TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Yrd. Doç. Dr. Serkan YILMAZ Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı Temel Yaşam Desteği Ani kalp durması (AKD), kalp krizi, inme ve yabancı cisim ile havayolu tıkanıklığı işaretlerinin tanınması Kardiyopulmoner resusitasyon (KPR) yapılması Otomatik eksternal defibrilatör (OED) ile defibrilasyon yapılması 1
Ventriküler fibrilasyon AKD en önemli ölüm nedenlerinden Hastane dışı AKD olgularının yaklaşık %40 ında ilk ritm ventriküler fibrilasyondur (VF) VF nin tedavisi KPR + defibrilatör ile şok vermek 2
Asfiksi nedeniyle kardiyak arrest Travma Zehirlenmeler Suda boğulma Çocuklarda (çoğunlukla) Bu durumda KPR önemlidir Yaşam zinciri (erişkin) 3
Acil tıp sisteminin aktive edilmesi Erken KPR Sağkalımı 2-3 kat artırır Erken şok Kollapstan 3-5 dk sonra KPR + defibrilasyon sağkalım oranı %49-75 Erken İKYD Sağlık profesyonelleri tarafından sağlanır Birçok ülkede acil çağrı sonrası olay yerine ulaşma süresi 7-8 dk veya üzerinde Kollapstan sonraki ilk dakikalar içinde kurbanın yaşam zinciri ilkyardımcıların elindedir 4
Kardiyopulmoner resusitasyon KPR kalp ve beyine az, ancak kritik miktarda kan akımı sağlar KPR VF süresini uzatır ve şok ile sonlandırılabilme olasılığını artırır Kollapstan sonraki 4-5 dk veya sonrası içinde şok verilemedi ise KPR özellikle önemlidir Defibrilasyon Kalbi yeniden çalıştırmaz!!!! Sersemletir Öncelikle VF yi ve diğer kardiyak aktiviteyi durdurur Kalp halen canlı ise pacemaker yeniden ateşlenir ve etkili EKG ritmi oluşturarak yeterli kan akımı sağlayabilir 5
Başarılı defibrilasyon sonrası ilk birkaç dakikada asistol veya bradikardi görülebilir ve kalp pompası etkisiz olabilir VF nedenli AKD olgularının %25-40 ında şok sonrası 60 saniyede organize ritm gösterilmiştir (etkili perfüzyon bu andadır) Otomatik eksternal defibrilatör Ritm analizi yapar ve VF veya VT durumunda şok verir Sesli veya görsel komutlar ile rehberlik eder Kurtarıcıyı ritm ve şok gerekliliği konusunda bilgilendirir 6
KPR siz her dakika tanıklı VF AKD de sağkalımı %7-10 azaltır İlkyardımcılar KPR uyguladığında kollaps ile defibrilasyon arasındaki her dakikada sağkalım ortalama %3-4 azalır KPR nin birçok defibrilasyon intervalinde tanıklı AKD da sağkalımı 2-3 e katladığı gösterilmiştir Halkın OED kullanımı eğitimi aldığı yerlerde tanıklı VF AKD da kollaps ile defibrilasyon arasında 3-5 dk olduğunda sağkalım hızı %49-75 7
TYD Aşamaları Tepkinin değerlendirilmesi Acil tıp sisteminin aktivasyonu Havayolunun açılması ve solunum kontrolü Kurtarma nefesinin verilmesi Nabız kontrolü Göğüs kompresyonu Defibrilasyon Tepkinin değerlendirilmesi Omuzdan hafif sarsma İyi misin? 8
Acil tıp sisteminin aktivasyonu Tek kurtarıcı tepkisiz kurban ile karşılaştığında önce 112 aranır 2 kurtarıcıdan birisi 112 yi arar, diğeri KPR başlar Suda boğulma veya diğer asfiksik arrest durumlarında önce 5 siklus (2 dk) KPR yapılır Havayolunun açılması ve solunum kontrolü Dilin geriye kaçması havayolu tıkanıklığının en sık nedenidir Bilinci kapalı sık hastalarda görülür Sert bir zemine sırtüstü yatırılır 9
Başı eğme çeneyi kaldırma Halk tarafından her durumda kullanılır Sağlık görevlilerince kafa ve boyun yaralanması kanıtları olmadığında kullanılır Çeneyi ittirme (sağlık görevlileri için) Künt travmalı hastaların %2 sinde spinal yaralanma vardır Kraniyofasiyal yaralanma, GKS<8 veya ikisi varsa risk üçe katlanır Başarısızlık durumunda başı eğme çeneyi kaldırma manevrası 10
Ağız içi temizliği Solunum kontrolü Havayolu açıklığı sağlandıktan sonra BAK, DİNLE, HİSSET 10 saniye içinde normal veya yeterli solunum saptanmazsa 2 kurtarma nefesi verilir Halktan kişiler nefes vermek istemezlerse veya veremezlerse göğüs kompresyonuna başlamalılar 11
Kurtarma nefesi 2 yavaş nefes, her biri 1 saniyeden uzun sürede verilir Göğüs kafesinde yükselme oluşturmalı Amaç oksijenizasyonu sağlamak Bu yöntemle optimal tidal volüm, solunum hızı ve inspire edilen oksijen konsantrasyonu sağlanamaz VF AKD ilk dakikalarında kurtarma nefesi göğüs kompresyonu kadar önemli değildir Kardiak arrest sonrası ilk dakikalarda kan oksijen düzeyi yüksektir Erken kardiak arrestte myokardial ve serebral oksijen sunumu kanda oksijen yokluğundan değil, kan akımının (kardiyak output) bozulmasından dolayı sınırlanmıştır KPR de göğüs kompresyonu kan akımı sağlar 12
Uzamış VF AKD de kanda oksijen kullanıldığından hem ventilasyon hem de göğüs kompresyonu önemlidir Asfiksik arrestlerde de ventilasyon ve kompresyon önemlidir Aşırı ve güçlü soluk vermekten mide şişmesi ve komplikasyonlarından dolayı kaçınılmalıdır KPR süresince akciğer kan akımı oldukça azalmıştır, normalden daha düşük solunum hızı ve tidal volüm ile yeterli ventilasyon perfüzyon oranı sağlanır Kurtarıcılar hiperventilasyondan kaçınmalıdır Aşırı ventilasyon gereksiz ve zararlıdır İntratorasik basıncı artırır, venöz dönüşü azaltır, kardiayak output ve sağkalımı azaltır 13
Ağızdan ağıza solunum 6-7 ml/kg volüm Göğüsü kaldıracak kadar düzenli nefes verilir Ağızdan buruna solunum Trismus Ciddi ağız yaralanması 14
Ağızdan stomaya solunum Daha önceden trakeostomi açılmış hastalarda Yapay solunum örtüsü Enfeksiyon geçiş riskini azaltmayabilir Hava akımına direnci artırabilir 15
Dolaşımın değerlendirilmesi ( için (sağlık görevlileri Karotis veya femoral nabızlar kontrol edilir 10 saniyeden kısa sürede karar verilmeli Dolaşım bulguları Değerlendirme 10 saniye içinde yapılmalıdır Aşağıdaki bulgular olumsuz ise KALP MASAJINA BAŞLA İlk nefese hastanın yanıtı Dolaşım işaretlerinin aranması Solunum kontrolü Öksürük Herhangi bir hareket varlığı 16
Kapalı göğüs kompresyonu Kapalı göğüs kompresyonu 17
Göğüs kompresyonu Sternumun alt yarısına ritmik basınç uygulanması (4-5 cm çökertilir) Uygun teknikle yapıldığında 60 80 mmhg SKB, DKB düşük, OKB 40 mmhg Beyin ve myokarda az ancak kritik miktarda oksijen ve substrat sağlar VF AKD de şokun başarı olasılığını artırır İlk şok kollaps süresi >4 dk ise göğüs kompresyonu çok önemlidir Etkin göğüs kompresyonu KPR süresince kan akımı için gereklidir Sert ve hızlı bas push hard and push fast 4-5 cm çökert ve 100 bası/dk İki baskı arasında göğüs normale dönsün Göğüs kompresyonunda kesintiyi en aza indir 18
%40 olguda derinliği yetersiz yapılıyor Toplam arrest süresinin %24-49 unda göğüs kompresyonu yapılmıyor Kesintiler başarıyı olumsuz etkiliyor Nabız kontrolü, ritm analizi veya diğer aktiviteler için kesinti süresi en aza indirilmeli KPR esnasında kurbanın hareket ettirilmemesi önerilmekte (tehlikeli ortam, acil ameliyat hariç) Kompresyonun işe yarar kısmının %20-50 olduğu saptanmış Bu oranın %50 olması öneriliyor 1 dk dan sonra yorgunluk ve kompresyonlarda yüzeyelleşme, 5 dk dan sonra yapmama 2 veya fazla kurtarıcı varsa her 2 dk da değişim (5 siklusta) Değişim süresi <5 sn 19
Kompresyon ventilasyon oranı 30:2 Hiperventilasyon olasılığını azaltır Kesintiyi en aza indirir Öğretme ve akılda kalması kolay Çocuklarda 2 kurtarıcı varsa 15:2 Daha yorucu Kapalı kalp masajının komplikasyonları Kot fraktürleri (%30) Sternal fraktürler (%20) Pnömotoraks Kalp kontüzyonu Perikardial hemoraji Kardiak laserasyon Gastroözofagial yırtık Karaciğer ve dalak laserasyonu 20
Defibrilasyon Kısa süreli veya tanıklı VF AKD de acil defibrilasyon Uzamış VF AKD de defibrilasyondan önce KPR olumlu etki yapabilir Özel durumlar Suda boğulma Kurtarmayı takiben 5 siklus (2 dk) KPR, ardından acil tıp sisteminin aktivasyonu Yutulan su çıkarılmaya çalışılmamalı Hipotermi Nabız kontrolü 30-45 sn Hızla KPR başlanmalı, ısıtılmalı 21
İyileşme pozisyonu Bilinçsiz, normal solunumu ve etkin dolaşımı olan yetişkinlerde Amaç havayolunu korumak Boğulma Solunum güçlüğü Sessiz öksürük Siyanoz Konuşamama Nefes alamama 22
Heimlich manevrası Bilinci açık erişkin ve >1 yaş çocuk Aşırı obez ve gebelerde göğüse bası Bilincini kaybederse KPR Yaşam zinciri (çocuk) 23
Çocuklarda TYD farklılıkları Kurtarıcı olarak yardımcınız yoksa 112 aranmadan önce iki dakika süreyle TYD uygulanır. Göğüs masajında iki el yerine bir elin ayası kullanılır. Sternumun 1/3 ½ alt yarısına elle 2 3 cm çöktürerek basınç uygulanır. Kompresyon ventilasyon oranı tek kurtarıcıda 30:2, 2 kurtarıcıda 15:2 TYD nin sonlandırılması Spontan dolaşım geriye döndüğünde Yardım geldiğinde TYD uygulayacak güç kalmadığında 24