UDB ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş

UDB ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş ALATAY HİDROELEKTRİK SANTRALİ PROJE TANITIM DOSYASI ORDU İLİ, GÖLKÖY İLÇESİ D E S T E K MÜHENDİSLİK & MÜŞAVİRLİK Adres. Özveren Sokak No:25/5 Çankaya/ANKARA Telefon. +90.312 232 45 70 Faks. +90.312 231 48 36 EKİM 2009

Proje Sahibinin Adı UDB ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Adresi HASAT SOK. NO: 2/6 ŞİŞLİ/İSTANBUL Telefon ve Faks Numaraları 0 212 219 98 94 0 212 231 01 28 Projenin Adı PROJE TANITIM DOSYASI Proje Bedeli 7.295.349 TL Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi ORDU İLİ GÖLKÖY İLÇESİ Peoje İçin Seçilen Yerin Koordinatları Alanın Koordinatları NOKTA NO Y X ALATAY I Regülatör 389168.5 4508166.3 HES 390970.6 4511503.0 ALATAY II Baraj 391260.9 4512802.1 HES 392891.1 4514702.8 ALATAY III Regülatör 392943.0 4514900.0 HES 394057.4 4516651.0 Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) EK II LİSTESİ MADDE 28. KURULU GÜCÜ 0,5 MW VE ÜZERİ OLAN NEHİR TİPİ SANTRALLER PTD Hazırlayan Kuruluşun PTD Hazırlayan Kuruluşun Adresi, Telefon ve Faks Numaraları GMK Bulvarı Özveren Sok. No:25/5 P.K.:06570 Çankaya-Kızılay/Ankara Tel : (0 312) 232 45 70 Faks : (0 312) 231 48 36 PTD Sunum Tarihi Ekim-2009

YETERLİK BELGESİ TEBLİĞİ KAPSAMINDA ÇALIŞTIRILMASI TAAHHÜT EDİLEN PERSONEL TABLOSU Faaliyet Sahibi : UDB Elektrik Üretim A.Ş Faaliyetin Yeri : Ordu İli, Gölköy İlçesi Faaliyetin Adı : Alatay Hidroelektrik Santrali Dosyanın Hazırlandığı Tarih : Ekim, 2009 Yeterlik Belge No : 143 Tebliğin İlgili Maddesi Kapsamında Çalıştırılacak Personel Adı Soyadı Mesleği Sorumlu Olduğu Bölüm, Sayfa, bölüm, ekler vb. İmzası Çevre Mühendisi (5/1-a) Banu KÖMÜRCÜ Çevre Mühendisi Bölüm I, IV, V, VI Mühendislik veya mimarlık fakülteleri veya fakülte veya akademi veya dört yıllık yüksek okul veya fen veya edebiyat fakültelerinin... mezunu personel Abuzer EREN Mahmut ŞAHAN Maden Mühendisi Maden Mühendisi Bölüm II, VI Bölüm II, V (5/1-b) Doğan COŞKUN Kimya Mühendisi Bölüm III Kapsam Belirleme ve İnceleme Değerlendirme Komisyonunca veya PTD İnceleme değerlendirme komisyonunca belirlenmiş meslek grubundaki personel Rapor Koordinatörü (5/1-c) A. Semih ÇOKYAMAN Jeoloji Mühendisi Raporun tamamı

İÇİNDEKİLER 1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ 2 a. Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı 2 b. Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.) 12 c. Atık Üretimi Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz, vb.) ve Bu Atıkların Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik Özellikleri 18 d. Kullanılacak Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanacak Kaza Riski.. 20 e. Projenin Olası Çevresel Etkilerine Karşı Alınacak Tedbirler.. 22 2. PROJENİN YERİ (Projeden etkilenmesi muhtemel alanın hassasiyeti değerlendirilirken aşağıda verilen hususlar göz önünde bulundurulmalıdır); 36 a. Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Su Yüzeyi)... 37 b. Ek.V deki Duyarlı Yöreler Listesi Göz Önüne Alınarak (sulak alanlar, kıyı kesimleri, dağlık ve ormanlık alanlar, tarım alanları, milli parklar, özel koruma alanları, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel arkeolojik ve benzeri önemi olan alanlar, erozyon alanları, heyelan alanları, ağaçlandırılmış alanlar, potansiyel erozyon,ve ağaçlandırma alanları ile 167 sayılı yer altı suları hakkında kanun gereğince korunması gereken akiferler). 49 3. PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ (Proje Teknolojisinin ve Proje Yerinin Seçilme Nedenleri). 62 SONUÇLAR (Burada yapılan tüm açıklamaların özeti ile projenin önemli çevresel etkilerinin sıralandığı ve alternatiflerin karşılaştırıldığı genel değerlendirmesi yapılacaktır) 62 NOTLAR VE KAYNAKLAR 66

TABLOLAR VE GRAFİKLER Tablo-1 : Tesislere En Yakın Yerleşim Alanları...12 Tablo-2. Alatay I HES Regülatörü Aylık ve Yıllık Ortalama Akımları...14 Tablo-3. Alatay II HES Barajı Aylık ve Yıllık Ortalama Akımları...15 Tablo-4. Ara Havza Aylık ve Yıllık Ortalama Akımları...16 Tablo-5. Alatay II HES Çıkışı Aylık ve Yıllık Ortalama Akımları...16 Tablo-6. Alatay III HES Regülatörü Aylık ve Yıllık Ortalama Akımları...17 Tablo-7. Alatay I İçin Kazı Dolgu Hesapları...22 Tablo-8. Alatay II İçin Kazı Dolgu Hesapları...22 Tablo-9. Alatay III İçin Kazı Dolgu Hesapları...23 Tablo-10. Kütlesel Debiler...28 Tablo-11 : Gürültü Kaynakları ve Gürültü Seviyeleri...29 Tablo 12. Grup I Mesafelere göre Gürültü Dağılımı...30 Grafik 1. İnşaat Sırasında Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği (0 250)...30 Grafik 2. İnşaat Sırasında Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği (300 3000)...30 Tablo 13. Grup II Mesafelere göre Gürültü Dağılımı...31 Grafik 3. İnşaat Sırasında Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği (0 250)...32 Grafik 4. İnşaat Sırasında Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği (300 3000)...32 Tablo 14.Grup III Mesafelere göre Gürültü Dağılımı...33 Grafik 5. İnşaat Sırasında Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği (0 250)...34 Grafik 6. İnşaat Sırasında Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği (300 3000)...34 1

1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ a. Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı Alatay HES Projesi Ordu ili Gölköy ilçesi sınırları içerisinde Kızılen Irmağı üzerinde yer almaktadır. Alatay I HES regülatörü 658.00 talveg kotunda 389168.5 Doğu 4508166.3 Kuzey koordinatlarında, santral binası ise 390970.6 Doğu 4511503.0 Kuzey koordinatlarında yer alacaktır. Alatay II HES barajı 490.00 talveg kotunda 391260.9 Doğu 4512802.1 Kuzey koordinatlarında, santral binası ise 392891.1 Doğu 4514702.8 Kuzey koordinatlarında yer alacaktır. Alatay III HES regülatörü 348.00 talveg kotunda 392943.0 Doğu 4514900.0 Kuzey koordinatlarında, santral binası ise 394057.4 Doğu 4516651.0 Kuzey koordinatlarında yer alacaktır. Projenin amacı sadece elektrik enerjisi üretmek olup, sulama ve taşkın kontrolü gibi amaçları bulunmamaktadır. Projenin amacı, Kızılen ırmağı nın sularından faydalanmak suretiyle enerji üretmektir. Bu çalışmada, gerekli güncel veriler kullanılarak ve proje yeri incelenerek, planlama aşamasında detaylı bir çalışma yapılmış, teklif edilen tesislerin en uygun ve ekonomik çözüm olduğu belirlenmiştir. Hidroelektrik santrallar suyun enerjisinden faydalanarak elektrik üreten yapılardır. Hidroelektrik santral, suyun potansiyel enerjisinin mekanik enerjiye ve mekanik enerjinin de elektrik enerjisine dönüştürüldüğü yerdir. Irmaktan akan ya da yüksekten düşen suyun büyük bir enerjisi vardır. Yüzyıllar boyunca makineleri ve değirmenleri işletmek, su çarklarını döndürmek için hareket halindeki sudan yararlanılmıştır. Ama bugün artık su enerjisi bu biçimde doğrudan değil, genellikle hidroelektrik enerjisine çevrilerek kullanılmaktadır. (Hidro yunanca dan gelen bir sözcüktür ve suyla ilişkili anlamına gelir.) Hidroelektrik enerji santrallerinde, türbin denen makineler suyun etkisi ile çalıştırılır. Her türbinin mili, elektrik üretici ya da Jeneratör denen başka bir makinenin miline bağlıdır. Bu ikinci makine, türbin çalıştığı sürece elektrik akımı üretir. Elde edilen akım, kablolar yardımı ile gereksinim duyulan noktalara iletilir. Gelişmekte olan ülkelerden biri olan Türkiye için elektrik üretiminde hidroelektrik enerjinin önemli bir yeri vardır. Gelişmiş ülkelerin büyük bir çoğunluğu hidroelektrik potansiyellerinin neredeyse tümünü geliştirebilmeyi başarmışlardır. Ülkemizde ise mevcut hidrolik potansiyelden yeterince yararlanılamamaktadır. Dünya genelinde 14000 TWh lik değerlendirilebilecek hidrolik kapasite olduğu tespit edilmiştir. Bu kapasitenin %60 ı Avrupa ve Kuzey Amerika da kullanılmaktadır. Buna karşın dünyanın geri kalan kısmında ancak %10 luk bir potansiyelin kullanıldığı belirtilmektedir. Günümüzde artık toplumların gelişmişlik düzeylerinin belirlenmesinde enerji tüketimi önemli bir kriter olarak kullanılmaktadır. Dünyanın diğer ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de gelişmeye bağlı olarak enerji ihtiyacımız da devamlı olarak artmaktadır. Dolayısıyla enerji ihtiyacının kesintisiz, kaliteli, güvenilir ve ekonomik olarak çevreyi en az etkileyecek şekilde karşılanabilmesi bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. 2

Bu nedenle, sürdürülebilir gelişmenin sağlanabilmesi amacıyla temiz ve çevre dostu bir enerji kaynağı olan yenilenebilir enerji kaynaklarının en yüksek düzeyde değerlendirilerek geliştirilmesi büyük önem arz etmektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarından en büyük öneme sahip enerji kaynağı hidroelektrik enerjidir. Elektrik enerjisi üretiminde fosil, nükleer yakıtlı, termik ve doğalgazlı santrallerin yanında hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve puant çalışma gibi iki önemli özelliği mevcuttur. Günün belirli saatlerinde artma ve azalma gösteren enerji talebini anında karşılayabilme ve taleplerin azalması halinde de devreden anında çıkabilme özelliğine sahip hidroelektrik enerji, diğer enerji üretim tesisleri arasında özel bir öneme sahiptir. Hidroelektrik santrallerin ekonomik yapılabilirliğinin hesaplanabilmesi için, enterkonnekte sistemde aynı enerjiyi üretecek kaynaklar gözden geçirilmekte, en ucuz enerji kaynağı belirlenerek hidroelektrik santral projesi bu kaynakla karşılaştırılmakta ve ancak daha ekonomik bulunursa önerilmektedir. Ekonomik HES potansiyeli içindeki tüm projeler termik santrallere göre rantabiliteleri daha yüksek projelerden oluşmaktadır. Alatay HES projesi, Ordu İli Gölköy ilçesine 6 km mesafede Tepealan mahallesi civarında yer almaktadır. Alatay HES Projesine ait tesisler 1/25000 ölçekli G39-a3, d2 nolu topografik haritalarda yer almaktadır. Kızılen Irmağı üzerinde planlanan Alatay HES Projesi kapsamında Alatay I-II-III HES ve bu yapılara ait tesisler planlanmaktadır. - Alatay I HES Regülatörü; 658 m kotunda, Deredam Mahallesinin batısında, 389168.5 Doğu - 4508166.3 Kuzey koordinatında, santral binası ise; 525 m kotunda, 390970.6 Doğu 4511503.0 Kuzey koordinatlarında, - Alatay II HES Barajı; 490 m talveg kotunda, 391260.9 Doğu - 4512802.1 Kuzey koordinatlarında, santral binası ise; 351.50 m kotunda, 392891.1 Doğu - 4514702.8 Kuzey koordinatlarında, - Alatay III HES Regülatörü ise; 348 m kotunda, 392943.0 Doğu - 4514900.0 Kuzey koordinatlarında, santral binası ise; 302 m kotunda, 394057.4 Doğu - 4516651.0 Kuzey koordinatlarında yer almaktadır. Kızılen Irmağı üzerinde tesis edilecek olan Alatay HES projesinde çevrilecek olan sular iletim tesislerine alınacaktır. İletim güzergahında kanalların kesiştiği yan derelerin (Damarlı D.,İçmesu D.,Kara D.) suları kanaldaki suya ilave edilecektir. Proje müracaatı Kızılen ırmağı ve yan havzasını oluşturan Sap Dere sularının değerlendirilmesi şeklinde yapılmış olup, projeye UDB Elektrik Üretim A.Ş. de müracat etmiştir. Alatay HES Projesi nin su kaynağı 22 No lu Doğu Karadeniz Havzası nda yer alan Melet Irmağı nın kollarından Sap Dere yi oluşturacak olan Kızılen Irmağı dır. 1800 m kotlarında doğan sular irili ufaklı pek çok dereden sonra Kızılen Irmağı nı oluşturur. Kızılen Irmağı Cumuklu Mahallesi yakınlarında sol sahilden Kızılen Deresi ile birleşerek Sap Dere yi oluşturur. Sap Dere de Tülbentli Mahallesi ni geçtikten sonra sol sahilden Melet Irmağı na karışır. Alatay HES Projesi; üzerinde bulunduğu Kızılen Irmağı nın 348 m kotları üzerindeki alanlardan toplanan sularla elektrik üretiminde bulunacak bir projedir. 3

Alatay HES Projesi, Giresun G39 a3,d2 no.lu 1/25000 ölçekli paftada yer almaktadır. Alatay HES projesi üç kademeli olarak planlanmış olup, 1. kademe Alatay I Regülatörü ve Santral binası tesisleri, 2. Kademe Alatay II HES tesisleri, üçüncü kademe ise Alatay III Regülatörü ve HES dir. Alatay HES proje alanı yerbulduru haritası Ek-1 de, Genel yerleşiminin gösterilmiş olduğu 1/25 000 ölçekli topoğrafik harita ise Ek 2 de verilmiştir. TEKLİF EDİLEN TESİSLER Daha önce herhangi bir çalışma kapsamında yer almamış olan Alatay HES projesi aşağıdaki şekilde formüle edilmiştir: - Alatay I Regülatörü ve HES Talvegden yüksekliği 3,80 m, savak genişliği 43 m olan dolgu gövdeli ve yandan alışlı regülatör, 3.484 kw gücünde olan iki adet Pelton türbin içeren santral binası, 4.790 m uzunluğunda, 2,80 m genişliğinde, 0.0006 eğime sahip, dikdörtgen kesitli iletim kanalı. 5 m genişliğinde, 36 m uzunluğunda ve 3,51 m derinliğinde yükleme havuzu 180 m uzunluğunda 1,10 m iç çapında cebri boru. - Alatay II Regülatörü ve HES Talvegden yüksekliği 32 m, kret uzunluğu 110 m, maksimum su seviyesi 520 m ve minimum su seviyesi 510 m, 2 adet 8 x 10 radyal kapağa sahip dolusavağı olan silindirle sıkıştırılmış katı dolgu baraj, 7.796 kw gücünde olan üç adet Pelton türbin içeren santral binası, 2.200 m uzunluğunda, 2,60 m çapında, 0.003 eğime sahip, atnalı kesitli enerji tüneli, Üst Çapı 10 m ve alt çapı 4 m olan 20 m derinliğe sahip denge bacası, 275 m uzunluğunda 1,45 m iç çapında cebri boru. - Alatay III Regülatörü ve HES Talvegden yüksekliği 6,80 m, savak genişliği 40 m olan 6 adet 3x3 kapağa sahip ve yandan alışlı regülatör, 2.641 kw gücünde olan iki adet Francis türbin içeren santral binası, 2360 m uzunluğunda, 4,45 m genişliğinde, 0.0004 eğime sahip, dikdörtgen kesitli iletim kanalı. 6 m genişliğinde, 48 m uzunluğunda ve 5,35 m derinliğinde yükleme havuzu 70 m uzunluğunda 1,70 m iç çapında cebri boru. 4

PROJE KARAKTERİSTİKLERİ ALATAY I REGÜLATÖRÜ Regülatör Yeri ve Rezervuar; Yer : Kızılen Irmağı AGİ : DSİ 22-67 Drenaj alanı : 63.266 km 2 Yıllık ortalama doğal akım : 42.94 hm 3 Yıllık ortalama doğal debi : 42.94 hm 3 Regülatör Yapısı; Tipi : Beton Dolgu Gövdeli Talvegden Yükseklik : 3,80 m Kret Uzunluğu : 52.00 m Güvenilir debi : 0,173 m 3 /s İletim Kanalı; Kanal Tipi : Dikdörtgen Taban Genişliği : 2,80 m Uzunluk : 4,790 m Eğim : 0,0006 Maksimum debi : 3,00 m 3 /s Yükleme Havuzu; Maksimum Su Seviyesi : 657,06 m Normal Su Seviyesi : 656,84 m Minimum Su Seviyesi : 656,21m Uzunluk : 36 m Genişlik : 5.0 m Derinlik : 3,51 m Cebri boru; Cebri boru iç çapı : 1,10 m Toplam cebri boru uzunluğu : 180.00 m Ortalama et kalınlığı : 0,008 m Maksimum debi : 3,00 m 3 /s Santral Binası; Yer : Sol Sahil Tip : Betonarme Kuyruk Suyu Seviyesi : 525,00 m Kurulu Güç : 3.484 kw Ünite Adedi : 2 5

Türbin; Tip : Pelton Ünite Kapasite : 1.742 kw Maksimum Türbin Debisi : 1,50 m 3 /s Minimum Türbin Debisi : 0,15 m 3 /s Frekans : 50 Hz Ünite Devir Sayısı : 350 d/dak Maksimum Randıman : 0,92 (% 85 yükte) Adet : 2 Brüt Düşü : 131,88 m Net Düşü : 130,55 m Jeneratör; Tip : Yatay Milli Senkron Generatör Kapasite : 2000 kva Güç Faktörü : 0,90 Gerilim : 6,3 kv Frekans : 50 Hz Generatör Devir Adedi : 350 d/dak Adet : 2 Dizel Jeneratör; Tip : Dizel Kapasite : 40 kva Devir : 1000 d/dak Adet : 1 İç İhtiyaç Trafosu; Kapasite : 40 Giriş Çıkış Voltajı : 34,5/0,4 kv Adet : 1 Transformatör; Tip : Açık tip yağ soğutmalı Transformatör Kapasite : 2,25 MVA Giriş Çıkış Voltajı : 6,3/34,5 kv Adet : 2 Yıllık Enerji Üretimi; Yıllık Güvenilir Enerji Üretimi Yıllık Sekonder Enerji Üretimi Yıllık Toplam Enerji Üretimi : 1.409 GWh : 9.074 GWh : 10.483 GWh 6

ALATAY II HES KARAKTERİSTİKLERİ Baraj Yeri ve Rezervuar; Yer : Kızılen Irmağı AGİ : DSİ 22-67 Drenaj Alanı : 122.148 km 2 Yıllık Gelen Akım : 82,91 hm 3 Taşkın Debisi (Q1000) : 233,41 m 3 /s Baraj Yapısı Birim Açıklama; Tip : Silindirle Sıkıştırılmış Katı Dolgu Talvegden Yükseklik : 32,00 m Kret Uzunluğu : 110,00 m Güvenilir Debi : 0,83 m 3 /s İletim Tüneli Birim Açıklama; Tip : Atnalı Çap : 2,60 m Uzunluk : 2.200 m Eğim : 0.003 Maksimum Debi : 5,25 m 3 /s Denge Bacası Birim Açıklama; Maksimum Su Seviyesi Minimum Su Seviyesi Üst Çap Alt Çap Derinlik : 519,23 m : 508,80 m : 10 m : 4.0 m : 20.0 m Cebri Boru; Çap : 1,45 m Uzunluk : 275,00 m Et Kalınlığı : 0,008 m Maksimum Debi : 5,25 m 3 /s Santral Binası; Yer : Sol Sahil Tip : Betonarme Kuyruk Suyu Seviyesi : 351,50 m Kurulu Güç : 7.796 kw Ünite Adedi : 3 7

Türbin; Tip : Pelton Ünite Kapasite : 2.599 kw Maksimum Türbin Debisi : 1,75 m 3 /s Minimum Türbin Debisi : 0,175 m 3 /s Frekans : 50 Hz Ünite Devir Sayısı : 250 d/dak Maksimum Randıman : 0,92 (% 85 yükte) Adet : 3 Brüt Düşü : 168,50 m Net Düşü : 165,77 m Jeneratör; Tip : Yatay Milli Senkron Generatör Kapasite : 3000 kva Güç Faktörü : 0.90 Gerilim : 6,4 kv Frekans : 50 Hz Generatör Devir Adedi : 250 d/dak Adet : 3 Dizel Jeneratör; Tip : Dizel Kapasite : 100 kva Devir : 1000 d/dak Adet : 1 İç İhtiyaç Trafosu; Kapasite : 100 Giriş Çıkış Voltajı : 34,5/0,4 kv Adet : 1 Transformatör; Tip : Açık tip yağ soğutmalı Transformatör Kapasite : 3,5 MVA Giriş Çıkış Voltajı : 6,3/34,5 kv Adet : 3 Yıllık Enerji Üretimi; Yıllık Güvenilir Enerji Üretimi Yıllık Sekonder Enerji Üretimi Yıllık Toplam Enerji Üretimi : 10.046 GWh : 20.827 GWh : 30.873 GWh 8

ALATAY III HES KARAKTERİSTİKLERİ Regülatör Yeri ve Rezervuar; Yer : Kızılen Irmağı AGİ : DSİ 22-67 Drenaj Alanı : 161.083 km 2 Yıllık Gelen Akım : 109.36 hm 3 Taşkın Debisi : 179.18 m 3 /s Regülatör Yapısı; Tip : Kontrollü Beton ( Kapaklı) Kapak Yüksekliği ve Adedi : 3x3 6 Adet Kret Uzunluğu : 40.00 m Güvenilir Debi : 0,998 m 3 /s İletim Kanalı; Tip : Dikdörtgen Taban Genişliği : 4,45 m Uzunluk : 2.360 m Eğim : 0,0004 Maksimum Debi : 6,20 m 3 /s Yükleme Havuzu; Maksimum Su Seviyesi Normal Su Seviyesi Minimum Su Seviyesi Uzunluk Genişlik Derinlik : 350,60 m : 350,34 m : 349,50 m : 48 m : 6.0 m : 5,35 m Cebri Boru; Çap : 1,70 m Uzunluk : 70.00 m Et Kalınlığı : 0,008 m Maksimum Debi : 6,20 m 3 /s Santral Binası; Yer : Sol Sahil Tip : Betonarme Kuyruk Suyu Seviyesi : 301.00 m Kurulu Güç : 2.641 kw Ünite Adedi : 2 9

Türbin; Tip : Francis Ünite Kapasite : 1.320,5 kw Maksimum Türbin Debisi : 3,10 m 3 /s Minimum Türbin Debisi : 0,99 m 3 /s Frekans : 50 Hz Ünite Devir Sayısı : 600 d/dak Maksimum Randıman : 0,94 (% 85 yükte) Adet : 2 Brüt Düşü : 49,31 m Net Düşü : 49,08 m Jeneratör; Tip : Yatay Milli Senkron Generatör Kapasite : 1.500 kva Güç Faktörü : 0,90 Gerilim : 6,3 kv Frekans : 50 Hz Generatör Devir Adedi : 600 d/dak Adet : 2 Dizel Jeneratör; Tip : Dizel Kapasite : 40 kva Devir : 1000 d/dak Adet : 1 İç İhtiyaç Trafosu Kapasite : 40 Giriş Çıkış Voltajı : 34,5/0,4 kv Adet : 1 Transformatör; Tip : Açık tip yağ soğutmalı Transformatör Kapasite : 1,75 MVA Giriş Çıkış Voltajı : 6,3/34,5 kv Adet : 2 Yıllık Enerji Üretimi; Yıllık Güvenilir Enerji Üretimi Yıllık Sekonder Enerji Üretimi Yıllık Toplam Enerji Üretimi : 3.324 GWh : 8.093 GWh : 11.417 GWh 10

Projenin Kapasitesi İlk kademede yapılması düşünülen Alatay I Regülatörü ve HES; regülatör, iletim kanalı, yükleme odası, cebri boru ve Alatay I HES den oluşmaktadır. Alatay I Regülatörü ve HES için 3.484 MW kurulu güç, kapalı kutu kesitli iletim sistemi ve 1,10 m cebri boru çapı optimum bulunmuştur. Buna göre proje debisi 3.00 m 3 /s olmaktadır. Hesaplanan enerji üretimleri aşağıda verilmiştir: Firm enerji Sekonder enerji Toplam enerji : 1.409 GWh : 9.074 GWh : 10.483 GWh İkinci kademede yapılması düşünülen Alatay II HES de ise, Alatay I HES in kuyruk suyundan alınacak sular, kanal ile yükleme odasına getirilecek ve buradan da cebri boru ile Alatay II HES e verilerek enerji üretilecektir. Buna göre 7.796 MW kurulu güç ve 1,45 m cebri boru çapı optimum bulunmuştur. Buna göre proje debisi 5,25 m 3 /s olmaktadır. Hesaplanan enerji üretimleri aşağıda verilmiştir: Firm enerji Sekonder enerji Toplam enerji : 10.046 GWh : 20.827 GWh : 30.873 GWh Alatay III Regülatörü ve HES tesisleri 3. kademeyi oluşturmakta olup, 2.641 MW kurulu güce sahiptir. Kızılen üzerinde düşünün değerlendirilmesi amacıyla planlanmıştır. Alatay III Regülatörü ve HES; regülatör, borulu iletim sistemi, yükleme odası, cebri boru ve Alatay III HES den oluşmaktadır. Buna göre proje debisi 6,20 m 3 /s olmaktadır. Hesaplanan enerji üretimleri aşağıda verilmiştir: Firm enerji Sekonder enerji Toplam enerji : 3.324 GWh : 8.093 GWh : 11.417 GWh Kurulu Güç Toplam Enerji ALATAY I HES = 3.484 MW 10.483 GWh ALATAY II HES = 7.796 MW 30.873 GWh ALATAY III HES = 2.641 MW 11.417 GWh TOPLAM KURULU GÜÇ = 13.921 MW 52.773 GWh Malzeme Ocağı ve Malzeme Temini: Proje inşaası sırasında kullanılacak çimento, sahaya en yakın fabrika olan Ünye Çimento Sanayi A.Ş. den temin edilecektir. Bu çimento fabrikasında normal portland çimentosu üretilmektedir ve fabrikanın proje sahasına uzaklığı 75 km dir. Gereken betonarme demiri ve diğer profiller proje alanına 600 km uzaklıkta olan Karabük Demir Çelik fabrikalarından temin edilecektir. Gerekli agrega yine proje gereksinimlerini karşılayacak şekilde; Dere malzemesi ihtiyacı...kızılen Irmağı yatağından 11

Kırmataş malzeme ihtiyacı...proje sahasında açılacak ocaklardan temin edilecektir. Geçirimsiz dolgularda kullanılacak olan kil için kesin proje aşamasında detaylı inceleme ve çalışmalar yapılıp, kullanılabilecek kalitede olan kil ocakları belirlenmelidir. Kesin proje öncesinde malzemenin temin edileceği sahalarda sondaj ve laboratuar deneyleri ile desteklenen malzeme etüdü yapılarak malzemenin kalitesi belirlenmelidir. Ünitelerin inşaatı için gerekli agreganın temini için ocak açılması durumu söz konusu olduğunda ÇED Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda Proje Tanıtım Dosyası hazırlanacak, ÇED Gerekli Değildir Belgesi alındıktan sonra GSM izinleri için ilgili kurumlara başvurularak konu ile ilgili tüm yasal işlemler tamamlandıktan sonra üretime başlanacaktır. Ocak açılması gerekli görülmediği taktirde yeteri kadar agrega ticari yollarla temin edilecektir. Çalışacak Personel Sayısı Faaliyet süresince; a) İnşaat aşamasında 50 kişi b) İşletme aşamasında 10 kişi olmak üzere toplam 60 kişi çalışacaktır. b. Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.) Arazi Kullanımı Alatay HES Projesi Ordu İli, Gölköy İlçesi ne 6 km mesafede Tepealan Mahallesi civarında Kızılen Irmağı üzerinde yer almaktadır. Regülatörler, baraj ve santral binalarının inşaa edileceği alanlar üzerinde herhangi bir yerleşim alanı bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın yerleşim birimleri dağınık ve seyrek olarak bulunmakta olup kurulacak ünitelere olan yaklaşık mesafeleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo-1 : Tesislere En Yakın Yerleşim Alanları Kurulacak ünite En yakın yerleşim Mesafesi (m) ALATAY I Regülatör Deredam mah. 400 HES Azan mah. 450 12

Yükleme havuzu Kıranköy mah. 500 ALATAY II Baraj gövdesi Azak mah. 300 HES Kızılcaören mah. 700 Denge bacası Kestanebeleği mah. 1000 ALATAY III Regülatör Kestanebeleği mah. 1000 HES Uzunmahmut köyü 500 Yükleme havuzu Uzunmahmut köyü 500 Su Kullanımı * Arazi hazırlanması ve inşaat aşamasında kullanılacak su; Projenin inşaat aşamasında çalışacak personel sayısı 50 dir. Kişi başına kullanılacak su miktarı 150 L/gün olduğunda toplam kullanılacak su miktarı; 50 x 150 L/gün = 7.500 L/gün = 7,5 m 3 /gün olacaktır. * Projenin işletme aşamasında kullanılacak su; Projenin işletme aşamasında çalışacak personel sayısı 10 dur. Kişi başına kullanılacak su miktarı 150 L/gün olduğunda toplam kullanılacak su miktarı; 10 x 150 L/gün = 1.500 L/gün = 1,5 m 3 /gün olacaktır. Alatay HES Projesi nin su kaynağı 22 No lu Doğu Karadeniz Havzası nda yer alan Melet Irmağı nın kollarından Sap Dere yi oluşturacak olan Kızılen Irmağı dır. 1800 m kotlarında doğan sular irili ufaklı pek çok dereden sonra Kızılen Irmağı nı oluşturur. Kızılen Irmağı Cumuklu Mahallesi yakınlarında sol sahilden Kızılen Deresi ile birleşerek Sap Dere yi oluşturur. Sap Dere de Tülbentli Mahallesi ni geçtikten sonra sol sahilden Melet Irmağı na karışır. Alatay HES Projesi; üzerinde bulunduğu Kızılen Irmağı nın 348 m kotları üzerindeki alanlardan toplanan sularla elektrik üretiminde bulunacak bir projedir. Projenin membaında herhangi bir tesis bulunmamaktadır. 1. Alatay I HES Regülatörü Akımları Alatay I HES regülatör yerinin akımları bulunurken, DSİ 22-67 No lu AGİ nin kayıtları, regülatörün alanının (63.266 km 2 ) AGİ nin alanına (332 km 2 ) oranı ile çarpılmıştır ve Alatay I HES regülatörü nün akımları bulunmuştur. Alatay I HES regülatörü nün su temin tablosu aylık ve yıllık toplam akım olarak Tablo-1 de verilmiştir. Regülatöre gelen ortalama yıllık toplam akım 42,94 hm 3 tür. 13

Tablo-2. Alatay I HES Regülatörü Aylık ve Yıllık Ortalama Akımları 2. Alatay II HES Regülatörü Akımları Alatay II HES barajı yerinin akımları bulunurken, DSİ 22-67 No lu AGİ nin kayıtları, barajı alanının (122.148 km 2 ) AGİ nin alanına (332 km 2 ) oranı ile çarpılmıştır ve Alatay II HES Barajı nın akımları bulunmuştur. Alatay II HES regülatörü nün su temin tablosu aylık ve yıllık toplam akım olarak Tablo-3 de verilmiştir. Baraja gelen ortalama yıllık toplam akım 82.91 hm 3 tür. 14

Tablo-3. Alatay II HES Barajı Aylık ve Yıllık Ortalama Akımları 3. Alatay III HES Regülatörü Akımları Alatay III HES regülatörü yerinin akımları bulunurken öncelikle DSİ 22-67 No lu AGİ nin kayıtları, Alatay III HES regülatörü ile Alatay II HES barajı arasında kalan ara havzanın alanının (38.935 km 2 ) AGİ nin alanına (332 km 2 ) oranı ile çarpılmıştır ve ara havza akımları bulunmuştur. Daha sonra bulunan bu akımlar Alatay II HES çıkış akımları (dereye bırakılan can suyu + savaklanan su + türbinlenen su) ile toplanarak Alatay III HES regülatörü nün akımları elde edilmiştir. Alatay III HES regülatörü ve Alatay II HES barajı arasında kalan ara havzanın su temin tablosu aylık ve yıllık toplam akım olarak Tablo-4 de verilmiştir. Alatay II HES in işletme çalışması sonucu elde edilen çıkış akımlarının su temin tablosu aylık ve yıllık toplam akım olarak Tablo-5 de verilmiştir. Alatay III HES regülatörü nün su temin tablosu aylık ve yıllık toplam akım olarak Tablo-6 te verilmiştir. Regülatöre gelen ortalama yıllık toplam akım 109.36 hm 3 tür. 15

Tablo-4. Ara Havza Aylık ve Yıllık Ortalama Akımları Tablo-5. Alatay II HES Çıkışı Aylık ve Yıllık Ortalama Akımları 16

Tablo-6. Alatay III HES Regülatörü Aylık ve Yıllık Ortalama Akımları 4. Sulardan Yararlanma Şekilleri ve Su Hakları Deredeki doğal hayatın devamı için, Kızılen ırmağına eklenen diğer kollar da göz önünde bulundurularak Alatay I HES regülatörü, Alatay II HES barajı ve Alatay III HES regülatörü nden mansaba bırakılacak su miktarı; 18 Ağustos 2009 tarih ve 27323 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerince projeye esas alınan son 10 yıllık ortalama akımın en az % 10 u olacaktır. 5. Su İhtiyacı Elektrik üretimi için türbinlenen sular aynı miktarda yatağa geri verilir. Bu sebeple, Alatay HES tesislerinde türbinlenen sular aynı miktarda ve kalitesinde bir değişiklik olmadan dere yatağına geri verilecektir. 6. Dönen Sular Projede içme suyu veya sulama suyu temini söz konusu olmadığından dönen sular da bahis konusu değildir. 17

Enerji Kullanımı Proje sahası için gerekli enerji saha yakınında bulunan 34,5 kv lık iletim hattından temin edilecektir. Alatay HES de üretilen enerji 3.484 MVA (6,3/34,5 kv) gücündeki trafo çıkışlarında düzenlenecek şalt panoları üzerinden iletilecektir. Alatay I HES de üretilen ve Alatay II HES ve Alatay III HES den buraya iletilen toplam enerji 3 x 3/0 Pigeon gerilimli tek hatla 15 km mesafedeki Gölköy Trafo Merkezine bağlanacaktır. Enerji İletim Hattı (EİH) 15 km uzunluğunda olacağı için 17.07.2009 tarih ve 26939 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda ÇED Raporu hazırlanacaktır. Proje Alanı ve Çevresinde Bulunan Ormanlık Alanlar Proje; Ordu İli, Gölköy İlçesi sınırları içerisinde gerçekleşecektir. Proje alanının tamamı ormanlık araziler içerisinde kalmakta olup Çevre ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü nden 6831 sayılı Orman Kanunu nun 17. maddesi hükümlerine göre gerekli izinler alınacaktır. Ormanlık alanlar ile ilgili ayrıntılı bilgi Bölüm 2.a başlığı altında verilmiştir. c. Atık Üretimi Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz, vb.) ve Bu Atıkların Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik Özellikleri * Arazi hazırlanması ve inşaat aşamasında oluşacak atıklar; Evsel Katı Atıklar: Projenin inşaat aşamasında çalışacak personel sayısı 50 dir. Söz konusu personelden dolayı oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı, günlük kişi başına üretilen katı atık miktarı değeri 1,34 kg kullanılarak şu şekilde hesaplanmıştır: Birim atık miktarı Çalışan sayısı Günlük evsel katı atık miktarı : 1,34 kg/kişi-gün, : 50 kişi : 50 x 1,34 = 67 kg/gün Evsel katı atıklar 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen hükümlere uygun olarak Gölköy Belediyesi ile yapılacak olan protokol doğrultusunda Belediye tarafından alınarak bertaraf edilecektir. Bu atıklar içerisinde geriye dönüştürülebilir atıklar (cam, naylon, teneke, kağıt) 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen hükümler uyarınca ayrılacak ve lisanslı firmalara verilecektir. 18

Evsel Atıksular: İnşaat esnasında çalışacak 50 kişi için kişi başı 150 L/gün baz alınırsa ve bu suyun tamamının atığa dönüşeceği kabulü ile; Birim atık miktarı Çalışan sayısı Günlük evsel sıvı atık miktarı Kullanılacak toplam su miktarı : 150 L/kişi.gün : 50 kişi : 150 L/kişi.gün x 50 kişi = 7.500 L/gün (7,5 m 3 /gün) : 7,5 m 3 /gün Faaliyet esnasında oluşabilecek atıksular için, Sağlık Bakanlığının Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik hükümlerine uygun olarak sızdırmasız fosseptik çukuru yapılacaktır. Bu atıklar Gölköy Belediyesi ile yapılacak olan protokol doğrultusunda Belediye tarafından belli aralıklarla vidanjörle alınarak ilgili yönetmelik hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. Fosseptik Planı Ek 9 de verilmiştir. İnşaat Atıkları: İnşaat ve hafriyattan dolayı oluşacak olan atıklar, 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda bertaraf edilecektir. İnşaattan dolayı oluşacak olan katı atıkların, hemen hemen tamamı tekrar kullanılabilir veya geriye dönüştürülebilir atıklardan (kırılmış veya işlevini yitirmiş metal veya tahta beton kalıpları, tahta iskele parçaları, işçilerin çalışırken kullandıkları kırılmış, parçalanmış, bozulmuş veya işlevini yitirmiş iş elbisesi veya ekipmanları) oluşacaktır. Bu atıklar 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 8. Maddesine göre ayrılacak, biriktirilecek ve piyasada değerlendirilecektir. Atık Yağlar: Faaliyet sırasında alanda çalışan araç ve makinelerin Karayolları Taşımacılığı Yönetmeliği 132.ve 134. maddelerinde verilen hususlara uyması sağlanacaktır. Araçların yağ değişimleri 12 Ağustos 1996 tarih ve 18 sayılı "Petrol Atıkları Genelgesi" hükümlerine uygun olarak gerekli tedbirler alınarak gerçekleştirilecek, şantiye sahasında yağ değişim kanalı oluşturulacak, atık yağ hiç bir şekilde çöpe veya atık suya bırakılmayacaktır. Atık yağlar 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak madeni kaplarda biriktirilecek ve piyasada atık yağ alan firmalarla anlaşma yoluna gidilerek değerlendirilecektir. Makinelerin günlük, haftalık ve aylık bakımları düzenli bir biçimde yapılacak, yağ sızmaları önlenecektir. Yağ ve filtre değişimleri, Petrol Atıkları Genelgesi hükümlerine uygun şekilde ve devamlı olarak şantiyede kurulacak olan yıkama-yağlama istasyonunda yapılacaktır. 19

* Projenin işletme aşamasında oluşacak atıklar; Evsel Katı Atıklar: Projenin işletme aşamasında çalışacak personel sayısı 10 dur. Söz konusu personelden dolayı oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı, günlük kişi başına üretilen katı atık miktarı değeri 1,34 kg kullanılarak şu şekilde hesaplanmıştır: Birim atık miktarı Çalışan sayısı Günlük evsel katı atık miktarı : 1,34 kg/kişi-gün, : 10 kişi : 10 x 1,34 = 13,4 kg/gün Evsel katı atıklar 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen hükümlere uygun olarak Gölköy Belediyesi ile yapılacak olan protokol doğrultusunda Gölköy Belediyesi tarafından alınarak, bertaraf edilecektir. Bu atıklar içerisinde geriye dönüştürülebilir atıklar (cam, naylon, teneke, kağıt) 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen hükümler uyarınca ayrılacak ve değerlendirilecektir. Evsel Atıksular: İşletme esnasında çalışacak 10 kişi için kişi başı 150 L/gün baz alınırsa ve bu suyun tamamının atığa dönüşeceği kabulü ile; Birim atık miktarı Çalışan sayısı Günlük evsel sıvı atık miktarı Kullanılacak toplam su miktarı : 150 L/kişi.gün, : 10 kişi : 150 L/kişi.gün x 10 kişi = 1.500 L/gün (1,5 m 3 /gün) : 1,5 m 3 /gün Oluşacak olan bu atıklar Gölköy Belediyesi ile yapılacak olan protokol doğrultusunda Belediye tarafından belli aralıklarla vidanjörle alınarak ilgili yönetmelik hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. Atık Yağları: İşletme aşamasında kullanılacak 2 adet binek aracından kaynaklanacak atık yağlar için yukarıda inşaat aşamasında oluşacak atık yağların bertarafı için gerekli olan tüm önlemler aynen alınacaktır. d. Kullanılacak Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanacak Kaza Riski Faaliyetin türü itibariyle, işletme aşamasında herhangi bir tehlikeli ve riskli faaliyetin meydana gelmesi söz konusu değildir. Ancak inşaat aşamasında, baraj ve diğer yapıların inşa edilmesi sırasında çalışan işçilerle ilgili olarak çeşitli iş kazalarının oluşumu mümkün olabilir. 20

Herhangi bir kaza ihtimaline karşı, alanda ilk yardım malzemeleri daima hazır olarak bulundurulacaktır. Kaza anında işletmede bulunacak araçla, kazazedenin en yakın mesafedeki sağlık birimine ulaşımı sağlanacaktır. Oluşacak herhangi bir trafik kazası riskinin önlenmesi amacıyla, inşaat sahası ve sevkiyat/taşıma güzergahı giriş-çıkışları uyarı levhaları ile donatılacaktır. Çalışan personelin iş güvenliği hususunda eğitilmesi sağlanacak, personele 11.01.1974 tarih ve 14765 dayılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ndeki tedbirlere uygun olarak iş elbisesi, çizme, toz maskesi, kulaklık ve baret verilecektir. İşletme sahasında veya çevresinde; sabotaj veya iş kazalarından dolayı oluşabilecek muhtemel orman yangınlarına karşı şantiyede su tankı, kazma, kürek, kum kovaları, yangın söndürme tüpleri ile su dolu tenekeler bulundurulacaktır. Faaliyet, türü itibariyle orman yangınına yol açacak türden bir faaliyet değildir. Ancak, proje alanı civarında bulunan ormanların yangına hassas orman alanları olmamasına karşın aşağıdaki önlemler alınacaktır: Santral alanının etrafı tel örgü ile çevrilecektir ve alan koruma altına alınacaktır. Görülebilir yerlere yangın ikaz levhaları konacaktır. Çalışma alanında her ne amaçla olursa olsun kesinlikle odun ateşi yakılmayacaktır. Çalışma esnasında işçilerin sigara içmeleri önlenecek, verilecek kısa molalarda ve yangına karşı tecrit edilmiş alanlarda içilecektir. Kamyon şoförlerinin orman yollarında seyir halinde iken sigara içmeleri yasaklanacak ve gerekirse bu konuda yaptırım uygulanacaktır. Çalışma alanı çevresine gelen yabancı kişilerin ateş yakması durumunda bu kişiler uyarılacak ve gerekirse en yakın Orman İdaresine bildirilecektir. Tüm işçiler yangın konusunda eğitilecek, alınması gerekli bu önlemler bir Talimatname şekline getirilerek şantiyede görünen bir yere asılacaktır. Yangın Söndürme : Çalışma alanında veya görülebilen bir çevrede çıkacak yangınlar en yakın Orman İdaresine bildirebilmek için bu idare ile irtibat halinde olunacak, yangınların büyümesi ve işletme olanakları ile söndürülemediği takdirde, ivedi olarak idareye bildirilecektir. Orman yangınlarının söndürülmesinde kullanılmak üzere, orman idaresinin talimatları doğrultusunda yeteri kadar araç-gereç bulundurulacaktır. Bu araçgereçler başka amaçlar için kullanılmayacak ve devamlı bakımları yapılacaktır. Orman yangınlarında kaybolan veya bulunamayan araç-gereçlerin yerine yenileri konulacaktır. İşletme, Orman İdaresinin görevlendirdiği elemanların kontrolüne açık olacak, alınacak yeni önlem önerileri yerine getirilecektir. Yakın çevrede çıkacak yangınlara Orman İdaresinin talimat beklenmeden eldeki araç-gereçlerle müdahale edilecek ve yangının söndürülmesine çalışılacaktır. İşçiler, faaliyet alanı civarında bulunan ormanlarda çıkabilecek yangınları söndürme konusunda eğitilecek, bu konuda Orman İdaresiyle iletişim sağlanacaktır. 21

e. Projenin Olası Çevresel Etkilerine Karşı Alınacak Tedbirler 1) Toz Emisyonu Oluşumu Kazı Dolgu Hesapları ve Toz emisyonu Tablo-7. Alatay I İçin Kazı Dolgu Hesapları ALATAY I KAZI MİKTARI (ton) DOLGU MİKTARI (ton) Regülatör 300 2.000 İletim Kanalı L= 4.790 m 5.240 137.765 Yükleme Havuzu 3.040 1.170 Cebri boru Mesnetler 4.110 163 Santral Binası 4.940 1.600 TOPLAM 17.630 142.698 Tablo-8. Alatay II İçin Kazı Dolgu Hesapları ALATAY II KAZI MİKTARI (ton) DOLGU MİKTARI (ton) Baraj Gövdesi 30.134 8.210 Dolu Savak Yapısı 4.130 16.416 Su Alma Yapısı 9.200 2.050 Derivasyon Tüneli 7.765 78 Batardolar İşi 37.170 6.467 Enerji Tüneli 85.422 2.867 Denge Bacası 2.351 2.190 Cebri boru Mesnetler 30.565 3.895 Santral Binası 4.636 3.447 TOPLAM 211.373 45.620 22

Tablo-9. Alatay III İçin Kazı Dolgu Hesapları ALATAY III KAZI MİKTARI (ton) DOLGU MİKTARI (ton) Regülatör 500 2.250 İletim Kanalı L= 2.360 m 117.695 7.014 Yükleme Havuzu 4.286 1.560 Cebri Mesnetler boru 4.104 137 Santral Binası 7.266 2.680 TOPLAM 133.851 13.641 Projede en büyük hafriyat enerji kanallarında olacaktır. Bu kanalların inşaatında yapılması gereken platformun kazısından çıkan hafriyatın tamamı dolguya verilecektir. Bu inşaat şekli yol inşaatlarıyla eşdeğerdir. Çıkan hafriyatın uzak mesafelere veya proje dışı yerlere taşınması söz konusu değildir. Yukarıda da belirtildiği gibi kazıdan çıkan hafriyat dolguya verilecektir. Ayrıca dere geçişlerinde menfez yapılacaktır. Kazı hafriyatının bir kısmı bu menfezlerin dolgularında da kullanılabilecektir. Cebri borularda da kazı ve dolgu birbirini karşılayacaktır. Cebri borular sırt niteliklerini taşıyan yerlerde planlanmaktadır. Bu sırtlar tesviye edilecek, cebri boru yerleştirilecektir. Tesviye işlemi yapılırken artan hafriyat miktarı var ise sırtın sağ ve solunda dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Regülatör, santral ve yükleme havuzu gibi inşaatlarda ise enerji kanalları ve cebri boru yerleri hafriyatı kadar büyük hafriyatlar yapılmayacaktır. Kazıdan çıkan hafriyat yapıların çevre dolgularında kullanılacaktır. Yaklaşım yollarında da enerji kanallarındaki yöntem uygulanacak ve kazıdan çıkan malzemenin tamamı dolguda kullanılacaktır. İnşaat aşamasında patlayıcı madde kullanılmayacaktır. Kazı alanında kayaç parçalıdır, bu nedenle patlatma yapılmayacaktır. Kazı işlemi ekskavatör ve benzeri makinelerle yapılacaktır. Toz Emisyonu: Toz emisyonu; kazıdan, dolgudan ve kazı malzemesi ile dolgu malzemesinin kamyonlara doldurulmasından, boşaltılmasından kaynaklanacaktır. Kazı ve dolgu işlemleri her ünite için ayrı zamanlarda veya ayrı yerlerde yapılacağı için toz hesabı yapılırken ünite hafriyatları emisyon hesapları ayrı ayrı yapılmıştır ve emisyon miktarları birbirine eklenmemiştir. 23

Çalışmalar 2 vardiya (16 saat) şeklinde gerçekleştirilecektir. Hafriyat işlemi 24 ay sürecektir. Toz hesapları yapılırken kullanılan formüllerdeki katsayılar aşağıda verilmiştir: Kazı Dolgu Yükleme Boşaltma Taşıma : 0,01 kg/ton : 0,01 kg/ton : 0,01 kg/ton : 0,01 kg/ton : 0,7 kg/km.araç ALATAY I 1 Kazıda Toz Hesabı Kazı Miktarı : 17.630 ton Kazı Esnasında 17.630 ton : 24 ay = 735 ton/ay 735 ton/ay : 25 (ayda 25 gün) = 30 ton/gün 30 ton/gün x 0,01 kg/ton = 0,3 kg/gün 0,3 kg/gün : 16 saat = 0,018 kg/saat Kazının Yüklenmesinde 0,3 kg/gün : 16 saat = 0,018 kg/saat Kazının Taşınmasında (40 tonluk 1 kamyon ile 1km mesafeye) 0,7 x 1 sefer x 2 gidiş-geliş x 1 km = 1,4 kg/gün 1,4 kg/gün : 16 saat = 0,087 kg/saat Kazının Boşaltılmasında 0,3 kg/gün : 16 saat = 0,018 kg/saat Toplam Toz Emisyonu Kazıda : 0,018 kg/saat Yüklemede : 0,018 kg/saat Taşımada : 0,087 kg/saat Boşaltmada : 0,018 kg/saat Toplam : 0,141 kg/saat 2 Dolguda Toz Hesabı Dolgu Miktarı : 142.698 ton Dolgunun Kamyona Yüklenmesinde 142.698 ton : 24 ay = 5946 ton/ay 5946 ton/ay : 25 (ayda 25 gün) = 238 ton/gün 238 ton/gün x 0,01 kg/ton = 2,38 kg/gün 2,38 kg/gün : 16 saat = 0,148 kg/saat 24

Dolgunun Taşınmasında (40 tonluk kamyon ile 1 km mesafeye) 238 ton/gün / 40 ton/sefer = 6 sefer 0,7 x 6 sefer x 2 gidiş-geliş x 1 km = 8,4 kg/gün 8,4 kg/gün : 16 saat = 0,525 kg/saat Dolgunun Boşaltılmasında 2,38 kg/gün : 16 saat = 0,148 kg/saat Dolgunun Tesviyesinde 2,38 kg/gün : 16 saat = 0,148 kg/saat Toplam Toz Emisyonu Yüklemede : 0,148 kg/saat Taşımada : 0,525 kg/saat Boşaltmada : 0,148 kg/saat Tesviyede : 0,148 kg/saat Toplam : 0,969 kg/saat ALATAY II 1 Kazıda Toz Hesabı Kazı Miktarı : 211.373 ton Kazı Esnasında 211.373 ton : 24 ay = 8.807 ton/ay 8.807 ton/ay : 25 (ayda 25 gün) = 352 ton/gün 352 ton/gün x 0,01 kg/ton = 3,52 kg/gün 3,52 kg/gün : 16 saat = 0,22 kg/saat Kazının Yüklenmesinde 3,52 kg/gün : 16 saat = 0,22 kg/saat Kazının Taşınmasında (40 tonluk kamyon ile 0,4 km mesafeye) 352 ton/gün / 40 ton/sefer = 9 sefer 0,7 x 9 sefer x 2 gidiş-geliş x 0,4 km = 5,04 kg/gün 5,04 kg/gün : 16 saat = 0,31 kg/saat Kazının Boşaltılmasında 3,52 kg/gün : 16 saat = 0,22 kg/saat Toplam Toz Emisyonu Kazıda : 0,22 kg/saat Yüklemede : 0,22 kg/saat 25

Taşımada Boşaltmada Toplam : 0,31 kg/saat : 0,22 kg/saat : 0,97 kg/saat 2 Dolguda Toz Hesabı Dolgu Miktarı : 45.620 ton Dolgunun Kamyona Yüklenmesinde 45.620 ton : 24 ay = 1.900 ton/ay 1.900 ton/ay : 25 (ayda 25 gün) = 76 ton/gün 76 ton/gün x 0,01 kg/ton = 0,76 kg/gün 0,76 kg/gün : 16 saat = 0,047 kg/saat Dolgunun Taşınmasında (40 tonluk kamyon ile 0,7 km mesafeye) 76 ton/gün / 40 ton/sefer = 2 sefer 0,7 x 2 sefer x 2 gidiş-geliş x 0,7 km = 1,89 kg/gün 1,89 kg/gün : 16 saat = 0,118 kg/saat Dolgunun Boşaltılmasında 0,76 kg/gün : 16 saat = 0,047 kg/saat Dolgunun Tesviyesinde 0,76 kg/gün : 16 saat = 0,047 kg/saat Toplam Toz Emisyonu Yüklemede : 0,047 kg/saat Taşımada : 0,118 kg/saat Boşaltmada : 0,047 kg/saat Tesviyede : 0,047 kg/saat Toplam : 0,259 kg/saat ALATAY III 1 Kazıda Toz Hesabı Kazı Miktarı : 133.851 ton Kazı Esnasında 133.851 ton : 24 ay = 5.577 ton/ay 5.577 ton/ay : 25 (ayda 25 gün) = 223 ton/gün 223 ton/gün x 0,01 kg/ton = 2,23 kg/gün 2,23 kg/gün : 16 saat = 0,139 kg/saat 26

Kazının Yüklenmesinde 2,23 kg/gün : 16 saat = 0,139 kg/saat Kazının Taşınmasında (40 tonluk kamyon ile 0,7 km mesafeye) 223 ton/gün / 40 ton/sefer = 6 sefer 0,7 x 6 sefer x 2 gidiş-geliş x 0,7 km = 5,88 kg/gün 5,88 kg/gün : 16 saat = 0,367 kg/saat Kazının Boşaltılmasında 2,23 kg/gün : 16 saat = 0,139 kg/saat Toplam Toz Emisyonu Kazıda : 0,139 kg/saat Yüklemede : 0,139 kg/saat Taşımada : 0,367 kg/saat Boşaltmada : 0,139 kg/saat Toplam : 0,784 kg/saat 2 Dolguda Toz Hesabı Dolgu Miktarı : 13.641 ton Dolgunun Kamyona Yüklenmesinde 13.641 ton : 24 ay = 568 ton/ay 568 ton/ay : 25 (ayda 25 gün) = 22 ton/gün 22 ton/gün x 0,01 kg/ton = 0,22 kg/gün 0,22 kg/gün : 16 saat = 0,013 kg/saat Dolgunun Taşınmasında (40 tonluk kamyon ile 0,7 km mesafeye) 22 ton/gün / 40 ton/sefer = 1 sefer 0,7 x 1 sefer x 2 gidiş-geliş x 0,7 km = 0,98 kg/gün 0,98 kg/gün : 16 saat = 0,06 kg/saat Dolgunun Boşaltılmasında 0,22 kg/gün : 16 saat = 0,013 kg/saat Dolgunun Tesviyesinde 0,22 kg/gün : 16 saat = 0,013 kg/saat Toplam Toz Emisyonu Yüklemede : 0,013 kg/saat Taşımada : 0,061 kg/saat Boşaltmada : 0,013 kg/saat 27

Tesviyede Toplam : 0,013 kg/saat : 0,100 kg/saat 3 Temmuz 2009 Tarih ve 27277 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde mevcut ve yeni kurulacak tesislerin bacalarından veya baca dışından atmosfere verilen emisyonların saatlik kütlesel debileri, mevcut tesislerde bacalarda ölçülerek, baca dışından atmosfere verilen emisyonlar ile yeni kurulacak tesisler için emisyon faktörleri kullanılarak tespit edilir. Saatlik kütlesel debi (kg/saat) değerleri Tabloda verilen değeri aşması halinde, tesis etki alanında emisyonların Hava Kirlenmesi Katkı Değeri (HKKD) mümkünse saatlik, aksi taktirde; günlük, aylık ve yıllık olarak hesaplanır hükmü getirilmiştir. Tablo-10. Kütlesel Debiler Emisyon Normal İşletme şartlarında ve haftalık iş günlerindeki işletme saatleri için kütlesel debiler (kg/saat) Toz Bacadan Baca Dışındaki Yerlerden 10 1 Kazı ve dolgu işlemleri her ünite için ayrı zamanlarda veya ayrı yerlerde yapılacağı için toz hesabı yapılırken ünite hafriyatları emisyon hesapları ayrı ayrı yapılmıştır. Buna göre hesaplanmış olan en yüksek toz emisyon Alatay III dedir. Toz oluşumu sınır değer olan 1,00 kg/saat olduğundan HKD ve TKD değerleri hesaplanmamıştır. Oluşacak olan toz miktarı yönetmelikte belirtilen sınır değerlerin altındadır. Bu nedenle proje alanındaki Alatay HES ve Regülatörüne 200-1000 m mesafelerde yerleşim birimlerinde oluşacak olan tozlanmadan etkilenmesi söz konusu olmayacaktır. Yapılan hesaplar doğrultusunda oluşacak olan toz miktarı yönetmelikte belirtilen sınır değerlerin altında olmasına karşın 3 Temmuz 2009 Tarih ve 27277 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği doğrultusunda aşağıdaki önlemler alınacaktır: - Kazının depolanmasında tozlanmaya karşı depolama süresince hafriyat malzemesi sulanacaktır. - Proje alanı içerisindeki sirkülasyon yolları tozlanmaya karşı sulanacaktır. - Kamyonlarla taşıma yapılırken malzemenin üzeri branda ile kapatılacaktır. Ayrıca işçilerin tozdan olumsuz olarak etkilenmemeleri için; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın 11.01.1974 gün ve 14765 sayılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü nde öngörülen 76. maddenin gerektirdiği her türlü önlem alınacaktır. İşletme esnasında tozlanma olmayacaktır. 28

2) Gürültü Kirliliği İnşaat sırasında ortaya çıkacak gürültü; hafriyat, yükleme ve taşıma ile gereç alanlarından malzeme çıkarma sırasında kullanılacak makine ve araçlardan kaynaklanacaktır. Proje alanında kullanılacak ekipmanların gürültü seviyeleri; Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 22.01.2003 tarih ve 25001 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmeliğin 5. maddesinde verilen ses güç seviyelerine göre aşağıdaki gibi hesaplanmıştır. Ancak bu araçlar hepsi aynı anda ve aynı yerde çalışmayacaktır. Bu yüzden aşağıda dökümü verilen araçlar ayrı ayrı gruplar halinde, aşağıda dağılımı verilen şekilde değişik bölgelerde çalışacaktır. Tablo-11 : Gürültü Kaynakları ve Gürültü Seviyeleri Gürültü Kaynakları Adet Gürültü Seviyesi Leq ( dba) Kamyon (40 ton) / Taşımada 4 100 Paletli-Tekerelekli Kepçe / Yüklemelerde 1 110 Greyder / Servis Yolu Yapımında 1 120 Silindir / Servis Yolu Yapımında 1 110 Buldozer / Sıyırma Kazılarında 1 120 Beton Pompası / Gövde ve Yapı İnşaatında 2 115 Beton Mikseri (Karıştırıcısı) / Gövde ve Yapı İnşaatında 2 115 Motopomplar / Sızıntı Suyu Tahliyesinde 2 120 *Kaynak: 30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Açık alanda kullanılan Teçhizat tarafından oluşturulan çevredeki gürültü emisyonu ile ilgili yönetmelik Grup I: Greyder + Silindir + Kamyon ( Servis Yolları yapımında ) LwT = 10Log 10 ( Lwi/10)... Formül-3 (Toplam Ses Gücü Düzeyi) LwT = 10log [(10 120/10 )+( 10 110/10 )+(10 100/10 )] LwT=120,45 Db Her bir kaynakta oluşan ses gücü düzeyinde uzaklığa göre oluşacak azalma miktarı aşağıdaki formülle hesaplanmaktadır. L pt = L wt + 10 Log (Q/A)... Formül-4 (Toplam Ses Basınç Düzeyi) A= 4 π r 2 Q= yönelme katsayısı(arazi tipine göre Q = 1) L pt = L wt + 10 log (Q/A) Yukarıdaki hesaplamalar sonucunda oluşturulan mesafeye göre ses basınç düzeyi grafiği aşağıda verilmiştir. 29

İnşaat aşamasında kullanılan ekipmanların çalışma frekans aralığı 500 4.000 Hz olduğundan, her bir noktanın ses basıncı düzeyi, yaklaşık gürültü düzeyine eşit olacaktır. Bu durumda L pt = L gündüz kabul edilebilmektedir. Tablo 12. Grup I Mesafelere göre Gürültü Dağılımı Mesafe 1 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 150 200 250 LpT 112 92 86 83 80 78 77 76 74 73 72 69 66 65 Mesafe 300 350 400 450 500 600 700 800 900 1000 1500 2000 2500 3000 LPT 63 62 60 59 58 57 56 54 53 52 49 46 45 43 Grafik 1. İnşaat Sırasında Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği (0 250) 120 İşletme Aşamasında Meydana Gelen Lgündüz 0-250 m 100 80 Lgündüz (dba) 60 40 20 0 0 50 100 150 200 250 Mesafe (m) Grafik 2. İnşaat Sırasında Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği (300 3000) İşletme Aşamasında Meydana Gelen Lgündüz 300-3000 m Lgündüz(dBA) 70 60 50 40 30 20 10 0 300 800 1300 1800 2300 2800 Mesafe (m) 30

Bu grupta, gürültü kaynağına 40 m mesafede, Gürültü Seviyesi'nin Yönetmelikte bulunan 80 dba üst sınırının altına düştüğü görülmektedir. 1000 m de ise bu sınır 52 dba'ya düşmektedir. Ancak burada yapılan işlem bir hat boyunca (servis yolu düzenlemesi), açık arazide ve yerleşim yerlerinin uzağında yapılacağından, pratikte sabit bir gürültü kaynağından söz etmek olanaksızdır. Ayrıca bu işlem ilk etapta ve çok kısa sürede tamamlanacağı için daimi bir etkilenme olmayacağından gürültüden etkilenme ihmal edilebilir. Grup II: Buldozer + Yükleyici Kepçe + Kamyon (Kanal platformu yapımında) LwT = 10Log 10 ( Lwi/10)... Formül-3 (Toplam Ses Gücü Düzeyi) LwT = 10log [(10 120/10 )+( 10 110/10 )+(10 100/10 )] LwT=120,45 db Her bir kaynakta oluşan ses gücü düzeyinde uzaklığa göre oluşacak azalma miktarı aşağıdaki formülle hesaplanmaktadır. L pt = L wt + 10 Log (Q/A)... Formül-4 (Toplam Ses Basınç Düzeyi) A= 4 π r 2 Q= yönelme katsayısı(arazi tipine göre Q = 1) L pt = L wt + 10 log (Q/A) Yukarıdaki hesaplamalar sonucunda oluşturulan mesafeye göre ses basınç düzeyi grafiği aşağıda verilmiştir. İnşaat aşamasında kullanılan ekipmanların çalışma frekans aralığı 500 4.000 Hz olduğundan, her bir noktanın ses basıncı düzeyi, yaklaşık gürültü düzeyine eşit olacaktır. Bu durumda L pt = L gündüz kabul edilebilmektedir. Tablo 13. Grup II Mesafelere göre Gürültü Dağılımı Mesafe 1 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 150 200 250 LpT 112 92 86 83 80 78 77 76 74 73 72 69 66 65 Mesafe 300 350 400 450 500 600 700 800 900 1000 1500 2000 2500 3000 LPT 63 62 60 59 58 57 56 54 53 52 49 46 45 43 31

Grafik 3. İnşaat Sırasında Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği (0 250) 120 İşletme Aşamasında Meydana Gelen Lgündüz 0-250 m 100 80 Lgündüz (dba) 60 40 20 0 0 50 100 150 200 250 Mesafe (m) Grafik 4. İnşaat Sırasında Oluşan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği (300 3000) İşletme Aşamasında Meydana Gelen Lgündüz 300-3000 m 70 60 Lgündüz(dBA) 50 40 30 20 10 0 300 800 1300 1800 2300 2800 Mesafe (m) Bu grupta, gürültü kaynağına 40 m mesafede, Gürültü Seviyesi'nin Yönetmelikte bulunan 80 dba üst sınırına düştüğü görülmektedir. 1000 m de ise bu sınır 52 dba'ya düşmektedir. Malzeme alınan alanlar, yerleşim yerlerine uzak olduklarından ve çalışılacak alanın açık arazi olmasından dolayı maruz kalınacak gürültü seviyesi pratikte yönetmelik değerlerinin altına düşecektir. 32