceae %13,6, Pinus L.,%7,9, Alnus L. %5,3 olarak bulunmuştur. Burada Poaceae ve Pinus ağırlıklı olarak çıkmıştır. Solunum hastalıkları için özellikle alerjen taksonlar dikkat çekici olmaktadır(ayvaz, Baki ve Doğan 2008). Bölgemize yakın Isparta ilindeki bir çalışmada 1995 yılında bir yıllık süre içinde atmosferdeki polenler incelenmiştir. Bir yıllık sürede cm2 12
de 7438 adet polen kaydedilmiştir. Bu polenlerden %74,5 odunsu bitki, %20,53 otsu bitki bulunmuştur. Odunsu bitkilerden Pinus L., Cupressaceae, Platanus L., Quercus L.ve Oleaceae polenleri ağırlıkta bulunmuştur. Otsu bitkilere ait ise Gramineae, Artemisia, Chenopodiaceae/Amaranthaceae, Urtica ve Compositae polenleri dominant olarak bulunmuşlardır(bıçakcı ve ark. 1996). Çalışma alanına yakın Fethiye-Muğla da yapılan çalışmada 2003-2004 yıllarında toplanılan preparatların incelenmesi sonucu iki yıllık sürede 14228 polen sayılmıştır. Sayılan polenlerin %89,62 si odunsu, %9,63 ü otsu ve %0,75 i tanımlanamayan şeklindedir(.bilişik, A., Bıçakcı, A., Malyer, H., Sapan, N. 2008 ) Burdur ilinde yapılan aeropalinolojik çalışmada 1996-1997 yıllarını kapsayan dönemde toplam 11881 adet polen sayılmıştır. Bu polenlerden %76,5 odunsu, %21,62 si otsu ve %1,87 si tanımlanamamıştır. Dominant polenler Pinus L., Cupressaceae, Gramineae, Quercus L., Platanus L., Chenopodiaceae/Amaranthaceae, Salix L., Cedrus L., Compositae olarak bulunmuştur. Polen konsantrasyonu en fazla Mayıs ayında bulunmuştur( Bıçakcı, ve ark. 2000). Denizli ilinde yapılan çalışmada 2000 yılında toplanan preparatlardan 6856 polen sayılmıştır. Bu polenlerden %83,9 u odunsu, %16 sı otsu bitkiler ve %6,25 i Gramineae familyasına ait oldukları bulunmuştur(çelik, ve ark. 2005). İzmir ilinde yapılan bir çalışmada bir yıllık sürede 29 odunsu ve 30 otsu taksonun bulunduğu yapılan değerlendirme sonucu ortaya çıkmaktadır. Odunsu taksonlar içinde dominant olanlar Pinus, Quercus, Oleaceae, Cupressaceae/Taxaceae; otsularda Gramineae, Chenopodiaceae/Amaranthaceae, Cruciferae ve Plantago dur(güvensen ve Öztürk, 2003). Buca-İzmir bölgesinde yapılan aeropalinolojik çalışmada 24 odunsu ve 31 otsu takson tanımlaması yapılmıştır. Sayımı yapılan polenlerin %73,7 si odunsu, %30 diğer otsular, %8,7 si Gramineae ve %1,6 sı tanımlanamayan polenlerden oluşmaktadır(güvensen ve Öztürk, 2002). 13
3.MATERYAL VE YÖNTEM 3.1. Materyal Antalya atmosferindeki polenleri belirlemek amacıyla Akdeniz Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi bahçesi ile Antalya Orman Fidanlığı na yerden 150 cm yükseklikte Durham aleti konulmuştur. Çalışmanın materyalini Durham aletine haftalık olarak yerleştirilip, alınan polen preparatları oluşturmaktadır. Yapılan polen sayımları ve tanımları detaylı olarak bulgular bölümünde verilmiştir. 3.2. Yöntem Şehrin iki yerine yerleştirilmiş olan Durham aletine gliserin-jelatin sürülmüş olan lam yerleştirilmiştir. Preparatlar, haftalık periyotlarla yenisi ile değiştirilmiştir. Haftalık preparatlarda toplanan polenleri tanımlamak amacıyla, çiçeklenme döneminde bitkilerin polenlerinden Wodehouse(1959) Metoduna göre referans preparatları yapılmıştır. Preparatlar Mart 2006 ile Mart 2008 döneminde haftalık olarak toplanmıştır. Toplanan her bir preparat lamel ile kapatılarak daimi preparat haline getirilmiştir. Polen çalışmaları yapılırken ölçümleri Olympos binoküler mikroskopta oküler x10, objektif x10 ve x40 çalışılmıştır. Mikroskopta incelenen preparatlardaki polenlerin 1cm² deki sayısı, yoğunlukları ve hangi bitkilere ait oldukları saptanmıştır. Polen değerlendirmesi yapılırken, Pehlivan 1995 Türkiye nin Alerjen Polenleri Atlası ve Sorkun 2008 Türkiye nin Nektarlı Bitkileri, Polenleri ve Balları isimli kaynaklardan yararlanılmıştır. 14
4. BULGULAR Polinizasyon dönemini etkileyen en önemli faktörlerden olan meteorolojik veriler ile ilgili olarak Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü nden 2006 yılını kapsayan döneme ait çalışma alanının (Antalya- Merkez) Ortalama Sıcaklık ( C), Yağış (mm), Rüzgar Hızı (m/sn) ve Nispi Nem (%) verileri alınmış bu bilgilerden grafikler elde edilmiştir (Şekil 1-4). Farklı meteorolojik özelliklerin, atmosferdeki polenlerin sayısı ve çeşitleri üzerinde etkileri bulunmaktadır. Antalya için oluşturulan, aylara göre ortalama sıcaklık değerlerinin verildiği grafikte, sıcaklığın mart ayından itibaren artmaya başladığı, ağustos sonlarına doğru 30 C nin üzerine çıktığı görülmektedir (Şekil 1). Aylara göre ortalama yağış değerlerinin verildiği grafikte, nisan ayının başlarından itibaren yağışın düşmeye başladığı, haziran-ağustos ayları arası minimum değere ulaştığı görülmektedir (Şekil 2). Aylara göre ortalama rüzgar hızı incelendiğinde, şubat-mart, hazirantemmuz ve ekim aylarında ortalama rüzgar hızı 4,5 m/sn nin üzerindedir (Şekil 3). Ortalama nispi nem değerlerinin aylara göre dağılımı inişli-çıkışlı bir seyir izlemekle birlikte, ortalama nispi nem, nisan, ağustos-eylül ve şubat aylarında %65 in üzerinde bir değere sahiptir (Şekil 4). Sıcaklık C 2006 yılı Antalya Ort Sıc Şekil 1. Antalya İli 2006-2007 Yılı Aylara Göre Ortalama Sıcaklık C Figure 1. Mean monthly temperatures of Antalya in 2006 and 2007 (C). 15
Yağış mm 2006 yılı Antalya Toplam Yağış mm Şekil 2. Antalya İli 2006-2007 Yılı Aylara Göre Yağış Miktarı mm Figure 2. Monthly precipitation of Antalya in 2006 and 2007 (mm) Rüzgar Mızı m/s 2006 Yılı Antalya Rüzgar Hızı m/sn Şekil 3. Antalya İli 2006-2007 Yılı Aylara Göre Ortalama Rüzgar Hızı m/sn Figure 3. Mean wind speed of Antalya in 2006 and 2007 (m/sn). 16
Nispi Nem % 2006 Yılı Antalya Nispi Nem % Şekil 4. Antalya İli 2006-2007 Yılı Aylara Göre Ortalama Nispi Nem % Figure 4. Mean relative humidity of Antalya in 2006 and 2007 Çalışılan preparatlar üzerindeki polen tanımlamaları ve sayımları sonucu dönemsel olarak bitkilerin polinizasyon dönemleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada 2006 ve 2007 yıllarında 1 cm² ye düşen polen sayısının yıllık ortalama 1342.3, en fazla 376.2 ile mayıs, en az ise 2.2 ile ocak ayında olduğu belirlenmiştir (Çizelge1 ve Şekil 5). 17
Çizelge 1. Antalya İli 2006-2007 yılları Aylık Polen Sayıları Table 1. Monthly pollen numbers of Antalya in 2006 and 2007. Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat 2006 Yılı Oleaceae 0.0 4.4 7.8 0.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2006 Yılı Quercus 5.7 33.8 21.1 2.7 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.8 2006 Yılı Bilinmeyen 47.3 132.3 74.4 76.0 8.6 13.4 19.6 10.8 3.7 2.4 1.8 8.7 2006 Yılı Pinaceae 13.0 150.0 53.3 19.6 1.2 0.1 1.0 0.0 0.4 0.2 0.1 1.4 2006 Yılı Cupressus 79.9 9.2 2.8 0.6 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 39.1 2006 Yılı Poaceae 0.3 4.6 206.1 62.4 13.3 12.0 9.3 0.5 0.3 0.1 0.1 0.0 2006 Yılı Asteraceae 0.1 0.3 1.3 0.0 0.3 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2006 Yılı Ericaceae 0.0 0.0 0.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.3 0.0 0.0 0.0 2006 Yılı Chenopodiaceae 0.0 0.0 0.0 9.2 11.9 0.4 0.4 1.3 0.0 0.0 0.0 0.0 2006 Yılı Toplam 146.3 334.5 366.8 171.2 35.2 25.9 30.3 12.6 4.7 2.7 2.0 50.0 2007 Yılı Oleaceae 0.0 5.1 9.3 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2007 Yılı Quercus 5.2 31.4 26.0 3.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2007 Yılı Bilinmeyen 113.0 160.6 64.3 73.6 10.1 12.6 25.2 12.3 5.7 10.7 1.7 133.8 2007 Yılı Pinaceae 11.5 147.0 40.7 22.3 1.5 1.2 0.8 0.0 1.9 4.8 0.6 0.1 2007 Yılı Cupressus 77.3 15.4 4.0 1.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.0 60.3 2007 Yılı Poaceae 0.2 3.9 239.5 76.1 18.4 13.8 15.3 0.3 0.1 0.1 0.0 0.0 2007 Yılı Asteraceae 0.1 0.3 1.6 0.6 0.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2007 Yılı Ericaceae 0.0 0.0 0.3 0.1 0.1 0.0 0.0 0.0 0.9 10.8 0.3 0.0 2007 Yılı Chenopodiaceae 0.0 0.0 0.0 10.7 11.3 0.6 0.5 0.6 0.0 0.0 0.0 0.0 2007 Yılı Toplam 207.3 363.8 385.6 188.6 41.8 28.1 41.8 13.2 8.6 26.3 3.5 194.2 2006-2007 Yıllık Ortalama 176.8 349.1 376.2 179.9 38.5 27.0 36.0 12.9 6.6 14.5 2.8 122.1 18
Polen Sayısı 2006 Şekil 5. Antalya İli 2006-2007 Yılı Aylara Göre 1 cm 2 deki Polen Sayıları Figure 5. Monthly pollen numbers of 1 cm 2 of Antalya in 2006 and 2007. Yüksek düzeyde allerjen olan Poceae (Gramineae) familyasına ait bitki polenlerinin mart-kasım ayları arasında havada yüksek miktarda bulunduğu, en yüksek konsantrasyona mayıs ayında ulaştığı; Pinaceae familyasına ait bitki polenlerinin mart-aralık ayları arasında atmosferde yüksek oranda bulunduğu, nisan ayında en yüksek noktaya ulaştığı, Cupressaceae familyasına ait bitki polenlerinin şubat-haziran ayları arasında atmosferde yüksek oranda bulunduğu, mart ayında en yüksek noktaya ulaştığı; Chenopodiaceae/Amaranthaceae familyasına ait bitki polenlerinin ise haziran-ekim ayları arasında atmosferde yüksek oranda bulunduğu, temmuz ayında en yüksek konsantrasyona ulaştığı belirlenmiştir (Şekil 6 ve Şekil 7). 19
Polen Sayısı Oleaceae Quercus Şekil 6. Antalya İli 2006 Yılı Aylara Göre Bazı Allerjen Bitki Familya ve Cinslerinin 1 cm² deki Polen Sayısı Figure 6. Monthly pollen numbers of 1 cm 2 of some allergenic families and genus in 2007. Polen Sayısı Oleaceae Quercus Şekil 7. Antalya İli 2007 Yılı Aylara Göre Bazı Allerjen Bitki Familya ve Cinslerinin 1 cm² deki Polen Sayısı Figure 7. Monthly pollen numbers of 1 cm 2 of some allergenic families and genus in 2007. 20
Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Allerjen etkiye sahip bitkilerin polenlerinin dönemsel bazda bulunma yoğunlukları da 2006 ve 2007 yılı verilerine göre ortalama değerleri belirlenmiştir. Buna göre bu polenlerden Poaceae (Gramineae) familyasına ait olanların mayıs-eylül döneminde atmosferdeki toplam polenin % 30-60 ını oluşturduğu, Chenopodiaceae/Amaranthaceae familyasına ait polenlerin haziran-ekim döneminde %2-30 unu oluşturduğu, Pinaceae familyasına ait polenlerin ise neredeyse yıl boyu oransal olarak etkili olduğu en yüksek yüzdeye ise %42.5 ile nisan ayında ulaştığı, Cupressaceae familyasına ait polenlerin ise özellikle ocak, şubat ve mart aylarında havadaki polenlerin %18-45 ini oluşturduğu dönemsel etkisinin ise ocakt-mayıs boyunca sürdüğü belirlenmiştir (Çizelge 2 ve Şekil8). Çizelge 2. Antalya İli 2006-2007 Yılları Aylara Göre Bazı Allerjen Bitkilerin Havadaki Oransal Polen Ortalama Yüzdeleri. Table 2. Pollen proportions of some allergenic plants in the atmosphere of Antalya in 2006 and 2007. Oleaceae % 0.0 1.4 2.3 0.5 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 Quercus % 3.1 9.3 6.3 1.7 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.3 Bilinmeyen % 45.4 41.9 18.4 41.6 24.3 48.1 62.1 89.6 70.4 45.1 63.6 58.3 Pinaceae % 6.9 42.5 12.5 11.6 3.5 2.3 2.5 0.0 17.6 17.0 12.1 0.6 Cupressus % 44.5 3.5 0.9 0.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 18.2 40.7 Poaceae % 0.1 1.2 59.2 38.5 41.2 47.7 34.1 3.2 2.5 0.6 1.5 0.0 Asteraceae % 0.0 0.1 0.4 0.2 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 Ericaceae % 0.0 0.0 0.1 0.0 0.1 0.0 0.0 0.0 9.4 37.4 4.5 0.0 Chenopodiaceae % 0.0 0.0 0.0 5.5 30.1 1.9 1.3 7.1 0.0 0.0 0.0 0.0 21
Polen Yüzdesi % Oleaceae Quercus Bilinmeyen Pinaceae Cupressus Poaceae Asteraceae Şekil 8. Antalya İli 2006-2007 Yılları Aylara Göre Bazı Allerjen Bitkilerin Havadaki Oransal Polen Ortalama Yüzdeleri. Figure 8. Pollen proportions of some allergenic plants in the atmosphere of Antalya in 2006 and 2007. Çalışma sonucu 2006 ve 2007 yıllarına ait elde edilen meteorolojik bulgular ve polen yoğunluk sonuçları (Çizelge 3) toplu olarak korelasyon analizine tabi tutulmuştur. Elde edilen bulguların arasındaki ilişkileri ortaya koymak amacıyla yapılan Korelasyon analizi sonuçları Çizelge 4 te verilmiştir. 22
Çizelge 3. Antalya İli 2006-2007 yılları Aylık Bazda Meteorolojik Değerler ve Polen Sayıları. Table 3. Monthly meteorological values and pollen numbers of Antalya in 2006 and 2007. Yıl Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat 2006 Sıcaklık 13.3 17.2 21.0 25.9 28.9 28.8 24.9 19.6 13.5 11.3 9.0 11.1 2007 Sıcaklık 14.3 17.2 21.8 27.4 29.7 28.9 26.4 22.8 17.3 12.9 11.4 12.0 2006 yılı Antalya Toplam Yağış mm 78.2 87.3 12.3 21.9 0.3 3.4 29.9 494.7 126.4 66.4 319.0 84.5 2007 yılı Antalya Toplam Yağış mm 39.1 12.5 1.9 0.8 0.2 0.0 0.9 38.2 87.0 247.2 113.8 152.7 2006 Yılı Antalya Rüzgar Hızı m/sn 2.6 2.6 2.3 2.3 2.5 1.9 2.6 2.2 2.2 2.8 2.9 3.0 2007 Yılı Antalya Rüzgar Hızı m/sn 3.1 3.3 3.5 3.1 2.8 2.5 2.9 2.7 2.6 2.6 2.7 2.8 2006 Yılı Antalya Nispi Nem % 71.4 63.7 64.2 57.9 55.6 66.9 60.8 68.5 62.4 56.2 55.1 63.3 2007 Yılı Antalya Nispi Nem % 60.5 50.9 69.2 55.0 55.5 68.2 52.1 55.3 59.9 59.5 57.4 67.6 2006 Yılı Ant Min Sıc Ort 9.1 12.6 15.4 20.4 23.4 24.1 19.8 15.5 8.8 6.5 5.4 6.9 2007 Yılı Ant Min Sıc Ort 11.1 13.7 18.7 24.0 26.1 25.1 22.7 19.4 13.4 9.6 7.9 9.0 2006 Yılı Ant Max Sıc Ort 18.2 22.4 26.6 31.5 35.4 33.9 31.8 25.9 20.2 17.6 14.2 15.9 2007 Yılı Ant Max Sıc Ort 18.5 22.1 25.5 31.7 34.7 32.5 30.8 27.2 20.6 18.0 16.1 15.9 2006 Yılı Oleaceae 0.0 4.4 7.8 0.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2006 Yılı Quercus 5.7 33.8 21.1 2.7 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.8 2006 Yılı Bilinmeyen 47.3 132.3 74.4 76.0 8.6 13.4 19.6 10.8 3.7 2.4 1.8 8.7 2006 Yılı Pinaceae 13.0 150.0 53.3 19.6 1.2 0.1 1.0 0.0 0.4 0.2 0.1 1.4 2006 Yılı Cupressus 79.9 9.2 2.8 0.6 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 39.1 2006 Yılı Poaceae 0.3 4.6 206.1 62.4 13.3 12.0 9.3 0.5 0.3 0.1 0.1 0.0 2006 Yılı Asteraceae 0.1 0.3 1.3 0.0 0.3 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2006 Yılı Ericaceae 0.0 0.0 0.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.3 0.0 0.0 0.0 2006 Yılı Chenopodiaceae 0.0 0.0 0.0 9.2 11.9 0.4 0.4 1.3 0.0 0.0 0.0 0.0 2006 Yılı Toplam 146.3 334.5 366.8 171.2 35.2 25.9 30.3 12.6 4.7 2.7 2.0 50.0 2007 Yılı Oleaceae 0.0 5.1 9.3 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2007 Yılı Quercus 5.2 31.4 26.0 3.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2007 Yılı Bilinmeyen 113.0 160.6 64.3 73.6 10.1 12.6 25.2 12.3 5.7 10.7 1.7 133.8 2007 Yılı Pinaceae 11.5 147.0 40.7 22.3 1.5 1.2 0.8 0.0 1.9 4.8 0.6 0.1 2007 Yılı Cupressus 77.3 15.4 4.0 1.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.0 60.3 2007 Yılı Poaceae 0.2 3.9 239.5 76.1 18.4 13.8 15.3 0.3 0.1 0.1 0.0 0.0 2007 Yılı Asteraceae 0.1 0.3 1.6 0.6 0.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2007 Yılı Ericaceae 0.0 0.0 0.3 0.1 0.1 0.0 0.0 0.0 0.9 10.8 0.3 0.0 2007 Yılı Chenopodiaceae 0.0 0.0 0.0 10.7 11.3 0.6 0.5 0.6 0.0 0.0 0.0 0.0 2007 Yılı Toplam 207.3 363.8 385.6 188.6 41.8 28.1 41.8 13.2 8.6 26.3 3.5 194.2 23
Çizelge 4. Antalya İli 2006-2007 yılları Aylık Bazda Meteorolojik Değerler ve Polen Sayıları Arasındaki Korelasyon Analizi Table 4. Correlation analysis between monthly meteorological values and pollen numbers of Antalya for 2006 and 2007 2006 Sıcaklık 1.0 2007 Sıcaklık 1.0 1.0 2006 yılı Antalya Toplam Yağış mm -0.4-0.3 1.0 2007 yılı Antalya Toplam Yağış mm -0.8-0.8 0.2 1.0 2006 Yılı Antalya Rüzgar Hızı m/sn -0.7-0.7 0.0 0.6 1.0 2007 Yılı Antalya Rüzgar Hızı m/sn 0.1 0.0-0.3-0.5 0.1 1.0 2006 Yılı Antalya Nispi Nem % 0.0 0.0 0.2-0.3-0.4 0.2 1.0 2007 Yılı Antalya Nispi Nem % -0.1-0.1-0.2 0.2-0.2-0.1 0.3 1.0 2006 Yılı Ant Min Sıc Ort 1.0 1.0-0.4-0.8-0.7 0.1 0.0-0.1 1.0 2007 Yılı Ant Min Sıc Ort 1.0 1.0-0.3-0.8-0.7 0.1 0.0-0.1 1.0 1.0 2006 Yılı Ant Max Sıc Ort 1.0 1.0-0.4-0.7-0.7 0.1 0.0-0.1 1.0 1.0 1.0 2007 Yılı Ant Max Sıc Ort 1.0 1.0-0.3-0.7-0.7 0.0-0.1-0.2 1.0 1.0 1.0 1.0 2006 Yılı Oleaceae 0.1 0.0-0.2-0.3-0.1 0.8 0.1 0.2 0.1 0.0 0.1 0.0 1.0 2006 Yılı Quercus 0.0-0.1-0.2-0.3 0.0 0.8 0.2-0.1 0.0-0.1-0.1-0.1 0.8 1.0 2006 Yılı Bilinmeyen 0.2 0.1-0.3-0.5-0.1 0.8 0.2-0.2 0.1 0.1 0.1 0.1 0.7 0.9 1.0 2006 Yılı Pinaceae 0.0-0.1-0.2-0.3 0.0 0.7 0.1-0.3 0.0-0.1 0.0-0.1 0.7 1.0 0.9 1.0 2006 Yılı Cupressus -0.4-0.4-0.1 0.1 0.3 0.2 0.6 0.2-0.4-0.4-0.4-0.5-0.1 0.1 0.1 0.0 1.0 2006 Yılı Poaceae 0.3 0.2-0.3-0.3-0.3 0.7 0.0 0.4 0.2 0.3 0.2 0.2 0.8 0.4 0.4 0.2-0.2 1.0 2006 Yılı Asteraceae 0.2 0.1-0.3-0.3-0.2 0.7 0.1 0.4 0.1 0.1 0.1 0.1 0.9 0.6 0.4 0.4-0.1 0.9 1.0 2006 Yılı Ericaceae -0.2-0.1-0.1 0.0-0.4 0.0 0.1 0.3-0.2-0.1-0.1-0.1 0.3 0.1-0.1 0.0-0.2 0.3 0.3 1.0 2006 Yılı Chenopodiaceae 0.6 0.6-0.3-0.4-0.2 0.0-0.5-0.3 0.6 0.6 0.6 0.6-0.2-0.2 0.0-0.1-0.2 0.1 0.0-0.2 1.0 2006 Yılı Toplam 0.1 0.0-0.3-0.4-0.1 0.9 0.2 0.1 0.1 0.0 0.1 0.0 0.9 0.9 0.9 0.8 0.1 0.7 0.7 0.1 0.0 1.0 2007 Yılı Oleaceae 0.1 0.0-0.2-0.3-0.1 0.8 0.1 0.2 0.1 0.0 0.1 0.0 1.0 0.8 0.7 0.7-0.1 0.8 0.9 0.3-0.2 0.9 1.0 2007 Yılı Quercus 0.0-0.1-0.2-0.3 0.0 0.8 0.2 0.0 0.0-0.1 0.0-0.1 0.9 1.0 0.9 0.9 0.0 0.6 0.7 0.1-0.2 0.9 0.9 1.0 2007 Yılı Bilinmeyen -0.2-0.3-0.3-0.1 0.3 0.6 0.4 0.0-0.2-0.3-0.3-0.3 0.4 0.7 0.7 0.7 0.6 0.1 0.2-0.2-0.1 0.7 0.4 0.6 1.0 2007 Yılı Pinaceae 0.0-0.1-0.1-0.3 0.0 0.6 0.1-0.3 0.0-0.1 0.0-0.1 0.6 0.9 0.9 1.0 0.0 0.2 0.3 0.0-0.1 0.8 0.6 0.9 0.7 1.0 2007 Yılı Cupressus -0.4-0.5-0.1 0.1 0.4 0.2 0.5 0.3-0.4-0.5-0.5-0.5-0.1 0.1 0.1 0.0 1.0-0.2-0.1-0.2-0.2 0.1-0.1 0.0 0.7 0.0 1.0 2007 Yılı Poaceae 0.3 0.3-0.3-0.3-0.3 0.7 0.0 0.4 0.2 0.3 0.3 0.2 0.8 0.4 0.4 0.2-0.2 1.0 0.9 0.3 0.1 0.7 0.8 0.5 0.1 0.2-0.2 1.0 2007 Yılı Asteraceae 0.3 0.3-0.3-0.4-0.2 0.8 0.0 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.9 0.6 0.5 0.4-0.1 1.0 0.9 0.3 0.2 0.8 0.9 0.7 0.2 0.3-0.2 1.0 1.0 2007 Yılı Ericaceae -0.4-0.3-0.1 0.8 0.3-0.3-0.4 0.0-0.4-0.3-0.3-0.3-0.1-0.2-0.3-0.2-0.2-0.1-0.1 0.0-0.2-0.2-0.1-0.2-0.3-0.1-0.2-0.1-0.2 1.0 2007 Yılı Chenopodiaceae 0.6 0.6-0.3-0.4-0.2 0.1-0.5-0.3 0.6 0.6 0.6 0.6-0.2-0.2 0.1-0.1-0.2 0.1 0.0-0.2 1.0 0.0-0.2-0.2-0.1-0.1-0.2 0.1 0.2-0.2 1.0 2007 Yılı Toplam 0.0-0.1-0.4-0.3 0.1 0.9 0.3 0.2 0.0-0.1-0.1-0.1 0.8 0.9 0.9 0.8 0.3 0.6 0.7 0.0-0.1 1.0 0.8 0.9 0.8 0.7 0.4 0.6 0.7-0.2-0.1 1.0 24
5. TARTIŞMA SONUÇ VE ÖNERİLER Ülkemiz farklı coğrafya, iklim, bitki ve buna bağlı polen özelliklerine sahip bir ülkedir. Yapılan bu çalışma sonucunda Antalya atmosferine ait sadece bir yıllık dönemdeki alerjen etkiye sahip bazı bitki familyalarının polinizasyon dönemi ve meteorolojik özellikler ortaya çıkarılmıştır. Akdeniz bitki örtüsü içinde yer alan kızılçam, servi, zeytin ve buğdaygillere ait polenlerin, Antalya atmosferinde bulundukları dönemlerin ortaya çıkartılmış olmasının alerji konusunda çalışan hekimler açısından teşhis ve tedavide faydalı olacağı düşünülmektedir. Çalışmamızın sonuçları İnce 2008 tarafından Antalya-Serik bölgesinde yapılmış araştırmaların sonuçları ile paralellik göstermektedir. Polene bağlı olarak gelişen alerjik hastalıklar episodik özellik gösterirler. Hastanın öyküsüne ait olan bu özellik tanıda oldukça önemli bir yer tutar. Bu özellikleri taşıyan, polen alerjisi olduğu düşünülen hastalarda yapılan laboratuar testleri palinoloji dönemi, öykü ve fizik muayene ile de uyum gösteriyorsa hastalığın tanısı kesinleşecektir. Çalışmamız sadece bir yıllık bir palinolojik ve meteorolojik araştırma sonuçlarını vermektedir. Çalışmanın ikinci yıl sonuçlarının değerlendirilmesi sonrası henüz tanımlanamayan polenlerin tanımlanması ve daha sonra elde edilen bu bulgularla polen duyarlılığı bulunan hastaların klinik ve laboratuar bulgularının korelasyonu araştırılacaktır. Hastanede yapılan rutin deri testlerinde standart olarak daha önce belirlenmiş Akdeniz bölgesi polenlerine duyarlılık olup olmadığı değerlendirilmektedir. Çalışmanın iki yıllık detay değerlendirme sonuçları alındıktan sonra farklılıklar saptanırsa deri testi polen profili yeniden düzenlenebilir Çalışma sonucunda, şüpheli bulguları gösteren hastalarda, ilgili polenlerin testleri yapılarak doğru sonuçlara kısa sürede ulaşılması mümkün olacaktır. Bu tür çalışmaların her bölge için ayrı ayrı yapılması Türkiye nin polen haritasının tamamlanmasını sağlayacaktır. Belediyeler ve ilgili diğer kurumlar tarafından şehir içerisinde ve yakınında yapılacak bitkilendirme çalışmalarında kullanılacak bitki türlerinin polenlerinin alerjen olup olmadığına bakılarak uygulamaların yapılması doğru bir yaklaşım olacaktır. Sağlık alanında yapılacak teşhis ve tedavilerde uygulanacak testlerde doğru bitki polenlerininin kullanılması yararlı olacaktır. Atmosferde polen çalışmaları sonuçlarının halka dönemsel olarak basın yoluyla bildirilmesi gerekmektedir. 25
ÖZET Ülkemiz dünya üzerinde bitki çeşitliliğinin yüksek olduğu yerler arasında önemli bir yer tutmaktadır. Günümüzde 10.000 nin üzerinde bitki taksonunun kayıtlı olduğu bilinmektedir. Çalışma alanı Antalya da ülkemizde bitki çeşitliliğinin yüksek olduğu yerlerin başında gelmektedir. Antalya Şehir Florasını içeren araştırmada 1069 takson tanımlanmıştır Antalya nın içinde bulunduğu C3 karesinde Plants of Turkey e göre 2473 tür bulunmaktadır. Bu araştırma çalışmasının yapılmasının nedeni doğal ve egzotik çok sayıda bitki taksonunu üzerinde barındıran Antalya nın atmosferinde bulunan polenlerin dönemsel dağılımlarının saptanmasıdır. Bu çalışmada Antalya atmosferinde bulunan polenlerden özellikle, alerjen olanların ortaya konulması ile tıbbi çalışmalara yol gösterici olunması amaçlanmıştır. Antalya atmosferindeki polenleri belirlemek amacıyla Akdeniz Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi bahçesi ile Antalya Orman Fidanlığı na yerden 150cm yükseklikte Durham aleti konulmuştur. Çalışmanın materyalini Durham aletine haftalık olarak yerleştirilip, alınan polen preparatları oluşturmaktadır. İki yıl boyunca haftalık olarak polenlerin üzerinde toplandığı preparatlar Durham aletinden toplanmıştır. Haftalık olarak toplanmış olan daimi preparatlarda mikroskopta polen sayım ve tanımlama çalışmaları yapılmıştır. Polen çalışmaları yapılırken ölçümleri Olympos binoküler mikroskopta oküler x10, objektif x10, x40 ve x100 de çalışılmıştır. Mikroskopta incelenen preparatlardaki polenlerin 1cm² deki sayısı, yoğunlukları ve hangi bitkilere ait oldukları saptanmıştır. İncelenen preparatlardan Pinaceae, Cupressaceae, Oleaceae, Gramineae, Ericaceae ve Chenopodiaceae/Amaranthaceae familyaları ile Quercus sp. bitkilerine ait polenlerin aylık bazda 1 cm² ye düşen polen sayısı ve yoğunlukları belirlenmiştir. Buna göre 1 cm² ye düşen polen sayısı hesaplanmış; en fazla polenin mayıs, en az ise ocak ayında olduğu belirlenmiştir. 26
SUMMARY Our country is the one of the places in the world having the high floristic richness. It is known that more than 10000 taxa are distributed in Turkey. Additionally, the study area, Antalya, is the one of the important plant areas in Turkey. In the work, based on the city flora of Antalya, 1069 taxa were identified. On the other hand, 2473 species were recorded from the Davis C3 square in which Antalya is also situated. The reason of this work is to determine the seasonal distribution of airborne pollen in the Antalya s atmosphere with many natural and exotic species. In this context, especially it was aimed to help to the medicinal studies by defining the allergenic pollens in the Antalya s atmosphere. For this goal two Durham tools with the height of 150 cm were established in the garden of Science-Literature Faculty of Akdeniz University and the Antalya Forest Nursery. The materials of the study are the pollen tablets which were weekly fixed on the Durham tool. The pollen tablets were collected for two years from Durham Tools. The studies on counting pollen number and their identification on weekly collected pollen tablets were carried out. For this goal, Binocular microscope with ocular x10 and objective x10, x20, x100 were used. The number, density and identification of pollens in the each 1 cm 2 on the tablets were determined. On the examined tablets, the pollen number and density of Pinaceae, Cupressaceae, Oleaceae, Gramineae, Ericaceae, Chenopodiaceae/Amaranthaceae families and Quercus genus in 1 cm² were counted in monthly scale. According to that, pollen numbers in each 1 cm² were counted and it was determined that the richest and poorest time of airborne pollens are May and January respectively. 27
KAYNAKÇA ALTINTAŞ DU, KARAKOÇ GB, YILMAZ M, PINAR M, KENDİRLİ SG, ÇAKAN H. 2004, Relationship between polen counts and weather variables in east mediterranean coast of Turkey. Clin Dev Immunol; 11(1):87-96. AVOLIA, E. PASQUALONI, L. FEDERICO, S. FORNACIARI, M, BONOFIGLIO, T. ORLANDI, F., BELCCI, C., ROMANO, B. 2008. Int J Biometeorol, 52:787-796. AYTUĞ B, AYKUT S, MEREV N, EDİS G. 1971, İstanbul Çevresi Bitkilerinin Polen Atlası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi,. AYTUĞ B, EFE A, KÜRŞAT C. 1990, Trakya nın alerjen polenleri. Acta Pharma Turcica; 32: 67-88. AYVAZ A, BAKİ A, DOĞAN C. 2008, Trabzon atmosferindeki aeroalerjenlerin mevsimsel dağılımı. Asthma Allergy Immunol; 6(1):11-16. BALLERO, M. MAXIA, A. 2003. Pollen spectrum variations in the athmosphere of Cagliari (Italy). Aerobiologia, 19:251-259. BIÇAKCI A, İPHAR S, MALYER H, SAPAN N. 1995, Mudanya İlçesinin (Bursa) Polen Takvimi, U.Ü.Tıp Fakültesi Dergisi; 1-2-3: 17-21. BIÇAKÇI A, AKKAYA A, MALYER H, TURGUT E, SAHİN U. 2000, Airborne pollen grains of Burdur. Acta Bot Sinica; 42: 864-867. BIÇAKÇI A, AKKAYA A, MALYER H, ÜNLÜ M, SAPAN N. 1996, Isparta ilinin atmosferik polenleri. S.D.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi; 3(4):37-51. BIÇAKÇI A, CANITEZ Y, ÇELENK S, MALYER H, SAPAN N. 2008, Türkiye de alerjik artemisia (pelin otu) polenlerinin havadaki dağılımları. Ast. All Immunol;6:155-7. BIÇAKÇI A, ÇELENK S, CANITEZ Y, MALYER H, SAPAN N. 2005, Türkiye nin bazı bölgelerinde atmosferik polen çalışmaları. Ast. All Immunol; 3:131-7. 28
BIÇAKÇI A, ERGUN S, TATLIDİL S, MALYER H, ÖZYURT S, AKKAYA A, SAPAN N. 2002, Airborne polen grains of Afyon, Turkey. Acta Bot Sinica, 44: 1371-1375. BIÇAKÇI A, MALYER H, SAPAN N. 1995, Görükle Kampüsü (Bursa) Atmosferinde Polen Konsantrasyonları (1991-1992). Ulusal Palinoloji Kongresi; 21-23 Aralık 1995, İstanbul. BIÇAKÇI, A., AKYALÇIN, H. 2000. Analysis of airborne polen fall in Balıkesir, Turkey, 1996-1977. Ann Agric Environ Med 2000,7:5-10. BİLİŞİK, A., BIÇAKCI, A., MALYER, H., SAPAN, N. 2008, Analysis of airborne polen spectrum in Fethiye-Muğla. Fresenius Environmental Bulletin 17:640-646. ÇELİK, A., A.,GÜVENSEN, I. UYSAL AND M. ÖZTÜRK, 2005, Pak. J. Bot., 37(3), :519-539. DAMIALIS, A., GIOULEKAS, D., LAZOPOULOU, C., BALAFOUTIS, S.V., 2005, Transport of airborne polen into the city of Thessaloniki:the effects of wind direction, speed and persistence. Int J Biometeorol, 49:139-145. DOĞAN C, ERİK S. 1995, Beytepe (Ankara) kampüsünün atmosferik polenleri I: Ağaç ve çalılar. Hacettepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi; 16:33-67. DOĞAN C, İNCEOĞLU Ö. 1995, Beytepe (Ankara) kampüsünün atmosferik polenleri II: Otsular. Hacettepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi; 16: 69-98. ERKAN P, BIÇAKÇI A, AYBEKE M. 2010, Tekirdağ havasındaki polenlerin analizi/analysis of airborne polen fall in Tekirdağ, Turkey. Ast. All Immunol;8:46-54. GUARDIA, C.D., ALBA, F. LINARES, C., LUGILDE, N., CABELLERO, J. L. 2006. Aerobilogical anda allergenic analysis of Cupressaceae polen in Granada (Southern Spain). J. Investig Allergol clin Immunol, 16:24-33. GÖKTÜRK RS, SÜMBÜL H. 1997, Flora of Antalya city. Turkish J Bot; 21:341-378. 29
GREEN, B.J., YLI-PANULA, E., DETTMAN, M. RUTHERFORD, S., SIMPSON, R. 2003. Airborne polen in the athmosphore of Brisbane, Australia and relationships with meteorologicla parameters. Aerobiologia, 19:47-55. GÜVENSEN, A., M. ÖZTÜRK, 2003. Airborne Polen Calendar of İzmir. Ann Agric Environ Med., 10, 37-44. GÜVENSEN, A., M. ÖZTÜRK, 2003. Airborne Polen Calendar of Buca-İzmir. Aerobiologia. 18:229-237. İNCE A, ÖZYURT MS. 2002, Kayseri ili havasında polen dağılımına meteorolojik faktörlerin etkisi. Ot Sistematik Botanik Dergisi; 9:81-90. İNCE A, PEHLİVAN S. 1990, Serik havasının alerjenik polenleri ile ilgili bir araştırma. Gazi Tıp Dergisi; 1:35-40 İNCE A. 1994, Kırıkkale atmosferindeki alerjenik polenlerin incelenmesi. Tr J Bot; 18:43-56. İNCE A. 2008, Serik ilçesi ev tozlarındaki polen ve mantar sporlarına ev dışındaki meteorolojik faktörlerin etkisi. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi (E-Dergi); 3(1): 1-9. İNCEOĞLU Ö, PINAR N. M, ŞAKIYAN N, SORKUN K. 1994, Airborne pollen concentration in Ankara, Turkey, 1990 1993. Grana; 33: 158-161. KAYA Z, ARAS A. 2004, Airborne polen calendar of Bartın. Aerobiologia; 20 (1):63-67. KUTLUK H, AYTUĞ B. 2004, Plants of Turkey grid by grid. Eskişehir: Birlik Ofset Yayıncılık. LACOVACCI, P., ALFERNI, C. BARLETTA, BV., TINGHINO, R. DE FELICE, G., PINI, C., MARI, A. 1988. Juniperus oxycedrus: A new allergenic polen from the Cupressaceae Family. J. Allergy Clin İmmunol, 101:755-761. LEUSCHNER, R.M., CHRISTEN, H., JORDAN, P,. VONTHEIN, R. 2000. 30 years of studies of grass polen in Basel (Switzerland). Aerobiologia, 16:381-391. 30
NORRIS - HILLS, J. 1998. A method to forecast the start of the Betula, Platanus and Quercus polen seasons in North London. Aerobiologia, 14:165-170. ÖZKARAGÖZ K, KARAMANOĞLU K. 1967, Allergenic pollen and mold spore survey in the Ankara area. Acta Allergol; 22: 399-407. PEHLİVAN, S. 1995, Türkiye nin Alerjen Polenleri Atlası. Ankara: Ünal Ofset Matbaacılık Sanayi ve Ticaret Ltd. Şirketi. PINAR N. M., GEVEN F, TUĞ GN, KETENOĞLU O. 2004, Ankara atmosferinde gramineae polen sayılarının meteorolojik faktörlerle ilişkisi (1999-2002). Ast. All Immunol; 2:65-70. PINAR M, İNCEOĞLU Ö, ŞAKIYAN N, SORGUN K. 1995, 1990-1993 Ankara nın Polen Takvimi. Ulusal Palinoloji Kongresi; 21-23 Aralık 1995, İstanbul. SORKUN K. 2008, Türkiye nin nektarlı bitkileri, polenleri ve balları. Ankara: Palme Yayıncılık. TÜRE, C. SALKURT, E. 2005, Airborne pollen grains of Bozüyük (Bilecik, Turkey), plant biology. Acta Botanica Sinica; 47(6): 660-667. WAISEL, Y., GANOR, E., EPSHTEIN, V., STUPP, A., ESHEL, A. 2008. Airborne polen spores and dust across the East Mediterranean Sea. Aerobiologia, 24:125-131. WODEHOUSE R. P. 1959, Pollen Grains. Their structure idendification and significance in science and medicine. New York: Mc Graw Hill, USA. YURDUKORU S. 1979, Samsun ili havasındaki alerjenik polenler. Ankara Tıp Bülteni; 1:37-44. 31