ERİŞKİN YAŞ GRUBUNDA PERİYODİK SAĞLIK MUAYENESİ ÖNERİLERİ SB Aile Hekimliği Uygulamasında Periyodik Muayene Rehberi Hazırlık Çalışmaları-1, Nisan 2012 Dr. Tuğba Yurdakul
Periyodik Sağlık Muayenesi Sağlıklı gözüken insanların belli aralıklarla, fizik muayene,laboratuar tetkikleri,danışmanlık, aşılama gibi bir dizi standart işlem kullanılarak değerlendirilmelerine Periyodik Sağlık Muayenesi denir.
Tarihçe Hastalık belirtisi olmayan kişilerin periyodik olarak sağlık kontrolünden geçirilmesi 1861 lere uzanmaktadır.(ingiltere de Dr.Horace Dobel ) 1900 lerin başlarında çalışanların sağlık kontrolleri ve işe alınma muayenelerinde, sigorta şirketlerinin poliçe düzenleme öncesinde yıllık sağlık muayenesi yapılmış. Holland W. Periodic health examination-a brief history and critical assessment Euro health 2010;15(4):16-20.
Tarihçe 1921 de bir sigorta şirketinin yaptığı bir araştırmada düzenli sağlık kontrolünden geçen kişilerde mortalitenin düştüğünün saptanması ve yayınlanması ile ABD de hasta olmayan kişilerin yıllık sağlık muayenesi popülarite kazanmış.
Tarihçe 1922 de Amerikan Tıp Birliği her yıl bir dizi standart testi içeren ayrıntılı bir muayene yapılmasını önermiştir.
Check up tan PSM ye 1970 lerde yıllık sağlık muayenelerinin yeterli olmadığı ve bu muayenelerin yaşa ve cinsiyete özgü, etkinliği kanıtlanmış testlere odaklanması gerektiğini görülmüştür.
Check up tan PSM ye Bazı hastalıkların muayene sırasında henüz tanısal büyüklüğe ulaşmadığı için kolaylıkla gözden kaçabildiği, tanısal büyüklüğe ulaştığında ise zaten semptom verdiği için ek tarama ya da tetkik yapılmasına gerek kalmadığı saptanmıştır.
Check up tan PSM ye Bu nedenlerle, yıllık sağlık muayeneleri veya check-up ların yerine periyodik sağlık muayenesi tanımı getirilerek kontrollerin sıklığı, yaş, cinsiyet ve maruziyet gibi kriterlerin ön plana geçtiği her bir parametrenin farklı dönemlerde ele alındığı yeni bir yaklaşım geliştirilmiştir.
Periyodik Muayene Rehberleri Günümüze ulaşan süreçte en kapsamlı kanıta dayalı toplumsal tarama rehberlerinin ilki Kanada da 1976 yılında Kanada Periyodik Sağlık Muayenesi Çalışma Grubu (Canadian Task Force on Preventive Health Care, CTFPHC) tarafından oluşturulmuştur.
Periyodik Muayene Rehberleri Bunu ABD de 1984 yılında hazırlanan Amerika Birleşmiş Devletler Önleyici Hizmetler Çalışma Grubu (The U.S. Preventive Services Task Force,USPSTF) izlemiştir. Ülkemizde T.C. Sağlık Bakanlığı 2012 yılında periyodik muayene rehber taslağı hazırlamıştır.bakanlık rehber tamamlandıktan sonra, önerilerin pozitif performans ile yaygınlaşmasını planlamaktadır.
ABD Önleyici Hizmetler Çalışma Grubu (USPSTF) Öneri Derecelendirme Tablosu A Öneri: Net yararın belirgin olduğu kesindir. B Öneri: Net yararın orta derecede olduğu kesin ya da net yararın orta derecede veya belirgin olduğu orta derecede kesin. C Öneri: Rutin kullanım karşıtı öneri. Hizmetin bazı bireylere kullanımıyla ilgili düşünceler olabilir. Net yararın düşük olduğuna dair en azından bazı deliller. D Öneri: Hizmetin kullanımına karşı. Yarar olmadığını veya zararın ağır bastığını gösteren iyi ya da vasat kanıtlar. I yetersiz kanıt: Kanıt yok ya da kalitesiz veya sonuçlar çelişkili ve yarar/zarar dengesini belirlemiyor SB Aile Hekimliği Uygulamasında Periyodik Muayene Rehberi Öneri Derecelendirme Tablosu Kuvvetle önerilenler (5 puan) : Faydası hakkında yüksek düzeyde kanıt olanlar. Uygulanması maliyet etkin olup, bireylerin hemen hepsi tarafından kabul edilebilirdir. Aile hekimliği uygulamasında uygulanabilirliği kuvvetle önerilir? Önerilenler (4 puan): Faydası hakkında kanıt olmasına rağmen faydanın göreceli olarak az olduğu ya da kanıtın zayıf olduğu haller. Uygulanması maliyet etkin ve bireylerin hemen hepsi tarafından kabul edilebilirdir. Aile hekimliği uygulamasında uygulanabilirliği önerilir. Önerilmeyenler (3 puan): Faydasının olmadığı hakkında güçlü ya da zayıf kanıt olanlar. Aile hekimliği uygulamasında uygulanabilirliği önerilmez. Seçenek olarak sunulanlar (2 puan): Az da olsa faydasının olduğu hakkında iyi ya da zayıf kanıt olanlar. Maliyet etkinliği bilinmeyebilir ya da bireyler uygulamanın kabul edilebilirliği hakkında hemfikir olmayabilirler. Aile hekimliği uygulamasında uygulanabilirliği teklif edilebirlir. Hakkında yetersiz kanıt olanlar (1 puan): Var olan kanıtların ya zayıf ya da tartışmalı olduğu testler. Aile hekimliği uygulamasında uygulanabilirliği yoktur.
Neden Periyodik Sağlık I. Birincil koruma II. III. IV. Muayenesi? Sık görülen hastalıklar için risk faktörlerini belirleme Sağlıklı davranışları artırmak İkincil koruma Hastalıkları erken tespit etme ve erken tedavi Hastanın klinik verilerinin güncellenmesi Hasta- hekim ilişkisinin güçlenmesi
PSM Nasıl Uygulanmalıdır? Bu uygulama çeşitli testlerin yapılmasını içerebileceği gibi daha çok muayene etme (boy, kilo, tansiyon ölçümü gibi), danışmanlık verilmesi (sigara, alkol, kazalar, cinsel yolla bulaşan hastalıklar gibi) ve aşı yapılmasını da içermektedir. Hikaye alma Kapsamlı fizik muayene Tarama testleri Danışmanlık Sağlık eğitimi Kemoprofilaksi
PSM Nasıl Uygulanmalıdır? PSM uygulaması bireye özgü olmalıdır. Her birey, yaş, cins ve çeşitli risk faktörlerinden kaynaklanan durumuna göre belli aralıklarla görüşmeye çağrılmalıdır. Kontrole gelen bireye en uygun kanıtlar çerçevesinde PSM uygulanmalıdır.
Tarama Testinin Özelliği Asemptomatik dönemde hastalığın saptanmasında yeterli duyarlılığı olmalı Yalancı pozitif sonuçları en aza indirecek özgüllüğü olmalı
Tarama testimiz ne kadar iyi? Duyarlılık (Sensitivite) : Hastalık varken testin pozitif çıkma olasılığı Özgüllük (Spesifite) : Hastalık yokken testin negatif çıkma olasılığı Pozitif prediktif değer :Test pozitif iken hastalığın bulunma olasılığı. Negatif prediktif değer:test negatif iken hastalığın bulunmama olasılığı
Taranacak Hastalık Toplum sağlığına önemli bir etkisi olmalı Mortalite ve morbiditesi yüksek Prevalansı yüksek Prevalans: Bir hastalığın (eski ya da yeni olgular bir arada), belli bir olayın (devam eden ve yeni başlayan) bir toplumda görülme sıklığıdır. Asemptomatik dönemde saptanması mümkün olmalı Asemptomatik dönemde tedaviyle iyileşebilmeli
Taranan Popülasyon Yeterli tıbbi bakıma ulaşılabilir olmalı Hastalar önerilecek ileri tetkik ve tedaviye razı olabilmeli
Tarama Testleri İşe Yarıyor mu? ABD de İnme mortalitesi 1972 den beri %50 azalmıştır Hipertansiyonun erken tanısı ve etkin tedavisi Serviks kanseri mortalitesi %80 azalmıştır Neonatal tarama Zihinsel engellilikte azalma Fenilketonüri taraması Doğumsal hipotiroidi National Center for Health Statistics. http://www.cdc.gov/nchs/r&d/ndi/ndi.htm
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu T.C. Sağlık Bakanlığı Erişkinlerde Periyodik Muayene Önerileri Aile Hekimliği Uygulamasında Periyodik Muayene Rehberi Hazırlık Çalışmaları Nisan 2012
Kardiyovasküler hastalıklarda aspirin koruyuculuğu (erkek) 45-79 yaş grubu erkeklerde miyokard enfarktüsünden korunmada aspirinin kullanılması önerilir. Derecelendirme: 4 puan (USPSTF 'A' level recommendation, 2009) Bartoluci Aa, Tendera M And Howard G Meta-Analisis Of Multiple Primary Prevention Trials Of Cardipovascular Events Using Aspirin. Am J Cardiol 2011; Doı: 10.1016/J.Amcard.2011.02.325.Available At: Http:/Www.Ajconline.Org
Kardiyovasküler hastalıklarda aspirin koruyuculuğu (kadın) 55-79 yaş grubu kadınlarda iskemik inmenin önlenmesi amaçlı aspirinin kullanılması önerilir. Derecelendirme: 4 puan (USPSTF 'A' level recommendation, 2009) Bartoluci Aa, Tendera M And Howard G Meta-Analisis Of Multiple Primary Prevention Trials Of Cardipovascular Events Using Aspirin. Am J Cardiol 2011; Doı: 10.1016/J.Amcard.2011.02.325.Available At: Http:/Www.Ajconline.Org
Tansiyon arteriyel ölçümü (kadın/erkek) 18 yaşından büyük erkek ve kadınlarda hipertansiyon tanısının erken tespiti için yilda en az 1 (bir) kez tansiyon arteriyel ölçümü kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF 'A' level recommendation, 2007) 2007 Guidelines Fort He Management Of Arterial Hypertension,
Serum lipid profili taraması (kadın/erkek) 35 yaşından büyük kişilerde hiperlipidemi erken tanısı için 5 (beş) yılda bir serum lipit profili taramasını kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF 'A' level recommendation, 2008) Anderson J W, Reynolds R L, Bush HM, Rinsky JL, Washnock C. Effect of a behavioral/ nutrional ıntervention program on weight loss in obez adult: A Randomized Controlled Trial. Post graduate medicine 2011; 123 (5):205-13
Açlık Kan Şekeri ölçümleri Tip 2 DM risk faktörlerinden en az 1 (bir) tanesine sahip olan, asemptomatik ve normotansif olan sağlıklı erişkinlerde (kadın/erkek) BKI >25 kg/m2 ve bel çevresi kadında >88cm, erkekte >102 cm) olan kişilerde 3 (üç) yılda bir AKŞ ile diyabet taraması yapılması kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF 'B' level recommendation, 2008) 30 yaşından itibaren 45 yaşından itibaren Diabetes Mellitus VE Komplikasyonlarının TANI, Tedavi Ve İzlem Kılavuzu. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği 2009: 25-25, 2011: 26
Tip 2 DM de risk faktörleri 1. Birinci derece yakınlarında diyabet bulunan kişiler 2. Diyabet prevalansı yüksek etnik gruplara mensup kişiler 3. İri bebek doğuran veya daha önce GDM tanısı almış kadınlar 4. Hipertansif bireyler (kan basıncı: KB 140/90 mmhg) 5. Dislipidemikler (HDL-kolesterol 35 mg/dl veya trigliserid 250 mg/dl) 6. Daha önce IFG veya IGT saptanan bireyler 7. Polikistik over sendromu (PKOS) olan kadınlar 8. İnsülin direnci ile ilgili klinik hastalığı veya bulguları (akantozis nigrikans) bulunan kişiler 9. Koroner, periferik veya serebral vasküler hastalığı bulunanlar 10. Düşük doğum tartılı doğan kişiler 11. Sedanter yaşam süren veya fizik aktivitesi düşük olan kişiler 12. Doymuş yağlardan zengin ve posa miktarı düşük beslenme alışkanlıkları olanlar 13. Şizofreni hastaları ve atipik antipsikotik ilaç kullanan kişiler
Periferik arter hastalığı taraması (kadın/erkek) 50 yaş üstü riskli kişilerde yürüme sırasında bacak semptomları olan kişilerde 70 yaş üzerindeki tüm bireylerde periferik arter hastalığı açısından periferik nabızlara bakılması önerilir. Derecelendirme:4 puan (USPSTF I' level recommendation, 2013) Türk Kalp Damar cerrahisi Derneği Periferik Arter ve Ven Hastalıkları Tedavi Kılavuzu 2008-Ankara
Tiroid fonksiyon anomalileri (kadın/erkek) ailesinde tiroid hastalığı öyküsü bulunanlara ilk muayenede 35 yaşin üzerindeki tüm erişkinlere 5 (beş) yılda bir tiroid fonksiyon testlerinin yapılması kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF I' level recommendation, 2004) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/nbk15428 ATA Rehberi
Sağlıklı diyet danışmanlığı, (kadın/erkek) 18-65 yaş grubu 65 yaş üzeri her iki dönemde de en az birer kez sağlıklı diyet danışmanlığı verilmesi kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF C' level recommendation, 2012 ) Summary of.s for Clinical Preventive Services, American Academy of Family Physicians (AAFP) Policy Action(http://www.ahrq.gov) November 1996, Order No. 1968, June 2011
Obezite taraması (kadın/erkek) 18-65 yaş grubunda ağırlık, boy, BKI ve bel çevresi ölçümleri kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF 'B' level recommendation 2012) Anderson J W, Reynolds R L, Bush HM, Rinsky JL, Washnock C. Effect of a behavioral/ nutrional ıntervention program on weight loss in obez adult: A Randomized Controlled Trial. Post graduate medicine 2011; 123 (5):205-13
Pasif ve aktif sigara içiciliği sorgulaması, (erkek/kadın) Doğumdan itibaren pasif ve aktif sigara içiciliğinin sorgulanması kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF 'A' level recommendation, 2009) Hunt A, Crawford JA, Rosenbaum PF, Abraham JL. Levels of household particulate matter and environmental tobacco smoke exposure in the first year of life for a cohort at risk for asthma in urban Syracuse, NY. Environ Int. 2011 Oct;37(7):1196-205. Epub 2011 May 28.
Tüberküloz (erkek/kadın) Riskli kişilerde tüberküloz tarama yöntemi olarak Mantoux testi (Tuberkülin deri testi) yapılması önerilir. Derecelendirme:4 puan USPSTF CDC nin önerilerinin dikkate alınmasını önermiş (1996) 1.http://www.verem.saglik.gov.tr/content/files/yayinlar/kitaplar/ turkiyede_tuberkulozun_kontrolu_icin_basvuru_kitabi.pdf 2. Lawn SD, Zumla AI. Tuberculosis. Lancet. 2011 Jul 2;378(9785):57-72. Epub 2011 Mar 21.
Risk grupları: 1-Kızamık veya boğmaca gecirenler, HIV, AIDS, diabet, lenfoma ve losemi gibi hematolojik bozukluklar, 2-Kronik peptik ulser, kronik malabsorbsiyon sendromları, orofarinks ve ust gastrointestinal sistem karsinomları, gastrektomi, barsak rezeksiyonu, kronik alkolizm, 3-Silikozis, pnomokonyoz, 4-Kronik bobrek yetmezliği, 5-Uzun sure yuksek doz kortikosteroid ve diğer bağışıklığı baskılanmış tedavi gerektiren durumlar) [2-4 hafta sureyle gunde 15 mg ve ustu prednizon dozuna eşdeğer steroid dozları yeterli yuksek doz kabul edilmektedir 6-Bakımevlerinde, huzurevlerinde kalanlar, evsizler 7-Endemik bölgeden gelen göçmenler 8-Sağlık çalışanları
Meme kanseri (kadın) (ailede meme ca hikayesi +) 20 yaş üstü kadınlarda en az bir kez kendi kendine meme muayenesi hakkında bilgi verilmesi ve ayda bir kez uygulamasın ı önerilir. Derecelendir me:4 puan 25 yaşından büyük ve yüksek risk grubunda yer alan kadınlarda kendi kendine meme muayenesi ile beraber yılda bir kez hekim tarafından rutin klinik muayenenin yapılması önerilir. Derecelendirme:4 puan 40 yaşından büyük kadınlarda iki yılda bir dijital/konvansiyo nel mamografi yapılması kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan Yüksek risk grubundaki kadınlarda Meme MRI ya da dijital/konva nsiyonel mamografi yapılması önerilir. Derecelendi rme:4 puan Yüksek riskli kadınlarda BRCA1 ya da BRCA2 tespiti açısından genetik uzmanlarına yönlendirilmesi önerilir. Derecelendirme:4 puan (USPSTF B' level recommendation 2005,
Meme kanseri (kadın) (ailede meme ca hikayesi -) 20 yaş üstü kadınlarda en az 1 (bir) kez kendi kendine meme muayenesi hakkında bilgi verilmesi ve ayda bir kez uygulamasının önerilmesi önerilir. Derecelendirme:4 puan 20 ila 40 yaş arası kadınlarda 2 (iki) yılda bir, 40 yaşından büyük kadınlarda yılda bir hekim tarafından yapılan rutin klinik muayene önerilir. Derecelendirme:4 puan
Kolorektal kanser (erkek/kadın) 50-70 yaş yetişkinlerde yılda 1 (bir) kez gaitada gizli kan testi, tüm testler negatif dahi olsa 10 (on) yılda bir kolonoskopi veya 5 (beş) yılda bir sigmoidoskopi yapılmasını kuvvetle önermektedir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF 'A' level recommendation, 2008) Sağlık Bakanlığı Ulusal Kanser Tarama Standartları NCCN-2011,ASC0-2003
Kolorektal kanser (erkek/kadın) Birinci derece akrabalarında kolorektal kanser veya adenomatöz polip öyküsü olanlarda taramanın 40 yaşında başlaması, birinci derece akrabalarında erken yaşta kolorektal kanser ortaya çıkan bireylerde kanserin çıkış yaşından 5 yıl önce taramaların başlatılması kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan Sağlık Bakanlığı Ulusal Kanser Tarama Standartları NCCN-2011,ASC0-2003
Serviks kanseri ve prekanseröz lezyonlar 25-65 yaş arası kadınlarda her 5 yılda bir PAP Smear ya da HPV testi kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF 'A' level recommendation, 2012) 1-29.05.2007 tarih, 2007/40 sayılı genelge ile yayınlanan Kadınlarda Serviks Kanseri Taramaları İçin Ulusal Standartları 2-ESGO Textbook of Gynaecological Oncology 2011, sayfa 110-115
Melanoma, skuamöz hücreli kanser, bazal hücreli kanser ve diğer deri kanserleri Tüm yaşlarda deride sonradan oluşan leke/ yara ya da hızla büyüyen lezyon ve deride mevcut nevüslerin ABCDE kuralı ile takibi (ailede deri kanseri öyküsü varsa kuvvetle) önerilir. Derecelendirme: 4 puan (ailede deri ca öyküsü varsa 5 puan) (USPSTF I' level recommendation, 2009) www.cancer.gov
ABCDE risk derecelendirmesi Asymmetrical skin lesion.(asimetrik lezyon) Border of the lesion is irregular.(düzensiz sınır) Color: melanomas usually have multiple colors.(renkli) Diameter: moles greater than 6 mm are more likely to be melanomas than smaller moles.(çap) Evolution: The evolution (change) of a mole or lesion may be a hint that the lesion is becoming malignant(lezyonda değişiklik)
Prostat kanseri Ailesinde prostat kanseri hikayesi olan 40 yaşından büyük erkeklerde ve ailesinde prostat kanseri hikayesi olmayan 50 yaşından büyük erkeklerde rektal tuşe değerli olup tek başına PSA nın ölçümünü yetersizdir. Ileri tetkik yapilmasi düşünülen hastanın bir ürolog hekime yönlendirilmesi kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF D' level recommendation, 2012) American Cancer Society ve American Urological Association
Gonore (cinsel olarak riskli davranış gösteren erkek) Cinsel olarak aktif erkeklerde cinsel yolla bulaşan hastalıklarla ilgili danışmanlık verilmesi önerilebilir. Derecelendirme: 4 puan (USPSTF B' level recommendation, 2008) Europen Association of Urology
Gonore kültür alma (kadın, erkek) Seks işçilerinde gonore taramasının yapılması kuvvetle önerilir Derecelendirme: 5 puan (USPSTF B (WOMEN), I (MEN) level recommendation, 2005) USPSTF ve AFP, Sağlık Bakanlığı
Erişkin bağışıklama (kadın/erkek) 18 yaş ve üzeri erişkinlerde tetanoz, difteri, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, Hepatit B, Hepatit A, influenza, polisakkarit pnömokok, suçiçeği, meningokok aşılarının uygulanmış olması kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan USPSTF CDC nin önerilerini dikkate almayı öneriyor (1996) Normal ve Risk Grubu Erişkinlerde Aşılama Şeması, Bağışıklama Danışma Kurulu. Maternal ve Neonatal Tetanoz Eliminasyon Programı, Kızamıkçık Eliminasyonu ve Konjenital Kızamıkçık Sendromu Kontrolü Programı Sağlık Bakanlığı
HIV (kadın/erkek) Cinsel aktif ve yüksek riskli cinsel davranışı olan bireylerde HIV taramasının yararı hakkındaki deliller yetersiz bulunmuştur.ancak seks işçilerinde HIV taraması yapılması kuvvetle önerilir. Derecelendirme: 3 puan (seks işçilerinde 5 puan) (USPSTF 'A' level recommendation, 2013 USPSTF ve AFP, Sağlık Bakanlığı
Sifiliz (kadin/erkek) Seks işçilerinde sifiliz taramasının yapılması kuvvetle önerilir. Derecelendirme: 5 puan (USPSTF 'A' level recommendation, 2004) USPSTF ve AFP, Sağlık Bakanlığı
Kemik sağlığının korunması danışmanlığı (kadın/erkek) Sigara kullanımının ve aşırı alkol alımının önlenmesi, diyetle yaşa göre yeterli miktarda kalsiyum ve D vitamini alinmasınin sağlanmasi, yeterli güneş işığına maruz kalma hakkında ve günlük fiziksel egzersizler (tempolu yürüme, hafif koşu gibi yük bindirici egzersizler ve kas güçlendirici egzersizler) hakkında bilgilendirme yapilmasi, ayrica ev, iş, trafik kazalarindan ve özellikle 65 yaş ve üzerinde düşme ve carpmalardan korunma yolları hakkinda danışmanlik hizmetleri verilmesi kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF B' level recommendation, 2012)
Osteoporoz, Osteopeni, Osteomalazi, Kırık riski (kadın/erkek) Tüm yaş gruplarında osteoporoz, osteopeni, osteomalazi ve kırık riskinin önlenmesinde Osteoporoz risk sorgulama anketi (Var/Yok) uygulanması ve 5 (bes) yılda bir bu testin tekrarlanmasi kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF B (WOMEN), I (MEN) level recommendation, 2009) 1- Türkiye Osteoporoz Derneği Dökümanı 2-2010 Canadian Osteoporoz Guideline3- American Academy of Family Physicians.
Sekonder Osteoporoz/kırık riski (kadın/erkek) 65 yaş ustu tum kisilerde ve 65 yas alti risk faktörü taşıyan eriskinlerde en az 1 (bir) kez biyokimyasal testlerin yapilmasi (iyonize kalsiyum, tam kan sayımı, kreatinin, alkalen fosfataz, TSH, 25-hidroksivitamin D ölçümleri), risk faktörleri ve kemik kirigi varligina göre ftr, endokrinoloji ve/veya ortopedi uzmanina yönlendirilmesi önerilir. Derecelendirme:4 puan 2010 Canadian Osteoporoz Guideline
Risk faktörleri: Kırık öyküsü (50 yaşından önce kırık geçirmiş olmak yada ailede kalça kırığı öyküsü) - En az 3 ay süreyle 7,5 mg/gün ve üzeri kortikosteroid kullanımı, diğer medikal tedaviler (aromataz inhibitörleri, androjen tedavisi, antiepileptik kullanımı vb.) - Hipogonadizm ve premature menapoz (45 yaş altı) - Malabsorbsiyon sendromu - Primer hiperparatiroidizm - Hızlı kemik kaybıyla seyreden diğer hastalıklar (uzamış immobilite, organ transplantasyonu, tip-1 diabet, KOAH, inflamatuar hastalıklar, maligniteler, tiroid fonk. boz. vb.) - Sigara ve alkol tüketimi - Düşük vücut kütle indeksi (25 kg/m2)
Orak hücreli anemi Özellikle orak hücreli aneminin sık görüldüğü illerde (Hatay, Mersin, Adana,) cocuk sahibi olmak isteyen çiftlere orak hücreli anemi sorgulamasi önerilir. Derecelendirme: 4 puan
Talassemi major Cocuk sahibi olmak isteyen çiftlere talasseminin erken tanısı amaciyla talasemi taraması ve sorgulamasi yapılması kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan
Aile içi şiddet (kadın/erkek) 18 yaşından büyüklerde aile içi şiddet yönünden sorgulama, gözlem ve muayene yapılması kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF B' level recommendation, 2013) T.C. Sağlık Bakanlığı Kadına yönelik aile içi şiddetle mücadelede sağlık hizmetleri 2008, sayfa 74-83
Alkol kötüye kullanımı, Alkol bağımlılığı Alkol kullanmayan 18 yaş üstü yetişkinlerde tarama yapılmaması, ancak alkolun zararlı kullanımi varsa yılda 1(bir) kez e tarama yapilmasi önerilir. Derecelendirme:4 puan (USPSTF B' level recommendation, 2013)
Alkol kötüye kullanımı, Alkol bağımlılığı 15-49 yaş grubu doğurganlık çağındaki kadınlara alkolun gebeliğe ve kadın sağlığı üzerine olan olumsuz etkileri konusunda eğitim verilmesi önerilir. (USPSTF).
Depresyon (kadın/erkek) 18-65 yaş yetişkinlerde iki soru ile depresyon taraması yapılması kuvvetle önerilir. 1- Son iki hafta içinde kendinizi çökmüş ya da umutsuz hissettiğiniz oldu mu? 2- Son iki haftadır ilgi kaybı ya da hayattan zevk alamama gibi yakınmalarınız oldu mu? Derecelendirme:5 puan (USPSTF B' level recommendation, 2009)
Depresyon (kadın/erkek) Yüksek risk gruplarına (geçirilmiş depresyon öyküsü, açıklanamayan kronik ağrı ve somatik belirtiler, alkol ve madde kullanımı, komorbid psikiyatrik durumlar ) klinik psikiyatrik görüşme kuvvetle önerilir. Derecelendirme: 5 puan (USPSTF B' level recommendation, 2009)
Gebelerde ağız diş sağlığı ve eğitimi Diş eti hastalıkları ve diş çürüğünün önlenmesinde gebe eğitimi kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan USPSTF birinci basamakta diş sağlığı önerilerinin etkin olduğuna dair yeterli kanıt olmadığını belirtmiştir (1996)
Gebelerde ağız diş sağlığı ve eğitimi 15-49 yaş arası gebe ve anne adaylarında diş eti hastalıkları, diş çürüğü ve oral lezyonların önlenmesi amaciyla ağız ve dis muayenesi önerilir. Derecelendirme:5 puan Migliorati CA. Madrid C.The interface between oral and systemic health: the need for more collaboration. Clin Microbiol Infe ct. 2007; 13 (Suppl. 4): 11 16.
Gebede Hepatit B taraması Gebelerde hepatit B taraması kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF 'A' level recommendation, 2009) http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/grades http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf09/hepb/hepbpgrs.htm#clinical
Gebede demir eksikliği taraması Gebelerde demir eksikliği taraması kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF B' level recommendation, 2006) http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/grades.htm#pre, www.ahrq.gov/clinic/uspstf06/ironsc/ironrs.htm#clinica
Gebede asemptomatik bakteriüri taraması Gebede asemptomatik bakteriüri taraması (kültür ile) kuvvetle önerilir. Derecelendirme:4 puan (USPSTF 'A' level recommendation, 2008) http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/gradespost.htm#arec http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf08/bv/bvrs.htm#clinical
Gebede HIV taraması Gebede HIV Taraması kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF 'A' level recommendation, 2013) http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/grades.htm#pre www.ahrq.gov/clinic/uspstf05/hiv/hivrs.htm
Gebede Rh uygunsuzluğu taraması Gebede Rh uygunsuzluğu taraması kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF 'A' level recommendation, 2004) http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/grades.htm#pre www.ahrq.gov/clinic/uspstf/uspsdrhi.htm
Gestasyonel diyabet taraması Gebede gestasyonel diyabet taraması kuvvetle önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF I' level recommendation, 2008) http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/gradespost.htm#are www.ahrq.gov/clinic/uspstf08/gestdiab/gdrs.htm#clinical
Folik asit takviyesi Gebelik planlanmış ise gebelik öncesi 3 ay ve gebelikteki ilk trimesterda günlük 400-800µg folik asit alınması önerilir. Derecelendirme:5 puan (USPSTF 'A' level recommendation, 2009)
TEŞEKKÜR EDERİM