SERAMİK SEKTÖRÜ RAPORU (2014/2)

T.C.BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI SERAMİK SEKTÖRÜ RAPORU (2014/2) Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi İÇİNDEKİLER 1

İÇİNDEKİLER Tablolar Listesi... 3 Şekiller Listesi... 3 Kısaltmalar Listesi... 3 YÖNETİCİ ÖZETİ... 4 1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU... 5 1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu... 5 1.2. Sektörün Türkiye deki Durumu... 7 1.3. Sektördeki Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler... 9 1.4. Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler... 10 1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler... 10 1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı... 12 1.7. Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı... 13 1.8. Sektörün Üretim Değeri... 13 1.9. Sektörün Cirosu... 13 1.10. Sektörün Katma Değeri... 14 1.11. Sektörün Ar-Ge Faaliyeti... 14 1.12. Sektörün Dış Ticareti... 15 1.13. Sektörün 2014-2023 Projeksiyonu... 16 2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ... 17 2.1. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler... 17 2.2. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi... 18 2.3. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi... 19 KAYNAKÇA... 20 2

Tablolar Listesi Tablo 1: Seramik Karo ve Kaldırım Taşı İmalatı... 8 Tablo 2: Seramik Sağlık Gereçleri Üretim Değerleri... 8 Tablo 3: Seramik Sektörünün Üretim Değeri, 2011... 13 Tablo 4: Seramik Sektörünün Cirosu, 2011... 14 Tablo 5: Seramik Sektörünün Katma Değeri, 2011... 14 Tablo 6: Dünya Seramik Mamulleri Dış Ticareti... 15 Tablo 7: Türkiye nin Seramik Dış Ticareti (1.000 ABD Doları)... 15 Şekiller Listesi Şekil 1: Seramik Kaplama Malzemeleri Tesislerinin Bölgelere Göre Dağılımı... 11 Şekil 2: Seramik Sağlık Gereçleri Tesislerinin Bölgelere Göre Dağılımı... 12 Şekil 3: Seramik Kaplama Malzemeleri Kapasite Kullanım Oranları... 12 Şekil 4: Seramik Sağlık Gereçlerinde Kapasite Kullanım Oranı... 13 Şekil 5: Seramik Karo ve Kaldırım Taşı İmalatı Üretim Endeksi (2010=100)... 18 Şekil 6: Seramik Sağlık Gereçleri İmalatı Üretim Endeksi (2010=100)... 18 Şekil 7: Seramik Sektörü İhracat Değerleri... 19 Şekil 8: Seramik Sektörü İthalat Değerleri... 19 Kısaltmalar Listesi AB ABD Ar-Ge SAM TOBB TOKİ TÜBİTAK TÜİK : Avrupa Birliği : Amerika Birleşik Devletleri : Araştırma-Geliştirme : Seramik Araştırma Merkezi : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği : Toplu Konut İdaresi Başkanlığı : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu : Türkiye İstatistik Kurumu 3

YÖNETİCİ ÖZETİ Seramik sektörü; seramik kaplama malzemeleri, seramik sağlık gereçleri, seramik sofra ve mutfak eşyaları, porselen sofra ve mutfak eşyaları, teknik seramikler, refrakter harç ve tuğlalar ile seramik hammaddeleri alt sektörlerinden oluşan inşaat sektörüne önemli oranda girdi sağlayan bir sanayi dalıdır. Seramik sektörü, Türkiye nin en eski ve en hızlı ilerleyen sektörlerinden biridir. Sektör, her geçen yıl ürünlerini geliştirmekte ve ürünlerinin çeşitliliğini artırmaktadır. Sanayi anlamında 1950 li yıllarda üretime başlayan Türk Seramik Sektörü, 1980 li yıllardan itibaren hızlı bir gelişme içerisine girmiştir. Dünyada kullanılan yeni üretim teknolojileri ve modern seramik üretim hatları ülkemize kurulmuştur. Seramik sektörünün, ihracatta yerli kaynakları en çok kullanan ve ithal ürünlere bağımlılığı en az olan sektörlerden biri olarak Türk ekonomisine katkısı oldukça önemlidir. Türk Seramik Sektörü, yaklaşık 2 milyar ABD dolarlık işlem hacmi ve yaklaşık 1 milyar ABD dolarlık ihracatı ile Türkiye nin önemli endüstrileri arasında yer almaktadır. Seramik sektörü Türkiye ekonomisinde, 26 bin doğrudan, 220 bin dolaylı istihdam sağlamaktadır. Türk firmaları bugün 60 ülkeye ürünlerini ulaştırmakta, giderek büyüyen üretim kapasitesi, modern teknoloji yatırımları ve yüksek kalite avantajları sayesinde Türk seramik sektörünün dünya pazarlarındaki rekabet gücü de artmaktadır. Sektörün lokomotif ürün grubu seramik karodur. Türk seramik kaplama malzemeleri sektörü özellikle 1990 yılından sonra yaptığı yatırımlar ile bugün dünya seramik karo üretiminde söz sahibi olmayı başarmıştır. Ülkemiz seramik kaplama malzemeleri üretiminde Dünya da 9 uncu, ihracatında Dünya da 4 üncü sırada yer almaktadır. Genç nüfusun toplam nüfustaki payı ve şehirleşme oranındaki artış, seramik sağlık gereçleri ve seramik karo pazarlarının, 2001 yılından günümüze önemli ölçüde büyümesini sağlamıştır. Türkiye, dünyanın önde gelen sağlık gereci üreten ülkelerinden biridir. Seramik sağlık gereçleri sektörü ülkemize istihdam ve döviz girdisi sağlayan, ülke ekonomisinde etkin ve önemli yeri olan bir sanayi dalıdır. Büyük oranda yerli girdiler kullanan sektör, yüksek ihracat rakamları ile ülkemizin rekabet gücüne katkı sağlayan en önemli sektörlerinden biridir. Ülkemiz seramik sağlık gereçleri üretiminde ve ihracatında Avrupa da birinci ülkedir. 4

1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU 1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu Seramik Kaplama Malzemeleri Sektörü 2012 yılında dünya seramik kaplama malzemeleri üretimi 2011 yılına göre %5,4 oranında artarak 11,166 milyon m 2 ye ulaşmıştır. Büyüme dünyanın her yerinde özellikle de büyük üretici ülkelerde yaşanmıştır. Asya dünya üretimindeki %68,7 lik pay ile 7,67 milyar m 2 üretim yapmıştır. Avrupa 1,67 milyar m 2 den 1,7 milyar m 2 ye %2 lik az bir artış yaşamıştır ve bu değer dünya üretiminin %15,3 lük kısmına denk gelmektedir. Avrupa Birliği nde üretim 1,16 milyar m 2 ile sabit kalırken AB dışındaki Avrupa ülkelerinde üretim %8,6 lık artış ile 532 milyon m 2 ye ulaşmıştır. Amerika kıtasında toplam üretim 1,44 milyar m 2 ile dünya üretiminin %12,9 unu oluşturmaktadır. Afrika da üretim 2011 yılına göre toparlanma göstererek %7,1 lik artış ile 349 milyon m 2 ye çıkmıştır. Dünya seramik karo tüketimi de %4,62 lik bir artışla 10,912 milyon m 2 ye ulaşmıştır. Avrupa Birliği talepte düşüş yaşayan bir bölgedir. Bunun nedeni Polonya hariç tüm ülkelerde küçülmeye gidilmesidir. AB dışındaki Avrupa ülkelerinde ise durum tersidir. Bu ülkelerde %10,7 lik bir artış yaşanmıştır. Afrika da %18,7 lik, Libya da %4,4 lük bir artış, Güney Amerika da %5,3 lük ve Kuzey Amerika da %5,7 lik bir artış yaşanmıştır. 2012 yılında ithalat ve ihracat rakamlarında bir hareketlilik görülmüştür. Seramik karoda üretim bir önceki yıla göre %8,4 lük artışla 2,36 milyar m 2 olarak gerçekleşmiştir. Dünya ihracatının yarısını Asya ülkeleri (1,22 milyar m 2 ), %32 sini ise Avrupa Birliği (745 milyon m 2 ) gerçekleştirmektedir. Çin, İtalya ve Almanya en büyük üç ihracatçı ülkedir. Dünya ihracatından %83 lük bir pay almaktadır. 2013 yılında dünya seramik kaplama malzemeleri ihracatı 6,1 milyar ABD doları, ithalatı ise; 4,7 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Seramik Sağlık Gereçleri Sektörü Seramik sağlık gereçleri sektöründe büyük küresel üreticiler ön planda yer almaktadır. Dünya seramik sağlık gereçleri üretimi, yılda yaklaşık 200 milyon adettir. Avrupa (Doğu Avrupa ülkeleri hariç), yaklaşık 50 milyon adetlik üretimi ile Çin den sonra dünyadaki en büyük üretici bölgedir. Avrupa nın en önemli üreticileri, İtalya, İspanya, Türkiye, Fransa, İngiltere ve Almanya dır. Seramik sağlık gereçleri sektöründeki ilk 10 üretici, yaklaşık 150 milyon adet üretim kapasitesine sahiptir. Çin, seramik sağlık gereçleri sektöründe dünyadaki en büyük üreticidir. Dünyanın üretim merkezi haline gelen bu ülkeyi sırasıyla, Brezilya, Meksika ve Türkiye takip etmektedir 5

2011 yılı itibari ile Çin Asya pazarında %60,2 lik bir paya sahip iken Türkiye %34,2 lik pay ile Avrupa pazarında lider durumdadır. Güney Amerika da Brezilya %54,5 lik pay ile birinci sırada yer alırken onu %14,6 pay ile Kolombiya takip etmektedir. 2012 yılında dünya seramik sağlık gereçleri ihracat değerleri 2011 yılı değerleri ile kıyaslandığı zaman sabit kalmıştır. Toplam ihracat miktarı 2011 yılı ile kıyaslandığı zaman %1,7 lik bir düşüşle 2.41 milyon ton dünya toplam ihracat değeri de aynı oranda bir düşüşle 4,26 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. İlk on ihracatçı ülkeler toplam ihracattan miktar olarak %72,5, değer olarak da %66,3 ünden pay almaktadır. İhracatında 2011 yılına göre %4,1 lik bir düşüş olmasına rağmen bu ülkeler içinde Çin ilk sırada yer almaktadır. 2013 yılında dünya seramik sağlık gereçleri ihracatı 5,4 milyar ABD doları, ithalatı ise 5,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Seramik Sofra ve Süs Eşyası Sektörü Dünya seramik sofra ve süs eşyaları sektörü büyüklüğü, yaklaşık 15 milyar ABD doları seviyesindedir. Dünya porselen ürünler tüketimi, yıllık ortalama %5 büyümektedir. Porselen ürünlerde tüketim miktarının artmasını sağlayan en önemli hususlar, tüketicilerin gelir seviyesinin artması sonucu porselen ürünlerin günlük hayatta daha çok kullanılmasıdır. Seramik sofra ve süs eşyaları sektöründe, küresel ihracatın %36 sı Çin tarafından gerçekleştirilmektedir. Porselen ve seramik sofra eşyaları ithalat ve ihracat verileri incelendiğinde görülen en önemli sonuç; ticari faaliyetlerin, Çin, Avrupa Birliği ve Amerika üzerinde yoğunlaşmasıdır. 2013 yılında dünya seramik sofra ve süs eşyası ihracatı 9,4 milyar ABD doları, ithalatı ise 8,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Refrakter Sektörü Refrakter ürünleri üretiminin, yaklaşık %66 sı Çin de ve %15 i Avrupa kıtasında gerçekleşmektedir. Küresel refrakter ürünleri pazar büyüklüğü, 21 milyar ABD doları seviyesindedir. Refrakter tüketiminin yaklaşık %55 i Asya Pasifik ülkelerinde gerçekleşmektedir. Ardından Amerika ve Avrupa kıtalarındaki tüketim gelmektedir. Refrakter ürünleri tüketiminin yoğun olduğu yerler, demir çelik, çimento ve kireç sanayinin gelişmiş olduğu ülkelerdir. 2013 yılı dünya refrakter ihracatı 4,2 milyar ABD doları, ithalatı ise 4,1 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Teknik Seramik Sektörü Teknik seramik sektör büyüklüğünün, 30 milyar ABD doları seviyesinde olduğu tahmin edilmektedir. 6

Teknik seramik ürünleri, elektrik, elektronik, endüstriyel uygulamalar, savunma sanayi, tıp ve taşımacılık endüstrilerinde kullanılan ara malzemeler olmaları nedeniyle; ilgili endüstrilerin gelişmiş olduğu, Japonya, Kuzey Amerika ve Batı Avrupa ülkeleri sektöre yön vermektedir. Teknik seramikler için en önemli kullanım alanı, toplam talebin yaklaşık %35 ini oluşturan elektronik ürünlerdir. 2013 yılında dünya teknik seramik ihracatı 4,5 milyar ABD doları, ithalatı ise 4,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 1.2. Sektörün Türkiye deki Durumu Türkiye 2012 yılında seramik kaplama malzemeleri sektöründe 432 milyon m 2 'ye ve seramik sağlık gereçleri sektöründe 22 milyon parçaya (330 bin ton) ulaşan üretim kapasitesi ile dünyadaki en büyük üretici ülkeler arasında yer almaktadır (Ceramic World Review, 2013). Sektörün ihracat değerlerine bakıldığında da dünya çapında önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir. Türkiye kaplama malzemeleri üretiminde Avrupa üçüncüsü, sağlık gereçleri üretiminde ise Avrupa birincisidir (TOBB, 2011). Özellikle kaplama malzemeleri sektöründe yeni teknoloji fırın yatırımları yapılarak hem tesis verimlilikleri arttırılmakta, hem de ABD ve Avrupa pazarına yönelik yüksek kaliteli ürünler üretilmektedir. Üretim değerlerinin kaplama malzemeleri sektöründe 2012 yılında 2011 yılına göre %4,6 oranında, sağlık gereçleri sektöründe ise %6,5 oranında artış göstermesine dayanarak sektörün gelişmekte olduğu söylenebilir (Ceramic World Review, 2013). Genel olarak seramik kaplama malzemeleri ve sağlık gereçleri alt sektörleri yapı sektörü ile doğrudan ilişkili olup, bu sektördeki değişikliklerden de yakından etkilenmektedir. Son yıllarda yurt içi tüketim değerlerinde görülen artışlar TOKİ tarafından yürütülen kentsel dönüşüm ve yerleşim projelerine bağlanmakta olup, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 15.12.2012 tarihli ve 28498 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun Uygulanma Yönetmeliği'nin de etkisiyle önümüzdeki dönemde artış göstereceği öngörülmektedir (Ceramic World Review, 2013). Bunun dışında Türkiye de harcanabilir gelir seviyelerinin artışı ile birlikte tüketicilerin mutfak ve banyolarında kullanılmak üzere seramik tüketiminde de artış olması beklenmektedir (TOBB, 2011). Ortalama 100 m 2 lik brüt alana sahip bir konutta yaklaşık olarak 40 m 2 duvar karosu, 60 m 2 yer karosu kullanılmaktadır (Kafalı, 2005). Türkiye geneli seramik ihracat rakamlarına bakıldığında 2013 yılında 2012 yılına göre %4,9 oranında artışla 1 milyar ABD dolar seviyesinde ihracat gerçekleştirildiği görülmüştür. İhracatımızın en yüksek oranda olduğu ülkeler Almanya, İngiltere, Irak ve İsrail dir. Seramik Kaplama Malzemeleri Sektörü Türk Seramik Kaplama Malzemeleri sektörü üretimde Dünyada 9 uncu, ihracatta Dünyada 4 üncü sırada yer almaktadır. 7

2013 yılında seramik karo ve kaldırım taşı üretimi bir önceki yıla göre %1 oranında artarak 285 milyon m 2 olarak gerçeklemiştir. 2013 yılında seramik kaplama malzemeleri ihracatı bir önceki yıla göre %3 oranında artarak 604 milyon ABD doları, ithalatı ise %35 oranında artarak 104 milyon ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Tablo 1: Seramik Karo ve Kaldırım Taşı İmalatı 2012 2013 Üretim Miktarı (milyon m 2 ) 282 285 Üretim Değeri (milyon TL) 2.889 3.212 Kaynak: TÜİK Seramik Sağlık Gereçleri Sektörü Ülkemiz Seramik Sağlık Gereçlerinde Avrupa daki en büyük üretici ve ihracatçı ülkedir. Dünya üretiminin %10 una yakınını üretmektedir. Bugün bu sektörde üretim yapan büyük ölçekli 9 adet üretici şirket mevcuttur. Bunlarla birlikte 1980 li yılların sonlarına doğru ülkemizin çeşitli yerlerinde faaliyete geçen 30 kadar küçük ve orta ölçekli şirket üretim yapmaktadır. 2013 yılında seramik sağlık gereçleri üretim miktarı bir önceki yıla göre %4,9 oranında azalarak 235.218 ton olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında seramik sağlık gereçleri ihracatı bir önceki yıla göre %8,7 oranında artarak 203,2 milyon ABD doları, ithalatı ise %25 oranında artarak 9,4 milyon ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Tablo 2: Seramik Sağlık Gereçleri Üretim Değerleri 2012 2013 Üretim Miktarı (ton) 247.498 235.218 Üretim Değeri (milyon TL) 615,1 707,9 Kaynak: TÜİK Seramik Sofra ve Süs Eşyası Sektörü Sektörde; üç büyük porselen firmasının yanı sıra, seramik süs eşyası üreten 15 civarında küçük ve orta büyüklükte firma bulunmaktadır. Dünyada tek çatı altında en büyük üretim tesisleri Türkiye dedir. Sofra ve Süs Eşyaları Sektöründe, tüm Avrupa daki toplam üretim miktarı, Türkiye deki üretim miktarlarının altındadır. Dünya seramik sofra ve süs eşyaları ihracatından %1 pay alan Türkiye, ağırlıklı olarak Avrupa Birliği ülkelerine ihracat yapmaktadır. 8

2013 yılında seramik sofra ve süs eşyası ihracatı bir önceki yıla göre %4,6 oranında artarak 91 milyon ABD doları, ithalatı ise %11 oranında artarak 189 milyon ABD doları Belge seviyesinde Başlığı gerçekleşmiştir. Refrakter Sektörü Türkiye de, 20 civarında refrakter ürün imalatı yapan firma mevcut olup; bu firmalar toplam 4.500 kişilik istihdam yaratmaktadır. Yıllık üretim kapasitesi 550 bin ton dolayında olup, kapasite kullanım oranları ise %43 düzeyindedir. Yerli üretimin, tüketimin yaklaşık %75 ini karşılamasının yanı sıra, bir miktarı da ihraç edilmektedir. 2013 yılında refrakter malzemeleri ihracatı bir önceki yıla göre %6,2 oranında artarak 75 milyon ABD doları, ithalatı ise %21 oranında azalarak 80,8 milyon ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Teknik Seramik Sektörü Günümüzde Türkiye de üretilen teknik seramiklerin, yaklaşık %80 i porselen izolatör ve %15 i elektroporselen ürünlerdir. Porselen izolatörler, elektroporselen malzemeler ve ileri seramik malzemelerin üretimini içeren teknik seramik sektöründe, üretim yapan 7 firma bulunmaktadır. Sektörün izolatör üretim kapasitesi 19 bin 200 ton/yıl, elektroporselen ve teknik seramik üretim kapasitesi ise 4 bin 400 ton/yıl dır. 2013 yılında teknik seramik malzemeleri ihracatı bir önceki yıla göre %23,8 oranında azalarak 1,6 milyon ABD doları, ithalatı ise %2,6 oranında artarak 27,6 milyon ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. 1.3. Sektördeki Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler Ülkemizde seramik sağlık gereçleri sektörünün gerek üretim gerekse ihracat performansı açısından dünya ölçeğinde önemli bir yere sahip olduğu ve bunun devam edeceği öngörülmektedir. Hammadde kaynaklarının ülkemizde zengin olması, sektörde yeni teknolojilerin kullanılması ve dinamik bir yatırım ortamının bulunması bu eğilimin devam etmesini sağlayacak unsurlardır. (Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., Sektörel Araştırmalar, Seramik Sağlık Gereçleri) Ülkemizde konut ihtiyacının sürekli artması ve kişi başına tüketimin düşük düzeylerde olması; son yıllarda istikrarsız bir seyir izleyen yurtiçi talebinin tekrar artış eğilimine girmesi sektörün geleceği adına önemli verileri oluşturmaktadır. Kişi başına seramik sağlık gereçleri tüketiminin artacağı ve bunun da yurtiçi talebi pozitif yönde etkileyeceği düşünülmektedir. (Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Seramik Kaplama Malzemeleri Sektörü, Dokuzuncu Kalkınma Planı) 9

Türk seramik kaplama malzemeleri sektörünün dış pazarlardaki genişlemesinin de sürmesi beklenmektedir. Ülkemiz her geçen yıl, ihracat yaptığı ülkelerdeki pazar payını artırarak ve yeni pazarlarla kalıcı ilişkiler kurarak gösterdiği etkin başarılarla dünyanın önde gelen Belge ihracatçı Başlığı ülkelerinden biri olma özelliğini korumaya devam edecektir. (Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Seramik Kaplama Malzemeleri Sektörü, Dokuzuncu Kalkınma Planı) İnşaat sektöründe son yıllarda yaşanan canlanma seramik sektörünü olumlu yönde etkilemektedir. 1.4. Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler Seramik sanayi; seramik yer ve duvar karoları, banyolarda ve mutfaklarda kullanılan lavabolar, klozetler, rezervuarlar gibi inşaat sektörünün girdisi olan malzemeleri, sofra ve mutfak eşyaları gibi günlük hayatımızda kullanılan eşyaları ve modern bilim ve tekniğin ürünlerini ve teknolojilerini üreten şu alt sektörlerden oluşmaktadır: Seramik Kaplama Malzemeleri Seramik Sağlık Gereçleri Refrakter Ateş Tuğlaları Seramik Ham Maddeleri Seramik Mutfak ve Sofra Eşyaları Teknik Seramik Seramik sektörü, seramik hammaddeleri sektörü ile bire bir ilişki içindedir. Sektörde en çok kullanılan hammaddeler, kil, feldspat, kaolen gibi endüstriyel hammaddelerdir. Seramik sektöründeki kapasite ve üretim artışına paralel olarak, seramik hammaddeleri sektörü de hızlı bir gelişim göstermektedir. Türkiye de seramik makine ve teçhizat sanayi ise yeterince gelişmemiştir. Seramik sektörü hammadde yönünden madencilik, yardımcı maddeler ve bazı kimyasal maddeler yönünden kimya, ürün yönünden konut ve inşaat, müteahhitlik, mühendislik ve müşavirlik hizmetleri sektörleri ile yakın ilişki içindedir. Ürünün tamamı inşaat sektöründe kullanılmaktadır. Seramik sağlık gereçleri ve aksesuarlarında yan ürün olarak adlandırılan birçok ürün kullanılmaktadır. Bunlar, rezervuar iç takımları, klozet kapakları, spiral boru ve hortumlar, vana musluk gibi armatürler, tuvalet kağıdı makarası vb. tamamlayıcı ürünlerdir. 1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler Türkiye de seramik kaplama malzemelerinin üretildiği iller Çanakkale, Bilecik, Eskişehir, Kütahya, Uşak, İzmir, Manisa, Aydın, Çankırı ve Yozgat tır. Tesislerin %49,82 si Eskişehir Bilecik Kütahya bölgesindedir. Seramik kaplama malzeme üreticilerinin bulundukları yörelere göre tesis dağılımı; %14,61 i Çanakkale, %49,82 i Bilecik-Eskişehir-Kütahya bölgesi, %28,61 i İzmir-Manisa-Uşak-Aydın bölgesi, %6,96 sı Çankırı-Yozgat şeklindedir. 10

Seramik kaplama malzemeleri üreticilerinin Türkiye de bulundukları bölgeler Şekil 1 de gösterilmektedir. Şekil 1: Seramik Kaplama Malzemeleri Tesislerinin Bölgelere Göre Dağılımı 6,96% 28,61% 14,61% 49,82% Çanakkale Bilecik-Eskişehir-Kütahya Uşak-İzmir-Manisa-Aydın Çankırı-Yozgat Kaynak: Türkiye Seramik Federasyonu Seramik Sağlık Gereçleri Üreticileri Çanakkale, Tekirdağ, İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Eskişehir, Kütahya, Manisa, İzmir, Çorum, Zonguldak, Ordu, Kayseri, Diyarbakır illerinde yer almaktadır. Sektör yoğun olarak %34,3 payla Bozüyük Eskişehir - Kütahya Bölgesinde kümelenmiştir. Diğer yerleşim bölgeleri sırasıyla, %15,3 ile Çorum-Ordu-Zonguldak tan oluşan Orta Karadeniz, %14,1 ile İzmir- Manisa dan oluşan Ege Bölgesi, %13,0 Kayseri, İç Anadolu Bölgesi, %12,0 ile İstanbul-İzmit-Sakarya dan oluşan Marmara Bölgesi ve %11,2 ile Çanakkale Bölgesidir. Seramik sağlık gereçler tesislerinin kurulu kapasitelerin ülke çapındaki dağılımı Şekil 2 de görülmektedir. 11

Şekil 2: Seramik Sağlık Gereçleri Tesislerinin Bölgelere Göre Dağılımı 15% 11% 13% 12% 1% 14% 34% Bozüyük-Eskişehir-Kütahya İzmir-Manisa İstanbul-İzmit-Sakarya Çanakkale Çorum-Ordu-Zonguldak Kayseri Diyarbakır Kaynak: Türkiye Seramik Federasyonu 1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı Seramik kaplama malzemelerinde kapasite kullanım oranı 2013 yılında bir önceki yıla göre 11,6 puan yükselerek %76,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Şekil 3: Seramik Kaplama Malzemeleri Kapasite Kullanım Oranları 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 84,20% 77,90% 72,20% 62,50% 63% 56,90% 60,30% 64,80% 76,40% 0,00% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Kaynak: Türkiye Seramik Federasyonu Seramik sağlık gereçlerinde kapasite kullanım oranı 2013 yılında bir önceki yıla göre 3 puan artarak %81,8 seviyesinde gerçekleşmiştir. 12

Şekil 4: Seramik Sağlık Gereçlerinde Kapasite Kullanım Oranı 90% 80% 70% 60% 79% 71% 63,90% 73% 78,80% 78,90% 69,70% 78,80% 81,80% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Kaynak: Türkiye Seramik Federasyonu 1.7. Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı Seramik sektörü tarafından üretimde, yardımcı sanayide, tasarımda, satış ve pazarlamada ve uygulamada doğrudan ve dolaylı olarak istihdam edilen kişi sayısı 220.000 kişinin üzerindedir. İnşaat sektöründeki gelişmeye paralel olarak son 20 yılda sektörde serbest rekabete dayalı üretim yapan şirket sayısı ve üretim miktarı hızla artmıştır. Halen seramik kaplama malzemeleri sektöründe faaliyette bulunan 28 üretici vardır. 1.8. Sektörün Üretim Değeri Tablo 3 te seramik sektöründe üretilen ürünlere ait 2011 yılı üretim değerleri yer almaktadır. Toplam üretim değeri 4.772 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Tablo 3: Seramik Sektörünün Üretim Değeri, 2011 Nace rev. 2 2331 (Karo ve kaldırım taşı) Nace rev. 2 2341 (Sofra Süs) Nace rev. 2 2342 (SSG) TOPLAM Kaynak: TÜİK 2.830.204.068 TL 959.438.006 TL 982.359.199 TL 4.772.001.273 TL 1.9. Sektörün Cirosu Seramik sektörünün toplam cirosu 2011 yılında 4.913 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. 13

Tablo 4: Seramik Sektörünün Cirosu, 2011 Nace rev. 2 2331 (Karo ve kaldırım taşı) Nace rev. 2 2341 (Sofra Süs) Nace rev. 2 2342 (SSG) TOPLAM Kaynak: TÜİK 1.10. Sektörün Katma Değeri 2.858.008.287 TL 1.006.055.944 TL 1.049.748.990TL 4.913.813.221 TL Seramik sektörünün yarattığı katma değer 2011 yılı itibariyle 1.389 milyon TL olarak hesaplanmıştır. Tablo 5: Seramik Sektörünün Katma Değeri, 2011 Nace rev. 2 2331 (Karo ve kaldırım taşı) Nace rev. 2 2341 (Sofra Süs) Nace rev. 2 2342 (SSG) TOPLAM Kaynak: TÜİK 747.712.574 TL 315.032.464 TL 326.417.213 TL 1.389.162.251 TL 1.11. Sektörün Ar-Ge Faaliyeti Avrupa da ve Dünya da büyük üreticilerden olan Türk seramik sektörünün, artan rekabet ortamında araştırma, teknoloji geliştirme ve inovasyon ihtiyacı da artmaktadır. Bu ihtiyaçlar paralelinde Seramik Araştırma Merkezi A.Ş. (SAM A.Ş.), seramik sektörü ve Anadolu Üniversitesi işbirliğiyle ve TÜBİTAK şemsiyesi altında Anadolu Üniversitesi içinde 1998 yılında kurulmuştur. 2007 yılında şirketleşerek, üniversite-sanayi ortak araştırma merkezi faaliyetlerine Eskişehir Teknoloji Geliştirme Bölgesi nde devam etmektedir. Ülkemizde seramik üretiminin %85 inden fazlasını gerçekleştiren firmaların işbirliği ortağı olduğu SAM A.Ş. nin ana faaliyet alanı ve temel gelir kaynağını, proje sözleşmeleri kapsamında firmalara sağlanan Ar-Ge hizmetleri oluşturmaktadır. İşbirliği ortakları ile çok yakın ilişkiler içinde olan SAM A.Ş. nin imkanları gelişen teknolojiler, ortaklarının ihtiyaçları ve öncelikleri doğrultusunda sürekli olarak genişletilmektedir. İşbirliği ortağı şirketler, ortak yarar proje çalışmalarına katılma ve sonuçlarından ücretsiz yararlanma, acil üretim problemlerinde öncelik ve hizmetlerden önemli oranda indirim hakkında sahiptir. Seramik kaplama malzemeleri, sağlık gereçleri, refrakter malzemeler, sofra eşyası, seramik hammaddeleri ve ileri seramik malzemeler SAM A.Ş. nin faaliyet alanını oluşturmaktadır. Bu alanlarda öncelikli olarak Ar-Ge hizmetleri verilmekte, ancak sektördeki bazı eksiklikleri tamamlamak amacıyla, proje sözleşmeleri kapsamında verilen Ar-Ge hizmetleri paralelinde test/analiz, eğitim ve teknik-teknolojik destek hizmetleri gibi hizmetler de sürdürülmektedir. TÜBİTAK tarafından 2013 yılında TEYDEB destek programları kapsamında seramik sektöründe 10 adet proje desteklenmiştir. Destek tutarı toplam 0,51 milyon TL değerindedir. 14

1.12. Sektörün Dış Ticareti 2013 yılında seramik ürünlerinde dünya ihracat toplamı 51,2 milyar ABD doları, ithalat toplamı ise 46,5 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Tablo 6: Dünya Seramik Mamulleri Dış Ticareti (Milyar ABD Doları) İthalat İhracat 2005 30,93 30,38 2006 34,21 34,20 2007 39,51 38,60 2008 41,9 41,33 2009 34,1 34,2 2010 40,0 39,7 2011 44,0 45,5 2012 44,1 47,4 2013 46,5 51,2 Kaynak: International Trade Center, Trade Map Seramik sektöründe, gerek kaplama malzemelerinde gerek sağlık gereçlerinde seramik sektörünün başlıca pazarları İngiltere, Almanya, Fransa ağırlıklı olmak üzere Avrupa dır. Irak pazarı son 2 yıldır ciddi gelişme göstermiş olup, dördüncü sıraya yükselmiştir. Türk Seramik Sektörü Avrupalı rakiplerine göre Orta Doğu, Balkanlar ve Türki Cumhuriyetlerde avantajlı konumdadır. Önümüzdeki dönemde ise Orta Doğu, Türki Cumhuriyetler ve Afrika öne çıkacak pazarlardır. Sektör olarak büyüme yaratacağımız coğrafya bu pazarlardır. Türkiye nin en fazla seramik ihracatı yaptığı ülkeler arasında Almanya, Irak, İngiltere ve İsrail yer almaktadır. Türkiye nin seramik ithalatı yaptığı ülkeler arasında ise Çin, Almanya, İtalya ilk sıralarda yer almaktadır. Sektörde en fazla ihracat yapılan alt ürün grubu cilalı veya sırlı seramik döşemeler ve sağlık gereçleri olurken, en fazla ithalat yapılan alt ürün grubu da porselen veya çini sofra eşyaları ve refrakter ürün grubudur. Tablo 7: Türkiye nin Seramik Dış Ticareti (1.000 ABD Doları) 15

2012 2013 İhracat İthalat İhracat İthalat 6907 (Cilasız veya sırsız seramik döşemeler) 82.425 42.021 76.889 49.780 6908 (Cilalı veya sırlı seramik döşemeler) 504.588 35.100 528.158 54.524 6910 (Sağlık Gereçleri) 186.893 7.599 203.266 9.470 6911 (Porselen veya çini sofra eşyaları) 56.850 135.058 59.180 147.327 6912 (Seramik sofra eşyaları) 26.190 17.582 27.834 20.771 6913 (Seramikten heykelcikler veya diğer süs eşyaları) 4.613 18.174 4.784 21.770 6909 (Teknik Seramik) 2.176 26.927 1.691 27.667 6902 (Refrakterler) 70.597 102.439 75.027 80.837 Diğer 20.413 60.959 24.791 65.079 Toplam 954.745 445.859 1.001.620 477.225 Kaynak: International Trade Center, Trade Map 1.13. Sektörün 2014-2023 Projeksiyonu Yapılan yeni, tevsi ve modernizasyon yatırımlarının tamamı dört ana üretim bölgesinde yoğunlaşmaktadır. Bunlardan birincisi Bilecik-Eskişehir, ikincisi Uşak-Kütahya, üçüncüsü İzmir- Manisa ve dördüncüsü Çanakkale bölgesidir. Bu bölgeler mevcut üreticilerin üretim yaptığı seramik hammadde rezervlerinin bulunduğu bölgelerdir. Ülkemizde seramik sağlık gereçleri sektörünün gerek üretim gerekse ihracat performansı açısından dünya ölçeğinde önemli bir yere sahip olduğu ve bunun devam edeceği öngörülmektedir. Hammadde kaynaklarının ülkemizde zengin olması, sektörde yeni teknolojilerin kullanılması ve dinamik bir yatırım ortamının bulunması bu eğilimin devam etmesini sağlayacak unsurlardır. Ülkemizde konut ihtiyacının sürekli artması ve kişi başına tüketimin düşük düzeylerde olması; son yıllarda istikrarsız bir seyir izleyen yurtiçi talebinin tekrar artış eğilimine girmesi sektörün geleceği adına önemli verileri oluşturmaktadır. Kişi başına seramik sağlık gereçleri tüketiminin artacağı ve bunun da yurtiçi talebi pozitif yönde etkileyeceği anlaşılmaktadır. (Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., Sektörel Araştırmalar, Seramik Sağlık Gereçleri, Mehmet Ali Kafalı, Kd. Uzman, Araştırma Müdürlüğü) Türk seramik kaplama malzemeleri sektörünün dış pazarlardaki genişlemesinin de sürmesi beklenmektedir. Ülkemiz her geçen yıl, ihracat yaptığı ülkelerdeki pazar payını artırarak ve yeni pazarlarla kalıcı ilişkiler kurarak gösterdiği etkin başarılarla dünyanın önde gelen ihracatçı ülkelerinden biri olma özelliğini korumaya devam edecektir. Üretim kapasitesinin yurtiçi talebin çok üzerinde olması nedeniyle firmaların son on yıl içinde zorunlu olarak ihracata yönelmeleri, yurtdışı pazarlarda yapmış oldukları pazarlama faaliyetleri 16

ve satış/satış sonrası destek yatırımları nedeniyle sektörün ihracatının artması beklenmektedir. Ülkemizin içinde bulunduğu makroekonomik şartlar ve inşaat sektörünün büyüme potansiyeli göz önüne alındığında, önümüzdeki dönemde yurtiçi pazarda Belge seramik Başlığı tüketiminde yaşanacak bir artışın mevcut üretim kapasitesini artırması mümkün gözükmektedir. 2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ 2.1. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler Türkiye de seramik sektörü modern teknoloji yatırımları ve hammadde rezervleri ile üretim kapasitesini 2,7 milyar ABD dolarına, ihracatını ise 1 milyar ABD dolarına taşımıştır. Türkiye seramik üretiminde Avrupa da dördüncü, dünyada dokuzuncu sırada yer almaktadır. Dünya ihracat pazarında dördüncü ülke konumunda bulunmakta olup, karo üretiminin %35 ini 120 ülkeye ihraç etmektedir. Türk seramik ürünleri ihracatının büyük bir kısmını inşaatlarda yer ve duvar kaplaması olarak kullanılan seramik kaplamalar oluşturmaktadır. Türkiye, seramik kaplama malzemeleri sektöründe dünya üretiminin %3,2 sini, Avrupa üretiminin ise %11 ini karşılamaktadır. Seramik kaplama malzemeleri ihracatı 2013 yılında bir önceki yıla göre %3,1 artarak 604,9 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Türk seramik kaplama malzemelerinin en fazla ihraç edildiği ülkeler İsrail, Irak, Kanada, Almanya, Rusya ve Fransa dır. Seramik sağlık gereçleri sektörü ihracatı ise 2013 yılında bir önceki yıla göre %8,7 artarak 203,2 milyon ABD doları olmuştur. En fazla seramik sağlık gereçleri ihracatı yapılan ülkeler Almanya, İtalya, İngiltere ve Fransa dır. Üretim ve ihracat rakamlarının yükselmesi ile birlikte tasarım konusunda da gelişmeler yaşanmaktadır. Sektör, son yıllarda ekonominin genel gidişine paralel olarak çok ciddi bir değişim ve gelişim yaşamıştır. Özellikle üretim kabiliyetlerinin değişmesi, yeni teknolojilerin gelmesi, kapasitelerin artması, tüketicilere çok farklı seçenekleri, çok daha uygun şartlarla sunma imkânı sağlamıştır. Sektörde leke tutmayan ve bakteri barındırmayan nano teknolojili ürünlerin kullanılması sağlık açısından büyük avantajlar sunmaktadır. Son dönemde sektörde yer alan firmalar modernizasyon yatırımları ile teknolojilerini sürekli olarak yenilemişler ve Türkiye seramik kaplama sektörü dünya standardını yakalayarak dünya ölçeğinde kaliteli ürün üretir duruma gelmiştir. 2013 yılında seramik ürünlerinde dünya ihracat toplamı, 51,2 milyar ABD doları, ithalat toplamı ise 46,5 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 17

Üretim Endeksi 2.2. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi 2014 yılı ilk altı aylık seramik karo ve kaldırım taşı imalatı üretim endeks ortalaması Belge bir Başlığı önceki yıl aynı dönemine göre %7,1 oranında artarak 104,5 olarak gerçekleşmiştir. Şekil 5: Seramik Karo ve Kaldırım Taşı İmalatı Üretim Endeksi (2010=100) 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Kaynak: TÜİK Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran 2013 89,1 85,0 102,2 100,3 106,0 103,0 2014 95,2 92,9 107,8 107,2 114,8 109,5 2014 yılı ilk altı aylık seramik sağlık gereçleri imalatı üretim endeks ortalaması bir önceki yıl aynı döneme göre %2,7 oranında artarak 126,6 olarak gerçekleşmiştir. Şekil 6: Seramik Sağlık Gereçleri İmalatı Üretim Endeksi (2010=100) 135 130 125 120 115 110 105 100 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran 2013 119,4 112,9 125,6 121,9 124,6 123,5 2014 122,4 116,1 129,3 126,2 128,9 124,7 Kaynak: TÜİK 18

Milyon ABD Doları Milyon ABD Doları 2.3. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi Seramik sektörünün 2014 yılı ilk altı aylık toplam ihracat değeri bir önceki yıl aynı Belge dönemine Başlığı göre %10,2 oranında artarak 540 milyon ABD doları, ithalatı ise bir önceki yıl aynı dönemine göre %23 oranında artarak 264 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Şekil 7: Seramik Sektörü İhracat Değerleri 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran 2013 72,4 72,4 81,8 85,9 89,7 87,8 2014 82,1 84,5 89,5 98,1 96,8 89,4 Kaynak: TÜİK, HS: 69 Kodlu Faaliyet Şekil 8: Seramik Sektörü İthalat Değerleri 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran 2013 33,5 36,0 31,6 29,8 35,3 48,0 2014 43,8 43,1 44,6 45,8 44,5 42,3 Kaynak: TÜİK, HS: 69 Kodlu Faaliyet 19

KAYNAKÇA 1. Türkiye Seramik Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2012-2016) 2. Ceramic World Review. 2013. Tile Edizioni, 2013, Cilt Haziran/Temmuz 3. Dokuzuncu Kalkınma Planı-Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu (2007-2013) Devlet Planlama Teşkilatı Müstesarlığı. Eylül - 2005. Eylül -2005.DPT. 2008 4. Dokuzuncu Kalkınma Planı-Taşa ve Toprağa Dayalı Sanayiler Ö.İ.K., 7. Tuğla ve Kiremit Sanayi Alt Ö.İ.K Raporu. Ankara : s.n., 2008 5. Kafalı, Mehmet Ali. 2005. Sektörel Araştırmalar-Seramik Yer ve Duvar Kaplamaları. Ankara : Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., 2005 6. Türkiye Seramik Federasyonu Seramik Kaplama Malzemeleri ve Seramik Sağlık Gereçleri Performansı Sorunları ve Dünya Üzerindeki Konumu, G. SAATÇİOĞLU, Nisan 2013, İstanbul 7. Türkiye İstatistik Kurumu, TÜİK 8. International Trade Center, Trade Map 20